Rellen in West-Berlijn
Harde rede van Gromiko
Compromis Solidariteit
Werkloosheid in
Engeland meer
dan verdubbeld
Na dood jonge demonstrant
Felle kritiek op FS en NAVO
Tijdens bewind Thatcher
Geen sancties EG
tegen Zuid-Afrika
woensdag 23 SEPTEMBER 1981
BUITENLAND
Pagina 9
WARSCHAU/MOSKOU (UP1/
DPA/Reuter) - Roemenië heeft
zich gisteren als laatste Oosteu-
ropese land achter Moskou ge
schaard. De leiding van Solidari
teit besloot met een compromis
voorstel een stap terug te doen
op het punt van arbeiderszelfbe
stuur. Moskou voerde zijn cam
pagne tegen de bond verder op.
vooral via het regeringsblad
"Izwestia", maar opende in War
schau ook economisch overleg
met de leiders van Polen, dat
voor zijn voorziening met olie en
andere essentiële grondstoffen
zoals katoen vrijwel volledig af
hankelijk is van de Sowjet-Unie.
De Amerikaanse minister van
buitenlandse zaken, Alexander
Haig, sprak in New York in de
marge van de algemene vergade
ring van de VN met zijn Poolse
ambtgenoot. Jozef Czyrek. Van
daag ontmoet hij zijn Sowjet-col-
lega Gromiko om deze volgens
zijn interview van zondag met de
Amerikaanse omroep ABC te
waarschuwen voor de "zeer ener-
Oosteuropees front om Polen gesloten
gieke" wijze waarop de Verenig
de Staten en hun NAVO-bondge-
noten zullen reageren op elk
Russisch ingrijpen in Polen.
Met Roemenië heeft zich volgens
diplomaten het front van de
Oosteuropese landen om Polen
gesloten. Hun leiders blijken het
er nu in elk geval over eens. dat
Solidariteit niet alleen een duide
lijke dreiging voor Polen in
houdt, maar ook voor hun eigen
landen. Maar dit wil volgens hen
nog niet zeggen, dat zij ook voor
militair ingrijpen zijn. Vooral
Hongarije en Roemenië schijnen
hier volgens hen nog lang niet
aan toe te zijn. De Sowjet-Unie
zou ook het economische wapen
tegen Polen kunnen gebruiken.
maar of met het openen van het
handelsoverleg de in de afgelo
pen dagen gevreesde dreiging
daarmee definitief is weggeno
men was niet direct duidelijk.
Voor dit overleg kwam gisteren
het hoofd van het Russische eco
nomische planbureau Nikolai
Baibakov naar Polen. Volgens
het Poolse persbureau PAP ging
het vooral om het vaststellen van
de omvang voor de wederzijdse
handel in 1982 en zou dit "be
langrijke, extra Russische hulp"
voor Polen betekenen. Het Pool
se tekort op de handelsbalans
met de Sowjet-Unie zal dit jaar
ruim 3,1 miljard gulden bedra
gen.
PAP zei dat het erom ging het "van
levensbelang zijnde minimum
aan grondstoffen, energie en pro-
dukten te krijgen".
Moskou verscherpte intussen zijn
aanval op Solidariteit via de
Izwestia die de bond waarschuw
de dat het elke bedreiging van
het communisme in Polen zal be
schouwen als een bedreiging van
zijn eigen veiligheid en van de
vrede in Europa. Met zijn com
promisvoorstel inzake arbeiders-
zelfbestuur stapte het presidium
van de bond gisteren af van de
oorspronkelijke eis, dat arbei
ders directeuren van de bedrij
ven moeten kunnen benoemen.
