Leidsch Dagblad | 1981 | 23 september 1981 | pagina 19

Niets dan narigheid

Verroen en prentenboeken

Hersengymnastiek gevraagd

Een waardevolle zilveren gulden
uit het jaar1929 of 1931.

Alsunu een NMB-spaarrekening opent.

NMB

Meinkema's "De driehoekige reis"

Sabato's "Over helden en graven"

De NMB denkt met u mee.

Gevangenisverhalen
van een anarchist

WOENSDAG 23 SEPTEMBER 1981

PAGINA 19

Een heel enkele keer vind ik 't
schrijven van een recensie
over pas geproduceerde lite
ratuur een afschuwlijke be
zigheid, mij ten onrechte op
gedrongen. Zoals nu: met af
mattend geduld en een - mij
van nature vreemd - door
zettingsvermogen heb ik
Hannes Meinkema's nieuwe
boek De driehoekige reis uit
gelezen.

Hannes Meinkema is, men
weet 't, één van die moderne
feministes die bij mannen
voornamelijk angst en agres
sie oproept. Om die reden is
haar literaire werk sinds het
ooit geprezen En dan is er
koffie grondig verketterd -
volgens de schrijfster zelf
dan ook vooral door manne
lijke critici. Met de gedachte
dat zij misschien domweg
een erbarmelijk auteur is
heeft Meinkema voor zover
ik kan nagaan nooit willen
spelen.

Alweer een tijd geleden heb ik
Meidema's bundel "moeder-
verhalen" De groene wedu
we gelezen èn - verrassing!
genoten, een beleving die
niet door andere critici werd
gedeeld; Hoe

zeer Hannes Meinkema bij
mij ook vertedering wekt en
vadergevoelens losmaakt
(eindelijk maar 's naar de
psychiater?), t.a.v. De drie
hoekige reis voeg ik mij bij
de ongetwijfeld massaal aan
wezige Meinkema-verwer-
pers.

Met grote tegenzin. Want vol
strekt onverdacht is de in-

Hannes Meinkema

houdelijke oprechtheid van
dit vrouwenboek-pur sang.
Het is de vórm waarover valt
te twisten, kort, voordat het
vonnis geveld wordt: einde
loze, langdradige dialogen,
uitputtend gepsychologiseer
op klein vrouwencaféniveau
en overdadig misbruik van
modernistische clichés.

De driehoekige reis - meer
een tractaat dan een verhaal,
een roman bevat het verslag
van relaties en bijpassende
emoties van de vriendinnen
Moira en Kate, die elkander
in 't vrouwencafé hebben le

ifoto: Catrien Ariens

ren kennen. Al gauw barst al
lerhande ellende los, waar de
vrouw van nu zoal mee van
doen heeft. Kate is al haast
een "vrijgemaakte", heeft
haar scheiding allang achter
de rug en vrijwel verwerkt en
kommert zich nu om (liever:
bemoeit zich met) Moira.

De laatste is (nog) min of meer
gelukkig gehuwd met Jonas;
deze neemt echter een vrien
dinnetje en wil bovendien
het kind niet waarvan Moira
zwanger gaat. Narigheid, na
righeid. Los van weerzinwek
kende en voorspelbare be
schrijvingen van groepspraat

tussen een stel vrouwen (al
dan niet m ontblote staat), en
van een baring 'De pers
weeën kwamen. Nog een half
uur. had ze toen gedacht. Moi
ra ging op handen en knieën
zitten. 'Kan het zo ookZo
kan ik tussen mijn benen
doorkijken en het zien", los
daarvan is 't vooral het einde
loze gepraat in dit boek dat
met intense géne vervult.

De schrijfster probeert met een
bijna griezelig gebrek aan
enig literair vermogen haar
personages "leven" te geven
door ze te laten leuteren. En
hoe belangwekkend die oor-
tuitende babbels qua inhoud
ook mogen zijn. geen mo
ment heb ik zelfs maar 't ver
moeden met reële, bestaande
mensen, c.q. vrouwen te ma
ken te hebben.

Bladzijde na bladzijde van De
driehoekige reis vervult me
met plaatsvervangende
schaamte. Dit is een boek dat
misschien in kleine feministi
sche kring kleurtjes op de
wangen brengt, maar nooit
voor 't kil oordelende wol
venpak - het lezerspubliek
geworpen had mogen wor
den. Uitgeverij Bert Bakker
treft hier ernstig blaam.

