Op maandag iets doen met
de Vrede van de zondag'
KERKDIENSTEN
Het oude liedjeWereldraad deed weer eens aan politiek
Leidse lutheranen
week naar Polen
De Leidse pastor C. van Haasteren, deelwerker in de Anto-
nius-parochie (Zuidwest), heeft niet de indruk dat zijn
parochianen staan de trappelen om samen na te denken
over maatschappelijke en politieke vraagstukken en
daarnaar ook te handelen. "Geloof én politiek, willen we
dat eigenlijk wel?", vraagt hij in het kerkblad van zijn
parochie. Zeker, als je zegt te geloven, dan moeten je
daden daarmee in overeenstemming zijn. Maar wat doe
je er gezémenlijk mee?
Voor de weinige animo om samen
concreet met samenlevings
vraagstukken bezig te zijn kan
pastor Van Haasteren wel een
paar redenen noemen.
Om te beginnen zijn katholieken
hun vroegere organisaties gro
tendeels kwijtgeraakt. "We heb
ben geen verzamelpunten meer
waar we met elkaar kunnen over
leggen".
Ook de bereidheid om elkaar te in
spireren en te vormen is minder
geworden. Omdat kerkmensen
nu eenmaal verschillend denken
over het verband tussen geloof
en maatschappelijk handelen,
moeten ze er maar niet meer sa
men over praten, vinden sommi
gen. Daar komt alleen maar ruzie
Privé
Velen hebben hun godsdienstige le
ven dan ook versmald tol het pri-
vé-bestaan. "Zoals de hele kerk
gemeenschap de neiging vertoont
om zich terug te trekken op het
binnenkerkelijke, zo vertonen wij
afzonderlijk de neiging, ons ge
loof terug te dringen tot de kleine
cirkel van ons eigen leventje".
"Wij voelen er niet zo voor, ons
veilige huisje te verlaten en zelf
in aanraking te komen met men
sen die door onrecht zijn getrof
fen". "We hebben wel geleerd,
goed en kwaad te onderscheiden
in onze persóónlijke relaties,
maar minder om te achterhalen,
waar de maatschappij niet zo
goed loopt. Als een barmhartige
Samaritaan willen we best een
hulpbehoevend mens helpen. Las
tiger is het, aan maatschappelij
ke achtergronden en oorzaken
van onrecht iets te veranderen"
Wat pastores op de preekstoel en
het kerkelijke leergezag in offi
ciële uitspraken over maatschap
pelijke vraagstukken zeggen, is,
volgens pastor Van Haasteren,
vaak zo vaag en algemeen, dat je
er alle kanten mee uit kan. Het
levert nauwelijks een reële bij
drage aan een discussie. "Als wij
als kerk niet willen afglijden tot
een randverschijnsel van deze
maatschappij, dan zullen we ons
ook op een meer concrete manier
met samenlevingsvraagstukken
moeten bezighouden"
men zijn zo groot en ingewik
keld. Je kunt er toch niet aan til
len. En daarom ben je ze maar
liever kwijt. Je kan je ei* beter
niet mee bemoeien. Wat niet
weet, wat niet deert.
Pastor Van Haasteren - die voor
zijn verhaal gebruik maakte van
een onderzoek naar 'kerk en sa
menleving' in het bisdom Haar
lem - begrijpt dus best, waarom
kerkmensen zich met de discus
sie over geloof en politiek liever
niet inlaten. "Toch zouden wij el
kaar een dienst bewijzen als we
tijd en ruimte vonden voor al die
genen onder ons die bewust van
uit hun geloof in deze samenle
ving actief willen zijn. We zou
den christenen van verschillende
kerken daarbij moeten betrek
ken. Een oecumenische opzet dus.
Ook zouden we dankbaar en kri
tisch gebruik moeten maken van
allerlei landelijke organisaties
die op verschillend gebied hun
sporen al hebben verdiend"
Een pastoraal pleidooi dus voor
maatschappelijke betrokken
heid van kerk en gelovigen.
Parlement
Een heel ander geluid, naar het
schijnt, komt van de Benthuizer
hervormde predikant drs. K.
Exalto. Die haalt in het blad 'De
Waarheidsvriend' (Gereformeer
de Bond), waarvan hij redacteur
is, de Wereldraad van Kerken
over de hekel, juist omdét deze
in de Oostduitse stad Dresden -
waar het centrale comité van de
Wereldraad tien dagen vergader
de - weer eens met politieke za
ken bezig is geweest. Neutronen
bom, apartheid, Noord-Ierland.
