Vliegangst gaat in lucht
op met nieuwe therapie
Wapens, cocaine, sterke drank en dure sigaren
Wijlen Willem S. leefde als een vorst in Van der Hoevenkliniek
ZATERDAG 29 AUGUSTUS 1981
EXTRA
PAGINA 17
Dan liever de lucht in, sprak
Jan van Speijk. En hij blies
zijn schip op, de dood omar
mend. We schrijven 1831,
Antwerpen.
Precies anderhalve eeuw later
hebben zijn woorden een
nieuwe betekenis gekregen.
Maar toch: de lucht in? Het
idee roept bij menigeen nog
altijd spontaan het beeld op
van de magere man met zijn
zeis. Wie hoog stijgt kan al
leen maar diep vallen, niet
waar? Nietwaar. Want anno
1981 beschikt iedere nako
meling van Van Speijk over
vleugels. Er is geen helden
moed meer voor nodig om
vrijwillig de lucht in te
gaan. Toch houdt vliegangst
velen, zij het onvrijwillig,
aan de grond. Hoevelen is
moeilijk aan te geven. Er
zijn geen cijfers over. Schat
tingen zijn er wel over het
aantal mensen dat bang is
voor vliegen, of het nu een
beetje of erg bang is. Veel
houvast geven die schattin
gen echter niet, want som
migen menen dat iedereen
in zijn hart wel een beetje
bang is voor vliegen, terwijl
anderen de grens trekken bij
twee op de vijf mensen. De
vliegangst varieert nu een
maal van een bonzend hart
tijdens de stijging tot totale
paniek bij de gedachte al
leen al.
geen
In het eerste geval
belemmering voor een snel
le vakantie naar de Corsi-
caanse zon, in het tweede is
het slachtoffer zelfs niet in
staat een vliegkaartje te be
stellen. Een kalmerende pil
of een stevige borrel biedt
dan geen uitkomst meer. De
vliegangst is dan een pro
bleem. Een klein probleem
misschien voor wie vliegen
geen noodzaak is - een
vakantie in Friesland is óók
leuk - maar een groot pro
bleem voor de snelle zaken
man van wie verwacht
wordt dat hij orders in de
wacht sleept uit Japan, het
Midden Oosten of de Ver
enigde Staten. Voor hem is
de vliegangst een vijand.
Voor de 'patiënt' is er dan
nog maar één oplossing:
naar de therapeut.
De bakermat van het vliegen
heeft Amerika. Sinds de ge
broeders Orville en Wilbur
Wright zich tachtig jaar ge
leden voor het eerst de lucht
in verhieven heeft het
vliegen, met name in de Ver
enigde Staten, in alle op
zichten een enorme vlucht
genomen. Meer dan 750.000
Amerikanen mogen zich pi
loot noemen. Meer dan
175.000 toestellen - van Piper
Cup tot Jumbo - staan tot
hun beschikking. Jaarlijks
laten vijf miljoen mensen
zich, alleen in de VS, zich
per vliegtuig vervoeren. Het
zal niemand verwonderen
dat Amerika eveneens de ba
kermat is van de vliegangst-
therapie. Vier jaar geleden
publiceerde Ava Carmi-
chael, samen met haar
(vliegende» echtgenoot, het
eerste serieuze werk over
vliegangst en hoe je er van
afkomt. Inmiddels kan elke
'bangerik', mede dankzij de
financiële steun van vier
luchtvaartvaatschappijen,
in San Francisco onder lei
ding van twee vrouwelijke
piloten een heuse cursus vol
gen om van de vliegangst af
te komen. Het woord 'cur
sus' is overigens niet toeval
lig gekozen: 'therapie' zou
teveel mensen afschrikken,
bang dat ze voor gek worden
aangezien. Bovendien is het
woord cursus niet overdre
ven, want wie eenmaal is af
gestudeerd is vrijwel, zo
niet helemaal, in staat om
zelf achter de stuurknuppel
plaats te nemen.
Het Amerikaanse voorbeeld
heeft, op kleinere schaal, in
Nederland navolging gevon
den. Sinds enige jaren al
weer geven twee Amster
damse psychologen, Josette
ten Have-de Labije en Anne
ke Ruijgh, cursussen tegen
vliegangst: 54 lesuren, af te
sluiten met een vlieg-week-
endje naar Parijs. Zij heb
ben er nu een geduchte con
current bijgekregen. Wietse
Velthuys (34), vliegend psv-
choterapeut. Eveneens te
Amsterdam. Kruipt, na de
nodige voorbereidingen,
met het slachtoffer in de
cockpit. 'Niets bijzonders,
want je moet uiteindelijk
ook de straat op om iemand
van straatvrees te verlos-
met vliegangst
kan ook de Stichting Fobie-
club Nederland, tel: 03480-
12826 of 12674 uitkomst hnn-
gen.