Mijn oordeel is vernietigend.
Maar voor één keer, niet om
dat ik twijfel aan eigen ver
oordeling maar omwille van
eerlijkheid en ter bestrijding
van een onverklaarbare
"schaamte", roep ik de hulp
van de lezers in van deze re-

Koop het boek, lees het alle
maal uit en stuur mij dan uw
mening. Mijn gelijk is me ui
teraard lief, maar 't zal me
stiekem opluchten als er vele
vrouwelijke èn mannelijke
lezers zijn die De driehoekige
reis met reden een pracht
boek vinden.

Hannes Meinkema, De drie
hoekige reis. Uitg. Bert Bak
ker, Amsterdam 1981.

ROB VOOREN

Er bestaat een geconcentreerde vorm van lezen,
waarbij men bijna als hersengymnastiek gege
vens onthoudt, tijdsprongen registreert en attent
is op het uitspinnen van motieven. Wie zo kan en
wil lezen zal Ernesto Sabato's "Over helden en
graven" een interessant boek vinden. Sébato is
een 67-jange Argentijnse schrijver, wiens stijl
psychologisch-visionaire trekken vertoont.

In juni 1955 vermoordde Alexandra Vidal in Bue
nos Aires haar vader met vier pistoolschoten,
voor ze zichzelf verbrandde. Met deze ontkno
ping zet het boek in. Na 474 pagina's heeft de
lezer daar geen verklaring voor gekregen. Wel
heeft hij een fragmentarische kennis van Ale
xandra opgedaan door herinneringen en ge
sprekken tussen de arme jongeman Martin en
een in literatuur geïnteresseerde Bruno.

Is Alexandra een epileptica? Is haar familie gede
genereerd? Van haar vader Fernando is een 148
pagina's tellend rapport over blinden opgeno
men; waar dat eindigt zou de (verder verzwegen)
doodslag plaatsvinden. Sabato weet bekwaam de
tijd te verschuiven en motieven te vervlechten.
In zijn constructie zweven twee losse stukken;
een saai stuk over Argentijnse literatuur, en een
gedeelte over een oproer in Buenos Aires, waar
bij een kerk wordt geplunderd.

Het boek is aantrekkelijk voor diegenen die zich
vermeien in fantasiebeelden van de psyche: on
herbergzame, verschroeide landschappen onder
een vale, radio-actieve maan, schijnend op een
zee van bloed. Bij zoveel hypergcvoeligheid. her
inneringen en gekwelde zielen ontbreekt iedere
humor, misschien omdat hoogtepunten anders
komiek dreigen te worden. Erotiek wordt preuts
aangeduid en moet geraden worden. Het incest
thema verdwijnt geheel, hoewel dat als belang
rijk gegeven werd ingevoerd. De personen blij
ven vaag. terwijl de literaire en historische uit
weidingen vermoeien. Het boek is bij vlagen
mooi. vaak boeiend, maar vooral onevenwichtig.

Speelt hierbij mee. dat "Sobre héroes y tumbas"
oorspronkelijk in 1961 uitkwam, het jaar waarin
bijvoorbeeld de eerste Wolkers verscheen? Veel,
dat nu bleekjes aandoet, kan twintig jaar geleden
nieuw en verrassend zijn geweest. Fans van Lam-
po of Mulisch kunnen "Over helden en graven"
waarderen.

New Found Land

Leidsch Dagblad was aanwezig bij de doop van de
jongste literaire periodiek New Found Land in
het gebouw van de Bezige By Het was een geani
meerde receptie, waarin volgens X "heel literair
Amsterdam", maar volgens Y "de hele dieren
tuin" aanwezig was. terwijl Z verklapte, dat de
witblauwe omslag aan een ïjskastreclame ont
leend was. Redacteur Louis Ferron vertelde, dat
de opzet niet strikt literair was en dat de redactie
niet van plan is met opvallende literaire program
ma's te komen.

Het eerste nummer ziet er smaakvol uit, het bevat
gedichten en verhalen alsmede emge artikelen
over de Titanic, waarvan de bijdrage van Gernt
Jan Zwier misschien de boeiendste is Er staat
genoeg aardigs in New Found Land. zodat we het
Vertaallaboratorium maar op de koop toe moe
ten nemen (Aan één vers vol poeha-heroïek van
Borges worden de pagina's 37 t/m 50 besteed, een
ego-trip van vertaalsters). Het toont élan nu een
literair blad te beginnen; hopelijk vinden jonge
talenten, die nog niet publiceerden, in New
Found Land een goed onthaal. Wat zou het fijn
zijn als uit de matheid van onze literaire bladen
een nieuw blad met een eigen verrassende signa
tuur kan ontstaan.

