De derde oliecrisis treft alleen Europa „We moeten erbij ons neerleggen" Beurzen onder invloed hoge dollar Beursweek ZATERDAG 8 AUGUSTUS 1981 EXTRA PAGINA 25 De cijfers spreken klare taal. De Nederlandse benzineprijs is in een periode van elf jaar gestegen van 61.6 tot 181.4 cent, een toename van ruw weg driehonderd procent. Ter vergelijking: de voor gaande elf jaar steeg de prijs met nog geen veertig pro cent. Maar inmiddels heeft zich dan ook een derde oliecrisis aan gekondigd, zij het niet op we reldniveau, want in de Ver enigde Staten is de bezine- prijs lager dan de afgelopen jaren het geval is geweest. Ontstond de eerste crisis door-een kunstmatig door de olieproducerende landen ge schapen schaarste (de pro- duktie van olie werd vermin- derd, daardoor steeg de prijs), de tweede had met schaarste uiteindelijk niet veel uitstaande. Die oliecrisis was een direct gevolg van de ingestorte koers van de dol lar, de valuta waarmee de oliehandel rekent. De problemen van vandaag zijn in feite het gevolg van het herstel van de koers van de dollar dat sinds het aantre den van Ronald Reagan in het Witte Huis opmerkelijk snel is ingetreden. Zo kostte een dollar halverwege januari nog 2,20, maar moet op het ogenblik al ruim zestig cent meer worden betaald. En daarbij komt dan de ver wachting dat het herstel nog verder zal doorzetten, en dat rechtvaardigt de veronder stelling dat aan de stijging van de benzineprijzen voorlo pig nog geen einde komt. Halverwege vorig jaar leek het tij te keren. Begin mei bereik te de benzineprijs een record- niveau van 1,51, maar in de maanden daarop volgend kwam het ministerie van eco nomische zaken met een reeks prijsverlagingen. Bij de presentatie van de miljoenen nota in september 1980 werd voor het begrotingsjaar 1981 dan ook met niet meer reke ning gehouden dan een ver hoging van in totaal 12%. Maar twee maanden later, in december, bleek die progno se veel te optimistisch. Tij dens de bijeenkomst van de OPEC-landen werd een prijs verhoging aangekondigd van tien procent. De Tweede-Ka merleden Van der Hek en Kombrink (PvdA) vroegen minister Van Aardenne kort daarop naar de gevolgen van die prijsverhoging. In januari kwam het antwoord, of liever gezegd, maakte de minister duidelijk het antwoord schul dig te moeten blijven. Hij ver wees naar de stukken van de miljoenennota, waarin zoals gezegd met 12% stijging was rekening gehouden en sprak tussen de regels door de ver wachting uit dat die 12% niet langer realistisch was: "In 1981 kunnen de gevolgen merkbaar worden van het verloop van de dollarkoers, die thans 10 a 15 cent hoger ligt dan waarmee we bij de begroting hebben gerekend". Met andere woorden: sinds het opstellen van de miljoe nennota is de dollar al vijfen zeventig cent duurder gewor den. Wijziging Dat heeft er toe geleid dat het ministerie van economische zaken eind april onder druk van de oliemaatschappijen besloot tot een gewijzigde uitvoering van het zg. "maxi mumprijssysteem". Dat sys teem hield in dat de benzine prijs als daar aanleiding voor bestond in principe eens per maand kon worden aange past aan de marktprijs van ruwe olie. Toen op 2 mei de nieuwe benzineprijs werd vastgesteld, maakte het mi nisterie de wijziging bekend: in het vervolg zou de prijs twee keer per maand, op de 2e en de 16e, worden aange past. Voor huisbrandolie, su per en normale benzine met maximaal 2 cent en voor die sel en petroleum met niet meer dan 2,4 cent. Vorig week werd ook dat pad veria- Afgelopen week maakte het ministerie van economische zaken een nieuwe verhoging van de benzineprijs met maar liefst vijf cent be kend. En dat terwijl in mei van dit jaar in het overleg met de olie maatschappijen