"Het is weer het oude, bekende lied
je van het politieke engagement"
schrijft hij. "Wat men in het Eu
ropese parlement zou kunnen ho
ren, dat hoorde men nu in Dres
den. Uit niéts blijkt, dat daar
kérken bijeen waren"
Tussen haakjes: drs. Exalto vergist
zich hier wel. Op de agenda van
het Europese parlement zal men
niet gauw zaken aantreffen als:
de verhouding tussen vrouwen
en mannen in de kerk en de bij
drage die de kerk, vanuit het
evangelie van de verzoening, kan
leveren aan het naar elkaar toe
groeien van naties en culturen.
Intensief contact van Europese
parlementariërs met de top van
de kerken en met plaatselijke
kerkelijke gemeenten in Oost-
Duitsland is eveneens ondenk
baar. -
Secretaris-generaal Philip Potter
zei het zo: "Het moet de Wereld
raad gaan om genezing en heel-
wording van een gebroken we
reld. In de bijbel wordt genezing
verbonden met gerechtigheid.
Vanuit deze gedachte behoren
dus ook de kerken hun werk te
doen"
Vrede
De predikant van benthuizen zou
echter willen, dat de Wereldraad
de 'boodschap van Gods genade'
aan 'verloren mensen' ging uit
dragen. "Maar dat lijkt ver bui
ten het gezichtsveld van deze
kerkenconferentie te liggen"
Volgens hem streeft de Wereldraad
slechts een 'politieke vréde' na, in
plaats van 'die vrede waarvan
de apostel Paulus zegt dat hij al-
Ie verstand te boven gaat en de
harten en zinnen bewaart in
Christus Jezus'. "De vrede die de
storm in het geweten stilt, als dit
rust heeft gevonden in het verzoe
nende bloed van Christus. De vre
de van de zondag, als die als een
rustdag des Heeren wordt ge
vierd. De vrede die uitstraalt in
het gezinsleven en in heel het ge
drag van de christen".
Niettegenstaande zijn bedenkin
gen tegen een verpolitiekte We
reldraad gaat drs. Exalto zelf ook
stevig op de politieke toer, als hij
de 'politieke vrede' van de We
reldraad om nog andere redenen
afwijst. De vrede van de Wereld
raad is, naar zijn oordeel, een vre
de die het 'Oosten' wil opdringen
aan het 'Westen' en die slechts
een ander woord is voor 'onder
drukking'.
Doelend op de vergadering in
Dresden: "Enerzijds verklaart de
Oostduitse bisschop Schönherr
in volle ernst, dat de Duitse ker
ken op hun hoede zijn voor ideo
logische beïnvloeding, maar an-
derzijds hoort men hem als een
papegaai precies datgene nazeg
gen wat zijn partijleider hem
heeft ingefluisterd. En intussen
de westelijke kernbewapening
maar afvallen. Het militarisme
zit, naar het schijnt, alleen in het
Westen. Terwijl in werkelijkheid
geen land zo is vermilitariseerd
als Oost-Duitsland. Maar daór zal
het wel niet over gaan. als straks
in Amsterdam een hoorzitting
van de Wereldraad over de kern
bewapening wordt gehouden"
Infiltratie
Exalto acht de infiltratie van het
(neo)marxisme binnen de We
reldraad niet gering. De feiten
spreken voor zichzelf. "Wie biedt
er nog tegenspel? Is er in de ker
ken nog een profetisch protest?
Zijn wij niet aan het inslapen?
Wij raken aan deze klanken ge
wend. Mén laat allerlei lieden in
de kerken hun gang maar gaan".
De predikant vreest, dat de We
reldraad van Kerken op deze ma
nier alleen maar een nieuwe cata
strofe voorbereidt. Evenals de
Wereldraad, met zijn 301 aange
sloten kerken, komt ook hij tot
politieke conclusies. Het verschil
is alleen, dat die anders zijn
"Wie biedt er nog tegenspel?" -
en meestal afwijken van wat de
Wereldraad over bepaalde poli
tieke ontwikkelingen zegt.
"Als in Dresden", zo schrijft hij,
"Gods Woord nummer 1 was, zou
daar ook 'politiek' ter sprake ko
men, maar een heel andere poli
tiek, en zou deze niet overheer
sen". "De gereformeerde vaderen
brachten ook weieens politiek op
de kansel, maar nooit als hoofd
schotel. Alleen als ethische toe
passing van het gepredikte
Woord. Dat Woord was het voor
naamste". "Wat de wereld over
wint, is ons geloof. D&t moet dan
ook gepredikt en gepraktizeerd
worden. De Heere regeert. En wij
hebben te doen wat onze hand
vindt om te doen".
