Is werkgelegenheidsexperiment
gedoemd te mislukken?
kcWergr°nd
m 7<
EISEVIERS
DONDERDAG 17 SEPTEMBER 1981
PAGINA _11,
Door
Rudolph Bakker
PARIJS - De Fransen beginnen deze herfst met z'n allen een nieuw avontuur. In het
voorjaar hadden ze socialistenleider Mitterrand tot president van hun republiek
verkozen en diens partij in het parlement de absolute macht verschaft. Die eerste
maanden zag het er even naar uit of het „douce France" van weleer was terugge
keerd. Stokbrood, calvados en alpinopet leken de overwinning te hebben behaald
op de strenge wetten van de moderne industriestaat waarin het traditioneel onhan
delbare Frankrijk door president De Gaulle en zijn opvolgers was omgesmeed.
Aan deze illusie zal de komen
de maanden een eind komen.
Teveel van de kiezers die ge
noeg hadden van premier
Barre en president Giscard
en die de socialisten hun op
zienbarende overwinning
hadden bezorgd, beschikten
over een politiek inzicht dat
louter was opgedaan aan de
stamtafel van het „Café du
Commerce". De werkelijk
heid blijkt anders.
Schoon schip
De toenmalige presidentskan
didaat Mitterrand had zijn
programma gebaseerd op de
belofte dat de socialisten
schoon schip zouden maken
met inflatie en werkloosheid.
De huidige president wees in
die periode tegelijkertijd de
redenatie van de toenmalige
regering-Barre van de hand.
dat inflatie en werkloosheid
grotendeels worden bepaald
door factoren van buitenaf en
Mitterrand beloofde dat na
vergaande interne sanerin
gen de was geheel schoon
aan de lijn kon worden ge
hangen. Serieuze experts
haalden de schouders op en
wezen een dergelijke goedko
pe demogagie van de hand.
Toch wist Mitterrand er op te
Het curieuze feit doet zich nu in
Frankrijk voor dat de meer
derheid van het stemvolk
volgens een recent opinie-on
derzoek kennelijk nog steeds
onder de invloed is van de
opium die de socialisten in
het vooijaar hebben ver
spreid. En dat terwijl presi
dent en kabinet steeds lange
re gezichten beginnen te
trekken en op het waardige
kasteel Rambouillet - eens
het geliefkoosde conferentie
oord van generaal De Gaulle
- zeer langdurig bijeen kwa
men om de crisistoestand on
der ogen te zien.
Na afloop van deze conferentie
in de eerste week van sep-'
tember kwam er een opzien
barend communiqué uit de
bus. De president vertelde
daarin „zijn regering te heb
ben gevraagd een nieuwe im
puls te geven aan de strijd te
gen de werklooshejd". En de
president ging voort met te
zeggen: „Alles zal in het werk
worden gesteld niet boven
een werkloosheidscijfer van
miljoen uit te komen". De
vertaling van deze tekst
houdt in dat de „eerste im
puls", die met ongelooflijk
veel woorden en praten ge
paard was gegaan, niets heeft
opgeleverd, en dat binnen
kort het werkloosheidscijfer
van miljoen zeker zal worden
overschreden.
Hoop
Geen wonder dat president
Mitterrand volgens insiders
langzamerhand buien van
opvliegendheid begint te ver
tonen, Hij weet maar al te
goed dat hij heeft weten te
winnen op de smalle basis
van de hoop die hij heeft ge
wekt. De hoop is altijd de hei
lige drijfveer van de Franse
socialisten geweest. In hun
lange jaren van oppositie
werd hun gelóóf in betere tij
den sterker naarmate de be
tere tijden langer uitbleven.
Tegelijkertijd begon hun kri
tiek op de dagelijkse gang
van de politiek, zoals die door
het toen heersende bewind
bedreven werd steeds meer
zijn zin voor de realiteit te
verliezen. Nu de macht de so
cialisten plotseling in de
schoot gevallen is, mag de
hoop - de laatste reddings
boot van hun overtuiging -
niet lek slaan.
