Blik in de weekbladen
Angst en schaarste
drijven steeds meer
Polen grens over
deTijd
HP
KISEVIERS
Voor ruim 500.000 vluchtelingen uit alle delen van
de wereld is Unna-Massen de afgelopen dertig
jaar het begin geweest van een nieuw leven. Gele
gen onder de rook van Dortmund groeide dit op
vangcentrum in de jaren vijftig uit tot het groot
ste „durchgangslager" van West-Europa met een
opnamecapaciteit van 3000 personen. Die maxi
male beietting was er eigenlijk alleen rond 1957
toen de bouw van de Berlijnse Muur duizenden
Oostduitsers deed besluiten tot een vlucht naar
het vrije Westen. Maar sinds een paar maanden
lijken de jaren vijftig terug te keren in Unna-Mas
sen.
Duizenden Polen, die het in eigen land om redenen
van politieke en economische aard niet meer zien
zitten, worden hier tijdelijk ondergebracht in af
wachting van definitieve huisvesting elders in de
Bondsrepubliek. De meesten van hen zijn afkom
stig uit voormalige Duitse gebieden als Silezië,
Pommeren en Oost-Pruisen. Ze vallen op die his
torische gronden onder een speciale migratiere
geling die de Bondsrepubliek kent en waaraan ze
bij hun „terugkeer" financiële rechten ontlenen.
Unna-Massen wordt op dit moment bewoond door
2800 Poolse Duitsers. Elke week komen er 1000 bij
en wordt een even groot aantal doorverwezen.
Een van onze verslaggevers ging naar Unna-Mas
sen en zag een nieuwe stroom aan zich voorbij
trekken. Op zoek naar een nieuw begin, met grote
stukken vlees, hele broden en zonder de dreiging
van een Russische inval.
De eerste opvang in Unna-Massen
De drie grote touringcars
komen tot stilstand op
de hoek van de straat
waarin alle kantoren
zijn te vinden die de ge
middelde vluchteling
van dienst kunnen zijn
op zijn lange weg in een
nieuw land. Namen
hebben de straten niet.
Ze zijn op alfabet en
met nummers gerang
schikt om de nieuwko
mers het zoeken zo ge
makkelijk mogelijk te
maken.
Achter de kleine ramen van de
even sober als somber ogen
de flats hangen vrouwen en
kinderen die dit dagelijks
transport nieuwsgierig vol
gen. Mannen verschijnen op
straat cyi laten hun blikken
dwalen over de uitstappende
passagiers. Af en toe klinken
cr opgewonden stemmen bo
ven het geroezemoes uit.
Mensen omhelzen elkaar en
wijzen in de richting van ra
men waarachter de opgewon
denheid zichtbaar wordt.
Weer een familie hereniging.
De wijk ligt een kilometer of
vijf buiten het centrum van
Unna. als een dorp op zich.
De plattegrond aan het begin
van de enige ontsluitingsweg
geeft aan dat slechts de be
woning tijdelijk is: voor de
rest heeft alles een blijvend
karakter. Er zijn kerken,
sportvelden, scholen, speel
tuinen, een was- en badhuis,
een ziekenhuis, een arbeids
bureau en zelfs een kroeg, die
heel toepasselijk „Heimatstu-
be" is gedoopt.
Toerist
De zojuist aangekomen passa
giers kijken onwennig om
zich heen en proberen, gelijk
toeristen tijdens een bus
vakantie, zo snel mogelijk
hun koffers om zich heen te
verzamelen. De meesten heb
ben al een verblijf van een
paar dagen in de Bondsrepu
bliek achter de rug. Ze zijn
als toerist naar het grensop-
vangcentrum Friedland ge
reisd en van daaruit doorver
wezen naar Unna-Massen.
