Staking drukkers succes
si kaj k
drukuje
Confrontatie
Ameri ka-Li bië
geen incident
Proces tegen Turkse fascisten
VS verzoeken A merikanen
uit Libië terug te keren
(painujMy.vi.Ma
Alleen partijbladen in Polen verschenen
Frankrijk
helpt Irak
met herbouw
kernreactor
Doodstraf
voor plegers
aanslagen
Zuid-Afrika
DONDERDAG 20 AUGUSTUS 1981
WASHINGTON (GPD/AFP/Reu-
tor/DPA)- In Libië verblijvende
Amerikanen is door Washington
verzocht terug te keren naar de
vs. Dit verzoek komt na het
door Amerikaanse gevechtstoe
stellen neerschieten van twee Li
bische jagers. Van de rond 2500
Amerikanen in Libië zijn de
mecsten in dienst van Ameri
kaanse oliemaatschappijen.
Maar verschillende oliemaat
schappijen hebben laten weten
dat ze geen redenen zien om hun
personeel uit Libië te evacueren.
Ook de Libische vertegenwoor
diger in Londen. Omar Sudani,
zei dat de Amerikanen die in Li
bië werken geheel buiten het
conflict staan
Op 6 mei deed Washington eenzelf
de ve rzoek aan de Amerikanen
in Libië. De VS hadden op die
datum besloten alle Libische di
plomalen in Washington uit te
wijzen vanwege Gadaffi's steun
aan het „internationaal terroris
me". De Amerikaanse diploma
tieke betrekkingen met Libië
werden echter niet officieel ver
broken.
Via de Libische missie bij de VN
en langs Belgische diplomatieke
kanalen hebben de VS geprotes-
teerd tegen de aanval van twee
Libische gevechtsvliegtuigen op
twee Amerikaanse F-14 vliegtui
gen tijdens een vlootoefening in
de Middellandse Zee. De Libi
sche toestellen werden neerge
schoten buiten de territoriale zo
ne. maar ruimschoots binnen de
marge van 200 mijl die Libië vooi
zichzelf heeft gereserveerd. Het
luchtgevecht,'dat nog geen mi
nuut heeft geduurd, onder
streept de zeer gespannen rela
ties tussen de VS en het regime
van de Libische leidsman Gadaf-
fi.
Amerika ontkent ten stelligste dat
zijn vlootoefening in de wateren
nabij Libië ten doel had een reac
tie uil te lokken ..Er is geen spra
ke van provocatie", zei minister
van defensie Weinberger. De
Amerikaanse minster van bui
tenlandse zaken. Alexander
Haig, zei dat de Libische aanval
niet geheel onverwacht was ge
komen. 'Gezien de ervaringen
met de Libische regering wisten
we dat zoiets zou kunnen gebeu
ren', aldus Haig. President Rea
gan gaf nadrukkelijk opdracht
de oefening van de Zesde Vloot
na het incident niet voortijdig af
te sluiten. Senator John Towers,
republikeins voorzitter van de
>r de strijdkrach
ten. bestempelde het gebeuren
als een ..geheel gerechtvaardigde
reactie" op een „niet-uitgelokte
aanval".
lowers: ..De marine opereerde in
internationaal erkende interna
tionale wateren. De marine heeft
het recht zich tegen zulke aanval
len te verdedigen". Senator
Strom Thurmond, eveneens lid
van de senaatscommissie voor
de strijdkrachten zei: ..De aanval
van de Libiërs tegen VS-vliegtui-
gen was een beraamde provoca
tie". De VS hebben ruim tevoren
kennis gegeven van het feit dat
hun vliegtuigen belënvluchten
zouden maken boven wateren
die Libië als exclusief territoriaal
gebied wenst te beschouwen.
Een commentator voor de Russi
sche televisie heeft het neer
schieten door de Amerikanen
van de twee Libische jagers een
'daad van piraterij' genoemd.
De vliegers die de Libische toestel
len neerhaalden, behoren tot de
zogenaamde „Zwarte Azen"; een
squadron dat er als eerste in
slaagde luchtdoelraketten neer
te halen. De VS zullen niet vra
gen om een speciale zitting van
de Veiligheidsraad, maar hebben
wel voorzitter Carlos Ozores op
de hoogte gesteld van het gebeu
ren. De Libische zaakgelastigde
heeft wel een gesprek gehad met
Ozores, maar die ontmoeting
stond volgens een woordvoerder
al op het programma voor het ge
welddadig treffen boven de Golf
van Sirte.