Heil
Wie dit alles leest, met alle teg'en-
spraak die erin zit, kan maar tot
één conclusie komen: het punt is
niet dét christenen geloof en po
litiek met elkaar verbinden,
maar hoé zij dat doen. 'Kerk en
politiek' mag best, maar dan
moet die politiek niet van alles
en nog wat overhoop halen.
Zodra kerkelijke organisaties en
beleidsorganen zich in hun spre
ken en handelen, maatschappe
lijk en politiek, 'buiten de (be
staande) orde' wagen - denk aan
de pastorale brief van de her-
DRS. EXALTO
nog tegenspel?....
vormde synode over de kernbe
wapening - en gaan tornen aan
geijkte opvattingen, breken de
weerstanden in alle hevigheid
los, vooral binnen de kerk zelf.
Tot op het vijandige af. Wat de
kerk spreekt, moet alleen geeste
lijk, persoonlijk en innerlijk zijn.
Dat is haar functie. Het is ook on
gevaarlijk en bewaart de rust.
Je vraagt je af: is een kerk die niet
meer zegt, wat de 'vrede van de
zondag' op maandag in allerlei
moeilijke situaties tussen vol
ken, rassen en stelsels kan bete
kenen, nog veel méér dan een
'randversiering' in de samenle
ving? Het 'heil' dat ze predikt
heeft naast de persoonlijke toe
spitsing toch ook andere kanten.
En dan niet alleen ethische in de
engere zin.
Er zijn instanties nodig om de ker
ken daaraan te herinneren. De
Wereldraad - die zich echt niet
opwerpt als een superkerk - is er
zo een. Hij is een platform waar
op de kerken van de Wereld niet
alleen van het Westenmet elkaar
overleggen, hoe het geloof in
Christus vorm kan krijgen in het
concrete leven van alledag. En ze
doen dat ook kritisch tegenover
elkaar. Die kerken hebben de We
reldraad het vertrouwen gegeven
om er wat aan te doén.
Aan een christendom dat zijn
boodschap beperkt tot 'de ziel',
of dat de ogen dicht knijpt en
daardoor ongerechtigheid wil
lens en wetens laat voortbestaan
hebben de machten die het leven
bedreigen en ontwaarden hele
maal geen boodschap meer. Ze
kunnen ongestoord hun gang
gaan en ervaren een zwijgende
kerk als een zegen.
S. J. DE GROOT
LEIDEN— Tenzij er plotseling
grote gevaren opdoemen,
gaat een delegatie van de
evangelisch-lutherse gemeen
te in Leiden op 18 september
naar Polen voor een bezoek
van een week aan de zuster-
gemeente in Piotrków. Met
deze kleine lutherse gemeente
waarvan ds. Gryniakow
predikant is - onderhoudt
'Leiden' al enkele jaren
schriftelijk en persoonlijk
contact.
Ds. Gryniakow heeft de Leidse
lutheranen geschreven, dat er
naar hen wordt uitgezien. De
delegatie rijdt met twee au
to's en zal zoveel mogelijk
meenemen om aan de
in Piotrków uit te reiken
vooral etenswaren. Elk ge
meentelid en dat zijn er een
kleine 90 - krijgt straks een
pakje. De Leidenaars bezoe
ken echter ook nog een tweede
gemeente van ds. Gryniakow
die 50 leden telt, en dus gaan
zij met ongeveer 150 pakjes
op reis.
De pakjes mogen niet zwaarder
zijn dan drie pond. Ze zullen
blikjes vlees, melkpoeder
rijst, vanillesuiker, cacao en
snoep bevatten. Bij elk pakje
wordt een groet gedaan, het
zij in het Duits, hetzij in het
Engels. Jan Siepert, die deel
uitmaakt van de delegatie en
redelijk Poo\s spreekt, zal
groeten in het Nederlands in
het Pools vertalen. Bij het
briefje kan ook een bijbel
tekst. Poolse lutheranen zul
len dat zeker waarderen.
Om te voorkomen, dat de doua
ne de pakjes openmaakt, is de
gevers gevraagd, er een touw
tje met strik omheen, te doen.
Ook moet er een lijstje met de
inhoud bij.
De reis is in de eerste plaats be
doeld als een gewoon kerke
lijk uitwisselingsbezoek,
maar heeft ook de bedoeling,
de Poolse geloofsgenoten in
hun strijd en schaarste een
bescheiden teken van meele
ven en respect te geven.
Op 26 september keert de groep
naar Nederland terug.