Het zijn Polen van Duitse
kom af en ze vallen in twee
categoriën uiteen: de groot
ste groep is als toerist geko
men met de bedoeling zich
definitief in Duitsland te ves
tigen. de tweede groep heeft
de officiële weg bewandeld
en is met toestemming van
de Poolse autoriteiten ver
trokken.
De „echte" Polen vormen een
minderheid. Zij hebben het
land daadwerkelijk als vluch
telingen verlaten: de meesten
verbleven al enige tijd in het
Oostenrijkse barakkenkamp
Traiskirchen en werden via
het Hoge Commissariaat
voor Vluchtelingen van de
Verenigde Naties voor een
asielverlening aan West-
Duitsland toegewezen. Ook
van hen belandt een aantal in
Unna-Massen.
De eerste opvang verloopt per
fect. Het gezelschap wordt in
groepjes opgesplitst en naar
een kantoor geleid waar hun
namen worden afgeroepen
aan de hand van lijsten die
bij de registratie in het
grenskamp Friedland zijn op
gesteld.
Een klein uur na aankomst van
de drie bussen herinnert
niets meer aan de komst van
wéér 150 vluchtelingen in
Unna-Massen. Op de gras
veldjes tussen de drie woon
lagen hoge flats spelen wat
kinderen, in de straten lopen
mannen en vrouwen af en
aan met plastic zakken vol
eetwaren. Ze komen terug
van de in de wijk gelegen su
permarkt waar ze zich verga
pen aan de overvloed. Een
enkeling heeft een zojuist
gearriveerd familielid onmid
dellijk meegetroond en leidt
haar in de winkel rond als
gold het een bezoek aan een
museum vol opzienbarende
pre-historische voorwerpen.
„In Polen moesten we 's
nachts al in de rij staan om
vlees en brood te kopen. En
dan gebeurde het soms nog
dat we niets kregen omdat
het op was. Het eten is
schaars in Polen: zelfs met
bonnen ben je er niet zeker
van dat je één keer in de
week een stukje vlees krijgt.
Brood kon ik maar twee keer
per week krijgen".
Schaarste
Het is duidelijk de schaarste
die de meeste Polen doet be
sluiten hun land vaarwel te
zeggen. Ze hebben er geen
greintje vertrouwen in dal er
ooit nog een kentering ten
goede zal optreden en som
migen wijten de malaise
merkwaardigerwijs vooral
aan de vrije vakbond Solida
riteit. Vóór die tijd was het
zeker geen rozegeur en mane
schijn, maar zo redeneren ze,
„wat heb je aan vrijheid en
democratie als er honger
voor in de plaats komt?"
De mannelijke helft van het
echtpaar dat zojuist in het
kleinste model Fiat-Polski is
komen aanrijden, verklaart
zijn vertrek in soortgelijke
bewoordingen. „Het is alle
maal gekomen door de sta
kingen. Toen die uitbraken
werd het slecht bij ons. Na
tuurlek was er corruptie,
maar er was in elk geval ge
noeg eten. Het was een heel
moeilijke beslissing om weg
te gaan. Mijn hart zei dat ik
moest blijven, om te helpen
het land uit het dal te halen,
om het weer op te bouwen,
maar m'n versland zei dat ik
moest gaan".
Directeur Stocker van het
vluchtelingenkamp beaamt
dat de economische situatie
van Polen de voornaamste
drijfveer is van de mensen
die hij dagelijks in Unna-
Massen opneemt. „En daar
komt de angst voor een Rus
sische inval bij. Zolang die
dreiging cr is zal de stroom
alleen maar toenemen. Ze
welen dat alleen het Westen
Polen uit de materiële pro
blemen kan helpen. Van de
andere Oostbloklanden heb
ben ze in dat opzicht niets te
verwachten".
Het valt niet mee van de Polen
zelf een bevestiging van zijn
vermoeden te krijgen. Als we
een paar uur na aankomst
van de bussen een poging
doen enkelen nieuwkomers
in hun appartement te bena
deren, stuiten we op een
muur van verzet. De angst
om wat te zeggen is groot:
„Nog familie in Polen",
klinkt het een paar keer. Een
man die op een parkeerplaats
om zijn auto drentelt wil wel
praten, „maar geen naam,
geen foto".
