Paus-film blijkt
grote mislukking
Elisabeth Söderström
sterk in Intermezzo'
(^^vandaag
toegelicht
[[^^prggramma
Wijzigingen Nat. Ballet
RADIO - TV - KUNST
PAGINA
VENETIE (GPD) - Op het moment dat men
reeds alom bezig was over Veneti te oor
delen, dat het een unieke, ontspannen
festivalsfeer gecombineerd had met een
matig, wat gezapig programma, sloeg op
de voorlaatste dag twee keer de bliksem
in. De eerste sensatie behelsde de afgrij
selijke mislukking van Zanussi's film
over de paus. Maar minstens zo specta
culair pakte de wereldpremière uit van
'Die hleierne Zeit'. een briljante film die
Margaretha von Trotta gemaakt heeft
over de naween van de RAF-hysterie in
Duitsland. De gedoodverfde winnaar
voor de Gouden Leeuw.
Duits (RAF)drama maakt kans in Venetië
Over dc bedoelingen van 'Da un
paese lontano' (uit een ver land)
heeft Krzvsztof Zanussi onlangs
in een interview heel verhelde
rende en onrustbarende dingen
gezegd. Zijn kijk op het katholi
cisme is heel censporig beperkt
tot die van schutspatroon van
verdrukt Polen dooi de eeuwen
heen. En dat is dat. De uitverkie
zing van Karol Wojtvla tol paus
en diens zegetocht door Polen, is
van baanbrekende betekenis ge
weest in de strijd voor liberalise
ring van dit land. Die feiten mo
gen dan wel min of meer juist
zijn. de wijze waarop Zanussi dat
heeft willen illustreren, is er een
van pijnlijke naiviteit. terwijl 'Da
un paese lontano' als film op
zichzelf zeer gebrekkig, zelfs on
machtig functioneert
Zanussi verklaarde hier: ..Ik wist
dat er hoe dan ook een film over
de paus gemaakt zou worden,
met mij als regisseur of zonder
mij. Ik dacht dat het met mij als
regisseur dan de beste keuze zou
zijn. omdat ik met deze aanlei
ding in de gelegenheid zou ko
men een film over Polen te ma
ken en dan voor een niet-Pools
publick. Dit is een westerse pro-
duktie die zelfs verspreiding
krijgt in Amerika. Over het hui
dige Polen zijn goede en minder
goede films gemaakt, maar ze
hebben gemeen dat ze buiten
een kring van cinefielen in de
rest van de wereld niet worden
gezien. Maar dc film is gemaakt
voor iedereen die Polen nog
steeds beschouwt als een 'ver
land'. In het Westen, en zeker in
Amerika, pleegt men geen be
langstelling op te brengen voor
wat er in 'verre landen' gebeurt.
Maar voor een film over de paus
bestaai wel belangstelling. Dus
kon ik met deze film een dubbel
doel dienen".
Dc rampzalige methode van deze
internationaal toch hoog aange
schreven cineast is geweest om
een verhaal te maken met drie lij
nen. Over drie Polen (een dissi
dent wordende schrijver, een
priester, een lastig wordende ar
beider) die ooit eens op een dag
iets. of nauwelijks iets met Woj-
tyla te maken hebben gehad,
toen die nog niet eens priester
gewijd was. In deze drie levens
lopen verschijnt later soms op de
achtergrond Wojtyla weer als
biechtvader, als bisschop, kardi
naal en als paus ten slotte. Men
heeft het vaak over hem. maar hij
neemt nauwelijks deel aan de
handeling; hij komt zelden in
beeld. Hij is eigenlijk de grote af
wezige in de film en als truc
werkt dat absoluut niet. Zanussi
verbeeldt hoe katholieke geeste
lijken zich heldhaftig gedragen
in het verzet, in Auschwitz, in de
Stalin-jaren, in 1968 en in 1980.
Maar Wojtyla zelf is daar nooit bij
betrokken. Erger nog is dat de
verhalen die ziekelijk bleek zijn
en tweedimensionaal, elkaar
voortdurend onderbreken of met
journaal-fragmentjes worden
doorschoten, net als het interes
sant dreigt te worden. En vooral
niet-katholieken zullen zich he
vig storen aan mystieke vaaghe
den en uitgestalde braafheid en
kinderlijkheid. Een uiterst zwak
ke film kortom, maar dus wel
voorzien van pauselijke goed
keuring. Tijdens deze wereldpre
mière werd er een fatale grieze
ligheid mee teweeggebracht, ter
wijl het hier in Itali toch bepaald
niet aan eerbeid voor de paus
ontbreekt.
