'Leidse universiteit springt
erg zorgvuldig met afval om'
Wat produceren de laboratoria?
Mr. K. J. Cath, voorzitter college van bestuur:
'Controle op
afvoeren
is er niet'
de
eelste keer heeft
ons milieu een gevoelige
knauw gekregen. Het Moer-
dijkse Uniser, een verwer
kingsbedrijf, knoeide vele
jaren achtereen met giftig
chemisch afval. Controle, op
wat het precies deed, was er
niet. Uniser kon gewoon zijn
gang gaan. En profiteerde
van die vrijheid met 'gulie'
hand. Vóór hem vielen er
meer door de mand.
Wie produceren nu zo al (gif
tig) afval? Dat zijn vele be
drijven. Niet alleen de raffi
naderijen, Philips, laborato
ria of garages (afgewerkte
olie). Direct in de buurt, bij
voorbeeld, is er de Lcidse
universiteit. Producent van
(giftig) chemisch-, biolo
gisch- en radio-actief-afval.
Stuk voor stuk zijn ze, voor
het afvoeren ervan, afhanke
lijk van het particuliere be
drijfsleven. De overheid
kent (nog) géén sluitende re
geling. Hoewel minister
Ginjaar de noodzaak hier
van nu toch wel inziet.
Intern heeft de universiteit
haar zaakje wel onder con
trole. Elke dag opnieuw
worden de afvalstoffen zorg
vuldig in een opslagplaats,
achter slot en grendel, opge
borgen. Raakt het depot vol
(na een maand), dan draaft
de vervoerder op om het
spul weg te halen.
Biologisch afval (proefdieren)
worden verast in het dieren
crematorium in Stompwijk.
De dode beesten (muizen,
ratten, cavia's, katten en
soms een hond) worden, om
alle risico's uit te sluiten, in
een hermetisch afgesloten
dikke plastic zak ingepakt
en vervolgens diepgevroren
tot een temperatuur van
twintig tot veertig graden
onder nul. Die hele klomp ijs
(zij wordt één keer per week
opgehaald) gaat in Stomp
wijk dezelfde dag de ver
brandingsoven in. Bij een
warmte van minstens dui
zend graden wordt alles to
taal vernietigd, zodat er, be
weert beheerder Van der
Made. praktisch niets kan
gebeuren. Het ministerie
van volksgezondheid en de
universiteit zijn 'gelukkig'
met deze gang van zaken. De
Vrije Universiteit in Am
sterdam heeft wel eens geïn
formeerd of ook zij haar
proefdieren in Stompwijk
kan laten verassen. Iets con
creets is er nog niet uit
voortgevloeid.
Heel wat moeilijker ligt het
met het (giftige) chemisch
afval (60.000 tot 70.000 liter
per jaar), dat de laboratoria
van de universiteit produce
ren. Een deel ervan (meta
len) wordt bij de KLM in
Amsterdam 'verwerkt', een
hoeveelheid (brandbare
vloeistoffen en afgewerkte
olie) gaat naar de verbran
dingsinstallatie in Rijn
mond en de gechloreerde
koolwaterstoffen worden
naar Antwerpen gebracht.
Daar ligt het Duitse ver
brandingsschip 'Matthias 2'
van de firma Sudmuhi, dat
één keer in de tien dagen
naar een aangewezen plek
op de Noordzee vaart en die
chemicaliën vernietigt.
Het Rotterdamse bedrijf Tan
ker Transport Services moet
er voor zorgen, dat die che
mische afvalstoffen van de
universiteit op de juiste
plaats terechtkomen. Of dat
inderdaad ook gebeurt, weet
alleen TTS. Verder nie
mand. Omdat er niet wordt
gecontroleerd. Zeker, zowel
de universiteit als Tanker
Transport services moet het
ministerie van volksgezond
heid melden wat is afgege
ven en ingenomen. De con
trole is dan voorbij.
,'oor het afvoeren van radio-
actief-afval is de Leidse uni
versiteit aangewezen op Pet
ten. Hier, in dit dorp, is een
enorme opslagplaats. Eén
keer per jaar vaart een schip
naar een oceaan en laat de
vaten naar de bodem zak
ken. Tot groot ongenoegen
van vele milieugroepen.