was besloten tot een tweewekelijkse aanpassing van de maximumprijzen met ten hoogste twee cent. alleen dit jaar al is de prijs van zowel super als normale benzine een kwartje duurder ge worden. Hoe kan dat? Faalt de wet van vraag en aanbod? Die leert immers dat alleen schaarse goederen duur zijn en olie is toch alles behalve schaars. Laat het ministerie van economische zaken zich inpakken door de grote oliemaatschappijen? Hoe staat het met prijzen in landen om ons heen? Wat zijn de gevolgen voor het Nederlandse bedrijfsleven? (Met medewerking van Ru dolph Bakker, Parijs, Hans Amesz, Bonn, Hein ten Kor- tenaer, Rome en Lia van Beekhoven, Londen). Door Ton van Brussel Super Normaal 3- 8-'70: 61.6 59.1 28- 7-'71: 67.5 64.7 1- 8-'72: 69.0 66.3 1- 8 *72: 80.7 72.9 1- 8-'73: 80.7 72.9 1- 8-'74: 98.0 95.2 2- 8-»75: 102.2 99.8 12- 8-'76: 111.6 107 4-12-'76: 109.6 107 1- 3-'77: 108.6 107 1- 5-'77: 109.6 107 2- 7-'77: 108.4» 107 1- 8-'77: 107.6 107 l-10-'77: 107.6 105.2 3-12-'77: 107 105.6 1- l-'78: 106 103.6 3- 6-'78: 108 105.6 1- 8-'78: 109 105.6 2- 9-'78: 111 107.6 2-12-'78: 115 111.6 2- 2-'79: 115.2 111.8 1- 4-'79: 115.2 111.8 1- 4-'79: 116.2 112.8 2- 6-'79: 119.2 115.8 l-12-'79: 127.2 123.8 1- l-'80: 134.8 131.4 2- 2-'80: 137.4 134 1- 3-'80: 141.6 138.2 1- 4-'80: 145.6 142.2 2- 8 *80: 147.2 143.6 3- 9-'80: 144.2 140.8 l-ll-'80: 148.2 144.8 l-12-'80: 151.8 148.4 1- 1-'81: 156 152.6 1- 2-'81: 159 155.6 1- 6-'81: 166.8 161.4 16- 6-'81: 168.8 163.4 1- 7-'81: 170.8 165.4 6- 7-'81: 174.4 169.9 16- 7-'81: 176.4 171 1- 8-'81: 181.4 176 ten en kwam een aanpassing met vijf cent, zodat benzine in juli drie cent per liter duur der werd dan in mei was afge sproken. Bij het vaststellen van de hoog te van de benzineprijs spelen drie factoren een rol: de prijs van olie op de vrije markt in Rotterdam, de koers van de dollar en het "voorzieningen niveau". Vooral in een periode van schaarste is de rol van de vrije oliemarkt groot. De olie maatschappijen hebben hun afname van de OPEC-landen via contracten geregeld. Is er plotselihg meer vraag dan de maatschappijen met die con tracten kunnen opvangen, dan gaan zij tot aankopen over op de vrije markt, wgar doorgaans hogere prijzen gel den (wat schaars is. is duur). Die vrije markt was de oliepro ducerende landen een doorn in het oog, vandaar dat de OPEC-landen zich al geruime tijd de vrijheid gunnen hun contractprijzen aan te pas sen, als blijkt dat de prijs op de vrije markt te veel naar bo ven afwijkt. "De prijs op de vrije markt", zo zegt een woordvoeder van het minis terie van economische zaken, "is daardoor een vrije reële graadmeter geworden" Dollar (Foto Dirk Ketting, livrei Wim Hoppezak) prijs een rol speelt spreekt voor zich. De dollar is zoals gezegd het betaalmiddel voor olie. Saoedie-Arabië. die de helft van de OPEC-olie pro duceert rekent 32 dollar voor een vat olie, de overige lan- iden hanteren prijzen varië rend van 36 tot 40 dollar. Het belangrijkste wapen van de oliemaatschappijen in het overleg met het ministerie van economische zaken is daarom het "voorzieningen niveau". Daarmee wordt be doeld de vopr consumptie "beschikbare hoeveelheid" olie in Nederland. De om vang van die "beschikbare hoeveelheid" wordt echter door de oliemaatschappijen zelf bepaald. Er is immers voldoende olie. Bedrijfsslui tingen, verhoogde inzet van aardgas, steenkool en alter natieve energiebronnen en energiebesparing hebben een daling van de wereldvraag tot gevolg gehad. Het is aan de oliemaatschappijen zelf om te bepalen in welk land zij hun olie afzetten. Daarbij ligt het voor de hand dat het land waar olieprodukten het meeste opbrengen de beste papieren heeft. Voor Nederland is het in dat opzicht