Pentagon: nog meer geld
Kansen Kania
op herkiezing
De nieuwe
paniek van de
Amerikanen
Schmidt en Mitterrand
eensgezind uit elkaar
Financieel getouwtrek in VS
EG blijft bij voorstel
regeling Afghanistan
Thatcher
met
tomaten
bekogeld
Franse eis blokkeert
EG-toetreding Spanje
Weerloos bij kernaanval?
PAGINA 8
BUITENLAND C
DINSDAG 14 JULI 1981
BONN (GPD) Aan het einde van
de tweedaagse Duits-Franse con
sultaties in Bonn hebben presi
dent Mitterrand en bondskanse
lier Schmidt er tijdens een ge
meenschappelijke persconferen
tie de nadruk op gelegd, dat ook
in de toekomst sprake zal zijn
van een „buitengewoon nauwe
samenwerking" tussen beide
landen. Francois Mitterrand
noemde de verhouding tussen
Bonn en Parijs „geprivilegeerd"
en zei, dat dit niet alleen een
hoeksteen voor de samenleving
in Europa is, maar ook voor de
verdere ontwikkeling in de we
reld.
Frankrijk en de Bondsrepubliek
zijn van mening, dat de EG op de
komende economische topcon
ferentie in Ottawa eensgezind
moet optreden. Schmidt zei dat
hij en Mitterrand het erover eens
zijn, dat het protectionisme in de
economische politiek bestreden
moet worden, en dat de economi
sche problemen in de wereld al
leen gemeenschappelijk opge
lost kunnen worden. De bonds
kanselier verklaarde, dat de
koers van de dollar gestabili
seerd moet worden en dat Frank
rijk en Duitsland in Ottawa aan
de Verenigde Staten duidelijk
zullen maken dat de zogenaamde
hoge-rentepolitiek van de Ameri
kanen negatieve consequenties
heeft voor de economische ont
wikkeling in Europa.
De gesprekken tussen de beide po
litieke leiders en de verschillen
de ministers van Frankrijk en de
Bondsrepubliek waren niet in de
laatste plaats zo positief omdat
ook de meningsverschillen dui
delijk uitgesproken zijn. Dat
geldt bijvoorbeeld voor het feit
dat Frankrijk hoopt dat de ver
volgconferentie van Madrid over
samenwerking en ontwikkeling
in Europa al in juli tot een resul
taat moet komen. Helmut
Schmidt heeft Mitterrand ge
zegd, dat de bondsregering ge
looft dat Moskou vanwege de
ontwikkelingen in Polen op dit
moment duidelijk geremd is. Po
litieke waarnemers gaan er te
vens van uit, dat de economische
en sociale politiek die de Franse
president zich voorstelt, nauwe
lijks in overeenstemming is met
de opvatting van de Duitse
bondsregering dat de sociale
marktpolitiek voorrang verdient.
Ten aanzien van het NAVO-besluit
over de modernisering van mid-
dellange-afstandsraketten in Eu
ropa heeft Mitterrand er geen
twijfel over laten bestaan, dat
Frankrijk nauwelijks geinteres-
seerd is in te snelle onderhande
lingen tussen de Sowjet-IJnie en
de Verenigde Staten over ontwa
pening. Mitterrand zei letterlijk,
dat „men eerst moet weten waar
over eventueel onderhandeld
moet worden", en dat daarvoor
meer informatie over de Russi
sche strategie gewenst is.
In een interview met het Westduit-
se weekblad Stern had de Franse
president zich nog krachtiger
uitgedrukt door te verkondigen,
dat het Westen in eerste instantie
moet na-bewapenen en pas daar
na vanuit een „sterke positie"
met Moskou kan onderhandelen.
Mitterrand verzuimde overigens
niet erop te wijzen, dat de Franse
nucleaire wapens niet mogen
worden betrokken bij een optel
som aangaande de militaire
krachtsverhouding tussen Oost
en West. De Franse strijdkrach
ten zijn immers teruggetrokken
uit het NAVO-commando.
Verder maakte Mitterrand duide
lijk, dat zijn land op de economi
sche topconferentie in Ottawa ei
genlijk meer geinteresseerd is in
een duidelijke solidariteit met
Washington dan te kankeren op
de rente- en valutapolitiek van
de Amerikanen.