Onvermijdelijk
Hij is op familiebezoek en on
derzoekt tegelijkertijd de mo
gelijkheden voor zichzelf, om
zich in West-Duitsland te ves
tigen.
Hij zou nu al graag willen blij
ven. maar zijn vrouw en kin
deren verblijven nog in Po
len. „Ik ben hier nu als toerist
en als ik blijf, dan beschou
wen de autoriteiten dat als
een illegaal vertrek. Het zou
zeker drie jaar duren voordat
mijn gezin dan toestemming
kreeg om het land te verlaten.
Daarom ga ik terug om te
proberen voor ons allemaal
goedkeuring te krijgen voor
een vakantie hier. En dan
blijven we natuurlijk. In Po
len wordt het alleen maar
slechter. U vraagt mij naar de
Russische inval, maar de
Russen zijn al lang in Polen.
In de bossen rond de grote
steden zijn duizenden solda
ten gelegerd. Daardoor is er
ook voedselschaarste, want
het eten gaat in de eerste
plaats naar hen. De bevol
king moet het doen met wat
er overblijft. Ze zorgen er
voor dat die schaarste blijft
en geven de schuld aan Soli
dariteit en aan de stakingen.
Op die manier hopen ze het
volk zover te krijgen dat het
zich afkeert van democrati
sche ontwikkelingen. Dan zal
het met dg economie ook
weer beter gaan. zeggen ze.
Maar de Polen zullen op de
nu ingeslagen weg voortgaan
en daarom is een Russisch in
grijpen onvermijdelijk. Ik
hoop dat wij weg zijn voordat
het zover is".
De man is vrachtwagenchauf
feur en denkt zonder proble
men aan een baan te kunnen
komen in de Bondsrepu
bliek. Directeur Stocker ver
klaart dat de werkgelegen
heid inderdaad geen pro
bleem is voor de Poolse Duit
sers. „Het zijn bijna allemaal
mensen die een vak hebben
geleerd en naar hen is vraag.
Het zijn bovendien harde
werkers, die mensen uit het
Oostblok. Als ze hier komen,
krijgen ze direct een uitke
ring vanwege hun Duitse af
komst. We kijken dan naar
hun beroep en al naar gelang
leeftijd, en ervaring, staat
daar een gemiddeld West
duits salaris voor. Daarvan
krijgen ze zeventig procent.
De meesten hebben na korte
tijd echter al een baan, ook al
omdat ze de taal in elk geval
een beetje beheersen. De
mensen die niet kunnen
werken en die kunnen wor
den geplaatst omdat ze geen
echt vak hebben geleerd,
krijgen per maand 300 mark,
wonen vrij en gratis kleding.
Daarvan hoeven ze dus alleen
eten te kopen".
Kwalijk
Die laatste regeling geldt ook
voor de zogenaamde „echte"
Polen die naar de Bondsre
publiek vluchten. Voor hen is
het nieuwe begin aanmerke
lijk moeilijker. Niet alleen
vanwege hun financiële posi
tie, maar vooral het taalpro
bleem speelt hun parten.
