„Kiezen voor het publiek,
dus voor het spektakel"
BETAALD
VOETBAL
WAARHEEN?
Berger,Libregts, Looyen Zwartkruis (de trainers)
DONDERDAG 6 AUGUSTUS 1981
EXTRA
PAGINA II
Sinds de Koninklijke Nedei
landse Voetbal Bond in no
vember 1953 het betaalo
voetbal tot een legale brood
winning verhief, kende het
Nederlandse voetbal zowel
nationaal als internationaal
vele hoogtepunten. De na
druk valt daarbij onmisken
baar op de eerste helft van de
jaren '70. Daarna kwam ech
ter de terugval. Eerst via het
clubvoetbal, wat later ge
volgd door het Nederlands
elftal, met de zilveren pres
tatie bij het mondiale titel-
toernooi van 1978 in Argenti
nië als versluierde opleving
in de neergaande curve.
Het publiek reageerde dien
overeenkomstig. De lege
plekken op de tribunes wer
den jaar na jaar groter. Het
betaalde voetbal verloor z'n
greep op de massa en is er
sindsdien niet in geslaagd
het tij te keren. Maar alsof er
geen sprake was van een rij
zende schuldenlast (bijna 60
miljoen inmiddels) en fors
dalende bezoekersaantallen
(met ongeveer 30 procent in
tien jaar) meende het profes
sionele voetbal zich de hou
ding van een patser te kun
nen blijven veroorloven.
Het betaalde voetbal in ons
land leefde derhalve jaren
lang ver boven zijn stand.
Met als gevolg daarvan dat
de overheid ijlings moest bij
springen om deze bedrijfs
tak, zoals het betaalde voet
bal zich zo graag wil noemen,
voor een dreigend bankroet
te behoeden. Tot de zomer
van 1986 kan het noodlijden
de profvoetbal in het kader
van de gezondmaking nog re
kenen op 40 miljoen over
heidssubsidie. Daarna zal
het profvoetbal zichzelf moe
ten bedruipen.
2r is ontegenzeggelijk een
veelheid van oorzaken aan te
wijzen die heeft geleid tot
een steeds verdere aftake
ling van de bezoekersaantal
len. Maar centraal staat de
verminderde aantrekkelijke
en vooral herkenbare kwali
teit van het nrodukt betaald
voetbal. En dat gaat zich nu
wreken. Gedreven door de fi
nanciële tekorten, die de
meeste clubs als een molen
steen om de nek hangen,
zoekt het professionele voet
bal echter naarstig naar we
gen om de klanten weer aan
zich te binden. In de meeste
gevallen zijn het slechts lap
middelen die het publiek
weer naar de stadions moe
ten lokken.
De trainers van de betaalde-
voetbalclubs in ons land on
derkenden midden vorig
jaar het grote gevaar dat het
professionele voetbal van al
le kanten besluipt. Aan de
vooravond van het nieuwe
seizoen kwamen zij in Zeist
bijeen en sloten na lang be
raad een monsterverbond
om het voetbal cleaner en
aantrekkelijker te maken.
Hoe oprecht de bedoelingen
ook waren, in de praktijk
kw am er uiteindelijk weinig
tot niets van terecht.
Deze krant zag in dat gegeven
voldoende aanleiding om de
knelpunten eens door te ne
men met vier trainers: Han
Berger (FC Utrecht), Leen
Looyen (ex-NEC), Thijs Li-
bregts (PSV) en voormalig
bondscoach Jan Zwartkruis.
Orer ét teraffaaf van hel
betaalde voetbal komen la
ter aan het woord: Eugene
Lemmens. namens de clubs
(FBO) Ron Groenewoud over
de opleiding van spelers,
Wim van Hanegem als speler
en Leidenaar Jan Oudshoorn
als supporter.
- Een dag voor het begin van de vo
rige competitie was er een unieke
bijeenkomst in Zeist. Er werd een
monsterverbond gesloten om het
voetbal cleaner en aantrekkelij
ker te maken. Volgens ons heeft
niet iedereen zich aan die afspra
ken gehouden.
Berger: „De eerste weken wel,
daarna was het dezelfde situatie
als de voorgaande seizoenen,
aantrekkelijker gevoetbald is er
niet. Het initiatief was uitste
kend en de inhoud van de bijeen
komst erg positief. Voor mij niet
zo noodzakelijk en dat geldt voor
nog een aantal trainers, onze op-
vattingen over aantrekkelijk
voetbal waren bekend".
