Het grote dilemma van
Fred van der Spek
ma»
Vrouw hongert voor uitkering van verzekering
Hoe pacifistisch, is de PSP?
ONDERDAG 27 AUGUSTUS 1981
PAGINA
"We hebben de grenzen al ver
legd tijdens de Algerijnse cri
sis. De PSP. in 1957 opge
richt. was van huis uit tegen
gebruik van wapens. Toen de
Algerijnse revolutie ont
stond. zijn we heel voorzich
tig de opstandelingen gaan
steunen. Met humanitaire
middelen wel te verstaan.
Vervolgens kwam Cuba. De
opstand tegen Battista. Ook
die hebben we voorzichtig
gesteund. Hoe gevoelig dat
ligt valt af te leiden uit de
reacties van onze mensen.
Sommigen stapten uit de par
tij. omdat ze vonden dat we
de pacifistische gedachte
hiermee vaarwel zeiden. An
deren hadden kritiek, omdat
ze vonden dat we vooral de
Algerijnen juist te weinig
hadden geholpen".
"Die verlegging van de grenzen
zou op een gegeven ogenblik
zover kunnen gaan dat de
PSP met wapens bevrijdings
bewegingen gaat steunen.
Aanvankelijk ging men uit
van een totaal afwijzen van
geweld. Vervolgens ging men
bewegingen met humanitaire
middelen steunen, daarbij
kritisch het wapengeweld
van diezelfde bewegingen be
geleidend. Dan is het toch lo
gisch. wanneer een bepaalde
beweging totaal geen uitweg
meer ziet, dat die dan bij de
PSP aanklopt om wapens?
Het is maar één stapje ver
der".
"Uitgesloten. Volkomen uitge
sloten. Dat zou voor mij aan
leiding zijn om de partij de
rug toe te keren'.
Van der Spek is van mening
dat het niet kan. Hoewel hij
toegeeft dat het niet zo ver
schrikkelijk duidelijk is ge
steld met die grens. Toch
denkt hij dat binnen de PSP
die grens van "kritische (hu
manitaire) steun" aan bevrij
dingsbewegingen heel werk
baar is.
"Tijdens het congres in Zwolle
(1974) heeft men zich daarop
gevonden. Er zijn toen wat
mensen uit de partij gestapt.
Maar dat waren de strikte pa
cifisten. Mensen die door
slaan naar de andere kant"
Dilemma
En daarmee komen we aan het
grote dilemma van de paci
fist Van der Spek. Want je
kunt nu wel pacifist zijn, hier
vanuit een betrekkelijk be
schermd Nederland, maar
dat wil nog niet zeggen datje
dan van een ander in bijvoor
beeld Zuid-Afrika kunt eisen
dat hij dezelfde pacifistische
maatstaven hanteert.
"Misschien als ik ïnaeraja in
Angola of Mozambique was
geboren, dat ik dan ook met
handgranaten en mitrailleurs
voor mijn vrijheid had ge
vochten. Dat weet je niet. Je
kunt zo moeilijk over een an
der in een heel andere situa
tie oordelen. Ik blijf erbij dat
ik het verschrikkelijk vind,
dat er gemoord moet worden
om je vrijheid te verkrijgen.
Maar vaak is dat de enige uit
weg. Ik geef ook toe dat er
een zekere hypocrisie in ons
standpunt zit: wel steun,
maar tegelijkertijd kritiek op
het geweld. Het is bijvoor
beeld zo dat die bevrijdings
bewegingen met ons geld
medicijnen of voedsel kopen,
waardoor ze geld voor wa
pens overhouden. Maar tege
lijkertijd staat in ons partij
programma dat we opkomen
Waar liggen de grenzen
van een pacifist? Een
vraag die gemakkelijk
te beantwoorden lijkt,
omdat een pacifist nu
eenmaal tegen gebruik
van wapens is. Voor de
PSP, de pacifistisch so
cialistische partij, is
een antwoord er een
van mitsen en maren,
van een groot dilemma.
Want hoe zit het met
bevrijdingsbewegin
gen in onderdrukte lan
den? Geweld zonder
meer afwijzen, is ge
makkelijk genoeg.
Maar verplaats je maar
eens in de situatie van
de hopeloze, die alles al
heeft geprobeerd en nu
nog maar één uitweg
ziet: geweld. Datzelfde
geweld waarmee hij al
jaren is onderdrukt.