President Mitterrand heeft nog
wel even tijd. Het optimisme
suddert door, terwijl de kie
zers zich van hun lange zo
mervakantie weer in hun fa
brieken en werkplaatsen in
stalleren. Terwijl vroeger het
weer opvatten van het werk
en de terugkeer naar de scho
len gepaard ging met goed
georganiseerde arbeidson
rust, heerst er nu op het ar
beidsfront een akelige stilte.
Om te beginnen zijn de 12
miljoen kinderen en hun on
derwijzers geruisloos aan het
werk gegaan. Ieder jaar gaf
dat strijk en zet ellende als de
machtige vakbond van on
derwijzend personeel een
spijker op laag water gevon
den had en de schooldeuren
„uit protest" dichthield. In
feite is de toestand aan het
begin van het nieuwe school
jaar precies gelijk aan die van
vorig jaar, maar de onderwij
zers houden zich muisstil.
Hun leider zit immers als mi
nister in het kabinet-Mau-
roy.
Wat onder president Giscard
als hemelschreiend werd er
varen, wordt onder de oppo-
ïs de afschaffing van de dood
straf en de wel wat drieste po
ging tot radicale hervorming
van het binnenlands bestuur,
die aan de centrale macht van
„Parijs" een eind dient te ma
ken. Ook de buitenlandse po
litiek van de regering heeft
nog weinig reden tot
werkelijke kritiek opgele
verd. Ze beweegt zich ten
slotte grotendeels langs de
voor Frankrijk enig mogelij
ke lijn, zoals die ook door
president Giscard gevolgd
was. President Mitterrand is
zelfs iets „atlantischer" dan
zijn zo gekritiseerde voorgan
ger, en zeker resoluter jegens
de Sowjet-Unie.
Al iets minder vlot lopen een
paar andere beroemde para
depaarden uit het socialisti
sche verkiezingscircus van
weleer. De plannen tot werk
tijdverkorting worden min
der gemakkelijk doorge
voerd, dan dat men er over op
bijeenkomsten met alleen de
kameraden in vervoering
raakt. Verlichte plannen over
de hervorming van het leger
zijn hun uitstraling ook al
kwijt. Met name de vermin
dering van de dienstplicht
van een jaar tot een half jaar
gaat niet door. Ook de pen
sionering bij 60 jaar stuit op
ernstige bezwaren. De „nieu
we" justitie heeft al meteen
zijn eerste echt Franse schan
daal, met de duidelijk onop
losbare kwestie van een mas
samoord in de Provence, vol
gens de beschuldiging ge
pleegd door mannen van de
eens door president De Gaul
le opgerichtte „interne poli-
tie-eenheid", de SAC. Deze
„kwestie-Auriol" zal gevoegd
Mitterrand
sitie van toen onder de huidi
ge omstandigheden stilzwij
gend geaccepteerd. Bij de
aanvang van het nieuwe sei
zoen ontdekten de mijnwer
kers geen compaan met een
longaandoening die er aanlei
ding toe kon geven om „plat"
te gaan. De luchtverkeerslei
ders leiden de lucht, de me
troschoonmakers maken de
metro schoon, want de minis
ter van transport is tevens
tweede man en kroonprins in
de hiërarchie van de commu
nistische partij.
Spectaculafr
Maar deze herfst breekt het mo
ment van de grote ontgoo
cheling aan. Het kan alleen
worden uitgesteld als de re
gering doorgaat met het ne
men van spectaculaire maat
regelen, die echter niet alle
maal ook een even spectacu
lair effect zullen hebben. Een
aantal besluiten van het nieu
we regime is door vriend en
vijand goed ontvangen. Dat
worden bij de te lange rij van
onopgeloste schandalen uit
de tijd van het oude regime.
Kernenergie
De „vrije radio's" worden hele
maal niet zo vrij als was voor
gespiegeld, het overhaast
aangekaarte probleem van de
opheffing van privé-scholen
is voor een jaar weer onder de
tafel gewerkt. Een graat in de
socialistische keel is ook de
kwestie van de kernenergie.