-Leen Looyen was op de bijeen
komst de enige die een voorbe
houd maakte en beloofde defen
sief te voetballen als de stand op
de ranglijst dat noodzakelijk
maakte. Hij heeft zich daar keu
rig aan gehouden.
Looyen: „Ik heb veel kritiek ge
had. Ik kende het materiaal, kon
de situatie beter inschatten dan
wie ook, 't was met NEC niet
haalbaar. In het begin heb ik
meegewerkt, we verloren met 4-0
van NAC, met 2-0 van Excelsior,
met 2-0 van FC Den Haag, toch
niet de sterkste ploegen van de
eredivisie. We zijn behoudend
gaan spelen en het is vervelend
voor het voetbal in het algemeen,
maar toen haalden we de punten
wel. Zou ik tot de tegenpartij be
hoord hebben, dan zou ik met
onze speelwijze ook problemen
gehad hebben. Mijn laatse jaar in
Nijmegen wilde ik niet degrade
ren, vandaar. NEC alleen de
zwarte piet toeschuiven is onre
delijk. FC Groningen speelde bij
ons de bal ook vijftig keer terug
op de keeper. Op het laatst was
het toch weer ieder voor zich en
daar heb ik aan meegedaan".
Afstand
-Jan Zwartkruis, in het eerste deel
van de competitie als bondscoach
nauw betrokken bij het voetbal-
gebeuren, later kon hij als neu
traal toeschouwer meer afstand
nemen. Hij was de initiatiefne
mer tot de bijeenkomst.
Zwartkruis: „De trainer-coach
heeft een enorme invloed op het
betaalde voetbal, in zijn motiva
tie naar buiten en in zijn doelstel
lingen. Ik geloof dat in dat be
wustwordingsproces de Neder
landse trainer te kort séhiet. We
opereren als een stel individua
listen. In de tweede plaats zijn
we als trainer-coach afhankelijk
van anderen, ten derde is de si
tuatie waarin je verkeert, norm
bepalend. Je maakt een denk
fout als je Han projecteert op FC
Utrecht en Leen op NEC. Dat
zijn momentopnamen, 't heeft
weinig van doen met de constel
latie van ons voetbal. Volgend
jaar zal Pim van de Meent, die
toch altijd een open pot propa
geert, waarschijnlijk in dezelfde
situatie gedwongen worden als
Leen nu".
„Kijk naar de topclubs. Leo Been
hakker moest weg, Jezek kon er
plotseling niets meer van, een
jaar eerder moest Kees Rijvers
verdwijnen. Jan Zwartkruis
moest van het plan. Leen Looyen
interrumpeert: „Ik toch ook".
Wat de ene week gebeurt is men
de andere week vergeten. De tri
bunes zijn ontvolkt, de jongens
met de fietskettingen leggen een
druk op het betaalde voetbal, de
miljoenen schuld, de teruggang
van de economie, de rijkdom en
welstand van de spelers die zo
groot is dat ze nauwelijks te mo
tiveren zijn, het negativisme in
de sport en in de pers, 't zijn ont
wikkelingen die de trainer als
een molensteen om de nek han
gen. Een slecht klimaat voor de
trainer om in te werken".
Libregts: „Als je het voetbal ziet
als een momentopname en niet
als een groeiproces ben je op de
verkeerde weg. In theorie kun je
met 37 trainers wel een collectief
doel nastreven, wat ervan te
rechtkomt in de praktijk heeft
niets te maken met welke trainer
of welke club ook. Het Feye-
noord-stadion heeft vol gezeten,
terwijl de tegenstanders weke
lijks niet over de helft kwamen.
Neem de unieke situatie van AZ,
walste over de tegenstanders
heen als Ajax en Feyenoord in
hun gouden dagen, maar wat is
het effect. De toeschouwers ko
men niet en de pers weet toch al
tijd wel punten aan te dragen
over het klinische voetbal of over
de figuur Kessler. Je moet niet
naar één club kijken, het gaat om
het totale produkt dat je het pu
bliek aanreikt. Een verkoopbaar
produkt dat de mensen weer op
de stoelen krijgt".
„We praten nu wel over de trainers,
maar ook andere instanties moe
ten rond de tafel, managers, spe
lers, scheidsrechters. Die zijn
ook bijeen geweest, ze zouden
gaan opreden tegen de aanslagen
op de hielen, is ook na verloop
van tijd weer weggëebd. We kun
nen in ons eigen kringetje alle
maal wel sterk gaan doen, maar
daarmee kom je er niet uit".