WASHINGTON (GPD) Het Pentagon, het Amerikaanse
ministerie van defensie, kampt met geldgebrek terwijl
president Reagan voor de hoogste defensiebegroting in
vredestijd heeft gezorgd. Volgens een regeringsmemo
randum zal het Pentagon niet al haar plannetjes kun
nen uitvoeren. Frank Carlucci, de onderminister van
defensie, gaf dit onlangs toe in een interview met de
Washington Post. Zelfs de 7 procent verhoging van de
begroting voor de jaren 1982 tot 1987 is niet genoeg.
Uiteindelijk dreigt dit Reagans plannen om een einde
te maken aan het overheidstekort te doorkruisen.
Er gaan geruchten dat de Ameri
kaanse minister van defensie
daarom nog meer geld heeft ge
vraagd. Politiek wordt dat steeds
moeilijker, omdat de oppositie
tegen de bezuinigingen op so
ciaal gebied zal groeien. Het Con
gres zou iets dergelijks niet gauw
meer goedkeuren. Sommige ho
ge ambtenaren willen dan ook
defensie met het bekende snoei
mes behand.elen.
Als de inflatie hoger is dan presi
dent Reagan zo rooskleurig voor
speld heeft, dan zal er nog meer
geld aan defensieprogramma's
uitgegeven moeten worden.
Sommige economen voorzien
zelfs dat de hoge defensiebegro
ting de inflatie zal bevorderen.
Volgens de bekende Amerikaan
se econoom Lester Thurow zul
len nu wapenfabrieken met fa
brieken van consumptiegoede
ren vechten om de steeds schaar-
Weinig kans
oplossing
conflict
in Cambodja
NEW YORK (DPA/Reuter) - Secre
taris-generaal Kurt Waldheim
van de Verenigde Naties heeft
gisteren bij het begin van de VN-
conferentie over Cambodja de in
het conflict gewikkelde partijen
opgeroepen 'constructief aan
een oplossing voor de problemen
te werken. Waldheim noemde
het "een van de grootste trage
dies van onze tijd dat na de lange
oorlog in Indochina, vrede en
stabiliteit in Cambodja nog ver te
zoeken zijn".
Ongeveer 70 landen nemen deel
aan de conferentie, waarvan de
doeleinden zijn de terugtrekking
van de Vietnamese troepen uit
Cambodja en het houden van
vrije erkiezingen onder interna
tionaal toezicht.
Vietnam, dat het huidige bewind
in Cambodja aan de macht
bracht en er ongeveer 200.000
man troepen heeft, en de Sowjet-
Unie die Vietnam jaarlijks steunt
met twee miljard dollar, boycot
ten de conferentie. De kans op
een oplossing is daardoor gering.
ser wordende produktiemidde-
len. Want als de defensiebegro
ting omhoog gaat, dan zijn er
meer mankracht en machines
nodig in de defensie-industrie.
Maar omdat goede produktie-
middelen schaars zijn, zal de
prijs zeker omhoog gaan.
Die ontwikkeling is nu al merk
baar aan de salarissen van Ame
rikaanse ingenieurs. Door ge
brek aan belangstelling zijn er in
de laatste jaren maar weinig
ingenieurs bij gekomen.
Veel ingenieurs die de laatste ja
ren in Amerika afstudeerden zijn
buitenlanders, en die komen niet
voor een baantje bij een superge
heim Amerikaans defensie-insti
tuut in aanmerking. Een vers af
gestudeerde Amerikaanse inge
nieur kan dan ook gemakkelijk
op een aanvangssalaris van
60.000 gulden per jaar rekenen.
Men verwacht dat die salarissen
flink omhoog gaan naarmate er
meer behoefte aan ingenieurs
ontstaat. Een concurrerend be
drijf biedt dan bijvoorbeeld
70.000 gulden per jaar voor die
zelfde onervaren ingenieur. Dat
dergelijke verhogingen ook zul
len doorwerken in de prijzen van
defensiemateriaal staat buiten
twijfel.