Deze herfst komen er parle-
mentsdebatten over de vraag
of de al ver doorgevoerde
plannen van president Gis
card het land middels kern
energie zo goed als onafhan
kelijk te maken van de olie
sjeiks, moeten worden afge
maakt. Het is bitter voor de
socialisten dat de eerste grote
staking tijdens hun bewind
ontstond uit protest tegen de
voorlopige opschorting van
de afbouw van een van deze
kerncentrales.
De ware probemen inflatie
en werkloosheid zullen in
september nog verborgen
gaan achter de stofwolken
die worden opgewekt door
de nationalisatieplannen van
twaalf grote industrieën en
van 36 banken. Dit „nationa
liseren" was altijd een van de
stokpaardjes van de socialis
ten geweest in de lange jaren
van de oppositie, terwijl het
complex van technische
overwegingen dat ten gunste
van nationalisatie sprak daar
door al weer verouderde.
Vooraanstaande ministers in
het kabinet-Mauroy zien er
zelf geen heil in, maar Mitter
rand heeft nu eenmaal beslo
ten de oude garde zijn zin te
geven. Er is enorme haast
achter het project gezet en
binnenkort zal 99 procent
van alle Franse banken - dat
wil zeggen 99 procent van het
beschikbare krediet - in
staatshanden zijn. Grote in
dustrieconcerns als de wa
penfabrieken van Matra en
de vliegtuigfabrieken van
Dassault gaan ook in staats
handen over. De ruim 90-jari-
ge Marcel Dassault de va
der van de „Mage" - heeft
zijn miljardenbedrijf aan de
staat cadeau willen doen on
der voorwaarde dat zijn fami
lie na zijn dood geen succes
sierechten hoeft te betalen.
Daarover wordt nog onder
handeld.
Alle te nationaliseren bedrijven
werken echter optimaal en
dragen aanzienlijk bij tot het
in evenwicht houden van de
handelsbalans. Oud-premier
Barre noemde de operatie
dan ook „archaisch" en een
levensgevaarlijk experiment
in een economisch labiele
tijd. Het kost de staat veel
geld en heel wat vooraan
staande industriëlen worden
ermee van het toneel verwij
derd, want „koppen zullen er
rollen".
Paal en perk
Al dit grote en kleine vuurwerk
verbergt de kern van de zaak:
hoe de belofte in te lossen dat
de socialististen aan inflatie
en werkloosheid paal en perk
kunnen stellen. De vooruit
zichten voor de wereldecono
mie blijven somber tot 1983.
De regering heeft al toegege
ven dat invloeden van bui
tenaf ook weieens kunnen in
werken op de eigen inflatie
en werkloosheid. Het begro
tingstekort voor dit jaar be
loopt zo'n 80 miljard, waar
van 35 miljard alleen al voor
het sociale „pakket". Vol
gend jaar rekent men op een
tekort van 100 miljard, wat de
experts vertalen in 130 mil
jard, als de groei geen 3 pro
cent bedraagt. Maar hoe kan
in Frankrijk de groei 3 pro
cent bedragen als ze in de
omringende landen niet bo
ven de 1,8 procent uitkomt?
President Mitterrand is er ach
ter gekomen - en hij heeft
dat zijn kabinet meegedeeld
dat men de hulp zal dienen
in te roepen van de werkge
vers. Nu is het Franse „patro-
nat" bepaald geen gezelschap
verlichte revolutionairen.
Werkgeversleider Ceyrac had
bovendien gelijk toen hy op
merkte: „Hoe kunnen we die
dagelijkse verzoeken om
hulp van de regering vereni
gen met projecten die net de
andere richting uitgaan-
'4
De werkgevers zijn de regering
heus niet dankbaar voor de
nationaliseringen, of voor
hun reeks van belastingmaat
regelen die direct op de „al
lerrijksten" en op de bedrij
ven zijn gericht. Het leeu
wendeel van de nieuwe socia
le zekerheden zal door de
werkgevers moeten worden
betaald.