Het is nog moeilijk te overzien wat
de economische gevolgen van
het neerschieten van de Libische
jagers zullen zijn. De economi
sche betrekkingen tussen de VS
en Libië zijn al lange tijd slecht
en vaak is er sprake van spannin
gen in het handelsverkeer.
WENEN/WARSCHAU (GPD/Reuter/AFP) - Het initiatief
van de vrije Poolse vakbond Solidariteit om het kran-
tenbedrijf in heel Polen plat te leggen is op de eerste
dag van de staking een groot succes gebleken. Vrijwel
nergens in het land kwam een krant uit. Pogingen van
de regering om noodedities te slijten strandden op het
gebrek aan medewerking van vervoerders en verko
pers.
Drukkers en opmakers hebben
hun werk neergelegd uit protest
tegen wat zij beschouwen als een
niet aflatende lastercampagne te
gen de vakbond Solidariteit in de
media, die onder controle van de
regering staan De stakers eisen
dat Solidariteit vrije toegang
krijgt tot de media om zich tegen
de aantijgingen te verdedigen en
dat de vakcentrale regelmatige
zendtijd krijgt op radio en televi
sie om de 10 miljoen leden op de
hoogte te houden van de vak
bondszaken.
Partijbladen
Gisteren verschenen wel het dag
blad van de Poolse communisti
sche partij Trybuna Ludu, dat
uitkwam met een noodeditie van
vier pagina's, en het dagblad van
het Poolse leger. Aangenomen
wordt dat beide dagbladen zijn
gedrukt op de persen van het le-
gerblad. De kranten waren uit
sluitend te koop bij de bureaus
van de kranten zelf en niet in de
gewone krantenkiosken. Elders
in Polen kwamen tenminste zes
regionale partijbladen uit, dun
ner en in een kleinere oplage dan
gewoonlijk.
PARIJS (AFP/AP) - Frankrijk
heelt b ak laten u eten bereid te
zijn tot het herbouwen van de
kernreactor die Israëlische
straaljagers op 7 juni hebben ver
woest. Dit is gisteren verklaard
van officiële zijde in Parijs.
De Franse president Mitterrand
heeft het besluit meegedeeld aan
de Iraakse vice-premier Tarek
Aziz, die op het ogenblik een be
zoek aan Frankrijk brengt. Hij
liet wel weten dat Frankrijk het
toezicht zal verscherpen om te
voorkomen dat het onderzoek
centrum bij Bagdad voor militai
re doeleinden zal worden ge
bruikt. Mitterrand vindt dat er
geen reden is Irak uitrusting en
technologie te onthouden die
wel aan andere landen worden
geleverd, so verklaarde een Fran
se regeringsambtenaar.
Tijdens het gesprek op het Elysée,
waaraan werd deelgenomen
door minister van buitenlandse
zaken Claude Cheysson, over
handigde Aziz Mitterrand een
boodschap van president Sad
dam Hoessein over de samen
werking tussen Frankrijk en
Irak. Op een persconferentie
kort na het bombardement had
Hoessein verklaard, dat de be
trekkingen met Frankrijk ten
aanzien van nucleaire samenwer
king "onvoorwaardelijk" moes
ten zyn.
Aziz zei over het gesprek "vol
daan" te zijn en noemde de ont
moeting "vriendelijk" en "diep
gaand", op alle andere vragen
wüde hij geen antwoord geven.
Saoedi-Arahie heeft reeds toege
zegd de herbouw van de reactor
met 1.45 miljard frank te zullen
financieren.
Trybuna Ludu veroordeelde in een
hoofdartikel de 48-uursstaking
en beschuldigde „de vijanden
van het systeem binnen de vak
centrale" schuldig te zijn aan
„consequente contrarevolutio
naire activiteiten", die niet onge
straft mogen blijven.
Terwijl in het zuiden van Polen in
de stad Chelm arbeiders het
werk voor een paar uur hadden
neergelegd uit protest tegen de
arrestatie van drie leden van de
vakcentrale, die waren gegrepen
bij het aanbrengen van aanplak
biljetten, verklaarde de voor
naamste regeringsonderhande
laar met de vakcentrale, vice-prc-
mier Rakowski, een gewezen
hoofdredacteur, dat hij nog
steeds zoekt naar wegen om de-
dialoog met de vakcentrale weer
op gang te brengen en dat hij nog
steeds gelooft dat er via onder
handelingen een overeenkomst
kan worden bereikt tussen beide
partijen ondanks het mislukken
van de recente onderhandelin
gen.