Hun verblijf in Unna-Massen
duurt dan ook langer dan dat
van de Poolse Duitsers, die in
doorsnee al na veertien da
gen vertrekken. Stocker: „Ze
kunnen hier maximaal een
half jaar blijven en in die pe
riode proberen we via taal
cursussen zoveel mogelijk te
bereiken. Want het is natuur
lijk niet genoeg om ze alleen
eten en een dak boven hun
hoofd te geven. Juist die ech
te vluchtelingen, onder wie
op dit moment veel Polen,
maar ook mensen uit Azië en
Zuid-Amenka, verkeren in
een nul-situatie als ze hier ko
men. Wij moeten ze moed ge
ven om opnieuw te begin-
Als we Stockers kantoor verla
ten blijken al een paar vluch
telingen druk doende dat
nieuwe begin in materieel op
zicht gestalte te geven. Er is
een mini-vrachtwagen gearri
veerd. beladen met allerhan
de huishoudelijke artikelen
en een sluw ogend heerschap
achter het stuur. Hij komt
hier al jaren, elke dag en de
zaken gaan vooral de laatste
tijd goed. „Van de mensen
die met eigen auto's komen
moet ik het niet hebben. Ik
zorg ervoor dat ik er ben na
dat de' bussen zijn aangeko
men. Die lui hebben niet veel
kunnen meenemen, die ko
pen wel".
Het is de eerste kennismaking
van Poolse vluchtelingen
met het ondernemerschap in
het vrije westen. De kwalijke
kanten van het in hun land zo
verguisde kapitalistische sys
teem manifesteren zich zel
den duidelijker.
iyn
VRIJ NEDERLAND
gekregen. Nederland zou in het
toekomstige wapenbchcersings-
overleg een heel eervolle rol"
kunnen krijgen (bijv. voorzitter)
en het zou zelfs van een eventue
le beperking van kernwapens in
Europa extra kunnen profiteren.
"Dit alles dan uiteraard tegen
één kleine belofte: dat Neder
land een positief besluit ten aan
zien van de kernwapens (plaat
sing op Nederlands grondge
bied) zou nemen". Hoe de Amen-
kanen zachtjes beginnen mee te
informeren.
De bloedige situatie in El Salvador
krijgt ruime aandacht in een aan
grijpend verhaal van de free-lan
ce journalist Jan Kuiper, die in
1978. '79 en '81 in dit land is ge
weest. "Hier is het leven niet
meer waard dan dertig dollar
cent: de prijs van een kogel".
Volgens Kuiper is EI Salvador een
van de twee, drie Victnams ge
worden die de Verenigde Staten
hard op weg zijn in Midden-
Amerika te scheppen.
Ook in VN een cursus van radio-
journalisten voor voetbaltrainers
over interviewtechniek en een
schitterend verhaal van Martin
van Amerongen over de geschie
denis van Jeanne d'Arc en het to
neelstuk "Saint Joan" van Geor
ge Bernhard Shaw, dat in 1924 in
première ging. Jeanne was ka-
tholieker dan haar herschepper
dacht en Shaw zegt dat zij inder
daad een ketter was, die -voor die
tijd- terecht is verbrand na een
-naar inquisitoire maatstaven ge
meten- vlekkeloos proces.
De bijlage van VN bevat het twee
de deel in de serie "Verhalen van
lezers".
In De Tijd doen een 61-jarige pries
ter en zijn 56-jarige vriendin van
zich spreken via een dubbel-in-
terview. Zij leven nu 25 jaar sa
men en wensen nu hun relatie in
het licht van de celibaatsdiscus-
sie aan de openbaarheid prijs te
geven. "Als we nu niet spreken",
zegt de priester, prof. dr. Willem
Berger, "maken we ons schuldig
aan hypocrisie"
Volgens De Tijd is het de eerste
keer dat een priester zijn verbon
denheid met een vrouw openlijk
bekendmaakt zonder dat hij zijn
priesterschap wil opgeven. Door
deze onthulling zou de vastgelo
pen discussie over het celibaat
wel eens een belangrijke, nieuwe
impuls kunnen krijgen
Ook De Tijd besteedt de nodige
aandacht aan de kabinetsforma
tie, maar weet daar niks nieuws
aan toe te voegen.
