NSM-werf begint aan
een nieuwe toekomst
"Wie heeft
zo'n baas?"
Beursweek
Belastingen
ZATERDAG 5 SEPTEMBER 1981
PAGINA 23
De werf van de Nederlandse
Scheepsbouw Maatschappij
(NSM), die dit voorjaar ter
nauwernood van de onder
gang werd gered, draait weer
volop. Het Amsterdamse be
drijf zit zelfs met zo veel op
drachten dat het voor de keus
zit meer personeel in dienst
te nemen of bepaald werk uit
te besteden. Voorzichtig
heidshalve is directeur ir. L.
P. Herfst geneigd voorlopig
voor het laatste te kiezen.
Voor mensen buiten de werf
gaat het de NSM onver
wachts goed. Voor Herfst en
de ruim vierhonderd man
personeel is er echter niets
onverwachts aan; zij hebben
altijd al gezegd, dat met de
NSM een goed bedrijf verlo
ren zou zijn gegaan als het
ministerie van economische
zaken zijn zin had gekregen.
Het was overigens een zijden
draad, waaraan de NSM dit
voorjaar hing. Het bedrijf
was in zekere zin een voort
zetting van de nieuwbouwaf-
deling van de in verval ge
raakte Nederlandsche Dok
en Scheepsbouwmaatschap
pij, een onderdeel van Rijn-
Schelde-Verolme (RSV); de
reparatie-afdeling werd on
dergebracht bij de Amster-
damsche Droogdok Maat
schappij (ADM).
Om de NSM de eerste tijd aan
werk te helpen zou de grote
scheepsnieuwbouwwerf van
RSV in Rotterdam delen van
schepen die zij zelf op stapel
had. in Amsterdam laten ver
vaardigen. Toen tot beindi-
ging van de grote scheeps-
nieuwbouw bij RSV werd be
sloten, kwam ook een eind
aan het doorschuiven van
werk naar de NSM en leek
het einde van het bedrijf on
afwendbaar.
Geen kwaad woord achteraf
overigens over economische
zaken. „Die mensen hebben
ook hun werk gedaan", zo
wordt geredeneerd. Alleen:
in Amsterdam keek men met
wat meer vertrouwen tegen
de.toekomst van de werf aan.
Den Haag schatte de moge
lijkheden zo klein dat minis
ter van economische zaken
Van Aardenne n- en ander
maal liet weten dat hij voor
de NSM geen cent steungeld
meer over had.
NSM'ers, vakbonden en ge
meentebesturen van Amster
dam en omliggende plaatsen
liepen zich het vuur uit de
sloffen met hun reddingspo
gingen voor de werf. Tweede-
kamerleden bewogen in spe
ciale commissievergaderin
gen hemel en aarde om de
minister op andere gedach
ten te brengen.
De NSM werden overlevings
kansen toegedacht, wanneer
zij de eerste jaren in de gele
genheid zou worden gesteld
onderdelen (secties) te ver
vaardigen voor schepen die
verder in hoofdzaak elders,
niet alleen bij RSV maar ook
op andere werven, zouden
worden gebouwd. Later zou
den de Amsterdammers wel
licht ook zelf weer complete
nieuwe schepen kunnen
gaan bouwen.
In kringen van de Nederlandse
scheepsbouwindustrie ge
loofde men er niet in dat er
aan de NSM genoeg werk zou
kunnen worden uitbesteed
om de werf op te laten draai
en. Inmiddels zit het bedrijf
echter vol beZet. Van Aarden
ne bleek ten slotte toch be
reid extra geld in de onderne
ming te steken, toen ook de
gemeente Amsterdam liet
weten een duit in de zak te
willen doen.
De gemeente Amsterdam en de
Staat hebben nu samen 52
procent van de aandelen
NSM in handen (elk 26 pro
cent); het scheepsreparatie-
bedrijf ADM bezit 26 procent,
de rest is in handen van RSV
Voor de steunoperatie die de
NSM redde, bezaten de Staat
en de ADM elk 35 procent
van de aandelen en RSV 30
procent.
