Studie voor chemicus
heeft weer toekomst
Telefoon is na 100 jaar
voor iedereen bereikbaar
Extra tv-
uitzending
ZATERDAG 29 AUGUSTUS 1981
Een groot tekort aan chemici dreigt in de na
bije toekomst. Die 'noodkreet' werd onlangs
geslaakt door vertegenwoordigers van de
Koninklijke Nederlandse Chemische Ver
eniging. Een vrij verrassende kreet want het
beroep van chemicus leek tot voor kort door
het overschot aan chemici weinig aanlokke
lijke toekomstmogelijkheden te bieden. Dat
is nu veranderd. Door de enorme daling in
de afgelopen jaren van het aantal chemie-
studenten is de situatie op de arbeidsmarkt
drastisch veranderd. De uitvoering van
dringende projecten (milieuwetgeving, het
ontwikkelen van hoogwaardige technologi
sche processen) dreigt door het teruglopen
de aantal afgestudeerde chemici zelfs in de
knel te komen.
I)EN HAAG - Nog niet 20 lang ge
leden leefde in wijde kring de
gedachte dat een studie voor
chemicus uiteindelijk eerder
zou leiden tot een werkloos
heidsuitkering dan tot een
baan. Immers, al jaren doen cij
fers en mededelingen de ronde
aangaande een groot overschot
aan chemici. Je zou met dat
overschot bij wijze van spreken
het IJsselmeer kunnen droog
leggen.
Verrassend was het daarom vori
ge week van de zijde van de Ko
ninklijke Nederlandse Chemi
sche Vereniging (KNCV) heel
andere geluiden te vernemen.
Gewaarschuwd werd voor een
dreigend tekort aan chemici
waardoor de uitvoering van
dringende projecten in de na
bije toekomst in het gedrang
zou kunnen komen.
mische sectoren al moeilijk te
krijgen. Naar oorzaken voor de
sterk teruggelopen belangstel
ling voor een studie chemie kan
men slechts gissen. Volgens De
Ryk is er wellicht een verkeerd
toekomstbeeld ontstaan bij men
sen die interesse voor een derge
lijke studie hadden en hebben.
"Omdat er de afgelopen jaren
nog een overschot aan chemici
was. wat wij geregeld in cijfers
naar builen hebben gebracht,
hebben zij zich misschien ont
moedigd gevoeld om chemie te
gaan studeren. Dat effect, een
soort nagalm, werkt nu door.
Toch hebben we al in '76 voor
speld dat er in het begin van de
jaren tachtig een omslag zou ko-
In hoeverre de arbeidsmarkt voor
chemici gaat aantrekken is mede
afhankelijk van de economische
situatie. Munnik:"Bij een ople
ving verwacht ik in de komende
jaren een flink tekort aan chemi
ci. bij een stagnatie zal dat tekort
minder zijn"
Imago
Ir. E.J. de Ryk en drs. J.Munnik,
resp. secretaris en adjunct-secre
taris van de KNCV (een ongeveer
8000 leden tellende beroepsver
eniging van chemici en che
misch technologen in Neder
land). zeggen dat vooral de "dra
matische" afname van het aantal
chemie-studenten tot wijziging
op de arbeidsmarkt heeft geleid.
"Terwijl de totale studentenbe
volking de laatste tien jaar met
zo'n veertig procent is gegroeid
is het aantal chemie-studenten in
die periode juist met circa veer
tig procent gedaald. Dit jaar wor
den er nog geen 300 afgestudeer
de chemici verwacht, dat waren
er een paar jaar geleden nog
800".
Volgens het tweetal is er op dit mo
ment nog geen sprake van een te
kort aan chemici al zijn vakbe
kwame mensen in bepaalde che-
Behalve de al dan niet terechte
ideëen over een weinig rooskleu
rig toekomstperspectief is het
aantal chemie-liefhebbers vol
gens De Ryk en Munnik in de af
gelopen jaren ook nadelig bein-
vloed door het minder gunstige
imago dat de chemie heeft gekre
gen.
Het tweetal:"De afnemende be
langstelling van middelbare
scholieren voor de beta-vakkcn
vinden wij zorgwekkend. De b-
vakken worden steeds minder in
vakkenpakketten gekozen. Wij
vinden het echter erg belangrijk
dat de samenleving elementaire
kennis draagt van zaken als
scheikunde, natuurkunde en
biologie. Door onwetendheid on
tstaat vaak onnodig angst bij
mensen voor allerlei zaken.