Vliegangsttherapie. Of hoe de
vijand met zijn kromzwaard
van dichtbij een dwerg met,
hooguit, een speld blijkt te
zijn.
Twee ijzeren stangen onder
steunen de vleugels van
de Cessna F172 vanuit de
romp. Een aantal ordinai
re schroeven geeft ze hou
vast in het angstwekkend
dunne metaal. Barsten in
de lak rond die schroeven.
Haarscheurtjes? Plotse
linge gedachten woelen
op. Krantenkoppen. DC-
10 neergestort. De toch al
onrustige hartslag loopt
rfoe een graadje op.
Eenmaal in de cockpit valt het oog
onmiddellijk op een loshangend
draadje. Mijn God. wat is dit voor
een wrak? 'Hoe oud is dit ding
eigenlijk' vraagt hij benepen.
'Weet niet', bromt de piloot, die
aan de hand van een lijstje knop
pen omzet en metertjes bijstelt.
'Hij vergeet vast iets', denkt de
passagier, lichtelijk door paniek
gegrepen. Maar ditmaal blijven
de gedachten achter het enigs
zins bezwete voorhoofd, uit
vrees dat de piloot zal worden af
geleid.
Anderhalf jaar geleden nam Wietse
Velthuys (34) zijn eerste vliegles
sen. Inmiddels heeft hij zijn A-
brevet, dat hem in staat stelt
overdag - bij zicht - te vliegen.
Het vliegen laat hem nu niet
meer los. Sinds zijn werk als the
rapeut. verbonden aan het Am
sterdamse Instituut voor Multi
disciplinaire Psychotherapie
(IMP) als gevolg van drastische
reorganisatie en bezuiniging,
hem meer vrije tijd laat, heeft het
idee vaste vorm aangenomen.
Afgelopen jaar volgde hij de oplei
ding voor beroepsvlieger.
Banen liggen in de vliegerij even
wel niet voor het oprapen. Hij
weet een lijst van jongere
vliegers, met meer ervaring, vóór
hem. Maar een combinatie van
zijn werk als therapeut en zijn
hobby, daar moet een kans lig
gen. Tenslotte is vliegen - en
dus vliegangst - ook in Neder
land voor velen gemeengoed ge
worden. Bovendien heeft Vel
thuys regelmatig patiënten mee
genomen de lucht in. Niet direct
mensen met vliegangst als groot
ste probleem, maar wel stervelin
gen met een vergelijkbare angst:
hoogtevrees, angst voor kleine
ruimten, angst om op de tram te
stappen. En wat blijkt? Na het
vliegtochtje staat de patient niet
zelden heel wat gemakkelijker
tegenover die angst. Ziedaar de
geboorte van de vliegende thera
peut in Nederland.
Inzicht in de behoefte aan de zijn
therapie heeft hij nog niet. Vel
thuys: 'Nu neem ik te hooi en te
gras wel eens mensen mee die er
toevallig voor in aanmerking ko
men. Ik heb al eens geïnfor
meerd bij de directeur van het
IMP, maar het aanbod van men
sen die van vliegangst verlost
willen worden is zeg maar nul.
Misschien één of twee per jaar.
Het waanidee datje meteen voor
gek verklaard wordt als je je bij
het IMP meldt zal daar wel debet
aan zijn. Dat idee bestaat ook wel
bij mensen die de straat niet op-
durven, maar die komen uitein
delijk toch wel omdat hun angst
dagelijks voor grote problemen
zorgt.'
Afwachten
Adverteren lijkt een mogelijkheid
om reacties te ontlokken, maar
een psychotherapeut mag niet
zomaar met een advertentie de
boer opgaan. Velthuys heeft het
wel geprobeerd met de volgende
advertentietekst: 'W.S. Velthuys.
praktijk vliegangst hervat'. Het
enige resultaat was een plaatsje
in de rubriek 'Geknipt voor u' in
het weekblad vrij Nederland. Hij
is nu bezig huisartsen in Amster
dam en wijde omgeving schrifte
lijk van zijn bestaan op de hoogte
te brengen. De oogst wordt nog
afgewacht, al zijn er inmiddels
drie geïnteresseerde reacties bin
nen. Al te zakelijk stelt Velthuys
zich overigens niet op. want de
prijs van zijn strikt individueel
gerichte 'stoomcursus' prijs be
draagt vijtig gulden per uur the
rapie (hij acht zo'n negen uur
therapie nodig). Daar komt al
leen de vliegtuighuur (160 gul
den per uur) bij. En dan is hij ook
nog geneigd om de vliegtuiguren
niet als therapie-uren te rekenen,
zodat het ook bij die 160 gulden
blijft. 'Het vliegen is nu eenmaal
ook een uitje voor mijzelf, ver
klaart hij zijn onzakelijke bena
dering.