Mislukken
De Franse staat heeft nu een le
ning uitgeschreven van mil
jard, waarop Saoedi-Arabie
voor een miljard heeft ingete
kend. naar men zegt om Mit
terrand uit de handen van de
communisten en van de Is
raeli's te houden. Andere
olielanden voelen er echter
niets voor om geld in het rode
Frankrijk te stoppen en ze
zorgen er eerder voor net
als vele gefortuneerde Fran
sen zelf dat hun geld het
land uit komt. Grote buiten
landse bedrijven met vesti
gingen in Frankrijk, met na
me in de olie-industrie, aarze
len om over te gaan tot mo
derniseringen op grotere
schaal. Hun experts hebben
uitgerekend dat het rode
Franse experiment gedoemd
is te mislukken.
President Mitterrand laat nu
onderzoeken verrichten naar
de gang van zaken in omrin
gende landen die ook door
socialisten - het mogen ook
sociaal-democraten zijn -
worden geregeerd. Het is
echter opgevallen dat de
Franse socialisten zich tij
dens hun lange rit door de
woestijn en hun eindeloze
historie van steeds nieuwe
plannen en projecten nooit
iets gelegen hebben laten lig
gen aan tastbare ervaringen
buitengaats.
Spreekbuis
Het gevaar voor een sombere
herfst hindert de zich zo be
scheiden houdende commu
nistische regeringspartners
nog meer dan de socialisten
zelf. Na een indrukwekkende
reeks bijna niet meer geloof
waardige koerswijzigingen
hebben de communisten nu
immers deel aan het regime-
Mitterrand. Ze hoeden zich
ervoor hun laatste speelruim
te niet te verliezen. De com
munistische vakbond CGT
zal in de herfst de spreekbuis
zijn voor het ongenoegen dat
de partij nu zelf niet kan ui
ten. Mitterrand verwacht dat
de communisten niet voor
1983 de regering zullen verla
ten. Dan zijn er gemeente
raadsverkiezingen en staan
twee jaar later de parlements
verkiezingen voor de deur.
De president hoopt dat dan
de ergste economische hor
den genomen zullen zijn.
Veel hangt ook af van de nieu
we oppositie van rechts, die
zich nog nauwelijks heeft ge
formeerd. Voorlopig laat het
verslagen bewind het nieuwe
maar aanscharrelen onder
het motto wie het laatst
lacht, lacht het best.
De laatste kabinetsloodjes worden
gelegd. De Tijd voelt Ruud Lub
bers tamelijk zachtzinnig aan de
tand over enkele cruciale mo
menten tijdens de formatie van
het huidige kabinet Van Agt II.
Het door Van Agt op een gege
ven moment in stelling brengen
van Zijlstra om het door Lubbers
gesloten sociaal-economisch ak
koord te hekelen noemt Lubbers
in de eerste plaats een 'zakelijke
kwestie'. Bovendien zegt de
CDA'er de zorgen van Zijlstra te -
onderschrijven. De benoeming
van Lubbers tot nieuwe fractie
leider van het CDA - ondanks het
negatieve advies van Van Agt -
noemt de CDA-politicus een 'ra
re zaak', waar hij geen 'hard fee
lings' aan heeft overgehouden.
De Tijd voorziet een derby tussen
de socialisten binnen het kabinet
en de vakbond over de onont
koombare nivellering van de in
komens. De PvdA voert een mis
tig inkomensbeleid: oprechte
mening, oppositiestandpunt en
onderhandelingsvertrekpunt lo
pen door elkaar. Van Den Uyl
mag worden verwacht dat hij
snel werk zal maken van een
echt inkomensbeleid. Maar won
deren kan hij niet-verrichten.
De opgeschroefde wapenwedloop
tussen de VS en de Sowjet-Unie
is terug te voeren op de regering
Reagan, meent De Tijd. Het
Amerikaanse ego wordt opge
poetst. Allesoverheersend doel:
sterker zijn dan de Russen.
Verder in de Tijd: aandacht voor
de nieuwe Nederlandse speel
film 'Het meisje met het rode
haar' rond de verzetsstrijdster
Hannie Schaft. Een interview
met Theun de Vries, op wiens
boek de film is gebaseerd en re
gisseur Ben Verbong.