DDR
De Oostduitse veiligheidspolitie
heeft verscheidene vakbondsac
tivisten en intellectuelen in de
DDR gearresteerd die zich had
den ingezet voor de Poolse vak
bond Solidariteit, aldus een
Westbcrlijnse werkgroep voor de
mensenrechten. Volgens deze
groep zijn zeven arbeiders in vier
belangrijke bedrijven in de DDR
aangehouden omdat zij hadden
gesproken over mogelijkheden
de Oostduitse vakbeweging te
democratiseren naar het voor
beeld van Solidariteit. Oostduit
se autoriteiten hebben zich altijd
zeer kritisch uitgelaten over de
Poolse vrije vakbond.
er i8i mmmm
PRETORIA (GPD Reuter) - De
drie ANC-guerrillero's Antony
Bobby Tstosobe (25). Johannes
Shabangu (26) en David Moise
(25) zijn gisteren in de Zuidafri-
kaansc hoofdstad Pretoria we
gens „hoogverraad" ter dood
veroordeeld. De drie beschuldig
den zijn leden van de militaire
vleugel „Speer van de natie" van
het in Zuid-Afrika verboden Af
rican National Congress. Zij wer
den er door de Zuidafrikaanse
blanke rechter Charles Theron
van beschuldigd te hebben deel
genomen aan „een gewapende
aanval op de staat, met het doel
de regering van deze slaat omver
te werpen".
Het proces begon dinsdag vooreen
stampvolle zaal van vooral zwar
te toehoorders en werd gisteren
al beëindigd. De drie beschuldig
den werden veroordeeld wegens
een serie van aanvallen op poli
tiebureaus in Johannesburg en
Soweto en op een spoorlijn, maar
vooral weegt zwaar hun aanval
op het bedrijf Sasol-2. waar Zuid-
Afrika olie uit kolen produceert.
Tijdens de ontploffingen in Sa
sol-2 raakten verschillende olie
tanks in brand.
Alhoewel nooit officiële cijfers
werden genoemd, wordt de scha
de op minstens 15 miljoen rand
(ongeveer 40 miljoen gulden) ge
schat. De Zuidafrikaanse rechter
zei dat de beklaagden niet op
verzachtende omstandigheden
konden rekenen, omdat het
slechts aan het toeval te danken
was dat er geen mensen werden
gedood. De beklaagden hadden
daarentegen duidelijk voor ogen
dat mensenlevens op het spel
werden gezet. Rechter Theron
noemde de guerrillero's zeer in
telligente mensen.
De beschuldigde ANC-guerrille
ro's hadden van tevoren ver
klaard dat zij door de Zuidafri
kaanse politie werden mishan
deld om bekentenissen en ver
klaringen af te dwingen. De rech
ter wees deze beschuldigingen
echter van de hand en noemde
de beklaagden „oneerlijke en on
betrouwbare getuigen".
De Zuidafrikaanse politie heeft het
kamp Nyanga buien Kaapstad
gisteren ontruimd. Rond 100 po
litiemannen met honden in tach
tig vrachtauto's kwamen tegen
het aanbreken van de dag het
kamp binnen en dreven de rond
tweeduizend zwarten in het
kamp bijeen. Volgens minister
Piet Koornhof van samenwer
king en ontwikkeling werd opge
treden om oplopen van de span
ning te voorkomen nadat dins
dag overleg over andere huisves
ting en werk in de regio was mis
lukt.
De zwarten, meest vrouwen en kin
deren. klommen biddend en zin
gend in de politievoertuigen, al
dus ooggetuigen. Incidenten
werden niet gemeld.
Koornhof zei dat het kamp alleen
maar groeide zolang er gepraat
werd. Hij zei, dat de bewoners el
ders aangeboden werk hadden
geweigerd en in plaats daarvan
eisen bleven stellen die slechts
tot een botsing zouden hebben
kunnen leiden.
Invloed Moskou speelt grote rol
BEIROET - Het neerschieten
van twee Libische gevechts
vliegtuigen door Amerikaan
se toestellen wordt in de Ara
bische wereld niet alleen ge
zien als een uit de hand gelo
pen dispuut tussen Amerika
en Libic over hoe ver Libië's
territoriale wateren en lucht
ruim zich uitstrekken, maar
vooral als een regelrechte
confrontatie tussen kolonel
Gadaffi en de Verenigde Sta
ten in het kader van het afba
kenen van regionale in
vloedsferen van de supermo-
gendheden Amerika en Rus
land.
Gadaffi heeft Amerika er meer
maals van beschuldigd uit te
zijn op omverwerping van
zijn regime met behulp van
de CIA, Egypte en Israël. De
Amerikanen op hun beurt be
tichten Gadaffi ervan overal
ter wereld „terrorisme en
subversie" aan te moedigen.