De PH-ADW draait als een brom
mende vlieg startbaan 05 op.
Krakende stemgeluiden vullen
de toch al lawaaiige cockpit. Pi
loot Velthuys vraagt in het En
gels - toestemming om op te stij
gen. Het antwoord lijkt onver
staanbaar, maar het resultaat is
niettemin dat het motortje van
de 'Delta Whisky' vervaarlijk be
ginnen te loeien. De lijkbleke
passagier staart als gehypnoti
seerd naar een dwars overvlie
gende Boeing. Hij weet: er is nu
geen weg meer terug. Bij de eer
ste bocht kromt hij zijn tenen,
een luchtzak legt een knoop in
zijn maag. 'De kostzakken liggen
daar', wijst de piloot niet zonder
leedvermaak. 'Houd in vredes
naam je aandacht erbij', geeft het
slachtoffer zwakjes terug. Hon
derd meter lager sterkt zich het
polderland uit als op een ansicht
kaart. Weideland, door talloze
sloten doorsneden. Biedt zo'n
groene reep drassigheid genoeg
ruimte voor een noodlanding0
Plotsklaps begint een oranje
lampje te knipperen en klinkt
een pieptoon. De schrik slaat
hem om het hart. Het blijkt
slechts het signaal van een ba
ken.
Samenhang
Eigenlijk verschilt de vliegangst-
therapie zich niet van de bestrij
ding van andere fobieën. Het be
gint allemaal met een onderzoek
naar de soort vliegangst. Want de
vrees voor het vliegen kan sa
menhangen met tal van andere,
al genoemde angsten: angst voor
kleine of juist grote ruimten,
hoogtevrees en angst voor con-
tróleverlies. Bovendien komt het
voor dat dergelijke angsten al
leen maar een uiting zijn van pro
blemen op het werk of in
huiselijke kring. Velthuys:
'Neem bijvoorbeeld vliegangst
bij de vrouw van een regelmatig
vliegende manager, die haar een
keer mee wil nemen. Dan kan die
angst een uiting van verzet zijn
tegen het steeds maar rondvlie
gen van die man. Vliegangstthe
rapie heeft dan geen zin. want
dat helpt alleen bij iemand die er
vanaf wil komen. Dan moet je
iets doen aan het relatiepro
bleem.
De eigenlijke therapie begint pas
nadat de angst is onderzocht op
ontstaan, soort, gevolgen, hevig
heid en zo verder. Wat dan komt
volgens Velthuys in feite neer op
'het aanleren van een paar trucs',
zodat de patient leert zijn angst
onder controle te brengen. Vel
thuys: 'Het is vaak zo dat de ene
angst de volgende oproept. Als
toch al een beetje gespannen
bent dan schrik je als het vlieg
tuig plotseling in een luchtzak te
recht komt. Het gevolg is een
bonzend hart en hyperventilatie,
dan komt de angst voor een hart
aanval en vervolgens ontstaat de
angst dat het vliegtuig niet aan
de grond zal staan voordat het te
laat is. Die cirkel moet doorbro
ken en dat kan met behulp van
trucs Hyperventilatie bijvoor
beeld is geen probleem meer als
je weet wat het is en wat je er
tegen moet doen.
Gouda schuift onder de Cessna
door als ware het Madurodam.
Een bocht naar rechts en Zes
tienhoven komt in zicht. Zicht0
De onervaren luchtreiziger kijkt
recht tegen de zon in en ziet geen
steek meer. "t Is een beetje heiig'
meldt desgevraagd gezagvoerder
Velthuys. die kort tevoren heeft
laten weten de hoogte 'vrij
vliegen' niet te zullen ontstijgen.