Alle waarachtigheid en doorleefd-
heid en diepte die in 'Uit een ver
land' ontbrak, viel vervolgens op
aangrijpende wijze wel na te voe
len in 'Die blcierne Zeit' die (net
als Zanussi's film) veertig jaar
geschiedenis omspant en als the
ma de Duitse neiging heeft, om
pijnlijke waarheden zo snel mo
gelijk te verdringen en te verge
ten. Het gaat over twee zusjes die
tijdens de oorlog zijn geboren en
pas als pubers de gruwelijke mis
daden van de nazi's achterhalen.
Ze wensen zich te onttrekken
aan de nationale doofpotmentali
teit. lering te trekken uit de ge
schieden^ en te ijveren voor een
rechtvaardiger samenleving. Ju-
liane wordt actief in de vrouwen
beweging en Marianne draaft
door en sluit zich aan bij de RAF.
Ze wordt veroordeeld en in de
gevangenis pleegt ze zelfmoord.
De film legt het zwaartepunt op
Juliane's pogingen om het isole
ment te doorbreken waarin Ma
rianne in haar gevangenis was
geplaatst. En als Marianne onder
dubieuze omstandigheden ge
storven is (moord of zelfmoord'')
En is er wel verschil?) wenst zij die
waarheid boven water te krijgen.
Maar ze stuit op een muur van
desinteresse bij juristen, bij de
media en in particuliere kring.
Von Trotta heeft haar film opge
dragen aan Christianc Ennslin.
het oudere zusje van Gudrun
Ennslin. Hun verleden werd ge
dramatiseerd. Trotta bekende
hier dat ze zelf doodsbang is ge
weest van terroriste Gudrun.
maar datje minstens twintig jaar
afstand nodig hebt om werkelijk
De acteur Marawski speelt de huidige paus in vroeger tijden
objectief over haar te kunnen
oordelen. Maar ie kunt wel nu al
oordelen over de onmenselijke
manier waarop de Duitse justitie
met de RAF-leden is omgespron
gen. Afgezien van die aanklacht,
maakt Die bleierne Zeit vooral
diepe indruk als een lancet-
scherp portret van twee zusters
die wanhopig proberen om hun
aan vroeger tijden ontleende lief
de en vriendschap in tact te hou
den. ondanks alles wat hen ge
scheiden houdt. Het acteren van
Jutta Lampe en Barbara Sukowa
is van een superieure intensiteit.
Een van de allerbeste films van dit
festival is ten slotte Sidney Lu-
mets Prince of the City'. Een bi j
na drie uur durende verfilming
van authentieke rapporten over
corruptie bij de Newyorkse nar
coticabrigade. Het is een ver
moeiende film. omdat hij voor
het grootste deel bestaat uit dia
logen. Maar het grimmige realis
me en Lumets lucide schikking
van feiten heeft een overrompe
lend effect in deze niet-moralise-
rende film. die zich concentreert
op wat een zekere Bob Leuci
zich heeft aangehaald toen hij als
narcotica-inspecteur uit de
school wilde klappen tegenover
de FBI. Hij deed dat onder dc
voorwaarde dat hij niemand
hoefde te belasten met wie hij
zelf ooit had samengewerkt. Een
belofte die wel gegeven werd.
maar niet gehouden. Leuci
kwam terecht in een kafka-achti-
ge nachtmerrie.
Prince of the City is een film die
het succes niet cadeau zal krij
gen. omdat het weliswaar een
Hollywood-film mag zijn, maar
niet eentje die het publiek onder
de kin kietelt. Maar Lumet (hij
maakte eerder onder meer Net
work. Serpico. Dog Day After
noon en Equus) heeft er {och een
film mee afgeleverd die wel eens
de belangrijkste Amerikaanse
produktie van het jaar zou kun
nen zijn.
PIETER VAN LIEROP
Nederlandse première van onbekende Strauss-opera
BLOKKER - Connie Vandenbos mocht gistermiddag het eerste exem
plaar van 'De Nymfentrein'. het nieuwste boek van Herman Pieler de
Boer (rechts), aan de schrijver zelf overhandigen. Hel boek is geïllustreerd
door tekenaar Pat Andrea (links). De presentatie had plaats op de stoom-
spoorlijn lussen Hoorn en Medemblik.