Hoofdmoot in Vrij Nederland
vormt een interview van twee pa
gina's groot met CDA-premier
Dries van Agt. Het begin belooft
niet veel: 'Deze jongen is moe.
Geslóópt'. Maar dat valt wel mee.
Drie belangrijke punten onder
scheidt Van Agt in de formatie:
de wijze waarop de informateurs
Lubbers en De Koning hun in
formatietaak hebben opgevat, de
uitspraak van de CDA-fractie
vóór een kabinet met D'66 en
PvdA, en het 'ja' van de PvdA te
gen het premierschap van Van
Agt. Van Agt geeft toe zich enigs
zins verkeken te hebben op de
inschikkelijkheid van de PvdA
zoveel concessies te doen. Maar
verder meent hij dat het aan zijn
'inschikkelijkheid' is te danken
dat de formatie zijn beslag heeft
gekregen. Een duidelijke verkla
ring voor deze uitspraak wil de
premier niet geven. 'Dit wordt
een gevoelig nummer van VN'.
De grote sympathie die Van Agt
bij de achterban van het CDA ge
niet weet de premier niet te ver-
M*
klaren. Eindeloze stiltes vallen
bij de 'lastige' vragen over forma
teur De Gaay Fortman. Een min
derheidskabinet met de VVD be
hoorde volgens Van Agt niet tot
de mogelijkheden. 'De fractie
zou het niet hebben aanvaard.
Nog eerder een minderheidska
binet met D'66'. Wat het bevorde
ren van de werkgelegenheid be
treft: 'Wie nu binnen één of twee
jaar grote successen wil boeken
op het terrein van de werkloos
heid zal onze economie uit het
lood brengen'. Een hint naar de
huidige minister van sociale za
ken en werkgelegenheid, Den
Uyl? 'Nee', aldus een lachende
Van Agt, 'de minister van werk
gelegenheid zal een blijvende
plaats krijgen in onze parlemen
taire geschiedenis'. Overigens
ontkent Van Agt 'een hekel te
hebben' aan socialisten. Er is eer
der sprake van een 'eh ja, hoe
noem ik dat' verknochtheid aan
de VVD, belichaamd in de
vriendschap met Hans Wiegel.
Verder biedt VN een verhaal over
de geringe investeringsbereid
heid van de Nederlandse onder
nemers, en een interview met de
vriendin van de geëxecuteerde
verzetsstrijdster Hannie Schaft,
naar aanleiding van de film 'Het
meisje met het rode haar'. 'Het
was beslist geen tutje, ze was lief,
ze was heel zacht'. Tenslotte een
verslag van het speurderswerk
van de redactie van 'Pour', een
Franstalig blad in België, dat zelf
maar op zoek ging naar de da
ders van een aanslag met brand
bommen op hun redactiekan
toor.
Het kleurenkatern van VN is ge
wijd aan boeken met o.a. Maar
ten 't Hart. John Irving, Peter
Weiss en nieuwe detectives en
thrillers.
MAGAZINE
Terwijl de meeste weekbladen de
moeizame pogingen tot en de uit
eindelijke vorming van het kabi
net Van Agt II feestelijk uitlui
den, vindt Elscviers Magazine
het blijkbaar welletjes. Twee be
scheiden pagina's ruimt Elsevier
in voor een weinig schokkende
vooruitblik op het nieuwe kabi
netsbeleid. Er zal volgens EM
weinig veranderen. Ook dit kabi
net ontkomt niet aan een Bestek-
beleid voor zover het de sociaal-
economische problematiek be
treft. Verder wordt nader inge
gaan op het voorstel van prof.
Van den Kroonenberg, rector-
magnificus aan de TH in Twente,
om een zg. stukloon in te voeren
voor academici en wetenschap
pelijke medewerkers. De univer
sitaire bezuinigingen maken het
verdwijnen van arbeidsplaatsen
noodzakelijk. Er zou alleen sala
ris moeten worden verdiend in
dien er ook duidelijk prestaties
worden geleverd.