-Eric Vilé, voorzitter van het sectie-
bestuur betaald voetbal, heeft de
zwarte piet desondanks aan de
trainers gegeven, toen hij zei:
„Het bestuur zorgt voor de ver
pakking, maar de verpakking
scheurt als het produkt niet meer
om aan te zien is. Ook van de
trainers komen geen suggesties.
Ik kan het spelpeil niet verbete-
Libregts: „Verpakking interes
seert me helemaal niet, het gaat
om de inhoud. Een mooi lintje
zegt niets, het produkt moet in
houd hebben. Al die rapporten
vind ik zonde van het geld, 't is
toch belachelijk dat mensen die
niet uit de voetballerij voortko
men gaan bepalen welke spelers
ik moet kopen. Voetballers moe
ten eens gaan voetballen, trai
ners gaan trainen en bestuurders
besturen, het is dringend nood
zakelijk dat alles weer op de rails
gezet wordt. Collectief en met al
le geledingen".
Zwartkruis: „Door de clubs die
spelers leveren aan het Neder
lands elftal ben ik drie en een
half uur ter discussie gesteld,
omdat ik een grote fout gemaakt
had door het EK door te ?-aten
met de colleêa-trainers, dat wa
ren hun werknemers, daar had
een bondscoach niets mee te ma
ken. het beleid werd door de
clubs zelf wel bepaald. Als de
bakker en de slager het gaan uit
maken, als wij in de hoek wor
den gezet en geen enkele be
scherming krijgen, dan is dat een
droeve zaak. Ik vind dat een
bondscoach een voortrekker is.
In teamverband moeten de
schouders eronder, de coach
mag de aanzet geven. Ik wilde
met de prominente trainers iets
gaan doen aan de opvoeding.
Niet van de huidige profs, maar
de bakens verzetten naar de
jeugd, ik wilde een organisatie
opbouwen een vice-wereldkam-
pioen waardig. Die aanzet is niet
begrepen, is lachwekkend ge
maakt. Zo van: mensen, je wordt
bedonderd, ze komen hun belof
te niet na. Het is een proces dat
moet groeien, dat is niet begre
pen. Je kunt de mentaliteit niet
in een handomdraai verande-
Malaise
-Bij het zoeken naar een oplossing
voor de huidige malaise moeten
alle partijen meepraten. Prima,
maar de trainer neemt daarbij
toch een sleutelpositie in.
Looyen: „Een trainer heeft een be
langrijke positie, maar het gaat te
ver om daar alles aan op te han
gen. Toen we weinig punten had
den, zei het bestuur tegen mij:
kost wat kost punten halen, het
maakt geen kloot uit hoe. Nu is
het zaakje gered en zeggen ze:
het nieuwe seizoen moeten we
anders voetballen, zo jagen we
de mensen van de tribune. Als de
buit binnen is durven ze wel".
-Hoe groot is de speelruimte van de
trainer, krijgt iedere trainer van
zijn werkgever, het bestuur dus,
de ruimte om te werken zoals hij
wil?
Berger: „Is denk ik van club tot
club verschillend Aan het begin
van het vorige seizoen ging het
bij ons niet best. Toen dacht mijn
voorzitter dat hij in het rijtje
Harmsen, Ligthart thuishoorde.
Hij liet me komen en zei: we kun
nen ons nu niet meer permitte
ren punten te verliezen. Met
zoiets ben ik snel klaar, binnen
twee minuten stond ik buiten.
Voor dat soort dingen laat ik me
niet roepen. Reageer je zo bij
Ajax, dan kun je als trainer aan
de andere kant van de deur blij
ven, zo verschillend ligt het".
Libregts: „Ik speel de vraag terug.
Zeg mij maar hoe het moet. En:
neem je dan de verantwoording
ook. Dan zeggen ze: nee, daar
ben ik niet voor, jij bent toch de
trainer?
-Voor de teleurstellende belangstel
ling kan AZ model staan. Veruit
de sterkste in de afgelopen com
petitie en toch komen de mensen
niet massaal naar de Alkmaar
der Hout. Waar ligt het aan?
Berger: „AZ speelt voetbal waar
de kenner van zit te watertanden,
maar wat Jan Publiek niet
pruimt".