Directeur Herfst heeft heel „po-
Bij de presentiie van de resultaten over de eerste helft van dit
jaar liet de directie van de Scheepshypotheekbank opvallend
optimistische geluiden horen. Hoewel de dreiging van overca
paciteit in sommige ectoren (grote schepen, offshore visserij)
nog niet is weggenomen, zijn voor de scheepvaart en de (afge
slankte) werven betere tijden aangebroken. Dat werd tijd ook,
want in de sector scheepsbouw werden de afgelopen jaren mil-
joenenverliezen geleden. Het zag er zelfs even naar uit dat
voortzetting van deze bedrijfstak voor Nederland onmogelijk
zou blijken. Door het kerende tij is de met sluiting bedreigde
Amsterdamse NSM-werf uit het dal omhoog gekrabbeld. Jan
Harren bericht over het tweede leven van de Nederlandse
Scheepsbouw Maatschappij.
Directeur
L. P. Herfst
uitbesteden
sitieve verwachtingen" voor
de toekomst van het bedrijf.
„In mei (toen de beslissingen
over de steunoperaties los
kwamen) begonnen we
werkelijk met niets. Men had
ons helemaal leeg laten lo
pen"
Voor een deel van het perso
neel kon op korte termijn
werk worden gevonden door
het uit te lenen aan andere
bedrijven die om vaklui zaten
te springen; voor de rest
werd voor een periode van
zes weken werktijdverkor
ting aangevraagd. Inmiddels
werd naar werk voor de eigen
werf gezocht.
Een aantal kleine orders kon al
met winst worden uitge
voerd; voor andere - onder
meer de bouw van elf duw
bakken voor de Amsterdam
se Duwbakken Centrale (ge
meente Amsterdam en Nieu
we Rijnvaart Maatschappij) -
moet nog met verlies genoe
gen worden genomen. De
prijzen die met nieuwbouw
kunnen worden gemaakt,
vallen ir. Herfst echter toch al
mee. Het totale verlies is in
elk geval al aanzienlijk gerin
ger dan de 1,2 miljoen die de
NSM vorig jaar per maand te
kort kwam.
Er zijn in het bijzonder contac
ten met Damen Shipyards in
Gorinchem die niet alleen nu
maar ook in de toekomst
werk voor de NSM heeft, en
met De Merwede, waarvoor
de NSM delen maakt van een
opleidingsschip voor de Me
xicaanse koopvaardij.
Voor Damen bouwt de NSM op
het ogenblik een complete
veerboot voor Gabon. De op
dracht omvatte aanvankelijk
slechts de bouw van het cas
co. Drukte op de werf in Go
rinchem maakte het voor Da
men echter nodig te beslui
ten de hele veerboot door de
NSM te laten bouwen.
De NSM heeft zich inmiddels
ook opgeworpen als kandi
daat voor een miljoenenorder
van Nedlloyd. Het gaat om de
bouw van twee container
schepen, waarvoor van Ne
derlandse kant ook de werf
Van der Giessen-De Noord in
Krimpen aan den IJssel in de
markt is. Met de order zou
200 miljoen gulden gemoeid
zijn.
Ir. Herfst verwacht dat de NSM
de schepen zonder verlies
zou kunnen bouwen wanneer
het bedrijf in aanmerking zou
kunnen komen voor de zoge
noemde generieke steun
waar andere Nederlandse
werven (als Van der Giessen-
De Noord) al dadelijk op kun
nen rekenen. Voor de nieuw
bouw van zeeschepen mogen
de werven er bij hun prijsof-
ferte van uit gaan dat zij uit
de steunpot subsidie ontvan
gen; om aan buitenlandse
concurrenten enigszins het
hoofd te kunnen bieden, kun
nen zij daardoor aanbiedin
gen doen die onder de eigen
kostprijs liggen.
Bij het vaststellen van de gene
rieke steun wordt echter re
kening gehouden met onder
meer de omzet van het be
drijf in scheepsnieuwbouw
in voorgaande jaren. De NSM
heeft wat dat betreft weinig
te bieden. Met het ministerie
van economische zaken
wordt daarom thans nage
gaan of er mogelijkheden zijn
om de NSM in deze voor de
scheepsbouw gebruikelijke
vorm van steunverlening te
laten delen.
De ondernemingsraad van de
NSM en de vakbonden zijn
met Economische Zaken
trouwens ook in onderhande
ling over het systeem van de
generieke steun. Ze menen
dat het niet juist is de steun
uitsluitend te verstrekken
aan de werf die een nieuw-
bouw-opdracht heeft aange
nomen. Er zou bij moeten
worden bepaald dat de steun
naar rato moet worden door
geschoven naar werven waar
aan een deel van het werk
wordt uitbesteed. In dat ge
val zou de NSM de steun
doorgegeven moeten krijgen
wanneer zij secties levert
voor schepen die elders ver
der worden gebouwd.