BOUKE JAGT

Ernesto SAbato, Over helden en graven, Meulen-
hoff, Amsterdam 1981, 49,50.

New Found Land - NFL, abonnement 1982 ad
ƒ68,-, voor 8 nummers, daarbij worden de
nummers 1 en 2 van 1981 gratis bijgeleverd. Be
zige Bij Amsterdam.

Je bent lid van de jury die zich
jaarlijks buigt over de toe
kenning van Gouden en Zil
veren Griffels - de bekronin
gen van kinderboeken - en je
krijgt warempel zélf een Zil
veren Griffel. Hoe gaat dat in
z'n werk? 'Even de kamer uit
gaan bij de bespreking, en
wanneer je terugkomt heb je
een Griffel', aldus de schrij
ver in kwestie, Dolf Verroen.
Een vreemde gang van za
ken, al doet het niets af aan
de kwaliteit van Verroens be
kroonde boek 'Hoe weet jij
dat nou?'.

'Juf is gek' (uitg. Leopold,
f 17,90) is een nieuw boek van
Verroen. Opnieuw valt op
hoe goed de auteur de juiste
toon weet te treffen voor de
leeftijdsgroep waarop hij
doelt. Verroen stemt woord
keus en opbouw van zijn ver
halen uitstekend af op jonge
kinderen vanaf 5 jaar. Maar
ook voor eerste- en twee
deklassers zijn deze verhalen
aantrekkeUjk vanwege het
betrekkelijke leesgemak. En
Verroen schrijft beslist niet
kinderachtig, ook al een
kunst op zich. 'Juf is gek' be
vat korte verhaaltjes over be
levenissen die elk kind kent
en herkent. Zwemmen, naar
de dierentuin, thuis spelen,
op school, je vervelen, ruzie,
plezier, 'anders' zijn, ziek in
bed enz. Elke keer weet Ver
roen met weinig woorden een
verhaal met kop en staart te
maken. Niet alleen maar lieve
dingen: er wordt óók gepest,
lekker gek gedaan, ordinair
geruzied. Kortom, alledaagse
situaties en bijkomende emo
ties voortreffelijk verwoord

Anno Annink.

Dat het beslist niet meevalt
voor jonge kinderen te schrij
ven bewijst het debuut van
Anno Annink. 'Spook, ruiter,
winkelmevrouw' (uitg. Hol-
kema en Warendorf, f 16,90)
bevat 27 verhaaltjes die An
nink oorspronkelijk aan zijn
eigen kinderen vertelde. Net
als Verroen blijft Annink
dicht bij huis: het gaat over
de dagelijkse belevenissen
van de kleine Femke, haar
ouders en haar broertje
Joost.

Het taalgebruik is moeilijker
dan bij Verroen: de lange zin
nen en het gebruik van aan
halingstekens maken het
zelfstandig lezen niet gemak
kelijk. Daar komt bij dat An-
ninks verhalen een stuk min
der fantasievol zijn. Leuk om
jonge kinderen voor te lezen,
maar te spanningsloos en
eentonig voor oudere kinde
ren, vrees ik. Annink haspelt
wat vreemd met woorden als
chocola, yoghurt en jam. Sjo-
kola, joghurt en jem maakt
hij ervan, waarschijnlijk om
het lezen te vergemakkelij
ken. Maar waarom dan wèl
het woord spaghetti in de
juiste spelling?

Prentenboeken

Prentenboeken, prentenboe
ken en nog eens prentenboe
ken. De markt lijkt over
spoeld. In nog geen maand
tijd dwarrelden er een twin
tigtal op miin bureau en dat

is nog maar een fractie van
wat er verschijnt. Boeken
met illustraties om van te wa
tertanden.

Allereerst 'Helemaal verkik
kerd' van Ingrid en Dieter
Schubert. Een fantasievol
verhaal over Guus, een jon
gen die verzot is op kikkers.
Bij het blazen van zeepbellen
komt Guus terecht bij de
'graskikkers'

De illustraties zijn bizonder
fraai. Een voorleesverhaal
dat ook door oudere kinde
ren zelfstandig kan worden
gelezen. Tekst en illustraties
houden elkaar in evenwicht:
de prenten vullen de tekst
niet echt aan.