Zo simpel ligt het dus al
lemaal niet. Fractielei
der van de PSP, Fred
van der Spek. vertelt in
onderstaand interview
van zijn grote dilemma.
voor de onderdrukten. Het is
en blijft een wikken en we
gen, waar geen strikte regels
aan vast te knopen zijn".
"Nagaan of het beoogde doel
van een bevrijdingsbeweging
wel strookt met de PSP-ge-
dachte is eveneens een pro
bleem. Vanuit Nederland is
het moeilijk te controleren".
"Wat wij doen is bevrijdingsbe
wegingen ter plekke laten
beoordelen wat wel of niet
goed is. Wanneer je merkt dat
ze helemaal fout zitten, dan
moet je de steun intrekken".
"Meestal is het wel duidelijk
wie goed of fout zijn. Bijvoor
beeld in Angola indertijd. Wij
hebben toen heel bewust de
MPLA gesteund en niet de
Unita, waarvan de leiding sa
menwerkte met de imperia
listische mogendheden. Niet
dat de hele Unita daarmee als
fout dient te worden bestem
peld. Ik ben ervan overtuigd
dat er heel veel integere men
sen inzaten die het beste met
het land voorhadden. Maar
door de instelling van de lei
ders staat al bij voorbaat vast
dat het de verkeerde richting
zou zijn uitgegaan. Bij een
andere Angolese bevrijdings
beweging was dat nog duide
lijker: het FNLA met zijn
banden in het door de VS ge
steunde, rechtse regime in
Zaïre".
Twijfel
"Toch heb ik - persoonlijk - ook
wel mijn twijfel. Ik weet niet
of we met het ANC (het Afri
can National Congress, be
vrijdingsbeweging) in Zuid-
Afrika helemaal goedzitten.
Het is moeilijk om van hier
uit te oordelen. Het Comtié
Zuidelijk Afrika staat al eni
gejaren achter het ANC. Per
soonlijk denk ik wel eens dat
het ANC zélf een aantal fei
ten, volgens welke je zou
moeten wedden op het paard
van het ANC, heeft ondergra-
"En dan is er nog de kwestie
van de bemoeienis van de
grote mogendheden. In
Ethiopië bijvoorbeeld. Daar
steunen de Sowjet-Unie en
Cuba de volksbeweging. Wij
als PSP steunen die volksbe
weging niet. Omdat het wel
heel duidelijk is dat Moskou
daar een dictator wil hebben,
die de Hoorn van Afrika voor
de Sowjet-Unie reserveert".
"Wanneer je moet kiezen tus
sen twee bevrijdingsbewe
gingen moet je je eveneens
afvragen of zo'n beweging
uitgaat van de democratische
gedachte".
"En stel dat die bevrijding er
komt. hoe voorkom je dan dat
de bevrijders dezelfde metho
den zullen hanteren als de
Fred van der Spek.
vroegere onderdrukkers. Dat
gevaar zit er toch in. Dat me
thoden niet meer terug te
draaien zijn, omdat men er
nu eenmaal aan gewend is"?
"Neem het geval Nicaragua. Na
de verdrijving van Somoza is
er een periode geweest van
roddels. Over de praktijken
van het nieuwe regime, die
dezelfde zouden zijn als die
van Somoza. Ik neem aan dat
vijanden van de sandinisti-
sche bevrijdingsbeweging
geweldig hebben overdre
ven. Maar toch zat er in die
roddels een kern van waar
heid".
"Dat komt omdat op een gege
ven moment de 'verkeerden'
aan zo'n bevrijdingsstrijd
gaan meedoen. Ondernemers
die zien dat het fout gaat lo
pen, gaan zich opstellen aan
de kant van de revolutionai
ren om voor zichzelf te red
den wat er te redden valt na
de revolutie. Zoiets doet de
overwinning in feite teniet.
Ik vind dat je blij moet zijn
als een fascistisch bewind
wordt verslagen. Maar daar
mee ben je er nog lang niet.
Vaak krygt men in zo'n land
dan een terugval. Ook al is
het volk bevrijd, sociaal-eco
nomisch gezien is het er nog
slechter aan toe an het was
tijdens het dictatoriale be
wind".
"Ik zie wel degelijk het risico in
dat er in die sociaal-economi
sche situatie voorlopig niets
verandert. Dat het even rottig
blijft".
