'Wagner blijft
ondanks alles
een genie
Smaak
'Lighthouse': suggestieve kameropera
toegelicht
TV BUITENLAND
'Pinkpop verwacht
50.000 bezoekers
Zweed Goran Jarvelt regisseert opera 'Parsifal'
DONDERDAG 4 JUNI 1981
RADIO - TV - KUNST
PAGINA 5
UTRECHT - Op operagebied heeft het
Holland Festival in de afgelopen drie de
cennia grote aandacht besteed aan nieu
we werken van Engelse componisten.
Menige compositie van Benjamin Britten
is in festivalverband voor het eerst in Ne
derland uitgevoerd, meestal in de oor
spronkelijke produktie, en nu lijkt Peter
Maxwell Davies de plaats te gaan inne
men die door het overlijden van zijn be
roemde landgenoot is opengevallen.
De Nederlandse première van "The Ligh
thouse" in het Muziekcentrum Vreden-
burg in Utrecht riep zelfs in meer dan één
opzicht herinneringen op aan de dramati
sche composities van Britten. Ook Davies
hanteert als basis voor zijn partituur een
conventioneel muzikaal idioom en daar
bij legt, hij eveneens een bijzonder talent
aan de dag voor het schrijven van compo
sities voor kleine bezetting.
De kameropera "The Lighthouse", die in
1980 tijdens het festival van Edinburg in
première ging, werd geschreven voor drie
zangers, twaalf musici en een beperkte
toneelruimte. Het libretto baseerde de
componist op de raadselachtige verdwij
ning in 1900 van drie vuurtorenwachters.
In de proloog schildert hij uiterst summier
het kader rond deze gebeurtenis met frag
mentarische beelden van zowel het ge
rechtelijk onderzoek in deze kwestie als
de ontdekking van de verlaten vuurtoren
door de bemanning van een bevoorra
dingsschip. De daarop volgende eenakter
laat zien hoe drie totaal verschillende ty
pes door een lange periode van eenzaam
heid gedesoriënteerd raken en daardoor
in de greep kunnen komen van hun eigen
verbeelding.
Een oplossing van het raadsel pretendeert
hij niet te geven. Wat hem bezighoudt is
vooral het gedrag van de mens op de
grens van de realiteit, en met de verras
sende slotscène suggereert hij dan ook
een tijdloze problematiek die veel belang
rijker is dan de opheldering van deze ene
verdwijning.
Ondanks de korte duur van de opera stellen
partituur en libretto hoge eisen aan de
drie protagonisten, die zowel de officie
ren als de vuurtorenwachters voor hun
rekening moeten nemen, maar ondanks
enkele schoonheidsfoutjes wisten Neil
Mackie, Christopher Keyte en David Wil
son Johnson dankbaar te profiteren van
de muzikale en dramatische mogelijkhe
den die de componist hen bood.
Het orkest speelde daarbij een opmerkelij
ke vierde rol, door behalve begeleidend
ook commentariërend op te treden met
een opmerkelijk suggestief klankenpalet
waarin vele traditionele muziekvormen
verweven waren.
De uitvoering onder leiding van John Care-
we behoort zeker tot de aantrekkelijkste
manifestaties van dit festival en verdient
grotere belangstelling dan gisteravond in
Utrecht door het publiek getoond werd.
De uitvoeringen van hedenavond (Stads
schouwburg Amsterdam) en morgen
avond (Koninklijke Schouwburg Den
Haag) hebben in elk geval het voordeel
van een betere entourage. Ondanks het
afschermen van de halve zaal was de
ruimte van Vredenburg namelijk veel te
ruim voor een dergelijk intiem werk.
De voorstelling van hedenavond wordt
rechtstreeks uitgezonden via Hilversum
2.
