Wat wil Reagan met
wapenbeheersing
VS rekenen niet meer op plaatsing kernwapens in Nederland
DONDERDAG 18 JUNI 1981
WASHINGTON Een positieve Nederlandse beslis
sing over de plaatsing van 48 kruisraketten is van
grote betekenis voor het Atlantisch bondgenoot
schap. Zo luidt de officiële boodschap in Washing
ton. Achter de schermen klinkt echter een ander
geluid.
De vertolkers daarvan noemen de officiële lezing
"peptalk". Nederland is wat hen betreft al „opgege
ven". Is in feite ook niet van betekenis, want Duits
land en Italië staan borg voor plaatsing van vol
doende raketten. De Euroraketten zijn in Washing
ton geen „hot item" meer.
Over één punt is iedereen het
eens: om militaire redenen
zijn de 48 raketten op Neder
landse bodem niet nodig. Ze
kunnen evengoed elders
staan. Maar een positieve be
slissing is van politiek en
psychologisch belang. De
eenheid en geloofwaardig
heid van het bondgenoot
schap zijn de inzet.
Vertolker van de officiële le
zing is onderminister voor
Europese zaken, Lawrence
Eagleburger. Hij is ook de
man die de onderhandeling
en met de Russen over be
perking vaa Euro-strategi
sche wapens gaat voorberei
den. Amerika houdt zich aan
de belofte die onderhandelin
gen te voeren, dan moet Eu
ropa zich ook houden aan de
afspraak de raketten te plaat
sen, zegt hij.
Europa moet zich afvragen of
de NAVO belangrijk voor
haar is. Het loslaten van de
TNF-beslissing (TNF staat
voor Theater Nuclear Forces)
kan de NAVO veel schade be
rokkenen, zegt een hoge re
geringsfunctionaris. Het
Amerikaanse vertrouwen in
bondgenootschappelijke be
sluiten zou verdwijnen.
Maar Robert Pranger, directeur
internationale zaken van het
Amerikaanse Enterprise In
stitute (een conservatieve
„denktank" met goede con
tacten met het Reagan-be-
wind) gelooft niet dat de
TNF-kwestie door Reagan
hoog zal worden opgespeeld.
Amerika heeft belangrijker
zaken aan het hoofd, zegt hij.
Perzische Golf
De Russische dreiging naar
Zuidwest-Azië en Japan is
een groter zorg, aldus Pran
ger. Dus zullen de Verenigde
Staten zich vooral toeleggen
op hun plannen voor een
sterke interventiemacht voor
het gebied rond de Perzische
Golf en militaire versterking
van Japan. „We kunnen best
leven met een negatieve Ne
derlandse beslissing", zegt
hij over de kruisraketten
kwestie.
In Washington wordt de in
vloed van een Nederlands
„nee" (of van uitstel van een
Nederlandse beslissing) op
de andere Europese bondge
noten niet groot geacht. De
Amerikanen rekenen op
West-Duitsland en Italië en
verwachten dat ook België
mee zal doen. Wel zegt men
dat in een mogelijk sneeuw
baleffect het enige echte ge
vaar van een afwijkende Ne
derlandse houding zou schui
len.
Stafleden van de Senaat en het
Huis van Afgevaardigden
voorzien een golf van anti-
Europese gevoelens wanneer
alle Europese bondgenoten
de kruisraketten zouden af
wijzen. Er zullen krachtige
stemmen opgaan om dan
maar de Amerikaanse troe
pen uit Europa terug te trek
ken.
„De grootste bedreiging voor
het bondgenootschap komt
niet van de houding van Ne
derland, rcjaar van irrationele
reacties in de Verenigde Sta
ten", zegt Pranger. „Als reac
tie kan er een zwenking naar
rechts komen. De isolationa-
listische, nationalistische
groep zal naar voren komen
en aandringen op het zoeken
van nieuwe vrienden, bond
genoten die werkelijk willen
helpen. Zuid-Afrika bijvoor
beeld".