uitkijken geblazen. De prijzen zijn hier Europees gezien nog aan de lage kant. Dat betekent dat de oliemaat schappijen, als ieder bedrijf uit op een zo gunstig moge lijk rendement, in staat zijn om hier schaarste te maken, simpelweg door hun produkt elders af te zetten. Het minis terie van economische zaken steekt weliswaar zijn licht op bij het Internatinaal Energie Agentschap in Parijs, die een redelijk getrouw beeld kan geven van de beschikbare hoeveelheid olie, maar dat al les neemt niet weg dat de maatschappijen uiteindelijk een machtspositie hebben om de beschikbare hoeveel heid olie voor een bepaald land, naar eigen hand te zet ten. Bij de prijsbepaling voor benzi ne trekken de Europese lan den immers niet één lijn. In Nederland is er de (beschei den) waakhondfunctie van het ministerie van economi sche zaken, maar in andere landen is er helemaal geen overheidsbemoeienis. In Frankrijk bevoorbeeld is het formeel wel de directeur-ge neraal "concurrentie en ver bruik" van het ministerie van economische zaken en finan ciën die de prijzen vast stelt. Maar hij doet dat na overleg met een "comité voor de prij zen", waarin 20 belangenor ganisaties zijn vertegenwoor digd. Dat comité beschikt over veel macht, maar in de slotfase van de regering-Bahr zijn in Frankrijk vrijwel alle prijzen "vrij" geworden, zo ook die van benzine. En "vrij" betekent dat de handel zelf het prijsniveau bepaalt. In West-Duitsland is de bezine- prijs het afgelopen jaar vijf keer verhoogd (1 liter kost daar omgerekend in guldens ƒ2,11). Dat gebeurt ook hier zonder overheidsbemoeienis door de oliemaatscKappijen. Slechts het zg. federale kar tel-ambt zou tegengas kun nen geven, maar dit lichaam is in de praktijk onmachtig gebleken enige prijsverlagen- de actie te ondernemen. In Italië (een liter super kost daar twee gulden) is het wel de overheid die de prijs be paalt, dit tot groot ongenoe gen van de "Unione Petroli- fera", de organisatie van olie maatschappijen die vindt dat de prijs te laag is. In het geval van Italië is daar wel wat voor te zeggen, omdat een belang rijk deel van de benzineprijs in de staatskas vloeit, niet al leen vanwege btw, maar ook omdat de wegenbelasting grotendeels via de bezine- prijs wordt geïnd. In Groot- Brittannië tenslotte zijn het wederom de oliemaatschap pijen die autonoom zijn waar het de prijsstelling betreft. Conclusie kan zijn dat de welis waar begrensde greep van de Nederlandse overheid op de benzineprijzen, in elk geval tot een lagere prijs heeft ge- leid.Wat Nederland betreft hebben de oliemaatschappij en in vergelijking met het buitenland nog wel wat in te halen. Uit die hoek valt dan ook geen prijsverlaging te verwachten. Dat geldt ook voor het verloop van de dol larkoers. Rest de OPEC zelf. Deze week hebben de Afri kaanse leden van dit kartel te kennen gegeven snel een ex tra vergadering bijeen te wil len roepen om over nieuwe prijzen te praten. Landen als Libië, Nigeria en Algerijë zijn de duurste levenranciers en hebben hun afzet als gevolg daarvan zien dalen ten gun ste van Saoedie-Arabië, de goedkoopste producent. De Afrikaanse landen willen nu terug naar een eenheidsprijs voor de gehele OPEC en die prijs zou naar verwachting zo'n 36 dollar per vat moeten bedragen. De kans dat dat ge beurt wordt niet hoog aange slagen. Saoedie-Arabie ge niet door zijn gematigde hou ding veel prestige in de Wes terse wereld. Maar niet alleen dat. Het land heeft veel van zijn oliedollars in het Westen belegt en is daardoor ook de dupe van de economische reccessie, die beleggingen in het bedrijfsleven minder winstgevend heeft gemaakt. De tijdens de tweede oliecrisis door Saoedie-Arabië gepre dikte logica, zou veeleer