"Maar het alternatief is alles
écht te laten instorten. Dat er
als het ware een grote explo
sie ontstaat, waarna men écht
kan puinruimen. Hetzelfde
geldt bijvoorbeeld voor kern
wapens. Je kunt stellen: laten
we op een deel van de wereld
nu maar een aantal kernbom
men gooien, op West-Europa
bijvoorbeeld, waardoor
500.000 miljoen mensen om
komen. Dan ziet de rest van
de wereld wel in dat het ei
genlijk helemaal niet kan.
Dan zal iedereen die nog aan
die kernwapens vasthoudt
worden weggestemd".
"Principieel wijs ik die theorie
af. En daarin wordt ik ge
steund door de historie. Kijk
maar naar de Weimar-repu-
bliek. de opkomst van Hitier.
Hoe de KPD (communisten)
alles heeft laten instorten.
Met behulp van de nationaal-
socialistische NSDAP. Want
die zouden later toch voor
gek worden verklaard. Als de
nieuwe volmaakte maat
schappij er eenmaal zou zijn.
Nu. we weten hoe het gegaan
"Maar door dit soort verande
ringen werk je aan een com
promis, waardoor échte ver
anderingen worden uitge
steld".
Kiezen
"Sartre heeft dat heel mooi be
schreven in zijn "Vuile han
den". Dat is één prachtige te
kening van het G R O T E D I
LEMMA. Enerzijds het ge
vaar van radicale ontwikke
lingen. waardoor de ramp zo
veel groter zal zijn. Ander
zijds kiezen voor de kleine
verandering, maar dan duurt
het veel langer voor wc er
zijn. Toch kies ik voor dat
laatste".
Van der Spek benadrukt dat
die kleine stap vooruit niet
hoeft te worden gezien als een
stap terug. Die kleine stap
vooruit kan worden be-
schouwd als de kiem van de
werkelijke ontwikkeling die
moet plaatsvinden.
"Het Nicaragua an na Somoza
lijkt nog niet op wat men zich
van de bevrijding heeft voor
gesteld. Het proletariaat en
de bezittende klasse werken
nu samen op basis van het in
voeren van de formele demo
cratie. Maar dan zullen die
ondernemers er zich in de
loop van de tijd bij moeten
neerleggen dat hun onderne
mingen worden opgeheven"
"Het bevrijdingsproces loopt
volgens mij parallel met de
dekolonisatie. Je ziet dezelf
de verschijnselen. Toen de
kolomen door de buitenland
se overheersers werden los
gelaten. zat de bevolking ei
genlek met de handen in het
haar. Men was zyn identiteit,
zijn cultuur kwijt Men had
zich al die tijd gespiegeld aan
de overheerser. Bovendien
bleef de positie van de bin
nenlandse elite onveranderd.
Maar die dekolonisatie was
toch een voorwaarde om tot
de échte bevnjding te ko-
Het steunen van bevrijdingsbe
wegingen. de beoogde bevrij
ding en daarna: een zwart
gat? Het hoeft met. maar
vaak is het wel het geval
Van der Spek 'Vietnam bij
voorbeeld. Ik ben ervan over
tuigd dat er ontzettend veel
scheef zit. Maar dan zie je ook
wat zo'n jarenlange onder
drukking en oorlog teweeg
brengt. De mensen weten
niet anders. Ze redeneren
van "Oh jy bent boeddhist
en jy hebt niet bij de Viet-
cong gezeten, dan ben je dus
tegen het regime en word je
vastgezet, gefolterd of ver
moord".
Europa
"Steun aan bevrijdingsbewe
gingen allemaal goed en wel.
Maar hoe zit het met bewegin
gen binnen Europa, die toch
veel idealen met de PSP ge
meen hebben. De Rote Armee
Fraktion bijvoorbeeld. Ont
staan uit onvrede met de si
tuatie in Vietnam'"'
"Ik vind toch dat er een gradu
eel verschil ligt. Een gedrag
als dat van de IRA (Ulster),
zeker de ETA (Basken). heel
zeker RAF (W.-Duitsland) en
Rode Brigades (Italië) ligt ten
grondslag aan een onvol
doende passende opvatting.
Hun doel streven ze na met
middelen die afbreuk doen
aan hun standpunt".