Nu al bestaat er een sterk ge
voel dat de Europeanen voor
een prikje profiteren van de
Amerikaanse militaire be
scherming. „De lasten en de
risico's delen", wordt alom
geroepen. Minister Haig
werpt zich op als pleitbezor
ger van Europa. Terwijl Ame
rika de laatste tien jaar 13
procent minder uitgaf aan
de NAVO, groeiden de
Europese defensie-uitgaven
met 20 procent, rekent hij
voor. „Als we er alleen voor
zouden staan, zouden we
twee keer zoveel geld kwijt
zijn".
Filantropen
Toen de NAVO in december
1979 in Brussel instemde met
de bouw van 572 nieuwe ra
ketten (Pershing 2- en Kruis
raketten), werd tevens beslo
ten tot onderhandelingen
met de Sowjet-Unie over be
perking van het aantal raket
ten in Europa: het zogenaam
de „dubbelbesluit". Voor
standers van uitstel van de
Nederlandse plaatsingsbe
slissing (in het CDA te vin
den) vinden dat die beslis
sing mede afhankelijk moet
zijn van resultaten in het wa-
penbeheersingsoverleg.
Die gedachtengang wordt zo
wel voor als achter de scher
men in Washington verwor
pen. Als we zelf de nieuwe ra
ketten niet hebben, valt er
ook niet te onderhandelen,
zegt men. De Russen zijn
geen filantropen, dus praten
vanuit een zwakke positie
heeft geen enkele zin, zegt
een regeringsfunctionaris.
Op het Pentagon, het Ameri
kaanse ministerie van defen
sie, zegt een hoge functiona
ris: „Als we die raketten niet
plaatsen, zullen de Russen
ons in de onderhandelingen
niet serieus nemen. We hoe
ven er niet evenveel te heb
ben, maar iets is beter dan
niets".
Ook de Pentagon-man gelooft
niet in filantropische bedoe
lingen van de Sowjets. Voor
argumenten dat het afzien
van de raketten een mogelijk
heid is om de bewapenings
wedloop te doorbreken, heeft
hij geen begrip. Tien jaar ge-
Door Chiel Evers
In december 1979 be
sloot de NAVO in Eu
ropa 572 raketten voor
de middellange af
stand te plaatsen. Ne
derland onderschreef
het besluit, maar zei
pas in december 'BI
een beslissing over
plaatsing van 48 kruis
raketten op ons grond
gebied te zullen ne
men.
Bij de formatie van een
nieuw kabinet belooft
de rakettenkwestie
een van de moeilijkste
punten te worden.
PvdA zegt „neen", D'66
zegt „in de huidige om
standigheden neen" en
CDA neigt naar uitstel
van de beslissing.
In de Amerikaanse
hoofdstad Washington
heeft men de hoop op
een Nederlands „ja" al
opgegeven, zo bleek
verslaggevers Chiel
Evers, die in bijgaand
artikel een overzicht
geeft van de standpun
ten.
leden heerste er in Amerika
zo'n stemming, zegt hij. Maar
ondanks Amerika's vriende
lijker houding hebben de
Russen hun agressief gedrag
niet gewijzigd. Afghanistan
gaf de klap.
Zijn de Russen geen filantro
pen, de Amerikanen even
min, zo wordt in Europa ge
vreesd. Velen zetten daarom
vraagtekens achter de ernst
waarmee de Verenigde Sta
ten met de Sowjet-Unie zul
len onderhandelen over be
perking van de Eurostrategi-
sche wapens. Willen ze echt,
of doen ze het alleen maar om
ons tevreden te stellen?
Voor de gek
„Als we niet werkelijk vonden
dat de bewapening terug
moest, zouden we niet gaan
onderhandelen. We doen het
niet om Europa voor de gek
te houden, dat zou snel ge
noeg doorzien worden", zegt
een funtionaris op het State
Department (ministerie van
buitenlandse zaken), die
nauw bij de voorbereiding
van de onderhandelingen be
trokken is.