Verder in De Tijd een belangwek
kend verhaal over zelfmoord on
der psychiatrische patiënten. De
psychiater dr. Frank van Ree
heeft grote ervaring met suïcide
in psychiatrische inrichtingen en
hij maant tot grote voorzichtig
heid waar het gaat om het toe
staan van zelfdoding. Kernvraag
bij suïcidale psychiatrische pa
tiënten is of de patiënt een blij
vend doodsverlangen heeft en
niet is te helpen, dan wel in hoe
verre hij tijdelijk psychotisch of
depressief is en zijn wens om
dood te zijn dus van tijdeljke
aard is. Van Ree zet zich fel af
tegen "juristen en psychologen
van euthanasieverenigingen die
vanachter hun bureau de hulp
bij zelfdoding zitten te propage
ren zonder er zelf ooit bij betrok
ken te hoeven raken". Hjj wordt
woedend als hij van een arts een
briefje krijgt waarop staat dat de
ze man of vrouw euthanasie wil.
"Ze denken: dat doet Van Ree
wel even Daar kan ik me ver
schrikkelijk kwaad over maken.
Het is hier verdomme geen abat
toir".
De Tijd volgde aan de zonnige kus
ten van de Cóte d'Azur een aan
tal min of meer bekende Neder
landers, die zich daar hebben ge
vestigd om zowel de regen als de
fiscus te ontlopen. Oud-Ajax
voetballer Dick van Dijk vertolkt
het algemene gevoelen van de
hard werkende vaderlanders
daar in het zonnige zuiden als hij
opmerkt: "In Nederland is het te
genwoordig een schande als je
veel geld verdient".
Verder in De Tijd een uitvoerige
reportage over Engeland: de
working class (of liever: de grote
aantallen werklozen) tegen de
achtergrond van het bruidspaar
van de week. prins Charles en
Lady Diana Spencer. Haar huwe
lijksjapon, prys veertig mille, liet
zich gemakkelijk wegstrepen te
gen het jaargeld van de honderd
duizenden werklozen, die zich
op de dag van het grote feest met
een pilsje achter de buis zaten te
vergapen. Een somber verhaal
over de al even sombere econo
mie van een eertijds bloeiende
natie.
In HP een onthullende reportage
over de RIJP. de Rijksdienst
voor de IJsselmeerpolders, die
landdrost Han Lammers van de
nieuwe monoliet Almere danig
heeft dwars gézeten. De dienst,
zo legt HP uit, volgt de taetiek
van het voldongen feit, waarbij
de lobby van zwijgzame inge
nieurs op juchtlederen schoenen
uiterst effectief is. "Of het nu
gaat om het doordrukken van de
Flevolijn of het aanleggen van
een golfbaan voor de directeur".
De boodschap van het verhaal is
dat de RIJP bij voorkeur demo
cratische regels uit de weg gaat
en liever eerst een heipaal de
grond in stampt dan er vooraf
ovei te moeten praten "Een echt
Rijksdienstgezegde is dan ook:
Eerst heien, dan praten", vertelt
de directeur van de RIJP, prof.
Van Duin. En zo wordt ook een
belangrijk natuurgebied in Fle
voland als ondergeschikte factor,
als het aan de RIJFJ ligt, met as
falt overdekt ten behoeve van
een verbindingsweg tussen
Noord- en Zuid-Almere.
Ook in HP een nieuwe trend: de
Satanskerk van Maarten Lamers,
vijfdegraads Magister Satanas in
de orde der Trapezoiden. Een
soort sex-gelegenheid op reli
gieuze grondslag onder het mom
van godsdienstvrijheid voor ie
dereen. "Drie bruiden van Satan
in "het klooster", zonder slipje
maar wel gekousd, al of niet met
jarretels en soms hun naaktheid
bedekkend met wulpse nieman-
dalletjes'.
De CPN begint na de val van partij
ideoloog Paul de Groot vier jaar
geleden, althans "aan de basis",
een democratischer gezicht te
krijgen, zo blijkt uit een (te) lan
ge reportage in HP Alleen op het
niveau van het middenkader lig
gen de gestaalde communisten
nog wel eens dwars, maar één
ding is duidelijk: de liberalise
ring is straks binnen de partij
niet meer te stuiten.