Vredeswerk. Naar aanleiding
van de Vredesweek wordt dins
dagavond 8 september om 8 uur
in het gebouw van het Bonaven-
tura-college aan de Burggraven-
laan te Leiden een bijeenkomst
gehouden waarin drs. Guy Dil-
weg, secretaris van 'Pax Christi'
Nederland, spreekt over: 'Het
vredeswerk groeit door de ver
drukking heen'. De avond gaat
uit van de Raad van Kerken in
Leiden, samen met de plaatselij
ke kernen van het Interkerkelijk
Vredesberaad. Er zal ruime gele
genheid zijn voor vragen en ge
sprek. Op een lectuurtafel vindt
men nieuwe uitgaven over vrede
en veiligheid.
Thuislanden. Het moderamen
(bestuur) van de synode van de
Hervormde Kerk heeft de plaat
selijke gemeenten gevraagd, aan
dacht te besteden aan de 'thuis-
landenproblematiek' in Zuid-
Afrika. De 'thuislanden' vormen
een belangrijk onderdeel van de
Zuidafrikaanse politiek, die een
gescheiden ontwikkeling van
blank en zwart voorstaat.
Nederlandse kerken willen daar
aan in oktober aandacht schen
ken aan de hand van actiemate
riaal dat de werkgroep 'Kairos'
grotendeels heeft samengesteld.
Alle hervormde diakonieën,
werkgroepen 'werelddiakonaat',
predikanten en zendingscom
missies hebben al een exemplaar
gekregen van de 'deportatie
krant', waarin de gevolgen van
deze politiek voor de zwarte be
volking worden beschreven.
Vandaag houdt 'Kairos', samen
met het secretariaat 'ontwikke
lingssamenwerking' van de Ge
reformeerde Kerken, in Amers
foort een werkdag ter stimule
ring van discussies en acties
rond Zuid-Afrika, en op 19 sep
tember is er in het zendingshuis
te Oegstgeest een informatiedag
over dit onderwerp, uitgaande
van de Raad voor de Zending en
de Generale Diakonale Raad van
de Hervormde Kerk.
Gereformeerde Kerken: beroe
pen te Ureterp (Fr.) Ij. Ausma
Zaandam, te Heemstede (zieken
huis) kandidaat H. Wielenga;
aangenomen naar Schipluiden
kandidaat M. Vrijhof Amstel
veen, naar Siegerswoude kandi
daat S. van Deventer aldaar. Ne
derlands Gereformeerde Ker
ken: bedankt voor Maassluis J.
Bouma Oud-Loosdrecht. Gere
formeerde Gemeenten: beroe
pen te Woerden D. Hakkenberg
Lisse.
Afscheid: morgenochtend, 10 uur,
neemt ds. P. Sijtsma in de
Zuiderkerk afscheid van de gere
formeerde kerk in Leiden, die hij
7 jaar heeft gediend. Hij wordt
ziekenhuispredikant in Rotter
dam.
Persoonsverheerlijking. In zijn
wijkbericht in het hervormde
kerkblad van Alphen aan den
Rijn waarschuwt de predikant J.
H. Bogers voor het euvel van 'per
soonsverheerlijking' in de poli
tiek, dat, naar zijn indruk, weer
de kop opsteekt. Het doet hem
denken aan de vooroorlogse ver
kiezingsstrijd, toen in kerken bij
eenkomsten werden gehouden om
'de grote politicus' aan te prijzen.
'Een bedenkelijke zaak', meent de
Alphense dominee.
LEIDEN: Herv. Gem. Hoogl. kerk 10 ds.
Dronkers, ramv cantorij, 11.45 oecum.
dienst;
Marekerk 10 ds. Kooreman. Rhenen, 5
ds. Exalto. Benthuizen;
Maranathak. (L. Mors weg) 10 ds. Kool-
Leeuwen;
Bethlehemk.(Driftstr.) 10 ds. Panne-
koek. av.;
Bevrijdingsk.(Montgomerystr.) 9 ds'.
Rietveld, 10.30 bevestiging en intrede
ds. Sterringa;
Vredesk.(Burggravenl.) 10 ds. Langen-
bach;
Waalse kerk (Breestr.) 10.30 ds. Ribs;
Acad. Ziekenhuis 10.15 ds. Bakker;
Diakonessenhuis 10.30 ds. Ferwerda.
S.heim;
Endegeest 9.30 pater Boshouwers;
Petrakerk (Sur.str.) 10.30 dovendienst,
hr. v.Veelen.
Geref. Kerk; Zuiderk. (Lammen-
schansw.) 10 ds. Sijtsma. afscheid;
Petrak. (Surinamestr.) 10 ds. Kramer.
Maranathak.(L. Morsw.) 10 ds. Koolstra;
Bevrijdingsk.(Montgomerystr.) 5 ds.
doorn;
Petrakerk (Sur.str.) 10.30 dovendienst,
hr. v.Veelen.