De defensieaankopen worden al
lesbehalve op de vrije markt ver
richt. Er is nauwelijks concur
rentie tussen de wapenverko
pers. Het Pentagon verricht on
derzoek met enkele grote bedrij
ven, die daar een nieuw wapen
uit brouwen. De truc is dan om
het wapen zo goedkoop mogelijk
voor te stellen aan het Congres,
dat er meestal wel intrapt. Een
paar jaar later blijkt, dat zich
„onverwachte" kostenstijgingen
hebben voorgedaan. Het Penta
gon zit dan vast aan die produ
cent, want het wapenproject is al
een flink eind onderweg en de
eerste kosten zijn al gemaakt.
Dit betekent dat een begrotings
verhoging niet per se betere de
fensie betekent. Reagan heeft
ook nog geen einde kunnen ma
ken aan de rivaliteit tussen de
verschillende onderdelen van de
krijgsmacht, waardoor veel geld
in nutteloze prestigeprojecten
wordt gestoken om de ander de
loef af te steken. Het begrotings
bureau van het Congres vreest
dan ook dat de defensiebegro
ting een fikse 'staart' zal krijgen
in 1984. het jaar waarin Reagan
het tekort op de overheidsbegro
ting weggewerkt wil hebben.
Aan die opheffing van het begro
tingstekort twijfelt nu zelfs het
Pentagon.
(Van t
correspondent Jan Gerritsen)
BRUSSEL (GPD) - De Europese Gemeenschap houdt vast aan zijn voor
stel voor een vredesregeling in Afghanistan. Ondanks de afwijzende
Russische reacties besloten de ministers van buitenlandse zaken van
de tien EG-landen gisteren in Brussel het tijdens de EG-top in Luxem
burg aangenomen voorstel niet te wijzigen.
In een verklaring die na afloop van het EG-overlcg Werd uitgegeven,
noemden de tien ministers het Afghanistan plan „logisch, realistisch
en constructif'. Het EG-plan, dat een vredesconferentie in twee fasen
omvat, werd een week geleden in Moskou als „onrealistisch" afgewe
zen. De Russische minister Andrei Gromyko (buitenlandse zaken) zei
dat na een gesprek met zijn Britse ambtgenoot Lord Carrington.
i Premier Margaret Thatcher bracht
Liverpool vergezeld door veiligheidsagenten.
Pools partijcongres begonnen
LONDEN (DPA/Reuter) - Premier
Margaret Thatcher van Engeland
heeft gisteren een bezoek ge
bracht aan het door straatoproer
geteisterde Liverpool, op het
ogenblik waarop haar kabinet
zich bezon op nieuwe maatrege
len om een einde té maken aan
de onlusten in grote en kleinere
steden.
Mevrouw Thatcher, die per auto
van Londen naar Liverpool was
gebracht, sprak gedurende twin
tig minuten met mensen in Lod
ge Lane in de wijk Toxteth, waar
bij het oproer in het weekeinde
gebouwen afbrandden. Daarna
begaf zij zich naar het hoofdbu
reau van politie, waar zij sprak
met agenten. Van het korps in
Liverpool zijn er 300 gewond.
Besturen van grote steden hebben
gisteren aan de regering ge
vraagd om een investering van 6
miljard pond sterling in de eco
nomie, waarbij werk gevonden
zou kunnen worden voor
2.600.000 werklozen.
De vereniging van stedelijke over
heden verklaarde dat de recessie
een zeer negatieve uitwerking
had op stadskernen, "die toch al
met ernstige problemen te kam
pen hebben". Bij haar bezoek
aan Liverpool werden tomaten
en rollen papier in de richting
van premier Thatcher geworpen,
maar zij werd er niet door getrof
fen.
Er deden zich gisteren voor het
eerst rellen vooi in Schotland. In
Dundee werd een politieauto
omgegooid en werden drie 'ben
zinebommen' naar de politie ge
gooid. In de midden-Engelse
stad Leicester vielen 500 zingen
de en krijsende jongelui eerst
met benzinebommen en stenen
de politie aan en sloegen daai .ia
aan het brandschatten. Het ge
volgde patroon was gelijk aan
dat van vorige week. Het oproer
brak uit in de naargeestige fa-
briekswijk Highfields, waar veel
gezinnen van Aziatische en Wes-
tindische afkomst wonen, maar
er deden ook veel blanke jonge-
In geheel Engeland zijn ruim twee
duizend jongelui gearresteerd
sinds de rellen begonnen.