Wij kunnen ons niet aan de indruk
onttrekken dat de afgenomen be
langstelling van de scholieren
ook te maken heeft met het feit
dat niet-scheikunde leraren zich
met het vak scheikunde zijn
gaan bemoeien. Leraren maat
schappijleer. aardrijkskunde en
geschiedenis die in hun oplei
ding niets met scheikunde te ma
ken hebben gehad praten ook
over de chemie maar dan voorna
melijk over de nadelige effecten
zoals vervulling, overlast, sterfte
van planten. Dat geeft een verte
kend beeld. Begrijp ons goed.
die dingen moeten niet worden
weggemoffeld, die moeten aan
de orde komen maar dan op een
geïntegreerde manier. Naast de
negatieve kanten moeten ook de
positieve kanten worden ge
noemd. Zo'n geïntegreerde
aanpak lijkt ons iets voor de
scheikundeleraar. Maar helaas is
het nu veelal nog zo dat dc schei
kundeles erg conservatief van
opzet is. erg saai ook. Men begint
nog altijd uitgebreid met het pe
riodiek systeem der elementen.
Wij proberen via contacten met
leraren, schoolbezoeken en les
brieven te bevorderen dat het
imago van de chemie wordt ver
beterd. Nogmaals, wij willen de
problemen die ontstaan en soms
letterlijk aan de oppervlakte ko
men - denk maar aan allerlei ver-
vuilingskwesties - niet verdoeze
len. Maar het gaat daarbij vaak
om frauduleuze zaken die wij
ook schandelijk vinden"
Milieu
De Ryk en Munnik betogen dat
chemici vaak juist op het creëren
van een schoon milieu zijn ge
richt. "Denk maar aan de chemi
ci en dan met name toxicologen
die nodig zijn voor uitvoering
van de milieuwetgeving die de
laatste tien jaar op gang is geko
men. De schaduwzijden van de
chemie kunnen juist door het
zoeken en toepassen van chemi
sche oplossingen tot risico's van
een aanvaardbaar niveau worden
teruggebracht"
Met het uitvoeren van de milieu
wetgeving hebben de KNCV-
vertegenwoordigers een naar
hun mening dringend project ge
noemd waar in dc naaste toe
komst meer chemici voor nodig
zijn.
KNCV-secretaris
ir. E.J. de Rijck.
Een ander dringende zaak is vol
gens hen het ontwikkelen van
hoogwaardige technologische
processen. De Ryk en Munni-
k:"In bepaalde opzichten liggen
we voor. Het is zaak een stapje
op onderzoeksgebied voor te
blijven lopen. Het rationeler om
springen met grondstoffen, de
vermindering van de energieaf
hankelijkheid en de beperking
van de problemen rond che
misch afval vergen nieuwe pro
cessen die ontwikkeld moeten
worden. Daar is een enorme che
mische inspanning voor nodig"
Een inspanning die vooral zoge
naamd toegepast onderzoek
noodzakelijk maakt. Toegepast
onderzoek houdt in: bepaalde-
processen in de praktijk toepas
sen om op die wijze een bestaan
de situatie te verbeteren. De Ry-
k:"Als men chemie gaat stude
ren dan doet men er goed aan te
beseffen dat er in de eerste plaats
behoefte is aan de toepassingsge
richte kant van de chemie. Zeg
maar de ingenieursstudie aan de
Technische Hogescholen. Op
universiteiten gaat de chemie
studie meer in een fundamentele
wetenschappelijke richting".
Het dalende aantal chemie-studen
ten heeft voor universiteiten en
hogescholen trouwens nadelige
consequenties omdat de finan
ciering door de overheid afhan
kelijk is van het aantal studen
ten. Een knellend probleem bij
universiteiten is daarnaast het te
kort aan promovendi wat het we
tenschappelijk onderzoek in ge
vaar brengt. De Ryk oppert dat
het invoeren van buitenlandse
chemici hier wellicht uitkomst
kan bieden. "Het is een noodop
lossing maar er gaan per slot van
rekening ook veel Nederlandse
onderzoekers naar het buiten
land. Voor zo'n oplossing moe
ten dan wel de regels ten aanzien
van buitenlandse promovendi
worden versoepeld". Oorzaak
van het geringe aantal Neder
landse promovendi in de chemi
sche sector is volgens De Ryk de
zuigkracht die het bedrijfsleven
op afgestudeerde chemici uitoe
fent.