Zie ook herv. gem.
Dolerende Geref. Kerk (Lokhorstk.):
8.30 hr. v.Drunen. 5 dienst.
Chr. Geref. K. (Steenschuur): 9.30 en 5
ds. Den Hertog.
Geref. Gem. (N. Rijn): 10 en 4.30 ds.
Boogaard.
Geref. Gem. in Ned. (Bethl.kerk
Driftstr.):-11.30 en 5.30.
Evang.-Luth. Gem. (Hoogl. Kerkgr.):
10.15 ds. Happee.
Remonstr.-Doopsgez. Gem. (Lok
horstk.): 10 ds. Kuipers.
Baptistengem. (O. Rijn 3): 10 doop-
10 hr. Dikkes
Zendingswerk Middernachtsroep (Zoe-
tcrw.singel 21): 5 hr. v.Duuren
Evangeliecentrum Zijlsingel 2: zo. 10 en
di. 8 hr. Zijlstra. vr. 8 jeugdsam.
Pinkstergem. (O. Vest 13): 10 hr. v.d.
Bergh.
Leger des Heils (Hooigr.): 10 en 7.30.
Nieuw-Apost. Kerk (H. Rund. 24): 9.30
en 4. wo. 8.
Zevendedagadventisten (Lokhorstk.):
elke zat. 9.45 bijbelstudie. 10.45 predik
dienst.
Christian Science (Steensch. 6): 10.30
Kerk van J. Chr. v.d. Heiligen der L. Da
gen (Brahmsl.) 9.30. 10.30 en 11.20.
Oud-Kath. K. (Zoeterw.singel): 10.
Church of England: 5 dienst in oud-
kath. kerk Zoeterw.singel.
Vrij-Kath. K. (Vreewukstr. 19): 10.30.
Rooms-Kath. K.: Haagweg zat. 7. zo. 9
i. 8.30. 9.30 e
Rijndijk (Leiden-V.schoten) zat. 7,
9.30 en 11.30;
Steenschuur zat.7, zo. 8.30. 10, 11.5
Haarl.straat zat. 7. zo. 9.30. 10.45 en
12.15.
H. Rijndijk (zie Zoéterwoude).
ABBENES: Herv. Gem. 9.30.
AARLANDERVEEN: Herv. Gem. 10
ds. Westera, 7 ds. v.Malssen, Leider
dorp.
Geref. K.: 10 ds. Modderaar. 6.30 ds.
Stolk
Rk Kerk: zat 7. zo. 10.30.
ALPHEN AAN DEN RIJN: Herv. Gem.
Adventskerk 9.30 en 5 ds. De Jonge Cs
middags jeugddienst); Kruisk. 9.30 ds.
Samsom, It.dam; Opst.kerk 9.30 ds. v.d.
Heiden, av.. 6.30 ds. Blenk, Oudewater;
Nabij 9.30 ds. Bogers; G. Herderk. 10.30
ds. Mulder. 6.30 ds. Moll; De Bron 9 en
10.30 ds. Oosthoek. 11 interk. jeugd
dienst. pastoor De Graaff en ds. Moll,
6.30 ds. Mulder; Ashram (Marsdiep) 9
ds. Mulder; Albanianae (Diamantstr.) 10
ds. Moll; Onderweg (Lijsterlaan) 10 ds.
Oort; Sionskerk (Planetensingel) 9.30 en
6.30 ds. Ouwendijk.
Geref. K.: Mar.kerk 9.30 ds Stolk. 6.30
ds. Modderaar; Salv.kerk 9.30 ds. v.d.
Werff. Voorhout. 6.30 ds. Bol, Vijfhui
zen. Zie ook herv. gemeente.
Remonstr. kerk (Van Mandersloostr. 36)
8 nam. ds. Oosthoek, oecum. dienst.
Geref. K. Vrijg.(Rijnstroom): 8.45 en 5
ds. Zülstra. av.
Ned. Geref. K. (school Willemstr.): 9.30
en 4.30 ds v.d.Veen. Ede.
Oud-Geref. Gem. (Hooftstr. 240): 9.30 en
4
Bapt.gem. (Molenwerfstr 1): 10 en 6.30
ds. Koekkoek.
Bapt.gem. Noord (school Kalkovenw.
62) 10.
Volle-evang.gem.(school Westprelu-
dew i 10 in v.d Hoorn
Leger des H. (Corn, de Vlamingstr.): 10
en 6.30.
Rk Kerk: Bonifaciusk. zat. 7. zo. 9.45 en
11.30;
Piusk. zat. 7. zo. 9 en 10.30;
De Bron zat. 7. zo. 9.30 en 11.