Vice-premier Rakowski had
maandag elke verdere samen
werking met Solidariteit uitge
sloten. Volgens het compromis
voorstel zou de regering een lijst
moeten opstellen van alle strate
gische ondernemingen, waar de
regering zelf de directeur wil be
noemen. Onder deze bedrijven
zouden ook de openbare dien
sten. zoals het vervoer, en de
openbare-nutsbedrijven. zoals
de water-, gas- en elektriciteits
bedrijven kunnen worden gere
kend. Tegenover deze benoemin
gen zouden de raden van arbei
ders het vetorecht moeten krij
gen. mits zij geldige bezwaren
hebben. Zou het veto worden
aangevochten dan zou de rechter
een bindende uitspraak moeten
doen. Een soortgelijk vetorecht
zou de regering moeten krijgen
voor directeuren die door de ar
beiders worden gekozen. Solida
riteit verklaarde tevens via zijn
nationale secretaris Andrzej Ce-
linski elk moment met de rege
ring aan de onderhandelingstafel
te willen gaan voor nieuw over
leg. maar. zo zei hij, "uit de op
volle toern draaiende perscam
pagne tegen Solidariteit blijkt,
dat de regering daartoe ongeluk
kigerwijze niet bereid is".
(Van onze correspondent Hans Amesz)
BONN - Tijdens ernstige rellen bij de ontruiming van acht
bezette huizen in West-Berlijn is gisteren een 18-jarige
demonstrant om het leven gekomen. Dit vormde weer de
aanleiding voor ongeregeldheden in een aantal andere
Westduitse steden, waaronder Frankfurt en Bremen, die
de hele nacht voortduurden.
In West-Berlijn zelf nam een groot
aantal betogers deel aan een fak
keloptocht en braken vannacht
weer gevechten uit tussen de de
monstranten en de tot 4000 man
versterkte politiemacht. Intussen
hebben de afgevaardigden van de
SPD en de Alternative Liste mo
ties van wantrouwen in gediend f
tegen het Berlijnse stadsbestuur.'
Volgens de politie is de 18-jarige de
monstrant door een ongeluk om
het leven gekomen. De vermom
de jongeman zou samen met an
deren de voorruit van een voor
bijrijdende stadsautobus verbrij
zeld. Hij zou daarbij door de bus
zijn overreden. Sommige oogge
tuigen beweren echter dat de 18-
jarige Klaus R. is gestorven om
dat de politie demonstranten
door een rood stoplicht van een
niet afgezette kruising had ge
jaagd. De jongen was door een
bus gegrepen en tegen de voor
ruit geslingerd. Na een korte stop
zou, aldus de ooggetuigen, de
chauffeur gas hebben gegeven en
de gewonde demonstrant min
stens 40 meter hebben meege
sleurd. De senator van binnen
landse zaken van Berlijn, Hein-
rich Lummer, heeft opdracht ge
geven de oorzaak van deze tragi
sche gebeurtenis nauwkeurig te
onderzoeken.
Veldslag
Na het bekendworden van de dood
van Klaus R. ontstond in de Ber
lijnse Potsdammerstrasse een
ware veldslag. Dé politie opereer
de met traangas en waterkanon
nen. Demonstranten gooiden
met stenen.
Nadat een door het Berlijnse stads
bestuur gesteld ultimatum om de
acht bezette panden vrijwillig te
ontruimen in de nacht was afge
lopen, kregen in totaal 1800 agen
ten opdracht de krakers uit de
huizen te halen. Aanvankelijk
verliep de actie zonder ernstige
incidenten, maar later kwam het
vooral in het centrum van de be
zettingen, de wijk Schöneberg,
tot heftige rellen. De politie werd
ontvangen met een regen van ste
nen. Gewelddadige demonstran
ten overgoten barricades van au
tobanden, schrootauto's, wasma
chines, kasten, stoelen enzovoort
met benzine en staken de boel in
brand.