MAGAZINE
EM heeft een soort psychologische
analyse gemaakt van het feno
meen Van Agt onder de kop
"Wat drijft Van Agt?". Het ant
woord op deze vraag blijft helaas
uit, maar het is de moeite waard
te lezen hoezeer de CDA-leider
beantwoordt aan het ideaalbeeld
van de r&gzuiyere politicus De
historische lijnen worden ver
doorgetrokken en zelfs grote par
lementariërs als Romme, Schou
ten en Oud worden van stal ge
haald om de onmiskenbare over
eenkomsten met Van Agt inhoud
te geven. In het overigens zeer
leesbare verhaal wordt Van Agt
geduid als "Realpolitiker" en dat^
wordt gestaafd met een zeer ge
vaarlijke stelling, namelijk: de
oude coalitie van CDA en WD
kan in het parlement niet langer
steunen op een meerderheid, dus
kiest van Agt voor PvdA en D'66.
EM publiceert verder de uitkom
sten van een NIPO-enquète.
waaruit blijkt dat de Nederlan
ders weliswaar rijker zijn gewor
den maar minder gelukkig.
Ook in EM een handzaam portret
van de aspirant-minister van de
fensie "Hafmo" van Mierlo
(D'66), die deze week vijftig jaar
wordt. Aanvankelijk: "Een kal
me kroegtijger, weinig ambi
tieus, verstrooid, nonchalant.
Een zwierige jeune premier. Stu
dentikoos en intellectueel. Een
dertiger zonder rijbewijs. Man
met een chronische neiging tot
melancholie".
Dr. Ferry Hoogendijk noemt de
mistige houding van Van Agt in
de formatie een meesterzet, maar
vertelt er niet bij hoe dat dan pre
cies zit. Gelukkig staat daar
evenwel een zeer kleurrijke foto
reportage tegenover van het eer
der genoemde bruidspaar van de
week, prins Charles en Lady
"Di"
Tot slot in EM een doorwrocht ver
haal over demente bejaarden en
de vraag hoe die "erbij" kunnen
blijven. En een interview van
Alice Oppenheim met een radio-
pastor. die van zichzelf zegt: "Ik
ben raar braaf, nog steeds".
WIM WIRTZ
(Hervormd Nederland was giste
ren niet tijdig verkrijgbaar)
VN heeft een nog "strikt vertrou
welijk" rapport weten te be
machtigen dat gaat over de wijze
waarop rijksambtenaren "soms
met succes" een onderzoek naar
belastingfraude dwarsbomen.
Uit dit rapport is VN niet veel
wijzer geworden maar het blad
beschikt ook nog over een inter
ne briefwisseling tussen de Fis
cale Inlichtingen- en Opspo
ringsdienst, het ministerie van fi
nanciën en het departement van
verkeer en waterstaat. En daaruit
blijkt destemeer.
De essentie van het verhaal is dat
Rijkswaterstaat al sinds 1966
weigert gegevens over uitgekeer
de vergoedingen bij aankoop en
onteigening van onroerend goed
openbaar te maken voor de Fiod.
De belastingdienst zou met die
gegevens in de hand particulie
ren een aanslagformulier kun
nen toesturen en dat zou 's rijks
schatkist jaarlijks miljoenen gul
dens kunnen schelen
In het verhaal wordt geconstateerd
dat Rijkswaterstaat door haar
weigerachtige houding boven
dien de belastingschade die zij
aan de particulieren zou moeten
betalen, in eigen zak houdt VN
concludeert: dat zouden particu
lieren eens moeten proberen.
Ook in VN een kleurrijk artikel
over de kabinetsformatie met -
om in de terminologie te blijven -
een onthullende "voetnoot"
Daarin staat dat de Nederlandse
regering vorige week via haar
(NAVO)-vestiging in Brussel een
aantal interessante hints heeft