'Het spoortje in het bos' van

Koen Fossey gaat over twee
zusjes, Maaike en Karien. Ze
volgen een geheimzinnig
spoortreintje en maken zo
kennis met Piet Wisselspoor,
een oude machinist. Met zijn
ouderwetse stoomtrein heeft
hij zich teruggetrokken in het
bos. Piet is ziek en vraagt de
meisjes zijn dagelijks bood-
schappenrondje langs de
bosbewoners over te nemen.
Een gezellig verhaal, zo ge
schreven dat ook kinderen
vanaf 8 jaar het met plezier
zullen lezen. De tekst is niet
zo eenvoudig, de letters vrij
klein. De illustraties vullen
de tekst soms aardig aan wat
details betreft.

Oscar Wilde schreef het
sprookje, Joanna Isles maak
te de tekeningen. 'De geluk
kige prins' is een prachtige
vertelling voor oudere kinde

ren en volwassenen over een
prins die tijdens zijn leven al
leen oog had voor plezier.
Zijn standbeeld, na zijn dood
opgericht, kijkt uit over de
stad met alle zicht op de ar
moede en ellende. Om iets
goed te maken schenkt de
prins zijn eigen kostbaarhe
den die worden rondge
bracht door zijn vriend de
zwaluw. Deze naastenliefde
kost hen beiden het leven,
maar wordt - zoals het hoort -
rijkelijk beloond. Het verhaal
is hoofdzaak, ondersteund
door de ilustraties.

'Kikker en watermuis' is ge
schreven door Helen Piers,
getekend door Pauline Bay-
nes en vertaald door Chris-
tien van Reenen. Een lange
hete zomer verjaagt een kik
ker en een watermuis met
haar gezin uit hun verdroog
de vijver. Samen gaan ze op
zoek naar een nieuwe ver
blijfplaats: elk ervan over
tuigd dat de ander de weg
weet. De fraaie kleurrijke
prenten moeten dit verhaal
voor jonge kinderen maken.
De tekst is eenvoudig en ge
drukt in een groot lettertype.

'Goeiemorgen' is een prenten
boek zonder tekst van Jan
Ormerod. De plaatjes beel
den van stap tot stap - net als
filmbeelden in slow motion -
het ochtendritueel uit zoals
dat plaats vindt bij talloze ge
zinnen. Opstaan, gezellig nog
even bij pa en ma in bed. ont
bijt, wassen, tandenpoetsen,
aankleden.

MARGOT KLOMPMAKER

ADVERTENTIE

.ZILVEREN GULDEN WILHELMINA. Diameter 28 n
Zilvergehalte 720/1000. Gewicht 10 gram. Symbolische prijs v
nieuwe spaarders bij de NMB: fl(incl. cassette).

Open vandaag nog een NMB-spaarrekening
met een eerste inleg van ten minste f 2 5,- of
kom automatisch bij ons sparen met een vast
maandelijks bedrag. Er ligt een zilveren gulden
van Wilhelmina* voor u klaar, verpakt in een
fraaie cassette. Wij bieden u deze historische
munt aan voor de symbolische prijs van f 1,-.
Deze aktie geldt t/m 30 september, zo lang de
voorraad strekt.

C il naar keu/.c I 7,50 spaarpremie.

NEDERLANDSCHE MIDDENSTANDSBANK

Kon het wranger? Hij, Alexan
der Berkman, die het volk
wilde bevrijden van zijn ti-
rannen, werd na de mislukte
aanslag op de staalmagnaat
Frick overmeesterd door een
timmerman. Iemand uit dat
volk.

In 1892 werd Berkman, ter
nauwernood 21, veroordeeld
tot een gevangenisstraf van
tweeëntwintig jaar, terwijl de
maximumstraf voor zijn mis
drijf zeven jaar was. Gevange
nisherinneringen van een
anarchist heet het boek over
zijn ervaringen dat nu vele
tientallen jaren na de oor
spronkelijke uitgave, in ver
taling is verschenen bij Het
Wereldvenster.

Hij kwam uit Rusland, Alexan
der Berkman. En meende dat
Amerika het beloofde land
was; daar zou het anarchisme
uitstekend kunnen ontkie
men. Om dat proces te be
spoedigen en om zijn revolu
tionaire geschiktheid te be
wijzen, wilde Berkman al
snel een daad stellen. Als de
staalmagnaat Frick op bloe
dige wijze een staking door
breekt, menen Berkman en
zijn vrienden, onder wie Em
ma Goldman, dat de tijd rijp
is voor de eerste Attentat in
de Amerikaanse geschiede
nis. Zorgvuldig wordt het
plan voorbereid alvorens
Berkman afreist naar de
plaats des onheils. Homes
tead. Eenmaal in het kantoor
van Frick gaat het alsnog
fout: hij mist.