Overigens zou aan de generie
ke-steunregeling in 1985 een
einde moeten komen. Na de
rigoureuze ingrepen die in de
voorbije jaren op grond van
het Beleidsplan voor de
Scheepsnieuwbouw hebben
geleid tot inkrimping en slui
ting van bedrijven, zou de
scheepsbouw na 1984 weer
op eigen benen kunnen
staan. Die verwachting is al
thans uitgesproken door de
Beleidskommissie Scheeps
bouw, een werkgroep waarin
(organisaties van) werkge
vers en werknemers en de
overheid vertegenwoordigd
zijn.
„Wij zullen in die opleving net
zo goed meegaan", meent ir.
Herfst. „Als de rest het redt,
redden wij het ook", zo is zijn
overtuiging. Daarbij denkt
hij bepaald niet alleen aan
een NSM als sectie werf. In
eerdere pleidooien werd er al
nadruk opgelegd, dat de
NSM nooit verloren zou mo
gen gaan omdat het de laatst
overgebleven nieuwbouw-
werf is die Nederland nog
heeft waarop grote schepen
(met een breedte van meer
dan 37 meter) kunnen wor
den gebouwd.
De ondernemer kijkt met zorg naar de post loonkosten en de
werknemers zijn hooglijk geïnteresseerd naar wat ze 'in het
handje krijgen", het netto-loon dus. Van Veen contra Kok De
werkgever moet soms een veelvoud opbrengen van wat de me
dewerker netto méér ontvangt.
Merkwaardig is dan. dat in het algemeen zo slecht gebruik wordt
gemaakt van de faciliteiten, welke de Wet op de Loonbelasting
biedt. Meestal beperkt men zich tot het geven van een reiskos
tenvergoeding of een vergoeding voor wal algemene kosten (bij
hogere functionarissen veelal afgemaakt op een vast bedrag per
maand), maar de mogelijkheden zijn daarmee bepaald niet uit
geput.
Bruto netto
Bij een complete onkostenvergoeding is een netto-loonsverhoging
eenvoudig te realiseren, waarbij de totale kosten voor het bedrijf
gelijk zijn aan het aan de werknemer uitbetaalde bedrag De wet
zegt. dat niet als loon worden beschouwd de vergoedingen,
voorzover die strekken tot bestrijding van noodzakelijke kosten,
die de werknemer in verband met zijn dienstbetrekking heeft te
maken. Hier geldt een objectief criterium.
Het zou vele kolommen vergen om een enigermate reprsentatief
beeld te schetsen van welke die kosten dan wel zijn De Ge
rechtshoven en de Hoge Raad hebben over de al dan niet aftrek
baarheid (en de al dan niet belastbaarheid) talloze uitspraken
gedaan. In dit verband wordt uitsluitend even geattendeerd op
consumpties, verhuiskosten, telefoonkosten, studiekosten, con
tributie vakvereniging, vakliteratuur, vergoeding voor gereed
schappen en werkkleding. Elke werknemer maakt weer andere
kosten en deze moeten alle fisciaal worden gewogen
Het zal duidelijk zijn, dat men niet iets als "onkostenvergoeding'
mag aanduiden, dat in wezen een vergoeding voor privé-beste-
dingen vormt. De werkgever is verantwoordelijk voor de uitvoe
ring van de Wet op de Loonbelasting en mag niet iets "kosten
vergoeding" noemen, wat in werkelijkheid "loon" is. Niet de
schijn, maar het wezen is beslissend. Waarom zou men een
loonsverhoging presenteren in de vorm van een hogere - niet te
hoge - onkostenvergoeding'' Omdat als duidelijke voordelen
voor de werkgever zijn te constateren, dat "bruto" gelijk is aan
"netto" (een uitstekend psychologisch effect), dat de vergoedin
gen variabel kunnen zijn en dat deze kosten niet doorgaan
door J. Booij
belastingadviseur
Van het werkgeversaandeel
lost.
de sociale lasten
De werknemer heeft méér aan een verbeterde onkostenvergoe
dingsregeling dan aan een bruto-Ioonsverhoging. waarop - dat
is zijn ervaringswereld veel wordt ingehouden Bij de loon- en
inkomstenbelasting mag een werknemer zonder enig verder be
wijs 4rc van het bruto-salaris. met een maximum van 800.-. als
kosten van verwerving" aftrekken, ook als alle koeten tot de
laatste cent zijn vergoed. Bovendien heeft men. bij vergoeding
van kosten, geen problemen meer om de eigen uitgaven fiscaal
geldend te maken.