"Men ondervindt in Europa
schade van zyn eigen stryd.
De PSP staat niet achter hen.
omdat hun strijd een sterk in
dividuele, doordrammerige
is. Al zou ik ze geen links-fas
cisten willen noemen. Dat is
een zeer onjuiste benaming
"Ik ben net zo min vóór hun
stnjd als voor die van de be
vrijdingsbewegingen buiten
Europa. Ik vind geweld altijd
een vreselyk middel. Maar
buiten Europa is men ge
wend aan onderdrukking en
vanuit die positie is dat ge
bruik van geweld veel meer
verklaarbaar".
"Al ben ik er van overtuigd dat
het niet helemaal toevallig is
dat jy, hier levend, die over
tuiging kunt hebben. Ergens,
in je onderbewustzyn. speelt
die achtergrond mee. En dan
kom je toch weer voor het
grote dilemma: eigenlyk ben
ik tegen het geweld. Maar.
stel nu - héél hypothetisch is
dit hoor - dat er een geweld
dadige bevrydingsbeweging
zou vechten tegen een zeer
pacifistische onderdrukker
Dat pacifisme van die onder
drukker strookt met myn op
vattingen. Maar hy is en blijft
een onderdrukker Dan zou
ik dus toch kiezen voor die
bevrijdingsbeweging. On
danks hun geweid. Snap je,
hoe moeilijk het allemaal
ligt?"
DEN HAAG (GPD) - Omdat twee
verzekeringsmaatschappijen
weigeren een uitkering te doen
na het afbranden van haar boer
derij, zit mevrouw Betsy Johan
na van der Ven uit Slochteren in
Den Haag in hongerstaking. Met
een bord waarop haar grieven
staan vermeld, heeft ze zich ge
posteerd voor het kantoor van
"De Zeven Provinciën" aan het
statige Lange Voorhout. Ze is
van plan door te gaan tot de ver
zekeringsmaatschappijen ingaan
op haar eis: uitbetaling van de
verzekerinspenningen. De maat
schappijen geven tot nu toe ech
ter niet thuis, omdat de heer Van
der Ven ooit veroordeeld is.
Vorig jaar april brandde de boerde
rij van Van der Ven in Helium in
de gemeente Slochteren af. De
familie was toen op vakantie in
Duitsland. Vermoed wordt dat
de brand is aangestoken. Bij af
wezigheid van de familie Van der
Ven zouden onbekenden zich
toegang hebben verschaft en
binnen werd een ravage aange
troffen. De slaapkamerwas over
hoop gehaald toen een overbuur
man kwam kijken. Diezelfde
avond brandde de boerderij af.
Er is daarbij benzine of olie ge
bruikt.
De schade aan de inboedel was
voor f 150.000 verzekerd. Me
vrouw Van der Ven denkt dat de
werkelijke schade f 190.000 is ge
weest. „Al mijn herinneringen
zijn weg. Ik heb niets meer", zei
ze gisteren huilend in Den Haag.
De boerderij zelf, die aanvanke
lijk op één miljoen gulden was
geschat, maar na taxatie door ex
perts van de „Holland" uit
Utrecht op f810.000 werd verze
kerd, is helemaal afgebrand. Ook
de Holland weigert - net als "De
Zeven Provinciën" - tot uitke
ring over te gaan onder het ver
weer dat Van der Ven zijn ver
oordeling tegenover de maat
schappij heeft verzwegen.
Mevrouw Van der Ven wees er gis
termiddag op dat haar man die
tien jaar geleden een tijdje aan
drugs was verslaafd, daarna af
kickte en sindsdien een voor
beeldig leven leidt („vraag dat
maar in Slochteren"), in 1971 is
veroordeeld wegens diefstal tot
twee maanden voorwaardelijke
gevangenisstraf. „Dat heeft na
tuurlijk niks te maken met
brandstichting of oplichten van
de verzekering", aldus de hon-
gerstaakster.
Ongure elementen
Voor de brand hebben ze nog de
politie gewaarschuwd dat er on
gure elementen gesignaleerd wa
ren rond het huis. Naderhand
bleek dat allerlei klokken daad
werkelijk verdwenen waren, al
dus mevrouw Van der Ven, die
gezelschap heeft van haar nichtje
Marion van Schendelen uit Haar
lem, waar ze ook de nacht door
brengt. „Mijn man is er kapot
van. Hij weegt nog maar 100
pond, heeft een maagzweer. Ik
zelf heb vitaminegebrek".