WARSCHAU (GPD) - Terwijl in
het Cultuurpaleis in Warschau -
een door de Polen weinig ge
waardeerd geschenk van Stalin
aan het Poolse volk - de laatste
voorbereidingen werden getrof-,
fen voor het met spanning tege-
moetgeziene negende buitenge
wone partijcongres van de Pool
se communistische partij, arri
veerden gisteren de meeste van
het bescheiden aantal delegaties
die de partij heeft uitgenodigd
om het congres bij te wonen.
Belangrijk voor de Polen is de sa
menstelling van de delegatie van
de Sowjet-Unie. die wordt geleid
door Viktor Grishin, lid van het
,Russische Politburo en eerste se
cretaris van de afdeling Moskou
van de Russische communisti
sche partij. In rang is hij net hoog
genoeg om voor de Poolse com
munistische partij aanvaardbaar
te zijn en zijn afvaardiging door
het Kremlin is nog net geen bele
diging.
Meer gewicht hecht de Poolse par
tijleiding aan de tweede man in
de delegatie, Rasakov, een per
soonlijke vriend en adviseur van
de Russische partijleider en
staatshoofd Leonid Brezjnjev.
Het derde lid van de delegatie is
de Russische ambassadeur in
Warschau, Bons Aristov: Alle an
der Poolse bondgenoten binnen
het Warschau-pact, die alle een
delegatie hebben gestuurd, fcijn
evenals de Russische van tweede
rangorde.
Algemeen wordt verwacht dat de
huidige partijsecretaris Stanis-
law Kania zijn positie zal behou
den. Maar niemand in Polen
waagt het zich openlijk daarover
uit te spreken, omdat Kania voor
de functie van partijsecretaris
niet de enige kandidaat is en hij
op zijn minst een rivaal vindt in
Stefan Olszowski, een absolute
voorstander van de harde lijn.
BRUSSEL (GPD) - De toch al
moeizame onderhandelingen
tussen Madrid en de Europese
Tien over de Spaanse toetreding
tot de EG zijn in het slop geraakt.
Oorzaak was de nieuwe Franse
eis dat Spanje eerst de btw moet
invoeren alvorens het lid kan
worden van de Europese Ge
meenschap. Deze eis brengt de
Spaanse regering in grote moei
lijkheden.
Dit bleek gisteren in Brussel tij
dens een onderhandelingsronde
tussen Spanje en de Tien. Tot
verrassing van de Spaanse mi
nister van buitenlandse zaken
Perez Llorca bleken de EG-lan
den te hebben ingestemd met de
ze Franse eis. Tot nu toe hadden
de Tien in de onderhandelingen
met Madrid gezegd dat Spanje
alleen maar moest toezeggen de
btw te zullen invoeren ter ver
vanging van de huidige omzetbe
lasting.
Mager
„Het was vrij mager, wat we Span
je te bieden hadden", gaf minis
ter Van der Klaauw (buitenland
se zaken) toe. De verharding van
het Europese standpunt inzake
de btw betekent in feite een
blokkering van de onderhande
lingen. Invoering van de btw is
in Spanje een omstreden kwes
tie. Volgens deskundigen is met
de overschakeling op btw boven
dien zeker drie jaar gemoeid. Dit
betekent dat Spanje niet in 1983
lid van de EG kan worden, zoals
tot nu toe het streefdoel was.
Van der Klaauw en zijn Duitse col
lega Genscher waren tegen de
harde Franse opstelling. „Laten
we het politieke doel niet verge
ten: een democratisch Spanje
opnemen in een democratische
gemeenschap", aldus Van der
Klaauw. Frankrijk heeft al een
andere eis gesteld die de Spaan
se toetredingsbesprekingen be
moeilijkt. Parijs wil dat de Tien
het eerst onderling eens zijn over
aanpassing van de Europese
landbouwpolitiek alvorens met
Madrid over de landbouwproble
men wordt onderhandeld.