Reiskostenvergoeding
Een fiscaal voordeel valt ook op het gebied van de reiskosten ver
goeding te behalen. De wetgever heeft in een tabel (ingedeeld
naar afstanden) de bedragen vermeld, welke "geacht worden te
strekken" tot bestrijding van noodzakelijke reiskosten Veelal
worden de reele reiskosten vergoed of helemaal niets (men gaat
per fiets of lopend naar het werk), maar de normen van de tabel
liggen veelal al hoger dan de werkelijke reiskosten. Hier ligt een
fiscaal voordeel. De tabel loopt van 390.— (tot en met 10 km.)
tot 4.140.- (van 50 km tot en met 60 km) per jaar Niettemin
mag een ieder, die de reiskosten (méér dan) volledig vergoed
krijgt, per jaar nog 200.- aftrekken.
Ideale werkgever
Er zijn nog vele punten, waarop bij een bewust fiscaal beleid geld
te verdienen valt. Het probleem is altijd weer, dat een goede
uitvoering grote attentie vereist en veel extra administratie
vergt. Maar een werknemer heeft pas de ideale fiscale situatie
bereikt, indien zijn werkgever
veel "loon in natura verstrekt (milde waardenngsregels);
een fiscaal afgestemde spaarregeling creeert.
n die werkge-
i overlijden de r
- bij huwelijk, jubilea, ontslag, bevalling c
maal vrijgestelde uitkeringen doet;
- op alle algemeen christelijke feestdagen, bij het St. Nicolaas-
feest. bij het jubileum van de werkgever, op de verjaardag van
de werknemer f 80.- belastingvrij uitkeert.
Maar ja. wie heeft zo'n baas?
Het blijkt dat vooral topman
Paul Volcker van de FED,
het bestuur van de centrale
banken in de Verenigde Sta
ten, verantwoodelijk is voor
de hoge rente en het vasthou
den aan de strenge doctrines
van het monetairisme, de leer
die de geldschepping als be
langrijkste oorzaak van de in
flatie ziet. Door middel van
de wekelijkse publikatie van
de geldhoeveelheid in om
loop houdt de FED deze geld
schepping scherp in het oog
en trekt onmiddellijk de kre
dietteugels aan als deze
schepping naar hun mening
teveel extra geld in roulatie
heeft gebracht. Minder kre
diet betekent hogere rente en
Wall Street is langzamerhand
doodsbenauwd voor de vrij
dag nabeurs te publiceren
geldcijfers geworden.
Maar Paul Volcker weigert zijn
doctrinair standpunt te verla
ten, ondanks scherp aandrin
gen van president Reagan nu
eindelijk de rente eens te ver
lagen, althans wat royaler te
worden met het verstrekken
van kredieten aan particulie
ren en het bedrijfsleven. Aan
gezien het centrale-bankwe
zen een autonome en onaf
hankelijke positie inneemt
en de enkele jaren geleden
door president Carter be
noemde topman nu nog 12
jaar kan blijven zitten, schijnt
zelfs president Reagan vrij
machteloos te staan.
Anderzijds hangt ook Reagan
zelf de leer van de monetai-
risten aan, zodat critici van
oordeel zijn dat de wrijving
meer show dan werkelijk
heid is en dat daarom van de
FED niet veel souplesse be
hoeft te worden verwacht.
Hierdoor blijven de financië
le deskundigen verdeeld.
Een groep ziet de rente dit
jaar nog dalen tot 15 procent,
een andere groep ziet de ren
te boven de 20 procent blij
ven. In ons land is deze week
de rente eerder nog gestegen.
Zo verhoogden de banken hun
opslagrente van 3 tot 3,5 pro
cent, waardoor roodstaan bij
deze instellingen tot 16,5 pro
cent is opgelopen. Een derge
lijke rente is nog nimmer ge
vraagd. Ook de Friesch-Gro-
ningsche Hypotheekbank in
troduceerde 13 procent-
pandbrieven en de uitgifte
van alle 12,5 procent-brieven
is daarbij gestaakt. De hypo
theekmarkt zelf onderging
eveneens een verdere rentes
tijging, terwijl de Amro-bank
door
C. Wagenaar
de couponrente van een deze
week te plaatsen obligatiele
ning ter elfder ure nog ver
hoogde van 12,75 op 13 pro
cent. Desondanks verliep de
inschrijving tegen 100 pro
cent stroef.