Vrij vliegen? Grote kans op bot
singen dus. denkt de passagier
die met afgrazen een vliegtuigje
ziet passeren. Zijn ogen speuren
het luchtruim af De mededeling
dat de lichten zijn ontstoken en
er meer dan voldoende zicht is
missen hun geruststellende uit
werking. En hu dacht nog wel zo
veel mogelijk risico's te hebben
vermeden Warm en wolkenloos
weer. weinig wind. Nee. een the
rapie had hij niet nodig. Een
beetje angst, ach, daarmee viel
best te vliegen.
Wat is dat voor gesuis0 Is dat daar
niet een onweerswolk0 Wat tikt
die motor ineens0 Ruik ik daar
benzinelucht?
"Trucs"
Na de ontspanningstraining gaat
de therapie sterk Ujken op een
(theoretische) vliegcursus. De
patient, nu cursist, krijgt van
Velthuys een pakket stencils die
in kort bestek alles uit de doeken
doen over vliegen en vliegtuigen.
Turbulentie.remous. uit de vleu
gels klappende flaps, de landing,
het opstijgen, doorstarten. Alles
wat het vliegen voor de leek on
bekend is en dus tot onzekerheid
kan leiden komt aan de -orde.
Een technisch verhaal dat do
cursist zo ongeveer uit zijn hoofd
moet leren. Wie dat gedaan heeft
is volgens Velthuys weer een
aantal 'trucs' rijker om de vlieg
angst in bedwang te houden
'Want mensen met vliegangst
hebben vaak de neiging om alles
verkeerd uit te leggen', aldus
Wietse Velthuys. 'Het vliegen
gaat nu eenmaal ontegenzegge
lijk gepaard met sensatiYs en als
je die verkeerd duidt leidt dat tot
angst.' Het is inderdaad een ge
geven: veel mensen die met de
nodige vrees het vliegtuig instap
pen. blijken van alles te weten
over dat vliegen en kijken voort
durend uit het raampje. Alsof ze
de zaken dan zelf onder contróle
hebben. 'Het leidt de aandacht
van de vliegangst af en dat is ook
precies de bedoeling', zo luidt
het oordeel van psycholoog Vel-
thuvs over dergilnk gedrag
Voor wie dc therapie tot zover
heeft gevolgd komt eindelek de
grote confrontatie in zicht. Met
de therapeut het vliegtuig in. Om
zelf te kunnen zien dat het hele-
maal niet eng is en misschien
ook nog even de stuurknuppel
over te nemen. Vliegen is niets
om bang voor te zijn. Maar dat
wisten we toch allang?
Voor de neus van de Delta Whisky
strekt zich de landingsbaan van
Zestienhoven uit. maar er staat
nog een Cityhopper, klaar om op
te stijgen. Piloot Velthuys pro
beert naarstig contact tr krijgen
met de verkeerstoren, die druk
in gesprek is met dc bemanning
van het vertrekkende toestel.
Pas op het moment dat de ver
krampte passagier ztjn ogen wil
sluiten om het ergste dan maar af
te wachten, davert een stem door
de cabine. 'Delta Whisky, clear to
land'. En dat duet dc PH-ADW
dan ook. In het spoor van de op
stijgende Cityhopper.
In de bar van de Rotterdamsehe
Aero Club bestelt de DOC Dl W
tende verslaggever een Dubbele
Whisky. Zijn oog valt op een wer
vende brochure met de tekst 'De
ervaring heeft geleerd dat de ad
spirant-vlieger na de eerste les al
zodanig in de ban van de
vliegerij is. dat stoppen niet meer
mogelijk lijkt Hij lydt dan aan
de vhegersziekte En daar is dan
nog maar weinig aan te doen.
„Ik kan niet over misstanden in
de Van der Hoevenkliniek spre
ken. We hebben de zaak behoor
lijk onder controle. Buiten be
staan er wel misstanden over de
kliniek. Ja, maar dat komt door
de onbekendheid met ons
werk".
Langzaam en weloverwogen
spreekt de voorlichter van de kli
niek. mr. drs. J. R. Niemantsver-
driet deze zinnen uit. Hij is zicht
baar op z'n hoede, kijkt argwa
nend. Wil niets zeggen over ex-
patiënt Willem S. die zich tijdens
zijn verblijf in deze inrichting
voor geestelijk gestoorde delin
quenten door gebrek aan contro
le onder meer aan strafbare fei
ten zou hebben schuldig ge
maakt. Ook wil de voorlichter
met geen woord reppen over het
onderzoek van de rijksrecherche
dat tegen de gang van zaken in
de kliniek loopt.