Van die onderhandelingen
moeten we niet al te snel wat
verwachten, wordt overal ge
zegd. Het wordt een moei
zaam proces. Alleen al het be
palen over welke wapensys
temen er gepraat gaat wor
den (alleen de SS-20 en de
NAVO-raketten die daar te
genover komen, of ook ande
re kernwapens in Europa?)
zal zeer tijdrovend zijn.
Zowel op het Pentagon als op
het State Department valt te
horen, dat de Amerikanen
niet van plart zijn het aantal
van 572 raketten in West-Eu
ropa onderhandelbaar te ma
ken. Dat wordt beschouwd
als een minimaal antwoord
op de 220 SS-20's met elk drie
kernkoppen die aan de oost
kant al zijn opgesteld.
De onderhandelingen zijn veel
eer bedoeld om verdere ont
wikkelingen te stoppen. „We
hopen dat we niet verder hoe
ven te gaan dan de NAVO-be-
slissing van december 1979",
zegt een hoge functionaris op
het State Department. „Dat
we de ontwikkeling in de
Sowjet-Unie kunnen stop
pen, om te voorkomen dat er
een nieuwe generatie syste
men komt, die wapenbeheer
sing nog moeilijker maakt".
In kringen van het Congres (het
Amerikaanse parlement) valt
scepsis waar te nemen.
„Sommigen in de regering
van Reagan zien wapenbe
heersing als een illusie", zegt
een staflid van de senaats
commissie voor buitenlandse
zaken. Maar vooralsnog gunt
hij de nieuwe president het
voordeel van de twijfel. „De
loop van de onderhande
lingen zal het uitwijzen.
Een stafmedewerker van de
Democraten in de Senaat
wijst op verdeeldheid in het
regeringskamp. Minister van
buitenlandse zaken, Alexan
der Haig, is wel serieus voor
stander van wapenbeheer-
singsoverleg, zegt hij, maar
van defensieminister Caspar
Weinberger durft hij dat niet
te zeggen.
Geen visie
De vraag is: naar wie luistert
president Ronald Reagan hi
meest? Reagan heeft zijn
sie op de buitenlandse po
tiek nog niet ontvouwt
Daarmee wil hij wachten to
dat hij de belangrijkste fina
ciële plannen door het Co
gres heeft gekregen Ma
volgens Pranger van het E
terprise Institute zal de pres
dent vooral naar het Penta
gon luisteren.
Pranger zelf vindt het overi
gens zinloos om met de Rus
sen te praten zolang de
raketten nog niet in Eu
ropa staan „Maar het was
een politieke beslissing. Die
onderhandelingen zijn er om
de Westduitse bondskanse
lier Schmidt te gerieven"
Ook Helmut Sonnenfeld. we
tenschapper van een wat pro
gressievere „denktank", het
Brookings Institute, zegt het
„Omdat Europese leiders
hun positie lieten afhangen
van onderhandelingen,
moest de regenng-Reagan
die wel beloven"
Er was nog een reden voor de
Amerikanen om zich bereid
te tonen tot praten. Er moest
een einde komen aan de
reeks vredesvoorstellen van
Brezjnjev. „Daardoor ont
stond de indruk in sommige
Europese kringen dat de
Russen alle initiatieven na
men en wij onwillig waren",
aldus een zegsman op het
Pentagon.
Dat laatste is niet juist, betoogt
hij. Betogen ook anderen. De
nieuwe Amerikaanse presi
dent heeft weliswaar SALT 2
naar de prullenbak verwezen,
besloten de bewapening tot
ongekende hoogte op te voe
ren en gezegd dat de Verenig
de Staten weer een leidende
positie op het wereldtoneel
zullen innemen, maar dat be
tekent nog geen streven naar
overwicht. „Er is een verschil
tussen nummer 1 willen zijn
en niet nummer 2 willen
zijn", aldus de Pentagon-
En het is van belang om „de an
dere kant" niet nummer 1 te
laten zijn, zegt hij. In Europa
zien we dat onvoldoende in.