BENTHUIZEN: Herv Gem 9.30 ds
Exalto. 6 ds Tichelaar. Putten.
Geref. Gem. 9.30 en 6 ds. Vogelaar.
BODEGRAVEN: Herv. Gem. Dorps
kerk 9.30 ds. De Vreugd. 6.30 ds. v.d.
Valk. Sirjansland;
Salv.kerk 9.30 ds. Richter. 6.30 ds. Kunz,
Dordrecht;
Bethl.kerk 9.30 ds. v.d. Valk. 6.30 ds.
Richter.
Geref. K.: 9.30 ds. Schoep. Gouda, 6.30
ds. Elderman, jeugddienst
Geref. K. Vrijg.: 9.30 leesdienst. 3 ds.
Hidding.
burg;
De Stek 9.30 ds. Stelwagen.
Geref. K.: 9.30 ds. Vesseur. Den Haag, 7
Rk Kerk: zat. 5.30 (De Stek) en 7. zo. 9.30
en 11.
HAZERSWOUDE: Herv. Gem. 9.30 hr
Sierat, Leiden. 6.30 ds. De Graaf.
Geref. K.: 9.30 ds. Boswijk. Lisse. 5 ds.
Welbedacht, jeugddienst.
Rk Kerk: dorp zat. 7, zo. 9.30 en 11.30-
Anker zat. 7. zo. 8.45 en 11.15;
Rijndijk zo. 10.
HILLEGOM: Herv. Gem. 10.15 ds. v.d.
Meer, 7 kand. Dijkhuizen, Amstelveen;
Parkwijk 7 ds. Rothfusz.
Geref. K.: zie herv. gemeente.
Chr. Geref. K.: 10 en 5 ds. Biesma. av.
Rk Kerk: Mart. zat. 7. zo. 8.30. 10 en
11.30.
Jozefk. zat. 7. zo. 10 en 11.30.
HOOGMADE: Herv. Gem. 10 ds. v.d.
Hoek
Rk Kerk: zat. 7. zo. 10.
DE KAAGc Herv. Gem. 9.30 ds. v.Ach-
terberg. Leiden.
Rk Kerk: zat. 7. zo. 8 en 10,
braad;
Ontm.kerk 10 ds. Gebraad, 6.30 ds.
Groenen berg. Utrecht.
Geref. K.: 9.30 ds. Vrolijk, 5 ds. Kersten.
Kapel marinevliegkamp: 10.30 ds. Sche
pers.
Rk Kerk: zat. 7. zo. 9.30 en 11.15.
KATWIJK AAN ZEE: Hen' Gem. N.
Kerk 10 ds. Schuurman. 6 ds. De Jong;
O. Kerk 10 d$. Vroegindewey, 6 ds. Drie
bergen;
Ichthusk. 10 ds. Visser. 5 ds. Schuur-
Pnielk. 9.30 ds. Driebergen. 6 ds. Vroe
gindewey;
Gr. v. Pr.school 10 ds. De Jong.
Overduin 2 ds. Baas.
Ned. Geref. K.
Van Wijckerslooth: 4 ds. Visch.
Endegeest: zie Leiden.
Volle-evangeliegem. (Gem.centrum): 4.
Rk Kerk: Will.kerk zat. 7, zo.9 en 11.30;
Bonaventurakapel zat. 6.30, zo. 9 en 11.
7, i
8.30 t
Geref. K.: Vr.kerk 9.30 ds. Koster;
Triumfatork. 9.30 ds. Kersten, 5 kand
Mink. A.dam, jeugddienst.
Geref. K. Vrijg.: 10.15 leesdienst. 3.30 ds.
Heida.
Ned. Geref. K.: 8.30 ds. v.Tongeren, Spa
kenburg, 7 ds. Waagmeester.
Chr. Geref. K.: 10 en 5 ds. Slagboom.
Vrije Chr. Geref. Gem. (Unizaal): 10 en 5
ds. v.d. Belt.
Geref. Gem. (Remisestr.): 10 en 5 leesd.
9 sept. 7.30 ds. Mondria, Waarden-
KOUDEKERK AAN DEN RIJN: Hen-.
Gem. 10 mevr. v.d. Ende, gezinsdienst
met de scholen. 7 ds. v.Achterberg, Lei-
LEIDERDORP: Herv. Gem. en Geref.
K. Dorpsk. 10 ds. Knorth, 6.30 ds. Does
burg;
Hoofdstr. 10 ds. Doesburg;
Scheppingsk. 9 en 10.30 ds. v. Loenen;
Leythenrode 10 ds. Lutmers.