„We doen naar buiten geen mede
delingen over patiënten en ex-
patienten". zegt Niemantsver-
driet beslist. „We zouden dan
hun privéleven schenden". Ver
der meent hij dat „negatieve" pu
bliciteit de patiënten schaadt
„We komen bijna, alleen maar in
het nieuws als er een incident
heeft plaatsgevonden.
Cocaine
De Utrechtse Van der Hoevenkli
niek staat weer in de schynwer-
pers. Dit keer zijn de geruchten
over incidenten zo ernstig van
aard dat justitie het noodzakelijk
heeft gevonden de rijksrecher
che in te schakelen. Hoewel de
kliniek een particuliere inrich
ting is, waar door rechtbanken
en justitie aangewezen delin
quenten verpleegd worden, is de
minister van justitie uiteindelijk
verantwoordelijk voor het ge
voerde beleid.
De zaak kwam aan het rollen toen
de ex-vrouw van Willem S., Puk
O. (29). in de Bijlmerbajes ging
praten. Ze had op 2 juni haar ex-
man, van wie ze alleen op zakelij
ke gronden was gescheiden, tij
dens een autorit ter hoogte van
de Kanaalstraat in Utrecht dood
geschoten. Met verlof van de Van
der Hoevenkliniek waren Puk,
Willem en een huisvriend op weg
naar het Academisch Zieken
huis.
De van doodslag verdachte vrouw
vertelde hoe Willem de 18 maan
den die hij in de kliniek verbleef
had geleefd. Zonder dat ér ook
maar sprake was van enige con
trole van de kant van de kliniek
had Willem cocaine, sterke
drank en een wapen naar binnen
gesmokkeld. Volgens zijn ex-
viouw zou hij regelmatig prosti-
tuées op bezoek hebben gehad
en zouden figuren uit de Haagse
onderwereld hem in zijn kamer
in de kliniek talloze keren heb
ben opgezocht. Verder zou Wil
lem, die wegens het smokkelen
van heroïne uit Bangkok (ver
stopt in Boeddhabeeldjes) in
1978 tot acht jaar gevangenisstraf
was veroordeeld, zijn praktijken
als handelaar in verdovende
middelen vanuit de kliniek heb
ben voortgezet. Omdat Willem
tijdens zijn anderhalf jaar duren
de detentie in de gevangenis van
Scheveningen geestelijk in de
knoop was geraakt was hij via
het seleetieinstituut voor psy
chiatrische dehquenten POK in
Utrecht naar de Van der Hoe
venkliniek overgeplaatst.
Maatje
Een van de vrienden die Willem al
die maanden regelmatig in
Utrecht bezocht was Arie de
Jong uit Den Haag. ..Hij was een
maatje van me", zegt hij in zijn
koffiehuis aan de Haagse Her
man Costerstraat. „In de kliniek
had hij erg veel vrijheid. Ik ken
de gevangenis zelf van binnen,
maar ik heb me over de toestan
den in de Van der Hoevenkliniek
verbaasd. Je kan daar in- en uit
lopen. Van de bezoekers wordt
praktisch nooit een legitimatie
bewijs gevraagd. Een flesje ster
ke drank neem je gemakkelijk
mee naar binnen. Je wordt er
nooit gefouilleerd Trouwens
Willem nam na een weekendver
lof zelf drank en cocaine mee. Hij
had een koelkastje op z n Kamer
die goed met allerlei soorten
drank was gevuld"
Over het druggebruik van zijn
vriend zegt hij. „Het is begonnen
met hasj. In Scheveningen kon
Willem slecht slapen. Zijn vrouw
Puk nam dan een cake mee
waarin hasj was meegebakken.
Maar het kwam van kwaad tot er
ger. In de Van der Hoevenkliniek
ging hij cocaïne snuiven. Nie
mand die dat in de gaten had
De Jong vertelt dat Willem voor al
le andere luxe die hij in de kli
niek om zich heen verzamelde
meer dan duizend gulden per
maand nodig had. Het geld joeg
hij er doorheen. Tegen het teke
nen van een schuldbekentenis
heb ik hem 185.000 gulden ge
leend. We hadden samen geld ge
stolen in een disco in Haarlem en
verder had Willem geld ver
speeld aan een paar afgebrande
sexhuizen in Amsterdam
Orgies
Aan de beschuldiging van Willems
ex-vrouw dat zijn vriend vanuit
de kliniek is doorgegaan met
handel in heroine en cocaine
hecht De Jong geen geloof „Dat
had ik dan moeten weten Hij
vertelde me alles. En over het
frequente bezoek van Haagse
prostituees aan Willem zegt hu
„Er wordt wel gesproken over
orgies op zijn kamer Onzin Dat
was zo uitgelekt. Want de andere
patiënten houden dan hun mond
met. ti kwam wel eens een wijf-
fie by Willem langs. Onder het
mom echtgenote te zijn van ie
mand die op de bezoekerslijst
van de kliniek voorkwam lood
ste je wel eens een meisje voor
hem naar binnen. En ik neem
aan dat er toen niet alleen koffie
is gedronken"
Wat De Jong verklaart klopt in gro
te lijnen met wat de recherche
van de Utrechtse politie aan jus
titie heeft gerapporteerd. Vol
gens De Jong wilde zyn vriend
de „bolle bof uithangen. In het
rechercherapport wordt onder
meer gesproken over dc dure si
garen (f 18,60 per stuk) die Wil
lem rookte.