EM ging op bezoek bij generaal-
majoor b.d. Von Meyenfeldt. een
erkend tegenstander van kern
wapens. Onlangs publiceerde hij
zijn boek 'Kernontwapening,
utopie of realiteit'. Von Meyen
feldt meent dat politieke proble
men niét met krijgsgeweld kun
nen worden opgelost. Voorstan
ders van een dialoog met het
Oostblok staan op de tocht, 'ha
viken' hebben de wind in de zei
len, aldus Von Meyenfeldt.'De
Sowjet-Unie doet regelmatig
aanbiedingen waar het westen
heel matig op reageert. Ik zou
zeggen: avontureer nou eens een
keer door op die aanbiedingen in
De Haagse Post maakt de grootste
klapper bij het afsluiten van de
perikelen rond het tweede kabi
net Van Agt: een uitncembare
bijlage van 24 pagina's met het
complete draaiboek van de tot
standkoming van het huidige ka
binet. Het wel en vooral het wee
van een 'moeizame geboorte'.
HP-verslaggever Leon de Wolff
volgde alle handelingen op de
voet. Contacten met ruim zestig
betrokkenen - informateurs. Ka
merleden, partijfunctionarissen -
zorgden voor een zo compleet
mogelijk beeld, ook van wat zich
achter gesloten deuren afspeel
de. John Jansen van Galen gaf
deze reconstructie de finishing
touch. Veel gesprekken worden
geciteerd - dat leest vlot en
maakt spannend - waarbij HP
aantekent in te staan voor de ho
ge nauwkeurigheidsgraad van de
weergegeven dialogen.
Naast deze lijvige kabinetsbijlage
vond HP nog een gaatje voor een
handvol andere onderwerpen
Een verhaal over de stijgende
omzet van de deurwaarders. De
economische crisis werkt het
aantal ontruimingen van huizen
en openbare verkopen toe. Een
dag uit het leven van een deur
waarder met soms ontroerende
sitauties. 'Waar moeten we nu
heen, mamma? Stil maar achat,
mamma verzint wel iets'. Duide
lijk is dat verschillende instan
ties flink langs elkaar heen
werken. Het ontbreekt aan de
nodige coördinatie. Wat de ene
instantie afbreekt moet de ande
re weer opbouwen
Jos de Man neemt het linkse be
wind in Frankrijk onder de loep.
De linkse regering krijgt van op
positie en vakbonden alle kan
sen haar beleid uit te stippelen
Maar de slechte economische si
tuatie maakt het de regering-
Mitterrand bepaald niet gemak
kelijk.
Verder in HP het bezoek van Haig
aan West-Berlijn en de dames
de Amerikaanse tv-serie
[hervormd
Inederland
Enk Jurgens heeft zich verdiept in
onze 'krakkemikkige' manier
van regeringsvorming Ons kies
stelsel moet op de helling Jur
gens pleit voor het Franse sys
teem met kiesdistricten waar je
de absolute meerderheid moet
halen. Dan maken de kiezers ten
minste uit wie wint en niet for
mateurs en fractie-voorzitters
Polen het land waar een begrafe
nis wordt onderbroken voor de
onverwachte verkoop van was
middel. Een schaars buitenkans
je. De economie staat er slecht
voor. Er worden geen investerin
gen meer gedaan, staal- en steon-
koolproduktie stagneert, de
schuldenlast stijgt, het eerste
miljoen werklozen is nog maar
een kwestie van maanden. En
toch heeft de Poolse economie
zijn dieptepunt nog niet bereikt,
aldus HN.
De Egyptische president Sadat
moet oppassen niet dezelfde weg
te gaan als de sjah in Iran Het
aantal religieuze conflicten in
Egypte is de laatste jaren sterk
toegenomen, maar de oorzaak
van de onvrede ligt dieper. De
pro-Amerikaanse politiek en de
vrede met Israel brachtten geen
oplossing voor armoede en over
bevolking. Er is een samenhang
MARGOT KLOMPMAKER.