Vrouwen
Filosoferend over mogelijkheden
om het aantal chemie-studenten
te vergroten zeggen De Ryk en
Munnik dat ook meer vrouwen
zouden moeten worden gestimu
leerd tot een chemische studie.
"In de geschiedenis van de che
mie spelen vrouwen een grote
rol. Maar de traditie in Neder
land wil dat er slechts weinig
vrouwen de beta-vakken kiezen
Daarnaast moeten gewoon in z'n
algemeenheid mensen met aan
leg en inlercwt voor chemie
worden aangemoedigd in die
richting te gaan studeren al wil
len we erg voorachtig zijn met
het advies: ga maar chemie stii
deren. Wij kunnen ook niet voor
uit kijken. Bovendien heeft de
praktijk in het verleden geleerd
dat een krachtige aanbeveling zo
weer een paar honderd studen
ten oplevert. Een oproep geeft
grote toeloop en dan kan de slin
ger gemakkelijk weer de andere
kant doorslaan.
Wel is het in ieder geval zo dat
geïnteresseerden zich op dit mo
ment niet vanwege slechte voor
uitzichten van een chemische
studie hoeven te laten weerhou
den".
Door Jos Bouten)
U denkt misschien, dat telefoneren
tegenwoordig een hoop geld kost maar het is echt niks
vergeleken met honderd jaar geleden. In 1881, het jaar
waarin de Nederlandse Bell Telefoon Maatschappij
(NBTM) de heerschappij van de hoorn en de haak startte
met 49 abonnees, moest voor een aansluiting op het Am
sterdamse net de modale man een half jaar werken. In
1930 kostte het hebben van een telefoon nog „slechts"
een halve maand salaris en nu zijn de lasten gezakt tot
vierhonderd gulden per jaar.
De ontwikkeling van het telefoontoestel.
Aanvankelijk was de telefoonhan-
del in particuliere handen, maar
dat heeft niet lang geduurd. De
overheid had rap in de gaten hoe
belangrijk de uitvinding van me
neer Alexander Graham Bell was
voor de gemeenschap. In 1895
opende het rijk de dienst op Bel
gië en twee jaar later ging het he
le interlokale net van de NBTM
voor twee ton over in handen van
de staat. Daarmee was het ont
staan van de Rijkstelefoondienst
een feit. Er is nauwelijks een be
drijf te bedenken, dat zo hard is
gegroeid als de PTT, vooral na de
oorlog. Het telefoonbedrijf kon
het van 1945 tot 1978 zo gek niet
maken, of de vraag overtrof 't
aanbod. Daardoor ontstond het
irriterend verschijnsel van de
chronische wachtlijst. In de laat
ste tien jaar groeide de jaarpro-
duktie van telefoonaansluitingen
tot boven de driehonderddui
zend, dat is evenveel als het be
stand in 1940.
Privilege
Zo werd de telefoon, tot de jaren
dertig een privilege van rijke za
kenlieden. een voor ieder bereik
baar artikel. Vijf miljoen abon
nees. ongeveer negentig procent
van de huishoudens, hebben nu
voor het inkomen van een door
snee gezin gedurende een jaar
aansluiting met de hele wereld.
Maar ook dat bedrag blijkt pro
blemen op te leveren. Volgens de
heer De Graaf, voorlichter van
het telefoondistrict Utrecht,
stijgt het aantal lijnen, dat defini
tief wordt afgesloten onmisken
baar. "Dit jaar is het cijfer de
twaalfhonderd al gepasseerd, ze
venhonderd meer dan in 1976.
Dat lijkt ontzettend veel meer als
de getallen tegen een reele ach
tergrond plaatst valt het allemaal
hard mee. In diezelfde periode is
namelijk het aantal aansluitin
gen vermeerderd van 360.000 tot
ruim een half miljoen. Vergele
ken met die grote cijfers valt het
aantal notoire wanbetalers vol
strekt in het niet".
De telefoon heeft het dus helemaal
gemaakt in praatgraag Neder
land. De vraag rijst wat de PTT
moet beginnen als ook het laat
ste appartement is aangesloten.