Elis.ziekenhuis 9.30 rector Vijftigschild.
Baptistengemeente: 10.
LEIMUIDEN; Herv. Gem. 9.30 ds. v.d.
Staat.
Gerefr K.: 9.30 en 7 ds. Los. av.
Rk Kerk: zat. 7. zo. 8.30. 9.30 en 11.15
LISSE: Herv. Gem. Dorpskerk 10 ds. 't
Hooft. 7 ds. Boswijk, jeugddienst;
Pau'uskerk 10 ds. De Gelder.
Geref. K.: 10 ds. Welbedacht. H.woude.
7 zie herv. gem.
Geref. K. Vnjg.: 10.30 en 4.30 ds. De Put-
Ned. Geref. K. (Salvatori): 9 ds. Schuur
man. 5 ds. Meesters.
Chr. Geref. K.: 10 en 4.30 ds. v.Dijken.
Geref. Gem.: 10 en 4 ds. Hakkenberg.
Rk Kerk: Agathakerk zat. .7, zo. 10 en
115
1.30;
Geref. K.: 9.30 ds. Schrage-Buitenbos,
Oudekerk aan de Amstel, 6.30 ds. J. O
C. Bouma, Utrecht.
Remonstr. Gem.: 10.
Rk Kerk: zat. 7.30, zo. 9 en 10.45.
NIEUWVEEN: Herv. Gem. 9.30 ds. Mo
lenaar, Scheveningen, 6.30 vic. Colijn,
Leiden, jeugddienst.
Rk Kerk: zat. 7. zo. 9 en 11.
NOORDEN: Herv. Gem. 9.30 en 7 ds.
Zoutendijk.
Geref K.(W. Verlaat): 9.30 en 7 ds. Fern-
hout. Alphen.
Rk Kerk: zat. 7.30. zo. 9 en 10.30.
NOORDWIJK: Herv. Gem. Voorstr-,
.(Binnen) 10 ds. v.d. Lee. 5 ds. v. Winger
den. Gorinchem, 7 ds. Elgersma;
Hoofdstr. (Zee) 10 ds. Keuning; geref.
Buurtkerk 7 ds. v.d. Lee;
De Rank (Golfbaan) 10 kand. Zufjder-
duijn. Voorthuizen.
Geref. K.: Hoofdstr. (Zee) 10 ds. Elgers
ma. 7 ds. v.d. Lee;
Vinkenl. (Binnen) 9.30 dr. Gilhuis. Den
Haag;
Stichtingskerk 11 ds. Slofstra.
Ned. Prot. Bond.(aula O.Zeew.) 10.30
drs. Uitenweerde, Naaldwijk.
Rk Kerk: Zee zat. 7. zo. 9.30 en 11;
Binnen zat. 7. zo. 8. 10 en 11.30.
NOORDWIJKERHOUT: Dorpsk. 10.
Rk Kerk: Victork. zat. 7. zo. 9.30 en 11;
Jozefk. zat. 7. zo 8.30 en 10.
OEGSTGEEST: Herv.Gem. Groene of
Will.kerk 11 dr. Cramer, av.;
Pauluskerk 9.30 prof. dr. De Jonge, Lei-
(Lijtw.) 10.30 ds. Tei
Linden, av.. 7 ds. Ter Linden
Geref. K.: 10 ds. Vegter. 7 zie herv. gem
OUDE EN NIEUWE WETERING:
Herv. Gem. 9.30 ds. Bronsgeest.
Geref. K.: 9.30 kand. v.Wallinga, 6.30 ds.
Verhoeven, Haarlem.
Remonstr. Gem.; 10 ds. Fockema And-
reae, Hilversum.
Rk Kerk: zat. 7. zo. 8, 9.30 en 11.30.
ROELOFARENDSVEEN: Rk Kerk
Mar. Pres. zat. 7. zo. 8. 9.30 en 11;
Petrus-B. zat. 7, zo. 9.30 en 11.30.
RIJNSATERWOUDE: Herv. Gem. 9.30
ds. Gerssen, Utrecht, 7 ds. Samsom,
R.dam.
RIJNSBURG: Herv. Gem. Voorhof 10
ds. Romein;
Bethelkerk 8.45 en 10 hr. Goedhart.
Nieuwkoop. 5 ds. Van Rossum, leger-
predikant.
Geref. K.: Petrak. 9.30 dr. v.Oeveren, 5.
ds. Snel;
Imm.kerk 9 en 10.30 ds. Snel. 5 ds.
Damsma;
Mar.kerk 9.30 ds. Damsma. 5 dr. v.Oeve-
Geref. K. Vrijg.: 10 ds. Zomer, 5.15 ds.