Er dreigt een nieuwe pa
niek in de Verenigfe
Staten, die grote in
vloed kan hebben op
de defensie-uitgaven
en de ontwapeningson
derhandelingen. Een
paniek vergelijkbaar
met die, toen de Sow
jet-Unie zijn eerste
atoombom tot ontplof
fing bracht en de Ame
rikanen voor was met
het lanceren van een
mens in de ruimte.
Ditmaal gaat het om een nog veel ernstiger zaak, die de militairen
al wel bekend was (maar taboe verklaarden, uit hun denken
banden, geheim hielden) en nu in de publieke discussie komt:
de machtige Verenigde Staten liggen er al tientallen jaren moge
lijk praktisch weerloos voor een Sowjet-kernaanval bij-
Reden is de elektromagnetische golf (EMP), die ontstaat bij een
kernexplosie in de ruimte. Een forse kernexplosie op 300 kilo
meter hoogte boven Nebraska zal alle communicatiesyste
men in de Verenigde Staten vernietigen, ongelofelijke schade
aanrichten aan alle elektronische apparatuur van de oostkust tot
de westkust en van Alaska tot Mexico. Een kernexplosie op 300
kilometer hoogte boven Zwitserland schakelt alle elektroni
sche systemen uit in een cirkel, waarbinnen Moskou, Madrid,
Athene, Engeland en half Scandinavi liggen; ook West-Europa
ligt er in feite onbeschermd bij, ondanks alle kostbare en vernuf
tige, maar vooral op elektronische systemen gebaseerd wapen
tuig.
De elektromagnetische golf, die bij een kernexplosie ontstaat,
werd zo'n twintig jaar geleden door de VS ontdekt bij kernproe
ven op 40 en 70 kilometer hoogte. Er trad enige verstoring op in
de ionosfeer, die korte tijd radioverbindingen en radarwaarne
mingen bemoeilijkte. Op die problemen richtte zich de militaire
aandacht.
Op 8 juli 1962 brachten de VS met een Thor-raket een 1,4 megaton
zware waterstofbom omhoog en lieten die ploffen op 370 kilo
meter hoogte boven Johnston Eiland. 1200 kilometer zuidweste
lijk van Hawaii. Het effect op de radioverbindingen was onver
wacht gering én de volgende proeven werden (totdat boven
grondse proeven in 1963 verboden werden) dan ook weer op
geringere hoogten genomen.
Maar op 8 juli 1962 ging op Hawaii de straatverlichting uit, de
telefoonverbindingen werden verbroken, overal begonnen
alarminstallaties te rinkelen, er traden storingen op in de elektri
citeitsvoorziening. Het duurde tot eind 1963 voordat natuurkun
digen van de Rand Corporation in Californi uitvonden hoe dat
kwam.
Bij een kernexplosie komt een zeer energierijke elektromagneti
sche straling (gammastraling) vrij. In de bovenste luchtlagen
slaat deze straling elektronen los uit de luchtmoleculen. Die
elektronen bereiken een snelheid van tienduizenden kilometers
per seconde. Zij bewegen zich in een spiraal om de veldlijnen
van het aardmagnetisch veld en zenden daarbij op hun beurt
straling uit.
Het gezamenlijk effect van die straling op aarde is een golf van
elektromagnetische energie met de kracht van een bliksemin
slag (veldsterkten van 25.000 tot 50.000 volt per meter), die zich
over duizenden kilometers uitbreidt en een spoor van verwoes
ting achterlaat in de wereld van elektrische en elektronische
apparaten. Elk metalen voorwerp (kabelantenne) neemt de golf
op en hoe groter het voorwerp, hoe groter de schade aan de
daarmee verbonden apparatuur.
De president van de Verepigde Staten heeft 43 verschillende ver
bindingskanalen met zijn strategische kern wapenmacht. Maar
is dat voldoende om bij het naderen van de Sowjet-raketten het
bevel tot lancering van vergeldingswapens te geven?