Zelfs de Raad van State (ons
hoogste rechtscollege)
moest er onlangs aan te pas
komen om 'Petten' toestem
ming te geven, dat die vaten
met radio-actief-afval (nog)
mochten worden geloosd. De
vraag, hoelang dit kan door
gaan. is hoogst actueel,
i'oor het vervoer op straat van
alle stoffen die afkomstig
zijn van de universiteit, is
het bureau 'Veiligheid' ver
antwoordelijk. Als er echter
iets fout zou lopen, is mr. K.
J. Cath, voorzitter van het
college van bestuur, per
soonlijk aansprakelijk. De
veiligheidswet bepaalt dit.
Mr Cath
(op de
achtergron-
d het
Sylvins-lab-
oratorium);
"Als de
vervoerder
van kwade
wil is, kan
hij je een
rad voor
ogen draai-
LEIDEN - Voor mr. Cath is er geen
twijfel: zowel binnen de Leidse
universiteit als er buiten wordt
'zeer zorgvuldig' met gevaarlijke
(afval) stoffen omgesprongen. De
praktijk, zegt de voorzitter van
het college van bestuur, toont dit
ook aan. Slechts drie keer is er
een proces-verbaal opgemaakt.
Tot vervolging heeft dit echter
niet geleid.
Door
Jan Westgrlaken
Mr. Cath, volgens de wet persoon
lijk aansprakelijk als er iets mis
gaat met afvalstoffen van de uni
versiteit. denkt dat er zo weinig
ongelukken gebeuren, omdat er
met kleine hoeveelheden wordt
gewerkt. Bovendien is het veilig
heidsbesef de laatste jaren sterk
toegenomen. En in principe mag
in de laboratoria niét met stoffen
worden gewerktals men niét vol
ledig op de hoogte is van de ge
varen die eraan kleven.
"Het systeem om ons afval af te
voeren is sluitend. Wij hebben er
zicht op tot het in de tankwagen
verdwijnt. Zeker de laatste tijd
hebben wij belangstelling voor
wat de afvoerder doet met het
spul. Het gaat allemaal solide.
Formeel hebben wij, als het een
maal in de wagen ligt, er niets
meer mee te maken. Strikt geno
men weten we ook niet waar ons
afval blijft. Toch rijdt er wel eens
een auto van ons achter een tank
wagen aan. Zoiets kun je proefs-
gewijs doen. Je kunt niet achter
elk transport aangaan. Is ook
niet onze taak. Dat moet de over
heid maar doen. Zij controleert
ons zeer streng, dus waarom niet
de bedrijven die het 'vuil' afvoe-
Bellen
Van tijd tot tijd hebben veilig
heidsmensen van de universiteit
contact met de KLM en de vuil
verbranding 'Rijnmond'. Om te
informeren of het afval inder
daad is afgeleverd. Mr. Cath: "Ik
denk dat je effectiever via via
wat aan de weet moet zien te ko
men. dan achter de vervoerder
zelf aan te lopen. Is hij van kwa
de wil, draait 'ie je toch een rad
voor ogen."
Tóch heeft de universiteit geen
échte zekerheid, dat haar afval
inderdaad daar komt waar het
moet zijn. Daarom is de voorzit
ter van het college van bestuur
zo blij met de opmerking van mi
nister Ginjaar (volksgezondheid
en milieuhygiëne). De bewinds
man wil een soort nutsbedrijf in
het leven roepen dat er voor
zorgt dat giftige afvalstoffen op
de plek van bestemming komen.
Een kanttekening plaatst mr. Cath
hier wel bij: "Ook al gaat het om
een overheidsbedrijf, je zult het
wél moeten controleren. Ik denk
dan aan het ministerie van mi
lieuhygiëne. Dus moet je dit be
drijf bij een ander departement
onderbrengen. Zodat men niét
zichzelf controleert."
Weg is weg gaat niet op voor de
Leidse universiteit, beweert
Cath stellig. "Alleen, ik kan geen
zekerheid bieden, dat ons afval
komt waar het moet zijn. Ik kan
me ervan gewisscn. Dan doe ik al
meer dan genoeg. Daar liggen de
grenzen tussen ons en de over
heid."