Zwartkruis: „Tc klinisch, AZ
biedt geen spektakel, te dood. d'r
gebeurt niets Met één penne-
8treek wordt door de pen al liet
goede van zo'n ploeg vergeten,
men is snel uitgekeken op een
ploeg die almaai wint ik denk
dat de pers de reikwijdte van zijn
geschrijf onvoldoende onder
kent. De pers begeleidt niet meer
kritisch, ze gaan beleid bepalen,
ze gaan je even vertellen of een
speler belangrijk geweest is voor
een club, ze gaan op de stoel van
de technische staf zitten, dat
neem ik ze kwalijk".
-Overschatten jullie de invloed van
de pers niet. als er aantrekkelijk
gevoetbald wordt komen de men
sen toch?
Libregts: „Zie ik de Duitse tv, dan
zie ik journalisten die de geïnter
viewde in zijn waarde laat. hier is
een interview wat de journalist
vindt, is dat ook de mening van
de geïnterviewde, dan is het
meegenomen. Hoor je wel eens
een Engelse commentator: o,
what a beatiful goal; moetje hier
de klinische chirurgen van Stu
dio Sport horen."
-Hoe staat het met het respect bij de
trainers onderling, d'r wordt in
de catacomben na afloop menig
verwijt heen en weer geslingerd.
Happel
Zw artkruis: „Het zou mooi zijn als
de trainers na afloop bij elkaar
gingen zitten en samen de wed
strijd analyseerden. Van gedach
ten wisselen met collega's is leer
zaam Ik heb een mooi voor
beeld. Happel zei driejaar terug,
toen ik bondscoach werd. tegen
mij Jan. doe het niet, het Neder
lands elftal gaat kapot en jij gaat
ook kapot. Suurbier weg. Rijs-
bergen naar Amerika, geen Rcn-
senbrink, der Willem weg,
Cruijff. Waarmee ik wil zeggen
hoe goed een Happel de situatie
inschatte. Hij zag de ravage voor
zich, telde de namen van de
vertrekkers en dacht aan mijn
lijf geen polonaise. Praten met
zo'n man heeft zin".
Looyen: Voetbal is een bijzonder
vak. iedereen denkt er iets van te
weten, waardoor je steeds op ei
kaars terrein komt. Ben je inge
nieur. dan blijven ze van je vak
af. Is te moeilijk, zo'n man heeft
ten slotte zeven jaar gestudeerd,
die zal het wel weten. Hij wordt
geaccepteerd als een autoriteit".
Terug naar het voetbal, wanneer is
de patient d'r slecht uit gaan
Zwartkruis: „We zijn met PSV.
Feyenoord en Ajax een soort
voetbal gaan spelen dat goed was
voor de Europese en de wereld
top, maar niet meer voor het pu
bliek. NEC. Telstar en noem
maar op proberen dat voetbal te
imiteren, terwijl ze het materiaal
niet hebben om het te spelen
Aan de andere kant FC Utrecht,
bal voor de pot. veel vuurwerk
Die spelstijl heeft men niet als
uitgangspunt gekozen. Ik denk
dat we langzamerhand moeten
kiezen. Voor de prestatie en dus
voor het klinische, wetenschap
pelijke voetbal met zijn wachten
op fouten van de tegenstander,
balbezit, rondspelen 01 ¥001 hl
publiek en dus voor spektakel".
Chinezen
Berger: „We zijn de Chinezen van
het voetbal. Door de ontwikke
ling van- ons topvoetbal zijn we
zo ver gegaan in ons denken, dat
we iedere tactische zet kunnen
beantwoorden met een tegenzet
De aantrekkelijkheid voor het
publiek hebben we daarbij uit
het oog verloren. Topploegen
zijn geïmiteerd door teams die de
kwaliteiten niet hadden. Het is
gebeurd op alle niveaus, tot bij
de amateurs, ja zelfs bij de jeugd
We zyn zover dat we alle aanval-
Mtementenvandedivei i t ti
men kunnen elimineren, daar
door is het eigen aanvalsspel on
dergeschikt geworden".
Libregts: "Toen Michels in Ajax'
gouden tyd Willem Suurbier
hangend rechtsbuiten liet spelen
werd dat gezien als een tactische
vondst, zo moest het. Nu gebeurt
het in elk c-clflal. waardoor van
hoog tot laag de rechtsbuiten op
geofferd wordt voor een hangen
de middenvelder. Die jeugdtrai
ners staan massaal te kijken bij
de trainingen, zien mijn spelers
slidings maken. 3500 meter lo
pen op de Coopertest. horen mij
roepen: karakter tonen, 's
Avonds schreeuwen zij het tegen
hun junioren. Dat is van kinde
ren kleine volwassenen maken.