Men twijfelt. Defensie-minister Weinberger heeft daarom in april
een commissie opdracht gegeven een geheel hieuw communica
tiesysteem (een optisch glasvezelsysteem?) te ontwerpen, dat
zeker tegen EMP bestand is. De bestaande systemen zijn te om
vangrijk en te ingewikkeld om ze in hun geheel op EMP-besten-
digheid te kunnen testen zonder nieuwe kernproeven in de
ruimte.
Voor de president en zijn staf staan vier speciaal uitgeruste
Boeing-747-vliegtuigen paraat als vliegende commandopost.
Slechts één daarvan is bestand tegen EMP. De andere bevatten
per stuk 11.500 essentiële circuits, die definitief worden uitge
schakeld als het vliegtuig door EMP wordt getroffen. Er wordt
aan gewerkt ook deze vliegtuigen EMP-bestendig te maken,
maar dat werk is zeker niet voor 1983 gereed.
Honderden miljoenen dollars worden nu uitgegeven om allerlei
onderdelen van het verdedigingssysteem op EMP-bestendig-
heid te testen. Dat gebeurt met ondergrondse kernproeven in
Nevada, waarbij echter slechts een milde vorm van EMP ont
staat. En met simulatietechnieken, waaronder een twaalf verdie
pingen hoge, houten constructie op de luchtmachtbasis Kirt-
land in New Mexico waarop een B-52-bommenwerper kan staan
en een elektromagnetische puls kan worden opgewekt. Radarin
stallaties en computers worden extra goed geaard, met stalen
schilden afgeschermd en daarna getest.
Maar het biedt allemaal geen zekerheid.
Men kan zeggen, dat de VS rijkelijk Iaat zijn met het onderkennen
van de chaos die een enkele kernexplosie op grote hoogte boven
dit werelddeel kan veroorzaken. En met het inlichten van het
publiek. Pas vorige maand verscheen over EMP en zijn ver
woestende effecten een serie van drie artikelen in het weten
schappelijke tijdschrift Science: de militairen zwijgen er het
liefste over, maar laten af en toe iets los tijdens hoorzittingen
van senaatscommissies.
Dat Iaat zijn heeft zijn redenen. In de eerste plaats het verbod op
kernproeven bovengronds in 1963. Vóór die tijd bevatten elek
tronische systemen nog vacuum radiobuizen in plaats van tran
sistors en chips. En nu blijkt, dat radiobuizen duizenden malen
beter bestand zijn tegen EMP dan transistors en chips. Dat ver
klaart de late ontdekking ten dele.
De bovengrondse kernproeven van de VS vonden bovendien bo
ven de oceaan plaats. De Russische boven land, waar - hoe ge
ring de bevolkingsdichtheid ook moge zijn - altijd wel meer
elektronische apparatuur, hoe eenvoudig ook, staat opgesteld.
De Russische militaire natuurkundigen ontdekten het ver
schijnsel daarom veel eerder dan hun Amerikaanse collega's.
Het publieke debat over deze zaak komt in dè Verenigde Staten
nu eerst langzaam op gang. Dat debat kan tot panische reacties
leiden, tot doorbreking of opzegging van het verdrag waarbij
bovengrondse kernproeven worden verboden, tot gigantische
investeringen in nieuwe EMP-bestendige wapen- en communi
catiesystemen.
Het kan leiden tot een strategie gebaseerd op angst. Bijvoorbeeld
angst voor de Cosmos-kunstmanen van de Sowjet-Unie, die al
jaren regelmatig fotograferend op zo'n 200 tot 450 kilometer
hoogte over de VS scheren en waarvan er enkele best een pluto
niumbom, in plaats van een camera, kunnen bevatten. De elf tot
vijftien minuten „waarschuwingstijd" voordat Sowjet-raketten
de VS bereiken, waarin de president kan besluiten en opdracht
kan geven tot een tegenaanval, zijn dan teruggebracht tot nul
minuten. In zo'n op louter angst gebaseerde strategie past het
inzetten van het hele VS-kernwapenarsenaal bij de geringste
oorlogsdreiging.
De kans is niet gering dat, met president Reagan aan het bewind,
de angst voor een onverhoedse aanval, een gigantisch „Pearl
Harbor", het debat zal overheersen.
KEES WIESE