Betrouwbaar
Heeft mr Cath enig inzicht hoe be
trouwbaar de bedrijven zijn die
het (giftig) afval van de universi
teit verwerken? In het verleden
zijn er oók zaken gedaan met het
Moerdijkse Uniser. dat maar aan
rommelde. Toen men er lucht
var. kreeg, dat hier iets niet klop
te, zijn de contacten verbroken....
De voorzitter: "Ons radio-actief af
val gaat naar Petten. Dat zit dus
wel goed. En het andere spul? Ik
denk dat we vrij nauwkeurig we
ten, dat we met de meest be
trouwbare bedrijven samenwer
ken die er in Nederland zijn te
vinden. Ik ken geen afvoerder
die het beter zou doen dan de on
ze. Nooit heeft bij ons een rol ge
speeld, dat dit of dat bedrijf een
gulden goedkoper was dan een
ander. Wij gaan zeker niet in zee
met elke scharrelaar die minder
geld vraagt. Vóór de beslissing
viel, werd goed geïnformeerd
naar de reputatie van de afvalöp-
haler. Dat is toch wel het maxi
mum dat je kunt doen", meent
mr. Cath
Hoe zou, in zijn ogen. een sluitend
systeem kunnen worden opgezet
voor het afvoeren van gevaarlij
ke stoffen?
"We moeten maar eens in de leer
gaan bij geldtransporten. Daar
werkt men met een goed beveili
gingssysteem. Veiliger afvoeren
kan door de zaak systematisch
bij te lopen."
Een knelpunt is echter wel. dat de
verwerkingscapaciteit niet toe
reikend is. Mr Cath: "Wij hoeven
geen rekening te houden met een
enorme groei van ons afval. Nu is
het moment om erover na te den
ken hoe je in 1990 dit spul moet
verwerken."
Overheid
Voor de voorzitter moet de over
heid hierin een dominerende rol
spelen. "Nederland", licht hij
toe, "is op dit punt erg gevoelig.
Wij vinden, dat de overheid er
voor moet zorgen, dat we rustig
kunnen slapen. Het publiek wil
nu eenmaal de grootst mogelijke
zekerheid. Daar heeft de over
heid mee te maken."
Er doemen voor de universiteit
problemen op wat er moet ge
beuren als Petten straks geen ra-
dio-actief-afval meer in de oce
aan mag storten. Onlangs nog
moest de Raad van State toe
stemming geven, dat dit jaar nog
een hoeveelheid van dit afval
mocht worden gedumpt. De
moeilijkheden zijn daarmee ech
ter niet de wereld uit geholpen.
Als er een verbod komt, ontstaat
er aan de universiteit dan een cri
sis-situatie?
"We hebben onze mensen er al
voor gewaarschuwd", aldus mr.
Cath "Gesegd, weea erop voor
bereid, dat bepaalde onderzoe
ken waarbij radio-actieve-stralen
worden gebruikt, moeten wor
den gestaakt. En dat moet als we
het afval niet meer kwijt kunnen
Deze keer kan Petten het spul
nog dumpen, maar het probleem
komt terug."
De voorzitter vindt hc^ echter van
groot belang dat het werk met
behulp van radio-actieve-stralen
kan worden voortgezet. "De
mensen die onderzoeken vragen
zich steeds weer opnieuw af hoe
ver je kunt gaan. Eén van de ob
jecten die worden bekeken is, of
het bestralen van patiënten kan
worden beperkt. Daar heb je dan
wél die radio-actieve-stralen
voor nodig. Anders is het droog-
Europa
Het probleem waar laten we het af
val vindt mr. Cath niet een zaak
die Nederland alleen aangaat.
"De hele europese gemeenschap
moet zich daarmee bezighouden.
Stel je voor, dat wy de moeilijk
heden de baas zijn en anderen
doen helemaal niets. Dan is onze
moeite voor niets geweest."
Het probleem is groot. De voorzit
ter van het college van bestuur
geeft dat ook toe Ik zie nu geen
oplossing. Gisteren had men al
met alternatieven moeten ko
men. Elke organisatie heeft die
als er wat aan de hand is Behal
ve Nederland. Zodra wij moeten
sloppen met onderzoeken waar
bij radio-actieve-stralen worden
gebruikt, knjg je een hele reeks
van zaken die moeten worden
stopgezet. Dat gaat wat kosten.