Alexander Berkman

Toen Berkmans dagboek in
Amerika werd gepubliceerd,

bezongen vele kranten zijn
stijl. Begrijpelijk, want niet
geheel ten onrechte is zijn
schrijfkunst al eens vergele
ken met die van de Duitse
schrijver E.T.A. Hoffmann.
Vervelend is het alleen dat
het taalgebruik, ontleend aan
het romantische tijdperk, af
en toe wat komisch aandoet
als Berkman het heeft over
zijn geloof in een betere toe
komst. Naïef is misschien
een beter woord.

Toch is hier geen sprake van
onoprechte overdrijving:
Berkman is simpelweg een
bevlogen mens. Waar ande
ren al lang doorgewinterde
cynici dan wel^ zwartgallige
mensenhaters waren gewor

den, blijft hij geloven in de
Zaak. Zelfs als één van de sta
kers uit Homestead, die ook
in de gevangenis zit, hem
voor gek verklaart, blijft hy
recht in de leer.

Dat je het boek desondanks
niet geïrriteerd in de hoek
gooit, komt doordat Berk
man elk hoofdstuk wel weer
verrast met zijn soms trefze
kere stijl. Na een paar dagen
eenzame opsluiting schryft
h»j bijvoorbeeld: "De sissende
gaslamp in de gang trekt me
onweerstaanbaar aan. Met
mijn ogen halfdicht volg ik
het flakkerende licht. De licht
stralen vormen een kaleido-
scoop met wisselende figuren,
nu eens kristalliseren ze zich
tot scenes uit mijn jeugd, dan
weer tot beelden van mijn le
tten in New York, met een gro
teske nadruk op de tragische
momenten".

Uiteindelijk kwam Berkman
na veertien jaar - dank ztf
strafvermindering - weer op
vrije voeten. Omdat hij on
verminderd doorgaat met het
propageren van zijn idealen
besluit de Amerikaanse rege
ring m 1919 dat hij en Gold
man maar naar Rusland,
waar de oktober-revoluüe
pas heeft plaatsgevonden,
moeten worden uitgewezen.

Aanvankelijk is Berkman rede
lijk te spreken over de com
munisten, later ziet hy het
fout gaan Gedesillusioneerd'
verlaat hij aan het begin van
de jaren twintig 'het arbeider
sparadijs' Berkman wordt
nu met het verstrijken der ja
ren allengs somberder.
Steeds verder raakt hg in een
isolement. In 1936 besluit hg
in Nice een einde te maken
aan zijn leven. Hg schaft zich
wederom een pistool aan. Het
is raak, ditmaal.

WIM BRANDS

De Nederlandse juweliers maken van uw Wilhelmina-gulden een fraai zilveren sieraad voor de speciale aktieprijs
van f29,75 (zilveren muntrand met een zilveren collier van 45 cm)

Daders aanslag
in Teheran
geëxecuteerd

TEHERAN/ANKARA (AFP'UPI)
- In Iran zgn gisteren 41 aanhan
gers van cx-president Bam-Sadr
terechtgesteld Onder hen waren
er 23, die geëxecuteerd werden
wegens medeplichtigheid aan de
bomaanslag op het bureau van
de partg van de islamitische re
volutie. waarbij op 28 juni 74
mensen de dood vonden. Dit
heeft het persbureau "Pars"
meegedeeld.

De 23 zouden ook geholpen heb
ben by Bani Sadrs vlucht uit
Iran naar Frankryk. Ook een ex-
woordvoerder van Bani Sadr is
terechtgesteld, zo deelde radio-
Teheran mee.

Sinds de afzetting van Bam-Sadr
als president zgn in Iran zeker
1 116 mensen terechtgesteld, ter
wijl tegenstanders van de leiders
m Teheran het dodental veel ho
ger schatten.

De gids van de revolutie, xjatollah
Chomemi. waarschuwde ervoor
dat het nieuwe academische jaar,
dat vandaag begint, meer ellende
betekent voor het islamiUsche
bewind Op het plein voor de
vrijheid in Teheran herdachten
tienduizenden Iranièrs het feit,
dat precies een jaar geleden de
oorlog met Irak uitbrak Men
voerde spandoeken mee waarop
te lezen stond "Dood aan Amen
ka en "Dood aan Saddam
(Hoessein, de Iraakse presi
dent)".

Een trotse Jan Cremer laat in gezelschap van twee exotisch getooide
meisjes de oorkonde zien, die hem het ereburgerschap van Hawaii ver
schaft. De schrijver kreeg de oorkonde gistermiddag in Amsterdam uitge
reikt Jan Cremer bezocht Hawaii meermalen en schreef er tal van reis
verhalen over.