Heida.
Chr. Geref. K.: 9.30 en 5 ds. Bijkerk, Put-
Evang. Christengem. (aula mavo): 10 ds.
Gravendeel.
Rk Kerk: zat. 7. zo. 10.30.
SASSENHEIM: Herv. Gem. 9 en 10.30
ds. Van Pijpen. Wijhe, 7 ds. Juckema,
Scheveningen.
Geref. K.: 9.30 ds. Baas, 5 ds. Ferwerda.
Chr. Geref. K.: 10 en 5 ds. Broersma,
Lelystad.
Ned. Prot. Bond (Jul.laan 17): 10.30 ds.
v.Rossum, Voorburg.
Rk Kerk: zat. 7, zo. 9.30 en 11.
TER AAR: Herv. Gem. 9.30 ds. Hane-
•maayer, 6.30 ds. De Jonge, beiden Al
phen.
Geref. K.: 9.30 ds. Vree. Alphen. 6.30 ds.
Hofland, Zoetermeer, jeugddienst.
Rk Kerk: Aardam zo. 9 en 12;
kerk Langeraar zat. 7, zo. 8.30, 9.30 en
11.30.
Geref. K 9.30 ds. De Raadt. 6.30 ds.Fei
werda, S.heim.
Geref. K. Vrijg.9.30 ds. Heida. 5 ds. Zo-
Marinevliegkamp: 10.30 ds. Schepers.
VOORHOUT: Herv. Gem. 10 ds. Fer
werda.
Rk Kerk: zat. 7, zo. 9, 10.30 en 11.45.
VOORSCHOTEN: Herv. Gem. Dorps
kerk 10 ds. v.d.Schoot, 7 ds. De Zeeuw;
aula Noord-Hofl. 9.30 ds. De Zwart;
kapel Rijndijk 10 ds. De Mey, Leiden;
Hulp en Heil (Schakenbosch) 10 ds.
Lentz, zangdienst.
Geref. K.: 9.30 ds. De Zeeuw, 7 zie herv.
gemeente.
Geref. K. Vrijg.: 10 en 5 ds. Koolstra,
Wezep.
Rk Kerk: Laur.kerk zat. 7. zo. 10 en
11.30;
aula Noord-Hofl. zo. 11.
WADDINXVEEN: Herv.Gem. Brugk.
9.30 ds. Maasland, 5 ds. Reetman;
Hoeksteen 9.30 ds. Oosterom, 6.30 ds.
Verboom;
Bethelk. 9.30 ds. Verboom, 5 ds. Maas
land;
Imm.kerk 9.30 ds. Kalkman, 7 hr. De
Bruin.
Geref. Kerk: Kruisk. 9.30 en 5 ds. De
Moor;
Ontm.kerk 10.15 ds. v.d. Berg.
WASSENAAR: Herv. Gem. Dorpsk. 10
hr. Taal, 4.30 ds. Dekker, Loenen aan de
Vecht, 7 ds. v.Bruggen;
Kievietk. 10 ds. v.Bruggen;
Geref. K.: Züllaan 10 en 5 ds. v.d. Meii-
len, av.;
Zuid 10 ds. v.d. Kamp.
Ned. Prot. Bond (Kerkdam): 10.30 ds.
Pols. Den Haag.
Rk Kerk: Will, zat 7. zo. 10 en 11.30;
Jozefk. zat. 7. zo. 9.30 en 11;
G. Herderk. zat. 5. zo. 9 en 11.30.
WOUBRUGGE: Herv. Gem. 9.30 dr.
Meijers. Leiden. 6.30 ds. Monster. Vee-
nendaal. evangelisatiedienst.
Geref. K.: 9.3Ó ds. Gesink, Noordwijk.
6.30 ds. Schaafsma, Utrecht.
Rk Kerk: zat. 7, zo. 10.
ZEVENHOVEN: Herv. Gem. 9.30 ds.
Kielder.
Geref. K.: 9.30 drs. Maneschijn, Amstel
veen. 7 dr. Bade, Koudekerk.
Rk Kerk: zat 7, zo. 9 en 10.45.
ZOETERWOUDE: Herv.Gem. 10 prof.
dr. Verdonk.
Rk Kerk: St. Jan zo. 9.30 en 11;
Chr. Dienaark. zat. 7. zo. 10;
H. Rijndijk zat. 7, zo. 9.30 en 11.
ZWAMMERDAM: Herv.Gem 10 ds.
Haakman, 6.30 ds. Pettinga, Utrecht.
Gefef. K.: 10 en 6.30 ds. Verburg, Gar-
,-elsweer.
Remonstr. Gem.: geen dienst.