„Ik ben bezorgd over de
trend om minder belang te
hechten aan het zeer serieuze
spel dat wij met de Sowjet-
Unie spelen", zegt hij. „Vijf
endertig jaar lang is niet om
streden geweest dat er van de
Sowjet-Unie dreiging uitgaat.
Nu is dat ineens wel het ge
val".
In Europa althans. In Ameri
kaanse regeringskringen is
dat allerminst het geval. Daar
heerst de overtuiging dat de
Sowjets er op uit zijn een wig
te drijven tussen de NAVO-
bondgenoten aan weerskan
ten van de Atlantische Oce
aan. Wanneer dat lukt. en Eu
ropa zou geen nieuwe raket
ten plaatsen tegenover de
Russische SS-20. zijn de
Westeuropese hoofdsteden
„gijzelaars" van de Sowjets,
zo wordt gewaarschuwd.
Weerstand bieden
„We moeten ons niet afvragen
wat ze van plan zijn, maar
eenvoudigweg kijken naar de
militaire mogelijkheden die
ze hebben en daar weerstand
aan bieden", zegt een functio
naris op het Pentagon.
„Versterking van het machtse
venwicht is een van de pijlers
onder het buitenlandse be
leid". zegt minister Haig. Hij
noemt „de Sowjet-activiteit
in de wereld het grootste ge
vaar voor de vrede". Vandaar
dat de nieuwe Amerikaanse
regering een programma
heelt om de komende vier
jaar vele miljarden dollars ex
tra aan bewapening uit te ge-
De bevolking lijkt vooralsnog
in grote meerderheid bereid
om de plannen te steunen.
„Als hot etiket militair is. kan
je er als senator maar beter
niet tegen zijn Zo is de stem
ming nu", zegt de medewer
ker van een vooraanstaand
Democratisch senaatslid
De kruisraketten passen vol
gens de Amerikanen volko
men m het hoofdstuk „af
schrikking". „Hoe denken
jullie, Europeanen, de Russi
sche tanks te kunnen af
schrikken zonder de dreiging
met een kernoorlog''", vraagt
een functionaris die zich op
het State Department bezig
houdt met Europese zaken
Maar schuilde het wezen van
de afschrikking er juist niet
in, dat de grote interconti
nentale raketten in Amerika,
die volledige verwoesting
van de Sowjet-Unie in petto
hebben, voor West-Europa
een nucleaire paraplu vorm
den? „Dat is wel zo", aldus de
zegsman, „maar het punt is
datje niet weet wat de Rus
sen denken. Misschien zijn
zij er niet van overtuigd dat
de Verenigde Staten bereid
zijn New York op het spel te
zetten als zij een vliegveld in
Nederland aanvallen Daar
om zijn kleine kernwapens in
Europa zelf nodig".
Helmut Sonnenfeld denkt daar
precies zo over. Er is een stap
nodig tussen de beschikbare
wapensystemen jn Europa en
de grote, strategische In mra
ketten. „Die afschrikking is
nodig om te voorkomen dat
we in een paar uur zouden
moeten beslissen over een ui
terst drastische reactie op
een Sowjet-aanval", zegt hij.
De kruisraketten in Europa
moeten de tweede en derde
linie van de Sowjet-troepen
bedreigen, aldus Sonnenfeld
over het nut van het nieuwe
wapentuig „Dat betekent
een afschrikking van het
soort landgevecht dat de
Russen het liefst hebben een
verrassingsaanval met latere
aanvoer van hulptroepen.
Daarom maken deze raketten
een oorlog in Europa minder
waarschijnlijk".
SIPRI
Het Stockholmse internationa
le instituut voor vredeson
derzoek SIPRI bestrijdt deze
visie. In het onlangs versche
nen jaarboek staat „Het lijkt
duidelijk dat aan het woord
afschrikking een interpreta
tie wordt gegeven die veel
wijder is dan de betekenis die
het VToeger had Vele jaren
lang heeft de in wezen defen
sieve strekking van deze con
ceptie als een nuttig vijge-
blad gediend voor in wezen
offensieve oogmerken".