Maandagmiddag begon ze met
haar hongerstaking. Twee mede
werkers van "De Zeven Provin
ciën" stonden haar - volgens haar
verhaal - uit te lachen. Een ervan
heeft ze met een verfspuit be
werkt. „Doe maar aangifte bij de
politie, dan zal ik de zaak eens uit
de doeken doen", aldus beet me
vrouw Van der Ven de chef scha
de-afdeling van de maatschappij
toe.
Ze vertelt dat ze eens een bezoek
bracht aan de regionale verte
genwoordiger van de verzeke
ring: „Die zei me - zonder dat hij
wist wie ik was - dat „eenmaal
een dief, altijd een dief', voor
hem gold. En hij wist ook te ver
tellen dat de vrouw van Van der
Ven crimineel was. Terwijl ik
nooit met de politie in aanraking
was geweest. Hij begon een heel
zoet verhaal af te steken toen hy
merkte wie ik in werkelijkheid
was", aldus Van der Ven op het
trottoir voor "De Zeven Provin-
In februari heeft ze de ombudsman
voor het verzekeringsbedrijf ge
schreven maar nooit meer iets
gehoord. Voorlopig drinkt ze nu
in Den Haag alleen koffie en
blijft er de hele dagen zitten.
„Maandag waren ze niet te spre
ken voor me. Vandaar dat ik
doorga".
"Nare zaak"
Als het aan "De Zeven Provinciën-
ligt, kan dat hongerstaken van
mevrouw Van der Ven nog heel
lang duren. „Het is een nare zaak
dat ze daar zit", aldus directeur-
publiciteit Copini over de hon-
gerstaakster. „We kunnen en wil
len op deze zaak verder niet in
gaan. Wil ze nog wat, dan moet ze
maar gaan procederen".
Als commentaar geeft "De Zeven
Provinciën" verder dat de maat
schappij zich beroept op artikel
251 van het Wetboek van Koop
handel. Daarin staat dat bij ver
zwegen informatie de verzeke
ringsmaatschappij gerechtigd is
om niet uit te betalen. Op de
vraag welke informatie tot dat
standpunt leidde, wil de heer Co
pini geen antwoord geven. "Dat
doen we niet. Er zijn ons factoren
omtrent de heer Van der Ven be
kend geworden die risico verho
ging betekenden. Als we die eer
der geweten hadden, hadden we
de verzekering niet afgesloten.
De familie heeft geprobeerd ons
door middel van een kort geding
in Den Haag te dwingen. Dat
heeft men verloren en men is
niet in hoger beroep gegaan".
Volgens de heer Copini heeft de
maatschappij zich wel op art. 251
van de wet beroepen, maar, zo
voegt hij eraan toe. "niet om on
der de uitkering uit te komen.
Voor ons is de zaak na het kort
geding af en we gaan er.na t ver
der op in".
Verzwijging
Ook woordvoerder Renger van de
Holland-Arhev doet geen uit
spraak over het verleden van
Van der Ven "De schadeclaim
hebben wij afgewezen op grond
van art. 251. Dat gaat niet alleen
over een eventueel crimineel
verleden, maar omvat elke ver-
zwyging. Er is een kort geding
tegen ons aangekondigd, maar
later ingetrokken".
Op de aankondiging dat de vrouw
uit Slochteren bij de Holland-
Amev op de stoep gaat honger
staken. zegt Renger: "Nou, we
hebben hier ruimte genoeg. Er is
geen aanleiding voor ons iets te
doen. Als ze geld vordert moet
dat via de normale weg. Ze kan
naar de rechter, klagen by de
Raad van Toezicht of by het In
lichtingen- en Klachtenbureau.
Maar in plaats daarvan neemt ze
haar toevlucht tot ongewone me
thoden. Ze moet maar procede
ren". meent de verzekering*
maatschappij Holland in Utrecht
waarvan mevrouw Van der Ven
acht ton tegoed zegt te hebben.
Mevrouw nan der Ven uit Slochteri
ringsmaalschappij De Zeven Provu
gegaan omdat zij geen uitkering.
is voor het gebouw van de verzei
en tn Den Haag in hongerstaki
brandschade aan haar
i vroeger met de justitie in aanraking u geweest