moe ten leiden tot een prijsverla ging. Minister Yamani heeft immers steeds beweerd dat de stijgende olieprijs slechts een compenstie was voor het koersverlies van de dollar. Nu de dollarkoers zich heeft hersteld, zou dat volgens die theorie aanleiding moeten zijn tot een prijsdaling Zo bezien is de houding van Sa oedie-Arabië tijdens een eventuele extra OPEC-verga- dering het enige waaraan Eu ropa op dit moment een sprankje hoop kan ontlenen. "Als ze in Den Haag de benzi neprijzen nog verder op schroeven om aan geld te ko men, dan kunnen we met recht te hoop lopen en fel profcsteren. Maar tegen die regelmatige aanpassingen als gevolg van externe factoren zoals het duurder worden van dollar en olie kunnen we niets doen. Daar moeten we ons bij neerleggen" Zo zou men ongeveer de (gela ten) reacties kunnen samen vatten van verschillende or ganisaties die min of meer worden getrofTen door de snelheid waarmee de prys van een liter benzine de laat ste tijd omhoog schiet. Een woordvoerder van de ANWB voegde er aan toe dat het wel eens tijd wordt dat de regering duidelijk laat weten waarom en hoe men tot die prijsverhogingen komt Wel iswaar ligt er een besluit van de Tweede Kamer aan ten grondslag maar de bereke ning van de twee-wekelijkse verhogingen geschiedt aan de hand van een vrij ingewik kelde formule. "Het gaat immers niet alleen om de prijs van de dollar en die van ruwe olie. De rege ring moet zeggen: daarom en daarom komen wij tot prijs aanpassing. De overwegin gen zouden uitvoerig moeten worden gepubliceerd. Dat zou de openheid dienen en wellicht meer begrip kwe ken". De BOVAG verwacht niet dat de prijs van een liter benzine nog dit jaar boven de twee- gulden zal uitkomen hoewel dat in verscheidene Europese landen al het geval is. "Rela tief zitten we met de benzine prijs in Nederland niet eens aan de hoge kant", merkt de woordvoerder van deze club van garagehouders op. "Maar dat is dan ook het enige lichtpuntje. Want als men alle lasten neemt die op het auto rijden drukken dan komt Ne derland in Europa op de der de plaats. Achter Denemar ken en Italië. Daar is de situa tie nog beroerder" Het is echter nog een vraag of het gemiddeld aantal kilome ters dat de Nederlandse auto mobilist rijdt terugloopt Een eventuele teruggang is in elk geval nog nergens in cijfers terug te vinden. Maar die da teren alweer van enige tyd te rug. De mannen van de prak tijk. de mannen van de ANWB-Wegenwacht die da gelijks langs de wegen zitten zeggen dat het de laatste tijd duidelijk minder druk fe. Zij hebben de indruk dat er wel minder wordt gereden. Ook bespaart men op het on derhoud (voor een deel ook te wijten aan de autofabneken die steeds minder beurten voorschrijven) Dat heeft ge voegd bij de slechte verko pen van nieuwe ayto's tot de soms slechte situaties in de gerages geleid. Was het tot 1980 gewoon dat ge middeld zeven tot tien bedrij ven jaarlijks de stryd moes ten staken, in 1980 gingen zo'n vijftig gerages over de kop. En voor dit jaar wordt een nog groter aantal ver wacht "In overleg met de benzine maatschappijen proberen wij die prijsstijgingen zoveel mo gelijk in de hand te houden maar verder is er niets aan te doen", zegt de BOVAG. "Ver velender wordt het als de re gering om budgettaire rede nen de duimschroeven nog verder aanhaalt. Dan zullen we daartegen als club hevig in verzet komen". By de FOCWA - de vereniging van schadebednjven - heeft de duurdere benzine nog niet tot slachtoffers geleid hoewel er wel opvallend minder schade-aanbod is: zeker tien tot vijftien procent. Hoe dat komt? 