In het kader van de therapie had
Willem buiten de kliniek contac
ten met een Utrechts gezin Vol
gens De Jong kwam hij daar wel
eens, maar combineerde hij die
bezoeken meestal met een uit
stapje naar Den Haag. Hij had
een chauffeur die voor hem reed
De Utrechtse recherche rappor
teerde dat ook Willem liep tij
dens een proefwcekeinde recht
streeks naar de Haagse onderwe
reld Het rapport vermeldt ver
der dat Willem van die gelegen
heden gebruik maakte op grote
schaal in wapens te handelen
Volgens De Jong is dat „larie
koek".
Wapen
Puk O. verklaarde bij de politic dat
haar ex-man tenminste een week
een wapen in de kliniek verbor
gen heeft gehouden. Op Hemel
vaartsdag van dit jaar zou hij tij
dens een verlof het pistool weer
naar huis hebben gebracht Op
zim verzoek nun /u op )uni hetl
wapen weer mee naar Utrecht.
Di- Jong weet zich te herinneren
dat Willem er lucht van had ge
kregen dat zijn ex-vrouw een
verhouding was begonnen met
een Utrechtse jongen „Hij wilde
die jongen zien en hem mis
schien wel door de knieen schie
ten Bij mijn weten heeft Puk in
de buurt waar die jongen woont
op Willem geschoten Beiden wa
ren nogal jaloers aangelegd On
derweg hebben ze natuurlyk
over die affaire bonje gehad"
In het rapport van de Utrechtse re
cherche wordt benadrukt dat
een doeltreffende controle op het
doen en laten van de patiënten
door de stafleden van de kliniek
te enenmale ontbreekt Politie
mannen die niet met name wil
len worden genoemd zeggen dat
het al jaren in Dolitiekringen be
kend is dat de Van der Hoe
venkliniek op het punt van vei
ligheid en controle niet goed
functioneert. Bij de Utrechtse of
ficier van justitie, mr. A. Herstel
zijn dergelijke klachten niet be
kend
Voorlichter Niemantsvcrdrict van
dc kliniek spreekt dc aantijgin
gen van dc politic tegen .Ie
mand mag van ons in het kader
van de therapie pas dc straat op
als dat verantwoord is. Bn zo'n
beslissing wordt de veiligheid
voor de maatschappij, maar ook
voor de patient zeer nauwkeurig
meegewogen Misbruik van vrij
heden zijn niet uitgesloten Je
moet daar permanent op bedacht
zijn. De behandeling van de pa
tienten is voor een belangrijk
deel op wederzyds vertrouwen
gebaseerd".
Prostituées
Wat de controle betreft sluit Nie-
mantsverdriet niet uit dat patiën
ten of bezoekers er in slagen
drugs of sterke drank naar bin
nen te smokkelen. Dat ook pros
tituees onder valse naam patiën
ten kunnen opzoeken komt hem
„zeer onwaarschijnlijk voor" En
over het ongezien meebrengen
van een wapen zegt de voorlich
ter „Alles is mogelijk Vertrou
wen kan beschaamd worden. In
principe is de portier er voor om
bezoekers en patiënten die van
verlof terugkeren te controleren.
Krijgt de portier argwaan dan
kan hij tot fouilleren overgaan.
Vertrouwt hy een bezoeker met
van elke patient is een kaart met
namen van het bezoek dat hij
mag ontvangen - dan vraagt hij
naar een Icgitimatiebcwys Een
vaste regel is dat echter niet. Ik
zei al de belangrijkste filosofie
die achter de behandeling van de
patiënten schuilt is het weder
zyds vertrouwen en het samen
verantwoordelyk zyn".
TACO SLAGTER