Wetenschappers die internatio
naai beweeglijk zijn, komen wel
weer aan de slag. Je bent dan wél
je 'know how' kwijt. Ja. dat zie ik
inderdaad als de grootste drei
ging."
TTS Rotterdam:
ROTTERDAM - Het afvoeren van
(giftige) chemische afvalstoffen
gebeurt te goeder trouw. Contro
le is er niet.
Struyker Boudier van het Rotter
damse bedrijf Tanker Transport
Services knippert niet eens met
de ogen als hij dit zegt. "Of wij
nu wel of niet naar Antwerpen
ryden (daar ligt het verbran
dingsschip voor giftige chemica
liën), ja. dat weten wij alleen. Na
tuurlijk. we melden de lading die
eraan komt. En in België nemen
ze ook hun maatregelen. Maar er
gaat nooit iemand met ons mee."
Vrij spel dus voor de vervoerders
van het giftige spul. Struyker
Boudier vindt het ook een hiaat
in de wet. 'Want', denkt hij hard
op. "als de verwerker niks zegt
en ook de klant houdt zijn
mond. ..tja. dan gaat het fout.
Aan de andere kant, er zijn maar
weinig klanten die er belang bij
hebben, dat hun 'vuil' zo maar
wordt weggegooid. Of het moet
om financiële redenen zyn."
De afvoerders houden elkaar zeker
niet nauwlettend in de gaten.
Wél is er een commissie (onder
toezicht van de Vereniging van
Nederlandse Ondernemers) die
van tijd tot tijd ervaringen uit
wisselt. "Je krijgt er wel eens
klanten bij van wie je je afvraagt
waar ze voorheen die rommel lie
ten. Ik ga zeker niet bij Rijn
mond (verbrandingsoven) aan de
poort staan om te kijken wat er al
zo wordt binnengebracht Bo
vendien kun je de stoffen alleen
maar bekijken. Een analyse ma
ken is onbegonnen werk. Dat
geldt ook voor Rijnmond. Dit
kan toch niet elk vat openmaken
om te zien wat er in zit? Duizen
den van die dingen worden er
aangevoerd. Bepaalde stoffen
herken je zo, andere niet. Ja. dat
is wel eens moeilijk Een klant
moet opgeven wat hij aanbiedt.
Kijken is het enige dat wij kun
nen doen Andere controle is er
niet. Ach, je kent je klanten, weet
wat ze aanbieden."
ITS heeft het wel eens meege
maakt, dat een klant naar en an
der overstapte. Omdat het er
goedkoper was. "Dan praatje on-
derting wal mal elkaar Da na
men van bedenkelijke bedrijven
ken jc wel een beetje. Meestal
moet je ze zoeken in de hoek van
de al val olie Die rommel wordt
goedkoop aan tuinders ver
kocht."
Moet je die malafide bedrijven dan
niet aangeven?
"Ik geloof dat dit met onze taak is.
De overheid kent ze ook wel",
meent Struyker Boudier. "En als
er wordt gerommeld, moet je het
ook kunnen bewijzen ZeU dk
olie kopen en laten analyseren
Tjadat zou kunnen. Wij wjjzen
wél onze klanten erop als ze met
een bedenkelijke afvoerder in
zee willen gaan
TTS neemt alleen die stoffen m die
het kan verwerken. De andere
weigert ze. Of op die manier ille
gale lozingen niet in de hand
wordn gewerktT Struyker Bou
dier keeft ook hier en daar zijn
bedenkmgen. Er is echter een
commissie in het leven geroepen
die onderzoekt of die stoffen
waarmee men nu geen raad weet,
kunnen worden opgeslagen vóór
ze worden verwerkt "Het kan al
lcmaal een heel stuk beter", zegt
de TTS man Wr /rgg.-n OOK
wel eens tegen de bedrijven ga
maar naar de overheid als je niet
weet waar je met dat spul heen
moet. Maar zij kan ook niet hel
pen
Waf betekent het praktisch hele
maal wegvallen van Uniser?
"Dat kan een positieve uitwerking
hebben, denk ik. Van twee kan
ten van de vervoerder en het be
dryfsleven Wij merken het heel
goed. Om de haverklap krijgen
we vragen of we kunnen helpen
Zelfs Philips heeft geïnfor
meerd."
Foto: Loek Zuijderduin