HEERLEN - De Duitse Schlagerzanger Den me
Heerlen getrouwd met het Nederlandse meisje Ros
televisie zal op 19 september de kerkelijke inzege
aan de vooravond van het Schlagerfestival, op lie
SCHEVENINGEN - De opera
"Intermezzo" van Richard
Strauss mocht zich na de premie-
re in 1924 verheugen over een en
thousiasme dat in schrille tegen
stelling staat met de verwaarlo
zing die deze "burgerlijke kome
die" naderhand ten deel viel. Het
is echter niet onwaarschijnlijk
dat de componist zelf een belem
mering vormde voor een juiste
waardering van zijn eigen werk.
Het onderwerp van "Intermez
zo". waarvoor Strauss zelf de
tekst schreef, is een misverstand
dat in werkelijkheid heeft ge
zorgd voor een ernstige crisis in
zijn eigen huwelijk en dat bijna
tot echtscheiding leidde.
Op zichzelf is er natuurlijk geen be
zwaar tegen de verwerking van
autobiografische stof in een ope
ra. maar Strauss is daarbij in de
schildering van zijn echtgenote
dermate realistisch te werk ge
gaan. dat het resultaat bijna gê
nant is, zeker als bij een uitvoe
ring alle mogelijke moeite wordt
gedaan om dc hoofdrolspelers
zoveel mogelijk op hun voorbeel
den te laten lijken. Bovendien
bemoeilijkt de nadruk op het au
tobiografische aspect een beoor
deling van de opera op zijn eigen
merites en een benadering van
het gegeven als een "fabel" met
een zekere graad van universali
teit.
Toen de Nederlandse Operastich
ting gisteravond in het Circus
theater de eerste uitvoering van
"Intermezzo" in Nederland ver
zorgde, bleken al deze belemme
ringen met zorg uit de weg ge
ruimd. Natuurlijk is het altijd
verhelderend de achtergronden
in gedachten te houden, maar de
ze muzikale komedie wint een
kracht en humor zodra de regis
seur zijn eigen gang kan gaan en
een bijna Franse luchthartigheid
in de handeling kan verwerken.
De decors van martin Battersby.
ontworpen voor het Glyndebour-
ne Festival 1974, zijn eigenlijk te
klein voor het Circustheater,
maar vormden met hun stemmi
ge kleuren en hun inventieve
constructies de juiste achter
grond voor de vele snel op elkaar
volgende scènes. Afgezien van
een schematische aanduiding
van het Prater heeft hij er voor
gewaakt de handeling te situeren
in een "historische" omgeving,
zoals ook regisseur John Cox bij
de enscenering kennelijk meer
aan Feydeau en Offenbach dan
aan Richard Strauss heeft ge
dacht. zonder dat hij daarmee
overigens de grens tussen opera
en operette overschreed.
Muzikaal zou dat laatste trouwens
tot een onoverbrugbaar contrast
hebben geleid, want de muziek
van Richard Strauss laat zich in
de verste verte niet over één kam
scheren met dc walsmelodieen
van Johann Strauss. Dc parti
tuur is een legpuzzel van leidmo-
tieven en muzikalè citaten, ge
schreven voor een beperkte be
zetting om de verstaanbaarheid
van de tekst te garanderen De
zang zelf is een mengeling van
parlando, melodrama, verschil
lende soorten recitatief en Ario-
so-zang die in deze conversatie
opera zoveel mogelijk het karak
ter van de normale spreektaal
moeten benaderen. Met het oog
daarop is de begeleiding ook ta
melijk sober en doorzichtig, ter
wijl in de twaalf tussenspelen
Strauss als symfonicus zijn kan
sen grijpt en forse paletstreken
duidelijk maakt hoeveel hart
stochten verscholen gaan achter
het leven van alledag.
Dirigent Kenneth Montgomery
gooide gaandeweg alle remmen
los. en hoewel het fanatiek spe
lende Omroeporkest af en toe
moeite had hem te volgen, was
het resultaat toch een vurig plei
dooi voor deze onbekende opera.
Een nadeel was dat de tekst
soms door het orkestrale volume
werd weggedrukt, maar de be
grijpelijkheid van de handeling
kwam nergens in het gedrang,
enerzijds dankzij de levendige en
heldere regie van Cox. ander
zijds door de wijze waarop de so
listen hun rollen uit het karikatu
rale vlak wisten te houden.