Tot het laatst moment voor het be
vel om in te grijpen heeft de oppo
sitie van sociaal-demcoraten, li
beralen en alternatieven in het
Berlijnse stadsparlement gepro
beerd ontruiming van de bezette
huizen te verschuiven. In elk ge
val tot na een debat van morgen
De CDU-senaat onder leiding van
de regerende burgemeester Ri
chard von Weizsacker, wilde daar
echter niet van horen. Von Weiz
sacker uitte de vrees dat „anders
het vertrouwen in de Berlijnse
rechtsorde blijvend zou worden
verstoord". Hij verweet de kra
kers dat zij geen enkel concreet
aanbod - onder andere alternatie
ve woonruimte - hadden aange-
niet bereid waren tot
welk gesprek dan ook. De Duitse
vakbond DGB. die via de haar be
horende maatschappij Neue Hei
mat eigenaar van zes van de acht
ontruimde huizen is, had zich
eveneens voor het politieoptre
den uitgesproken.
Inmiddels hebben de SPD en de
Alternatieve Lijst in het Berlijnse
stadsparlement een motie van
wantrouwen tegen de verant-
woordlijke senator van binnen
landse zaken Lummer ingediend.
Wanneer die zal worden behan
deld staat nog niet vast. West-
Berlijn wordt bestuurd door de
Christendemocraten, die in het
parlement twee zetels minder
hebben dan de verzamelde oppo
sitie.
Na het verwijderen van barricades in de Westberlijnse wijk Schöneberg maakt de politie zich op c
uit woningen (achtergrond) te zetten. Bij de schermutselingen kwam één persoon om het leven.
NEW YORK (ANP) - De Sowjet-
minister van buitenlandse zaken
Andrei Gromiko heeft gisteren
in New York de algemene verga
dering van de Verenigde Naties
voorgesteld, plechtig te verkla
ren dat staten en staatslieden die
als eerste kernwapens gebruiken
de zwaarste misdaad tegen de
mensheid begaan.
"Staatslieden die besluiten als eer
sten kernwapens te gebruiken
kunnen nimmer worden ge
rechtvaardigd of vergeven", al
dus de resolutie die Gromiko ter
goedkeuring aan de afgevaardig
den van de 155 bij de volkerenor
ganisatie aangesloten landen
voorlegde.
Ook doctrines die het eerste-ge-
bruik van kernwapens mogelijk
maken en elk optreden dat de
wereld dichter bij een ramp
brengt zijn onverenigbaar met de
menselijke morele standaarden
en de verheven idealen van de
Verenigde Naties. Het is de
hoogste plicht en rechtstreekse
verantwoordelijkheid van lei
ders van kernwapenstaten om
het gevaar van het uitbreken van
een kernoorlog te verminderen.
De kernwapenrace moet door ge
zamenlijk optreden, door onder
handelingen die in een sfeer van
vertrouwen en op basis van ge
lijkheid worden gevoerd, wor
den gestopt, aldus de minister.
Zonder enig land met name te noe
men sprak Gromiko niet alleen
over "het aanjagen van de bewa
peningswedloop, het openlijk
streven naar militaire superiori
teit over de Sowjet-Unie, het ves
tigen van Amerikaanse militaire
bases en het stationneren van
Amerikaanse troepen in andere
landen", maar ook over "druk op
andere staten, in het bijzonder in
Europa, teneinde hun politieke,
handels- en economische ban
den met de socialistische landen
te beperken"
Hard
De rede van Gromiko werd door
waarnemers beschouwd als de
hardste die hij jaren voor de Ver
enigde Naties heeft gehouden.
Zij lijkt Moskous antwoord op de
lange reeks aanvallen van de
Amerikaanse president Reagan
en minister van buitenlandse za
ken Haig. De scherpe toon van
de toespraak belooft weinig
goeds voor de ontmoeting die de
Russische minister vandaag
heeft met Haig. Voor het eerst
sinds de regering-Reagan in ja
nuari dit jaar aantrad, zullen de
twee ministers een onderhoud
hebben met elkaar.