De Graaf antwoordt kort en bon
dig: "Er ligt een stapel werk te
wachten". Toen de overheid het
handeltje van Bell overnam had
ze er geen idee van, dat Neder
land vijftig jaar later zou worden
geteisterd door een informatie
explosie. Tegen de tijd, dat ge
woon praten werd aangeduid
met communicatie was er in de
sector van de telefonie al een he
le hoop gebeurd. In 1948 startte
een openbaar landelijk mobilo
foonnet waarna een aantal nieu
we systemen werd toegepast zo
als de semafoon en de autotele
foon. De gemiddelde abonnee
gebruikt zijn autotelefoon zo'n
zes keer per dag met een ge-
spreks van twee minuten. Het
gevolg daarvan is dat geen nieu
we abonnees kunnen worden
aangenomen omdat het huidige
systeem niet kan worden uitge
breid. De PTT werkt nu aan de
volgende generatie. Verwacht
wordt dat over enige jaren voor
maximaal 50.000 abonnees rond
2300 gesprekskanalen beschik
baar komen. Ook een derde ge
neratie is al onderwerp van stu
die. Dat zal dan tot een echt Eu
ropees autotelefoonnet moeten
uitgroeien wat met de eerste en
tweede generatie als gevolg van
verschillende systemen in de Eu
ropese landen niet meer kan.
Zo weinig als het kan telefoontoe
stel is veranderd in de laatste hal
ve eeuw (alleen aan de vorm en
de kleur is wat te zien), zo veel is
er gesleuteld aan de transmissie
(het middel waarmee informatie
wordt overgebracht). Binnen
kort zullen dc dikke kabels tot
het verleden behoren. Een recen
te ontwikkeling is namelijk het
gebruik van glasvezels voor in
formatietransport. Hierbij wordt
gebruik gemaakt van variaties in
lichtsterkte die door een uiterst
dunne glasvezel, dunner dan een
mensenhaar, worden getranspor
teerd. Het grote voordeel hiervan
is. dat de transportverliezen zeer
klein zijn en dat onderweg nau
welijks storing kan optreden. Of
de glasvezel het zal winnen van
andere materialen hangt af van
de prijs, die voor het gebruik er
van moet worden betaald. Ver
wacht wordt, dat de glasvezel-
systiem (kabel plus apparaten)
bi' nen tien jaar ook financieel
a-ntrekkelijk zijn geworden en
r.us worden toegepast. Op dit
moment ligt tussen Helmond en
Eindhoven een proefproject, dat
in samenwerking met Philips en
de Nederlandse kabelfabrieken
tot stand is gekomen.
Storingen
Pratend over de grote ontwikkelin
gen bij de telefoondienst lijkt hét
alsof de PTT alleen maar vooruit
gang boekt. De praktijk van alle
dag toont het tegendeel: bedrij
ven die grondwerk verrichten
vernielen veel kabels. Jaarlijks
komen er 1600 storingen voor of
wel elke 25 km interlokale kabel
wordt eens per jaar geraakt.
Waarom zoveel woorden gewijd
aan het transmissienct? Omdat
de telefoon weinig zou beteke
nen asl het net niet zo goed was.
Tussen de districtccntrales van
Amsterdam en Rotterdam kun
nen bijvoorbeeld tegelijkertijd
maken met abonnees daarbui
ten.
De telefoon heeft een centrale
plaats verworven in de wereld
van de telecommunicatie (infor
meren op afstand) maar het aan
tal manieren waarop we elkaar
wijs kunnen maken is in de loop
der jaren behoorlijk gegroeid. De
jongste loot aan de telecommuni-
catiestam is het datanet. Vooral
bedrijven maken er gebruik van.
Die hebben er groot belang bij,
dat ook ingewikkelde informatie
snel en foutloos wordt overge
bracht. Een telefoonnet deugt
niet voor datatransmissie en een
telexnet is te traag. De PTT heeft
nu een techniek ontwikkeld
waarbij "pakketjes" informatie
van een vaste lengte worden ver
stuurd en wel zo snel, dat de ge
bruiker de indruk heeft, dat er
een voortdurende verbinding be
staat. Nog dit jaar zal dit datanet
(een bedrijfsnet) in gebruik wor
den genomen Toekomstmuziek
is de service 06. Deze vorm van
dienstverlening biedt via het kie
zen van een nummer beginnend
met "06" vele mogelijkheden zo
als het telefonische antwoord
nummer. Zoals de post al veel
langer de mogelijkheid kent om
zonder kosten voor de afzender
een bericht aan de ontvanger te
sturen (die moet dan wel een ant
woordnummer hebben aange
vraagd), zo zal iets dergelijks ge
lijk zijn. In dat jaar zal de eerste
volledig elektrische centrale in
Amsterdam in gebruik worden
genomen.