De Zweedse sopraan Elisabeth So-
derstróm maakte haar faam als
Strauss-vertolkstcr ten volle
waar en maakte met een over
rompelend komisch talent van
de wispelturige Christine een ka
pitale creatie I let was een genoe
gen Marco Bakker terug te zien
in het "grote" repertoire en zijn
portrettering van de lankmoedi
ge echtgenoot bewees dat hij als
operazanger nog lang niet uitge
teld is. De kleinere rollen vorm
den een hecht ensemble met als
uitblinkers een pittig kamer
meisje van Elisabeth Gale en een
klaplopende baron van een sterk
afgeslankte Alexander Oliver
"Intermezzo" ï- in Scheveningen
nog te zien op 12 september en in
Amsterdam op 16. 20. 22 en 28
september en op 5 en 7 oktober
PAUL KORENHOF
AMSTERDAM (ANP) - Het Natio
nale Ballet heeft voor het nieuwe
seizoen enkele wijzigingen on
dergaan.
- De ballctmeesters Ivan Kramar
en Heinz Manniegel hebben het
gezelschap verlaten Kramar is
aangesteld bij het Nederlands
Dans Theater. Manniegel bij de
Nel Roos Akademie voor ballet
in Amsterdam
- Soliste Sonja Marchilli heeft af
scheid genomen als danseres en
is aangesieiu ais assistent-ballet -
meester.
Tot half-solist zijn bevorderd de
Nederlandse dansers Rachel
Beaujean en Fred Berlips. die
respectievelijk vier «n vtfl aai
aan het gezelschap zijn verbon
den
In het geheel zijn zes nieuwe dan
sers als aspirant-élèvc gcenga
geerd drie Nederlanders en drie
buitenlander^
Acht dansers verlieten het gezel
schap.
VRIJDAG 11 SEPTEMBER
NEDERLAND I
18.25
18 58
19.00
19.50
20.40
21 37
21.55
22.25
nieuws voor doven en slechthorenden (NOS)
Journaal (NOSi
Love boat (VARAi
De Onedin Line (VARA)
Leen is alive 'VARA»
Journaal (NOS)
Isolement (HUM VERBOND)
De ballade van Cable Hogue. speelfilm ARA)
u.z/ - Journaal (NOS.
0 32 Nieuws voor doven en slechthorenden NOS
NEDERLAND 2
Paspoort voor Spanjaarden (NOS)
Sesamstraat (NOS)
Jeugdjournaal (NOS)
Brigadier Dog (AVRO)
De Dukes uit Hazzard (AVRO)
Journaal (NOS)
Dallas (AVRO)
Kom 'ns langs op slot Zeist (AVRO'
Uitreiking van de goud< n tclevizierring (AVRO)
Televizier magazine (AVRO)
De toestand in de wereld (AVRO)
Gier en anjelieren (AVRO)
Journaal (NOS)
Nieuws voordovin en slechthorenden (NOS)
E K Zwemmen 1 NOS)
18.2o
18.35
18.50
18.59
19.05
20 00
20.27
21.15
22.30
22.40
23.20
23 25
23.55
24 00
0.05
NEDERLAND I
ZATERDAG 12 SEPTEMBER
15.32 - Kajak expeditie op de Sun Kofl filmdocumentaire
(TROS)
16.20 De bergbeklimmers, tekenfilm (TROS)
16 30 - De vijf. jeugdserie (TROS)
17.45-18.15 Medelanders en Nederlander O S
j biap-
1845
DUITSE TV
DUITSLAND I
(Regionaal progr. NUK: 18.1K
stick. 18.30 Actualiteiten.
Kleutersene. 18.55 Theater ïm Kaf-
feegarten 19.25 Regionaal maeazi-
ne. 19.59 Programmaoverz WDR
18.00 Amusementsprogr 18.30 Ge
varieerd progr. 18.40 Amusements
progr. 19.15 Actualiteiten). 20.00
Journaal. 20.15 Des Pudels Kern.
21.45 Reportage. 22.30 Actualiteiten
en parlementair nws. 23.00 Auf den
Hund gekomen. 0.40 Jnumaai
DUITSLAND II
18.00 Amusementsprogr 18.57 Pro
grammaoverzicht. 19.00 Journaal.
19.30 Buitenlandse reportages. 20 15
Ein Fall fur zwei. 21.30 Actualiteiten.
21.50 Cultureel magazine. 22 20
Sport. 23.10 Asphat Dschungel. 0.55
Journaal.