'Ten eerste omdat er steeds meer automobilisten doorrijden met geringe scha de Kyk maar om je heen, je ziet meer en meer auto's met kleine deukjes. Bovendien is er een enorme toeneming van beunhazerij Wat dat betreft neemt de stroom v.m klad* ten bij ons snel toe", vertelt men in het kantoor in Oegst- geest. Ook de RAI zegt wat berustend geen invloed op de prijsver hogingen te kunnen uitoefe nen "Natuurlijk heeft elke prijsverhoging invloed op on ze branche. Enkele centen geven nog geen problemen. Maar als het meer is - en dat is het vandaag de dag dan heelt dat natuurlijk repercus sies". "Maar het is wel moeilijk pre cies uit te dokteren wat waar voor verantwoordelijk is. Het is bijvoorbeeld helemaal niet denkbeeldig dat er door de politieke onrust rondom de vorming van het nieuwe ka binet ook minder auto's wor den verkocht. Wie zal het zeg gen? Alles wat mensen aan het weifelen brengt telt mee Maar eens zal de grote ver vanging toch op gang moeten komen. Men kan niet einde loos in de oude auto blijven rondrijden. Op dit moment verwachten we die kentering tegen het einde van het jaar Maar ja, we hebben onze ver wachtingen .ii eerdk i moeten bijstellen De ANWB merkt op dat er zich op het gebied van het toeris me in feite niets heeft gewij zigd. "Nog steeds gaat zeven tig procent van de vakantie gangers per auto naar het buitenland. Waarom ook niet? Andere mogelijkheden als trein oi vliegtuig /ijn net hard in prijs gestegen". By de EVO - de bond van ei gen vervoerders - is men ei genlijk blijer met het feit dat men de bedrijven buiten de verhoging van de motorrijtui genbelasting heeft kunnen houden dan dat men zich zor gen maakt over de gestage stijging van de benzineprijs. Hoewel de situatie vooral voor het midden- en kleinbe drijf als verre van rooskleu rig" wordt gekenschetst "Dit kan zo niet blijven door gaan. Dat gaat ten koste van het ondernemerschapzegt een woordvoerder. "Daar we de stijgende kosten niet in al le pmlkn mogen doorbere kenen moeten we naar ande re mogelijkheden zoeken om die problemen het hoofd te bieden". Een van de mogelijkheden is het overstappen van benzine op Ipg of diesel. De EVO houdt daartoe van dag tot dag de cijfers bij. Op dit mo ment zijn die: by een mid denklas personenauto die in benzine-uitvoenng 19 000 gulden kost wordt het al bij jaarlijks kilometrage van 15.000 voordeliger om op Ipg over te schakdcn. Als men de diesel-versie kiest moet men tenminste 25.000 kilometer per jaar draaien om gunstiger uit te ten D KOOS POST het internationale beurs- wezen was het een enigszins onoverzichtelijke week met weinig aangrijpingspunten. De rente bleef extreem hoog en werd in een aantal Euro pese landen opnieuw hoger, terwijl de dollar op vele valu tamarkten tot nieuwe hoogte records sedert jaren steeg. Dit remde de opleving op Wall Street, die de week aan vankelijk met een verdere da ling van zeven punten inging, maar nadien het verlies weer wegwerkte. Voor de Amster damse effectenbeurs was het een zaak van plussen en min nen zonder grote afwijkingen en opnieuw een volslagen ge brek aan belangstelling. Het meest opmerkelijke van deze week was de razend snelle koersstijging van de Amerikaanse dollar. In Am sterdam bereikte de notering zelfs even een prijs van f 2,80, sedert 1974 niet meer voorge komen. Een en ander hield verband met het inzicht dat de regering van president Reagan onvermurwbaar blijft ten te-politiek en niet van plan is de torenhoge rente te verla gen zonder duidelijk inzicht te hebben in de daling van de inflatie. En die wordt weke lijks gekoppeld aan de om vang van het geld dat in om loop is. terwijl daarnaast de maandelijkse prijswijzigin gen van consumentengoede ren nog als graadmeter die nen. Ook het feit dat alle gro te economische hervor mingsplannen van de Ameri kaanse regering door het Congres