„Er bestaat alle aanleiding voor
een drastische herwaarde
ring van de afschrikkingsge
dachte". aldus het SIPRI.
Een stabiel wederzijds af
schrikkingssysteem is een il
lusie doordat de supermo-
gendheden beide doorgaan
met de ontwikkeling van
kernwapens voor een be
perkte nucleaire oorlog.
„De beste methode voor
werkelijke wapenbeheersing
houdt in dat gebroken gaat
worden met de conceptie van
stabiele afschrikking en dat
zal worden teruggekeerd
naar pogingen om zowel een
pragmatische als een morele
grondslag aan nucleaire ont
wapening te geven", aldus
het SIPRI
Je zult maar in het ziekenhuis
belanden en bij die gelegen
heid ontdekken, dat je hele
maal niet meer in het zieken
fonds zit! Het zal gelukkig
niet vaak voorkomen, maar
Marian B. was wel zo onge
lukkig. Na haar ontslag uit
het ziekenhuis kwam ze met
de rekening bij ons: f5000,-,
waar moest ze dat vandaan
halen?
Wat bleek... Marian leed aan
een ernstige aangeboren
kwaal, waarvoor ze regelma
tig medische hulp nodig had;
periodiek moest ze ook in een
ziekenhuis worden opgeno
men. Een baan in het "vrije
bedrijf' was er voor haar niet
bij. Ze had wel een tijdlang
via de sociale werkplaats ge
werkt. In dat zg. WSW-dienst-
verband was ze verplicht ver
zekerd voor het ziekenfonds.
Dat veranderde toen ze ont
slag nam om zich volledig
aan haar hobby, schilderen,te
kunnen wijden. Ze viel terug
op haar arbeidsongeschikt
heidsuitkering (op grond van
de AAW). En aan deze uitke
ring is geen verplichte zie
kenfondsverzekering gekop
peld.
Deze verandering had ze moe
ten doorgeven aan haar zie
kenfonds. wat ze niet wist.
De sociale werkplaats gaf het
ziekenfonds wel door, dat ze
er niet meer werkte. Het zie
kenfonds schreef Marian
daarna tweemaal een brief
om haar te waarschuwen, dat
ze uitgeschreven zou worden,
als ze zich niet snel als vrij
willig verzekerde meldde.
Door een ongelukkige sa
menloop van omstandighe
den, waar het ziekenfonds en
Marian geen van beiden iets
aan konden doen, bereikten
de brieven haar niet. Het zie
kenfonds schreef haar uit en
kort daarna werd ze in het
ziekenhuis opgenomen.
Brandend huis
Voor mensen als Marian, die
niet verplicht in het zie
kenfonds verzekerd zijn, is
de vrijwillige ziekenfonds
verzekering in het leven ge
roepen.
Deze verzekering geeft dezelf
de rechten als de verplichte
ziekenfondsverzekering. Ie
dereen, die niet verplicht ver
zekerd is en een inkomen
heeft beneden de zg. loon
grens (op dit moment
f42.300.- bruto over 1980).
kan voor de vrijwillige verze
kering in aanmerking ko
men. Het ziekenfonds is wet
telijk verplicht ook die men
sen toe te laten, die op grond
van hun gezondheidstoe
stand of leeftijd een extra
ziekterisico lopen. Van hen
mag bovendien geen hogere
premie worden gevraagd.
Dat is het bijzondere van de
vrijwillige ziekenfondsverze
kering ten opzichte van de
partikuliere ziektekostenver
zekeringen.