Op één punt echter in zijn redevoe
ring nam Gromiko een verzoe
nende houding aan. Dat was
waar hij zei dat Moskou niet een
confrontatie wil met Washington
en voorstander is van normale
zakelijke wederzijdse betrekkin
gen. De Amerikanen zullen in
dat geval volgens hem echter wel
"de huidige situatie in de wereld
ADVERTENTIE
rustiger moeten beoordelen en
de internationale ontwikkelin
gen realistischer dienen te bena
deren". Ook zullen de Amerika
nen "niet hun eigen mogelijkhe
den mogen overschatten en die
van anderen onderschatten", al
dus Gromiko.
Het voorstel om een verklaring af
te leggen over het niet als eerste
gebruiken is niet nieuw. De NA-
VO-landen hebben dergelijke
voorstellen, met een verwijzing
naar de conventionele over
macht van de landen van het
Warschau Pact, tot nu toe steeds
van de hand gewezen. De strate
gie van het aangepaste antwoord
- waarop Gromiko mogelijk
doelde toen hij sprak over "doc
trines" die het eerste gebruik van
kernwapens mogelijk maken -
sluit eerste-gebruik niet uit.
Gromiko leverde felle kritiek op
het besluit van de NAVO, 572
nieuwe raketten in West-Europa
op te stellen, en liet zich in zeer
voorzichtige bewoordingen uit
over de mogelijkheid van Ameri
kaans-Russische onderhandelin
gen over kernwapens voor mid
delgrote afstanden in Europa
(behalve de 572 kruis- en pers-
hing 2 raketten, de Russische SS
20 en "Backfire" bommenwer
pers). Hij legde opnieuw een ver
band met de zgn. "Forward Ba
sed Systems", de raketten aan
boord van Amerikaanse duikbo
ten en de in Engeland gestatio
neerde Amerikaanse bommen
werpers.
Onderhandelingen
De Amerikaans-Russische onder
handelingen over beperking van
kernwapens in Europa zullen,
naar het zich laat aanzien, wor
den hervat, tenzij Washington
weer van mening verandert. Het
spreekt vanzelf dat de kwestie
van het beperken van de kernwa
pens voor middelgrote afstand
en die van de soortgelijke Ameri
kaanse "Forward Based Sys
tems" tegelijkertijd, en in een or
ganische samenhang, moeten
worden onderzocht en geregeld,
waarbij terdege rekening moet
worden gehouden met alle facto
ren die de strategische situatie
op het continent bepalen.
ADVERTENTIE
Aandachtig luistert de Amerikaanse minister van buitenlandse zaken
Haig rechts) naar de rede van zijn Sowjetrussische ambtgenoot Gromiko
in de VN. Vanavond vindt een gesprek tussen beide bewindslieden plaats.
Eén van de ongeveer 20.000 bloe
metjes die model 3405 u biedt ter
decoratie van uw kinderkamer. Een
voorbeeld van Rath Doode heefver
wandbekleding. Bij uw vakhandel
Reagan pleit
voor goede
betrekkingen
niet Moskou
NEW YORK (AFP/Reutcr) -
President Reagan van de
Verenigde Staten heeft zijn
Sowjet-collega Leonid
Brezjnjev een brief gestuurd,
waarin hij schrijft, "stabiele
en opbouwende" betrekkin
gen met de Sowjet-Unie te
willen vestigen. Woordvoer
der Fischer zei, dat Reagan
erop wijst, dat Washington
niet kan berusten in een stra
tegisch minderwaardige po
sitie jegens de Sowjet-Unie.
Mos-
Reagan stelt erin voor. te ko
men tot een algemeen kader
voor de betrekkingen tussen
de twee supermachten waar
bij "de Verenigde Staten be
reid zijn rekening te houden
met de wettige belangen van
de Sowjet-Unie. op voor
waarde dat de Sowjet-Unie
dat ook doet met de onze".
Aan de vooravond van het eer
ste gesprek tussen Haig en
Gromiko verklaart Reagan
zich bereid te zoeken naar
"belangrijke, controleerbare
vermindering" van de kern
wapens. Ook wil hij de com
merciële betrekkingen tus
sen beide landen uitbreiden.