Je moet geen poortjes en pionn-
nen kopen, laat ze maar met de
bal bezig ziin".
- Met de huidige voetballers krijgen
wc dtf IMIIin néef meer op de ban
ken. we moeten een nieuwe gene
ratie behendige voetballers kwe
ken. geen loopwonders maar bal
goochelaars.
Looyen: „Ik ben het er mee eens dat
we aan de basis moeten begin
nen, bij de jeugd worden de resul
taten te VW voorop gesteld Bij
de jeugdtrainer moet de mentali
teitsverandering beginnen. Het is
een egoïstisch trekje van de Hol
lander. de jeugdleider wil met
zijn elftal kampioen worde-
Zwartkruis: „Ik was in Argentinië,
daar hielden jongens uit alle lan
den in de rust en voor het begin
de ballen hoog. Ik heb de organi
satoren van dat gebeuren horen
zeggen: houdt de Nederlandse
jongens in de dug-out. laat ze niet
demonstreren, het publiek be
gint te fluiten. Dan die Braziliaan-
tjes, watervallen van techniek, ze
deden blindelings alles met de
bal. We moeten in Holland terug
naar de techniek. We hebben het
gezocht in de kracht, in het karak
ter. in de snelheid. Maar de basis
van het spel, de techniek, is de
laatste zeven jaar toch een stuk
minder geworden".
Berger: „Dan zal de huidige situa
tie toch moeten veranderen. De
hoogst gediplomeerde trainer
werkt bij de top. de jeugd op
woensdagmiddag wordt getraind
door Pietje die toch in de WW
loopt en die vroeger nog een keer
tje in het zesde gespeeld heeft. De
jeugdtrainer is de sluitpost op de
begroting"
Massaal
- Als het publiek weet dat het een
wedstrijd ais AZ-Ipswich tvorge-
schoteld krijgt dan komt het toch
massaal naar het stadion. Waar
om voetballen we niet altijd
Zwartkruis: „Die mensen komen
terug Ja Maar w hiken tochwwr
af omdat we voor de toeschou
wers maar weinig respect kun
nen opbrengen. Wc laten ze in
sneeuw en regen op een onover
dekte tribune zitten, zelfs geen
schutting is er om ze te bescher
men tegen de wind. Zo jaag je het
publiek weg. Als ik in de winter
naar PSV moest kon de lange on
derbroek thuisblijven. We zijn
mensen van deze tyd. we gaan
niet meer met ons fietsje naar het
werk. We hebben het afzien een
beetle verleerd".
Libregts: „We werken niet meer in
overall, wc heten geen arbeider
meer. maar werknemer. Vroeger
kwam een wedstrijd niet op de tv
omdat de dure plaatsen niet uit
verkocht waren, nu blijven de
staanplaatsen het langst bij de
kassa's liggen".
- Toeschouwersaantallen lopen
steeds nieer terug, dit jaar met
zo'n tien procent. In de marge zul
len de slechte voorzieningen een
rol spelen, maar hoofdzaak is toch
dat het publiek dit voetbal niet
meer pruimt.
Berger: „Het is een complex van
factoren, je kunt niet precies zeg
gen waar het zwaartepunt ligt Je
bent geneigd te zeggen op het
veld. ik moet dat tegenspreken.
FC Utrecht maakte zijn beste sei
zoen. voetbalt aantrekkelijk,
zorgt voor spektakel en deson
danks zijn er minder mensen by
de competitiewedstrijden geko
men".
Zwartkruis: „We hebben ons ge
spiegeld aan de topclubs, dat is
MB gtUPtldiflC nu D8T VtB htl
korps trainers geweest. Tien jaar
geleden is de verloedering begon
nen. we hebben gedacht dat de
topspelers zouden blyven
groeien, over opleiding en bege
leiding maakten we ons niet
druk Ik vind dat Oranje op geen
enkel groot toernooi mag ontbre
ken. maar ,v. /egg.t. het V. iv< r
junioren in Australië af en Duits
land gaat dankbaar in onze
plaats. We laten mogclykheden
liggen omdat iedereen voor zyn
eigen stekkie praat en er geen ge
zamenlijke verantwoording