Door dat verbod van "risicose
lectie" kan de premie voor de
vrijwillige verzekering wel
behoorlijk oplopen. Wie over
weegt zich voor de vrijwillige
verzekering aan te melden,
doet er dan ook goed aan
eens te kijken of hij met een
partikuliere verzekering in
zijn geval niet voordeliger uit
Het ziekenfonds mag dus niet
op gezondheid of leeftijd se
lecteren. Maar het mag wel
een wachttijd aanhouden, als
je niet tevoren en aansluitend
verplicht of (bij een ander zie
kenfonds bijv.) vrijwillig ver
zekerd bent geweest. Zo
geldt voor ziekenhuisopna
me een wachttijd van twee
maanden. Meld je je dus aan
en word je binnen twee
maanden daarna opgeno
men, dan worden de kosten
van de opname, voorzover
deze gemaakt worden binnen
die twee maanden, niet ver
goed.
Het wordt allemaal heel anders,
als je je pas meldt, wanneer je
al ziek bent en daarvoor zg
verstrekkingen (medische
hulp, opname) nodig hebt.
Je vormt dan niet zomaar een
"risico", maar een direct
"schadegeval". De zieken
fondsen hebben daarvoor
een naam: "brandend huis"
(als je huis in brand staat,
kun je het ook niet meer ver
zekeren). Het ziekenfonds
mag dan wel degelijk weige
ren je tot de vrijwillige verzeke
ring toe te laten!
De Ziekenfondsraad, die toe
zicht houdt op de zieken
fondsen, ook voor wat betreft
de vrijwillige verzekering, is
overigens wel van mening
dat de ziekenfondsen de toe
lating alleen zouden mogen
weigeren in geval van "apert
misbruik". De Raad denkt
daarbij aan gevallen, waarin
mensen bewust wachten met
hun aanmelding tot ze een
maal ziek zijn.
Misbruik
Hoe is het nu voor Marian afge
lopen9 We hebben het zie-
Koornbrugsteeg 2
2311 EK Leiden
kenfonds gevraagd Marian
alsnog in de vrijwillige verze
kering op te nemen en wel
met terugwerkende kracht
tot het moment waarop haar
verplichte verzekering was
geëindigd (dus toen ze ont
slag nam uit haar WSW
dienstverband) Concreet
kwam ons voorstel er dus op
neer, dat Marian de premie
over die periode zou betalen
en het ziekenfonds de zieken
huiskosten. We vonden dat in
het geval van Marian echt
niet teveel gevraagd, omdat
ze eigenlijk maar op één punt
in gebreke was gebleven ze
had het ziekenfonds niet
doorgegeven dat ze gestopt
was met werken. Maar we
vonden het tegefijkertijd zo
begrijpelijk, dat ze daaraan
niet had gedacht.
Het ziekenfonds stelde zich
eerst heel formeel op Marian
kon als verzekerde worden
toegelaten, maar niet met te
rugwerkende kracht Dus
niet minder, maar helaas ook
niet meer dan de wet bepaal
de
Het heeft heel wat overredings
kracht en daarmee tijd ge
kost voordat het ziekenfonds
inzag, dat hier geen sprake
was van het "aperte mis
bruik", waarvoor de weige
ringsbevoegdheid volgens de
Ziekenfondsraad bedoeld is
Uiteindelijk kreeg Manan
dus wat haar o.i. toekwam
Laksheid
Het is ons heel duidelijk gewor
den dat een "brandend huis",
dat ook maar enige laksheid
verweten kan worden ge-en
schijn van kans heeft op een
verzekering met terugwer
kende kracht "Je weet welk
risico je loopt of je hebt het
kunnen weten", redeneert
het ziekenfonds Een redelij
ke redenering die in het alge
meen ook opgaat voor men
sen. van wie de verplichte,
verzekering ophoudt.
Je bent immers verplicht om
standigheden. die tot het ein
de van de verplichte verzeke
ring leiden, bij het zieken
fonds te melden Bovendien
waarschuwt het ziekenfonds
je ook. als het op andere wtyat
hoort, dat je verplichte verze
kering is geëindigd Je krijgt
dan nog de kans je voor de
vrijwillige verzekering aan te
melden voordat het zieken
fonds tot uitschrijving over
gaat De vrijwillige verzeke
ring zou natuurlijk erg duur
(nog duurder) worden, als het
ziekenfonds "brandende hui
zen" zonder meer zou toela
ten.