De Libische leider betitelt
Amerika's politiek in de Der
de Wereld en in het Midden-
Oosten in het bijzonder (met
name Washingtons onvoor
waardelijke militaire steun
aan Israël) als een „andere
vorm van terrorisme".
Amerika en zijn lokale Arabi
sche vrienden (Egypte. Soe
dan, Oman) maken zich zor
gen over Libiës militaire
macht. Libië heeft weliswaar
zeer modern, voornamelijk
Sowjet-wapentuig (o.a. Mig-
25 jagers en T-72 tanks), maar
algemeen wordt aangenomen
dat Gadaffi's strijdkrachten
alleen maar kunnen opereren
dankzij Russische, Noordko-
reaanse en Cubaanse piloten,
chauffeurs en technici.
De werkelijk politieke beteke
nis van de huidige Libisch-
Amerikaanse confrontatie
wordt door Egypte's minister
van buitenlandse zaken Ka-
mal Hassan Ali verwoord:
„De geplande vriendschap-
salliantie tussen de pro-Rus
sische regimes in Libië, Zuid-
Jemen en Ethiopië is een in
dicatie dat de Sowjet-Unie
hard bezig is Noordoost-Afri
ka te omcirkelen". In Aden
vond eerder deze week de
topontmoeting plaats tussen
kolonel Gadaffi, de Ethiopi
sche leider Mengistu Haile
Mariam en Zuid-Jemens pre
sident All Nasser Moham
med. Libië en Zuid-Jemen
hebben nu een „vriend
schapsverdrag" getekend, de
Nap^ .r V> */GRnEtöf
ITALY;
C '1'
Athens
N 9 -VI
De stippellijn op dit kaartje geeft
de 200-mijlszóne aan, waarop Li
bië zijn rechten laat gelden. Binnen
die zóne gebeurde gisteren het inci
dent tussen Amerikaanse en Libi
sche vliegtuigen.
vriendschapsrelatie met
Ethiopië is nog niet geforma
liseerd, maar de bedoeling is
duidelijk: een anti-Ameri
kaans pakt.
Het pro-Libanese blad As Safir
hecht grote waarde aan de
strategische betekenis van de
nieuwe pro-Moskou alliantie:
„Nu Egypte de noordelijke
ingang van de Rode Zee aan
de Amerikanen gegeven
heeft en de Soedanese presi
dent Numeiry de Amerika
nen militaire faciliteiten
heeft aangeboden aan de
Soedanese kust. kan alleen
een hechte samenwerking
tussen Ethiopië en Zuid-Je
men. gedekt door Libië de
zuidelijke ingang van de Ro
de Zee bij de Straat van Bab
el Mandeb veilig stellen".
De alliantie tussen Tripoli,
Aden en Addis Abeba brengt
Ethiopië in de club van het
Arabische „front van stand
vastigheid" waarvan behalve
Libië en Zuid-Jemen, ook
Syrië. Algerije en de PLO
deel uitmaken. Probleem is
evenwel dat Algerije, Syrië
en de Palestijnen bepaald
niet enthousiast zijn over het
regime van Mengistu in
Ethiopië en al jaren lang de
Eritreers steunen in hun
strijd tegen Addis Abeba
voor onafhankelijkheid voor
Eritrea.
De huidige confrontatie tussen
Libië en de Verenigde Staten
zal op korte termijn geen gro
te gevolgen hebben voor de
Arabische wereld: Libië en
Zuid-Jemen staan vrij geïso
leerd, en het niet-Arabische
en niet-moslimse Ethiopië
wordt gewantrouwd. Wel is
het zo dat de gematigde Ara
bische landen een groot ge-
de nu opnieuw
bewezen toenemende regio
nale blokvorming rond de
twee supêrmogendheden:
Egypte, Soedan, Somalië en
Oman en aan de andere kant
Libië, Ethiopië, Zuid-Jemen
en Afghanistan.
Maar er is nog een andere fac
tor: in veel Arabische hoofd
steden wordt Gadaffi welis
waar niet serieus genomen,
maar zijn uitdaging van de
Amerikanen boven de Golf
van Sirte wordt toch in de
Arabische wereld stilzwij
gend „toegejuicht", al was
het alleen maar vanwege de
grote teleurstelling alom in
de Arabische wereld over
Amerika's politiek jegens Is
raël, vooral nu Washington
de levering van F-15- en F-16-
jagers aan de joodse staat
heeft hervat.