Het jongste Britse werkloos
heidscijfer, dat opnieuw een
naoorlogs record is. staat
sinds gisteren op 2.998.789.
Hoewel de stijging in de
werkloosheid de afgelopen
twee jaar afnam, is het tegen
de verwachtingen in de laat
ste twee maanden weer geste
gen. De énige hoop die de
Britse premier Margaret
Thatcher uit de werkloos
heidscijfers kan putten, is dat
ze de drie miljoengrens nog
net niet heeft overschreden.
Met een Conservatieve-
partijcongres voor de deur
had het doorbreken van die
drie miljoen barrière op pa
pier bijzonder lelijk gestaan.
Niettemin wordt er door nie
mand aan getwijfeld, dat de
volgende cijfers ver boven de
drie miljoen zullen uitkomen.
Een daling in de werkloosheid
wordt het komende anderhalf
jaar niet verwacht. Sinds pre
mier Thatcher twee en een
half jaar geleden aan de rege
ring kwam, is de werkloos
heid meer dan verdubbeld.
De minister van financiën
voorspelde destijds een piek
van 1.900.000. Niemand ver
wachtte toen dat er halverwe
ge Thatchers regeerperiode
nog eens een miljoen extra bij
zou komen. Van het totale ar
beidsaanbod heeft een op de
acht Britten op dit moment
geen werk (tegen een op de
tien in Nederland). Velen vra
gen zich af hoeveel werklozen
er nog bij moeten komen
voordat de premier de bestrij
ding ervan tot haar prioriteit
maakt.
Het meest essentiële punt in het
economische beleid van de
conservatieve regering is nog
steeds het laaghouden van de
inflatie. Ondanks een zomer
van kritiek blijkt de premier
geenszins van plan haar prio
riteit te verleggen en een
pragmatischer koers te gaan
varen. Door vorige week de
duiven in haar kabinet te ver
vangen door aanhangers van
de harde lijn, heeft de IJzeren
Maagd duidelijk gemaakt niet
van het monetaristische pad
te zullen wijken. Het geloof
dat deze koers op den duur
vruchten zal afwerpen, wordt
nog slechts door een handvol
getrouwen gedeeld.
Tot nu toe heeft Thatchers mo-
netarisme de Britse economie
alleen maar schade berok
kend. De voorspellingen lui
den dat, tenzij de pemier zich
gefnatigder opstelt, de situa
tie nog verder zal verslechte
ren. Thatchers doel is door
het beheersen van de kapi-
taaltoevoer de inflatie omlaag
te brengen. Ze lijkt zichzelf
daarmee gevangen te hebben
gezet in een vicieuze cirkel,
waar geen ontkomen aan is.
De Britse premier, die van de
vorige regering een inflatie
cijfer van ruim 8 procent erf
de, beloofde het twee jaar ge
leden terug te brengen tot 5
proent. Het sprong in augus
tus echter omhoog tot 11,5
procent. Die stijging was een
onverwacht zware psychi
sche klap voor het conserva
tieve kabinet. Het produktie-
niveau daalde intussen met 17
procent. Volgens de regering
is aan die daling nu een einde
gekomen. Van economisch
herstel is echter nog geen
spoor te bekennen.
Traditionele aanhangers van de
premier in de zaken- en finan
ciële wereld klagen steen en
been over de rentevoet, die
vorige week met 2 procent
steeg en bijna zeker nog ver
der zal stijgen. De stijging van
de rentevoet was bedoeld om
de dalende pond omhoog te
stuwen. Veel succes heeft die
maatregel tot nu toe niet ge
had. Het heeft wel een aantal
bedrijven plotseling op de
rand van faillissement ge
bracht. Ondanks hevige be
zuinigingen slaagde de rege
ring er vorig jaar niet in haar
belangrijkste doel, de kapi-
taaltoevoer de baas blijven, te
bereiken.