DUITSLAND UI WDR
18.00 Kleuterprogr 18.30 Cursus
Wiskunde. 19.00 Vrijetijdsmagazine
19.45 Journal 3. 20 00 Journaal 20.15
Doe. 2100 Reportages 21 30 Doe
22 00 Buddenbrooks 23.00 TV-film
n 05 Journaal
BELGISCHE TV
BELGIE VLAAMS
18.00 Slapstick. 18.25 Kleuterprogr.
18.40 Open School. 19 10 Informatief
progr. 19 37 Mededelingen en mor
gen. 19.45 Journaal. 20.10 Weerbe
richt. 20 15 Een brug te ver. 21.45
Cultureel progr. 22.15 Journaal.
22 25 E K Zwemmen te SpUL
NET II
18 00 Slapstick 18 25 Kleuterprogr.
18.40 Open School 19 10 Informatief
progr 19.37 Mededelingen en mor
gen 19 45 Journaal 20 10 Weerbe
richt 20 15 Inleiding tot program
ma. 20.20 Wij. heren van Zichcm.
21.15 Discussieprogr
Televizier Magazine DOII dn AVRO
ploeg ministers van het kabinet Van Agt aan de knkers presente
ren. Vanuit het Catshuis komen met alle ministers gesprekken
(Nederland 2. 22.40 uur
Waf doet iemand wanneer zijn buurman een qoede vriend n
kind blijkt te mishandelen. Grijpt hij in of dort inj alsof r'n neus
bloed. Dat is het thema van de film "Isolement", gemaakt door het
filmbedrijf Ruim Zicht i r frft FflftTVTHifflgrh Vfrbtmd
eu de Vereniging tegen Kindermishandeling
(Nederland 1. 21.55 uur).
VRIJDAG II SEPTEMBER
HILVERSUM I
21 02 (S) Nine O'clock Jazz 22 02 (S)
Goal. NOS 23 02 <S) Met het oog op
morgen EO 0 02 (S) True light
HILVERSUM II
18 00 (S) De Grote verwarring.
OVERHEIDSVOORLICHTING
18.40 Dc Nederlandse Antillen VOO
18.50 (S) Veronica Sport NOS 20.00
(S) Orkest met koren en solisten
21 45 (S) Aspekten van de Kamer-
muz 22 30 Nws. 22 40 NOS-Cultuur
Magazine 23.30 (S) Horizon 23 55
HILVERSUM III
leder heel uur nieuw:. 18.04 De
Avondspits met Nationale Hitpara-
d. 1'.' iD« R - H M.
VPRO 20 02 Ook Zo 20 0 Rul i
dub 22 02 Radio Art 23 02 De Np
Budget-Show
ZATERDAG 10 SEPTEMBER
VARA
HILVERSUM I
NOS leder heel
7 03 (S) Hallo hier Hilversum 8 03
Dingen van de dag 9 30 De VARA
feliciteert 10 30(S»Z I 1203(S>Tu*
sen start en finish 13 03 (S) ln de
HILVERSUM 11
TROS 7 00 Nws 7 10 Ochtend
gymnastiek 7 20 Agraria 7.30 Nws.
7.36 Aktua 8 00 Nws 8 11 Toerak
tua (8 30 Nws) 00 Gymnastiek
\oor de vrouw 9 10 Waterstanden
9.15Onder de mensen 10 00 DOOHH
Schotland (1). 10.30 Coulissen 11 3(
Janboel 12 00 Trossen los 12 26 Me
ded tbv land- en tuinbouw 12 3(
Nws 12 36 Aktua 13 00 Nws 13 11
Introduktie Kernpunt 13 15 Van d«
binnenpagina 14 00 Kernpunt 15 Of
Sportna Sport 15 30 Kieskeurig
16 00 Aktua Extra 17 00 (S) Aktu.
Extra-Kamcrbrci-d 17 24 Mcdcd
17.30 Nws. 17 36 (S> Aktua
HILVERSUM III
NOS Ieder heel uur nws NCRV
7 02 Popfrisser 9 03 Happy sound
10.03 Pop station 1103 Pi.p nor.
stop 12 03 Los vast 14 03 Op stap
jongerenprogr 15 03 Disco-expres
16 03 NCRV Zaterdag-Sport.
HILVERSUM IV
AVRO 7 00 Nws 7 02 (Si (>p een
klein statinncttje 8 00 <S) Klas-, met
Caroline '9 00 Nws 9 02 <S> Piano
an 10 00 (S) Concert'. MattinaJe
klas.* muz. 12 00 Nws 12 02 (Si Lie-
ver de lucht in 13 15 Kla;- en mo
derne muz 14 00 Nw 14 02 (Si Bal-
Opera in andere versie