RIENKO WILTON
De Britse kroonprins Charles kust speciaal voor de persfotografen de
hand van zijn echtgenote, prinses Diana. Het echtpaar keerde gisteren, na
een huwelijksreis door de Rode Zee, terug naar de Britse eilanden om in
het Schotse kasteel Balmoral de huwelijksreis nog wat voort te zetten.
(Van onze correspondent Frans van Hasselt)
ANKARA - In de Turkse hoofdstad Ankara be
gon gisteren voor een militaire rechtbank
het proces tegen 509 leden van dc ultra
rechtse Partij van Nationalistische Actie. De
leider van deze partij, oud-kolonel Arparslan
Turkesj (hoofdverdachte), werd dinsdag uit
de militaire gevangenis Mamak naar een mi
litair hospitaal overgebracht wegens de con
ditie van zijn hart, maar volgens de laatste
berichten zal hij de rest van het proces wel
bijwonen. Tegen hem en 219 anderen was
reeds weken tevoren door de militaire aan
klager de doodstraf geist wegens het met ge
welddadige middelen zaaien van tweedracht
onder de natie.
Tegen Turkesj (66) is reeds tijdens de Tweede
Wereldoorlog een proces aangespannen op
grond van verboden pan-Turkse activiteiten
(het propageren van dc eenheid van alle Tur
ken binnen en buiten Turkije) en het onder
houden van betrekkingen met het Hitler-re-
gime. In 1960. na de toenmalige militaire
staatsgreep, behoorde hij bij de veertien offi
cieren die de terugkeer van het parlementair
bewind trachtten te verhinderen en hij werd
als militair attach in een soort ballingschap
naar New Delhi gestuurd.
In 1965 wist hij zich, door middel van een soort
„partijgrccp". meester te maken van een
klein boerenpartijtje dat hij later omdoopte
tot Partij van Nationalistische Actie en om
smeedde tot een ultra-rechtse organisatie,
met hemzelf als Basbug (leider) en met als
officieuze jeugdbeweging de idealisten of
Grijze Wolven, die in semi-militaire kampen
werden opgeleid. In 1977, toen de partij bij
na 7 procent van de stemmen kreeg, trad zij
toe tot de regeringscoalitie van het Nationa
listisch Front onder premier Demirel; Tur
kesj werd één van de vice-premiers met spe
ciale controle over ordehandhaving en ge
heime dienst. In 1979 kreeg de PNA een
nieuwe machtspositie als „gedoger" van een
minderhcidskabinet-Demirel.
Dat in deze periode het hele politieapparaat
met aanzienlijk veel Turkesj-aanhangers is
gepenetreerd, is zeker, maar de meningen lo
pen uiteen over dc vraag in hoeverre hij ook
aanhangers heeft in het militaire apparaat.
Hiermee parallel loopt de vraag hoe serieus
en snel het proces, waarvoor een speciale
zaal is ontworpen, zal verlopen. Turkesj tij
delijke opneming in het ziekenhuis werd
meteen geinterpreteerd als een teken dat er
binnen de junta krachten zijn die hem de
hand boven het hoofd houden.
Enige dagen geleden hebben, in het kader van
de wisselingen die elk jaar in augustus in de
legerleiding plaatsvinden, secretaris-gene
raal van de regerende „Nationale Veilig
heidsraad", generaal Saltik, en de bevelheb
ber van het eerste leger, dat in Istanboel ze
telt, generaal Ugpr, van positie gewisseld.
Saltik. die wel werd beschouwd als het
„brein" van de junta, gold als aanhanger van
een strijd tegen links en rechts.
Ugur daarentegen, die in Istanboel het grote
proces tegen de linkse vakbond Disk hard
handig voorbereidde, had zelf een uitgespro
ken rechtse reputatie. Enkele van zijn maat
regelen zijn vanuit Ankara niet erkend, zoals
het laten verwijderen op de dag van de
staatsgreep van 12 september, van alle
naamborden van partijen (de volgende dag
waren ze weer terug) en het verbod van het
links gcorinteerde dagblad Cumhuriyet.
De positie van eerst Saltik, nu Ugur. is zeer
belangrijk, ook al heeft de secretaris-gene
raal geen stemrecht zoals de andere vijf ge
neraals in de junta Het is echter nog niet
duidelijk in hoeverre er inzake generaal
Ugur sprake is van een „promotie". De twee
hoge militairen kunnen dank zij hun functie
wisseling nu allebei in de strijdkrachten blij
ven - het alternatief voor beiden was af
zwaaien binnen enkele maanden. Er is hier
wellicht meer miltaire „tactiek" dan „poli
tiek" in het spel.