Het ziet er niet naar uit dat de
groei van de kapitaaltoevoer
dit jaar binnen de gewenste 6
tot 10 procent blijft. Maar de
enorme stijging in de werk
loosheid maakt het bijna on
mogelijk voor de regering nog
meer op de sociale uitgaven te
besnoeien. In een andere po
ging haar doel te bereiken
heeft de regering afgekon
digd de loonsverhoging dit
jaar binnen de 4 procent te
willen houden. De 4 procent-
norm geldt voor alle werkne
mers in de openbare secto-
De regering hoopt echter dat de
werkgevers in de particuliere
sector haar voorbeeld zullen
volgen. Hiermee heeft ze zich
nog een ander probleem op de
nek gehaald. De vakbonden,
die er vorig jaar maar net in
slaagden, de levensstandaard
van hun leden op hetzelfde ni
veau te houden bereiden zich
voor op een nieuwe „winter
van ontevredenheid".
LIA VAN BERKHOVEN
NEW YORK (ANP) - De Europese
Gemeenschap is niet bereid
Zuid-Afrika onder druk te zetten
om Namibië onafhankelijkheid
te verlenen en een einde te ma
ken aan de apartheid Dit blijkt
uit de rede die de Engelse minis
ter van buitenlandse zaken Lord
Carnngton, als voorzitter van de
ministerraad van de EG, gister
middag in de algemene vergade
ring van de Verenigde Naties
heeft gehouden.
Lord Carrington. die als EG-voor-
zitter slechts datgene naar voren
kon brengen wat voor alle tien le
den van de gemeenschap aan
vaardbaar is, beperkte zich tot de
welhaast rituele veroordeling
van de apartheid "als een sys
teem dat wij allen verafschu
wen", en het doen van een "drin
gend" beroep op "allen die in
Zuid-Afrika handelend kunnen
optreden, zich bewust te zijn van
de tendens naar fellere conflic
ten en geweld, om de verbeel
ding, de durf en het leiderschap
op te brengen die nodig zijn om
een politieke oplossing te berei
ken". Ondertussen, aldus de En
gelse bewindsman, "blyven de
tien er bij Zuid-Afrika op aan
dringen om tot vreedzame veran
deringen te komen".
De EG-landen hebben zich nog
nooit gemeenschappelijk uitge
sproken voor pressie, druk, een
embargo een foln--)boycot of een-
nomische dwangmaatregelen
ï.v m de apartheid of de onaf
hankelijkheid van Namibië
Evenals vorig jaar zijn voorganger,
de Luxemburger Gaston Thorn,
"betreurde" Lord Carnngton dat
vrijwel geen der verwachtingen
die het zgn. interne debat in
Zuid-Afrika had gewekt in ver
vulling is gegaan, en dat de door
de Zuidafrikaanse regenng in
het vooruitzicht gestelde, "maar
nog niet vervulde" beloften,
"voorbijgaan aan de fundamen
tele vraag, hoe kan worden tege
moetgekomen aan de politieke,
sociale en economische aspira
ties van de zwarte, gekleurde en
Aziatische Zuidafrikanen".
De Zuidafrikaanse politie heeft
gisteren negen blanke tegenstan
ders van het apartheidsbewind
in Pretoria even buiten Johan
nesburg gearresteerd. Dit heeft
een politiewoordvoerder, kolo
nel Hennie Mulder, bekendge
maakt. Van de negen zijn er na
ondervraging twee vrijgelaten.
De andere zeven kunnen op
grond van de strenge Zuidafri
kaanse veiligheidswetten veer
tien dagen worden vastgehou
den zonder enige vorm van pro
ces of officiële aanklacht.
Rath 4 Doodeheefver wandbekleding.
U vindt het ttj da intorteurspeciaKst.
Van sfeer tot maar. van gras tot vlas
Soms is wandbekleding geen luxe,
maar 'n zinvolle investering. Isolerend
onderbehang bijvoorbeeld.
U verdient 't terug in uw stookkosten.
Rath Doodeheefver. Bij de vakman.