In Wall Street was het deze
week het bekende welles-nie-
tes-spel over de kans op ren
tedaling. Na begonnen te zijn
met een verdere koersdaling
van 10 punten, ging de beurs
scherp fluctueren, met als re
sultaat een aantal dagen een
enkel puntje koersherstel om
later in de week opnieuw fors
overstag te gaan. Hierdoor
gingen er 25 punten verloren.
De Amsterdamse beurs was
vooral dinsdag slecht ge
mutst en liet een vrij scherpe
koersreactie zien in navol
ging van haar Amerikaanse
zuster. Daarna hield de af
brokkeling weliswaar aan,
maar bleven de koersdalin
gen beperkt. Enkele grote
Amerikaanse banken ver
laagden begin deze week de
rente voor hun belangrijke
clinten van 20,5 procent op 20
procent, maar dit voorbeeld
werd niet gevolgd door ande
re. De bekende City Bank
van New York verklaarde
zelfs er voorlopigy niet over
te peinzen.
Hierdoor begonnen de deskun
digen te twijfelen en raakten
verdeeld over de verdere ren-
tevooruizichten. hetgeen het
herstel van Wall Street in de
eerste dagen van september
sterk remde. Augustus was
voor de Newyorkse effecten
beurs bijzonder slecht, want
de Dow Jones-index voor 30
vooraanstaande industriële
aandelen liet een daling zien
van 70 punten en kwam voor
het eerst sedert begin juli vo
rig jaar op 880 terecht. Een
slechte beurt dus voor de
nieuwe Amerikaanse rege
ring, want de top van 1015,
die na de inhuldiging van
president Reagan in maart op
Wall Street werd bereikt, is
weer volledig afgeslepen.
In feite staat de beurs nu even
hoog als voor de verkiezing
van Ronald Reagan als repu
blikeins presidentskandi
daat. De belangrijkste oor
zaak van deze pijnlijke ont
wikkeling voor de nieuwe
Amerikaanse president is de
teleurstelling over de hard
nekkigheid, waarmee thans
in de Verenigde Staten de
rente op extreem hoge ni
veaus wordt gehouden. Rea
gan voelt dat ook wel aan,
want voor het eerst lekte de
zer dagen een interne ruzie
tussen de regeringstop en het
presidium van het Ameri
kaanse centrale-bankwezen
uit.
De stijgende rente van de laat
ste tijd in ons land is vooral
het gevolg van de grote on
duidelijkheid over het finan-
cile bestel rond de kabinets
formatie. Er zijn nu al zoveel
cijfers genoemd en zoveel
mogelijke extra financie
ringstekorten op de lopende
begroting met variaties tus
sen 5 en 8 miljard gulden, dat
niemand er meer wys uit kan
worden
Ook is niet duidelijk of er vol
gend jaar nu wel of niet 4,5
miljard gulden wordt bezui
nigd. Zelfs over het al of niet
herschrijven van de begro
ting 1982 vliegen de kandida
ten voor een nieuwe minis
terspost elkaar al in de haren
voor er maar n letter van de
komende regeringsverkla
ring op papier staat. Geen
wonder dat het gros van het
Nederlandse beleggingsvolk
er de voorkeur aan geeft in
elk geval tot Pnnsjesdag te
wachten.
Zoals opgemerkt liep ook het
koerspeil op de aandelen
markt verder temg, hoewel
er op sterk meevallend be
drijfsnieuws positief werd
gereageerd. Zo schoot Hcine-
ken van f 45 op f 52 door een
verrassende winststijging
van ruim 50 procent in de eer
ste helft van 1981 en was El-
sevier-NDU nogal oplopend
door hoop op soortgelijke
meevallers als bij Heineken.
Maar dit waren vrijwel de
enige belangrijke uitzonde
ringen.
Het merendeel van de nooia-
fondsen moest f 2 tot f 5 inle
veren. zoals Koninklijke Pe
troleum en Unilever. Fnesch-
Gromngsche Hypotheek
bank en Westland Utrecht
Hypotheekbank. ABN. etc.
KBB Bijenkorf beantwoord
de he( VeHle I.'l de §flf
maanden opgelopen met een
koersdaling van f5 tot f33,
maar de VNU reageerde op
de flinke winstdaling met
slechts een verlies van f2.
Meer dan f 5 moesten Holec,
Norit, HVA en de NedLloyd
terug, welke laatste zich ech
ter daarna weer goed herstel
de.