zijn aanvaard, heeft het vertrouwen in Amerika's financiële kracht versterkt en het aanzien van de dollar ver der vergroot. Zo moesten deze week v^le centrale banken hun munt steunen door de dollar met grote verkopen te verzwak ken, althans de forse stijging binnen de perken te houden. Maar dat ingrijpen zette de geldmarkten onder nieuwe druk waardoor de rente ver der omhoog werd gedreven. In ons land moest hierdoor de opslagrentc andermaal binnen anderhalve week worden verhoogd. Voor de derde maal met een half pro cent, waardoor deze extra rente nu tot 3 procent is uit gegroeid en rood staan bij banken tot 15,5 procent is op gelopen. Onze centrale bank onthield zich nog van manipulaties met het wisseldisconto. Ken nelijk nog altijd in de hoop dat de huidige fase van ex treem hoge dollarkoersen van vrij snel voorbijgaande aard zal zijn. Maar dat hangt vrijwel volledig af van de kans op rentedaling in Ame rika zelf en die wordt voorlo pig nog niet erg hoog aange slagen. Voor het Nederlandse rentefront is de zeer harde dollar derhalve niet erg ge lukkig. Vele instellingen heb ben ook voor het hypothecai re krediet de tarieven moeten verhogen. Op de obligatiemarkt valt geen goed meer te doen. De pas ge plaatste 12 procent-lening van de Nationale Investe ringsbank tegen 10U procent, begon de officile notering op een koers van 99,2 procent en zakte daarna verder in. De ABN die deze week vrijdag de inschrijving zou sluiten op een 12,5 procent-lening tegen 101 procent, verlaagde de emissiekoers hals over kop tot 99,5 procent om zo een volslagen mislukking te ont lopen. En ook de hypotheek banken moesten de afgifte- prijzen voor hun pandbrie ven verder omlaag brengen Menige staatslening liet op de obligatiemarkt een flinke steek vallen, ook al werd op lager niveau enig weerstand geboden Ook voor de binnenlandse prijsontwikkeling is de steeds verder stijgende dollar niet erg gunstig Er worden vrij vec-1 voor de nationale economie belangrijke pro- dukten ingevoerd, die in dol lars luiden en derhalve voort durend in prijs stijgen zoals olie. metalen, levens- en ge notsmiddelen. Aan de andere kant betekent de hoge dollar voor een groot aantal Neder landse ondernemingen een belangryke verlichting op de wereldmarkt. En daar in de tweede helft van deze maand de bekend te maken winstcij fers over het tweed* kwi daarvan kunnen getuigen, is het begrijpelijk dat de aande lenmarkt in Amsterdam, on danks het lage verhande- lingsniveau. toch flink op ni veau blijft. Aangenomen wordt dat Philips en Akzo in elk geval een fik- sere steun hebben ontvangen en dat andere ondernemin gen als Naarden Internatio nal en Norit om er een paar te noemen, een sterke verlich ting hebben ontvangen in de zware Amerikaanse concur rentiedruk die in voorgaande jaren veel onheil aanrichtte Zo berichtte de internationale handelsfirma Ceteco een rui me verdubbeling van de hall jaarwinst 1981 van f4,2 mil joen op f9.4 miljoen, waar van f 1.7 miljoen alleen al te danken is aan de sterk geste gen dollar Geen wonder dat de koers van dit aandeel krachtig opveerde en steeg van f150 tot f 170. door C. Wagenaar Di- KLM. die weliswaar ook kosten in dollars moet beta len. heeft in het eerste kwar taal van het per 1 apnl jl. be gonnen boekjaar dank zy de hoge dollar een winst van f21 miljoen behaald tegen een verlies van f 12 miljoen vorig jaar De koers liep hier op van f 110 tot circa f120 Verder was er nog een herstel van f 10 voor de ABN. trok Ceteco de handelmaatschap- py Borsumy f 15 omhoog en kon Koninklijke Petroleum f5 aantrekken. Westland- Utrecht Hypotheekbank moest echter zo'n f 5 terug.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1981 | | pagina 25