Een gebruiker, die dan 06 draait
met daarachter het gewenste ant
woordnummer krijgt bijvoor
beeld gratis contact met het
hoofdkantoor van de gezochte
organisatie of zelfs direct met de
dichtstbijzijnde vestiging of ver
tegenwoordiging Overigens be
tekent de vestiging van de elek
tronische installatie in Amster
dam niet dat deze alleen daar kan
worden gebruikt. Vanuit het hele
land zal "06" kunnen worden ge
draaid en organisaties in het hele
land zullen dergelijke antwoord
nummers aan kunnen vragen.
Minder ver in de toekomst ligt
hel gebruik van de viditel Wie
daarop is geabonneerd kan via
de telefoonlijn informatie krij
gen uit de centrale computer
waarover de PTT het beheer
voert. De aangevraagde informa
tie wordt op het toestel van de
abonnee zichtbaar gemaakt Eni
ge weken geleden is een eind ge
komen aan een jaar durende
proef en dc resultaten zijn van
dien aard, dat de proefperiode
wordt voortgezet De definitieve
beslissing door het parlement
wordt in januari 1983 verwacht
Voor een werkelijke doorbraak
van het systeem zijn er veel meer
abonnees nodig dan er nu zijn
Volgens verwachting van dc
PTT zouden er in 1985 ca. 100,000
abonnees kunnen zijn Veel be
drijven zijn nu al leveranciers
van de centrale informatiebak
waaruit de viditel kan putten. De
autobranche en het reiswezen
zijn goed vertegenwoordigd en
natuurlijk ontbreken niet de na
tionale dienstverleners zoals de
NS. de ANWB en het KNMI
Over het weer gesproken: ook
Jan Pellcboer en Hans de Jong.
de hemelkijker uit Gorrëdijk. le
veren aan viditel. Het grote ver
schil met het weennstituut is dat
de wcerprofeten hun informatie
niet gratis aanbieden Jan wil
een kwartje per bericht en Hans
houdt het op een dubbeltje.
Uitstekende middelen voor de tele
communicatie blijken ik
lieten te zijn Ze zijn niet alleen
goed bruikbaar voor verbindin
gen op grote afstand maar ook
voor het contact tussen verschil
lende punten in een gebied.
Daarmee krijgt de PTT nieuwe
kansen om zich te bewijzen.
Vooral multinationals, grote ban
ken en persbureaus hebben be
hoefte aan goed«\ md Wi rkl
internationale verbindingen Sa
tellieten lenen zich uitstekend
voor informatie overdracht over
grote afstanden, vooral als snelle
datatransmissie gewenst is. In dc
praktijk betekent dit. dat regio
naal speciale kleine satellietc-
nantennes (met een diameter van
drie tot zes meter) worden opge
steld. In Europa zullen in 1984
twee van zulke systemen worden
gebruikt. Via dit systeem hoeft
het snel drukken van kranten op
afstand en het snel overbrengen
van computerbestanden geen
probleem meet te zijn. Mogelijk
zal ook op de steeds stijgende
energiekosten. In de VS is deze
wijze van vergaderen op com
merciële basis mogelijk Een ex
penment met deze techniek
wordt eind 1982 verwacht.
HILVERSUM Televisiekij
kers kunnen dinsdagmiddag
1 september van 11.30 tot
15.00 uur via Nederland 2
een extra-televisie-uitzen-
ding rond het honderdjarig
lx staan van dr telefonie out
vangen. Het betreft hier een
Wrikt op de dag in het
her-laboratorium in Leid-
sehendam gemaakte repor
tage van de overhandiging
van het eerste exemplaar
van het boek "100 jaar tele
foon, geschiedenis van de
openbare telefonie in Neder-
l.ind 1 KM 1 I'IHI" aan konin
gin Beatrix door PTT-direc-
teur drs. Ph. Leenman.
Deze uitzending, waarvan de
NOS de technische mede
werking verzorgt, is niet in
de programmabladen aange
kondigd omdat ze in eerste
instantie eigenlijk alleen be
doeld was voor de recepties,
die op I september 's mid
dags in de dertien districts-
k .ntor. n vrar reUttaa raw
de PTT worden gehouden.
Maar via het omroepblad
"Spreek'buis" en het perso
neelsblad "Aangetekend"
van de PTT is de uitzending
naar buiten uitgelekt.