PAUL KORENHOF
NEDERLAND I
18.25 - Nieuws voor doven en slechthorenden (NOS)
18.30 - Jeugdjournaal (NOS)
18.36 - Sesamstraat (NOS)
18.50 - Eenakter in zwart-wit (NOS)
19.00 - De Flintstones (KRO)
19.25 - Hallo, daar ben ik weer (KRO)
19 50 - De KRO komt langs in. Heerlen (KRO)
20.50 - Het betere werk (KRO)
21.37 Journaal (NOS)
21.55 - Den Haag vandaag (NOS)
22.10 - Max: profiel van de componist Peter Maxwell Davies
(NOS)
23.10 - Journaal (NOS)
23.15 Nieuws voor doven en slechthorenden (NOS)
NEDERLAND II
18.57 - Journaal (NOS)
18.59 - Curcus, serie (VARA)
19.25 - De witte reiger (VARA)
20.00 Journaal (NOS)
20.27 - Vreemde vogels (VARA)
20.52 - Achter het nieuws (VARA)
21.30 - Theater thuis (VARA)
23.05 Journaal (NOS)
23.10 - Nieuws vor doven en slechthorenden (NOS)
DUITSE TV
DUITSLAND I
(Regionaal progr N'DR 18 00 Poli-
zennspektion. 18.30 Actualiteiten.
18 45 Klcutersene. 18.55 Regionaal
progr. 19.29 Sportprogr 19 59 Pro-
grammaoverz. WDR: 18 00 Erlesene
Verbrechen und makellose Morde.
18.15 Penmarnc. 19.15 Actualiteiten.
19.45 Informatief progr.). 19.15 Ac
tualiteiten. 20.00 Journaal. 20 15
Actuele doe. 2100 Amusements-
progr. 21.30 Muziekprogr 22.30 Ac
tualiteiten. 23.00 Klassieke muz.
23.45 Journaal.
DUITSLAND II
18.20 Frau uber vierzig. 19 00 Jour
naal. 19.30 Showprogr. 21.00 Actua
liteiten. 21.20 Informatief progr.
22.05 Al Irs - Het huwelijk, speelfilm.
22.35 Journaal.
DUITSLAND III WDR
18.00 Gevarieerd kinderprogr. 18.30
Cursus natuurkunde. 19 00 Jeugd-
magazine 19 45 Journal 3. 20.00
Journaal 20.15 Der falsche General.
22.20 Hobbymagazine 23.05 Infor
matief progr. 23 50 Journaal
BELGISCHE TV
BELGIË VLAAMS
19.00 Kinderfilmserie. 19.05 Jeugd-
progr 19 22 Informatief progr 19.37
Mededelingen en morgen. 1945
Journaal 20.10 Showprogr 21.00
Aktualiteitenmagazine 21 50 Dallas.
22 40 Journaal.
NET II
19.00 Kinderfilmserie 19.05 Jeugd-
progr 19.22 Informatief progr 19 37
Mededelingen en morgen. 19 45
Journaal 20 10 Naar het u bevalt
22.40 Filmrubriek.
De VARA zendt vanavond in het programma Theater Thuis de in
1979 met een Emmy Award bekroonde BBC-produktie "Op de
schouders van een reus" uit. Het is een indringende verfilming
van het boek, dat Marjorie Wallace en Michael Robson schreven
over het leven van Andy, een in 1962 geboren sofïenon-jongetje.
Andy speelt in deze film zijn eigen rol. Hxj wordt geadopteerd door
hen (Bryan Pringle) en Hazel (een indrukwekkende rol van Judi
Dench). Deze twee rechtlijnig denkende mensen halen Andy niet
zonder moeite uit het verpleeghuis, waar de jongen door de con
stante bescherming en betutteling niet leert zichzelf te zijn. Een
strijd volgt: met Andy, die zijn nukken en grillen langzaam
kwijtraakt, maar vooral met de bureaucratische overheid en met
de armoede waarin het echtpaar is gedompeld. (Ned. 2, 21.30
uur).
Memo staat voor mens- en milieuvriendelijk ondernemen. In ons
land zijn er momenteel een dikke duizend Memo-bedrijven, onder
nemingen waarbij het maken uan winst een ondergeschikte plaats
heeft en arbeidsvreugde voorop staat Andere lammerken van Me-
mo-bedrijven zijn kleinschaligheid, milieuvriendelijke produktie-
processen en een vorm van zelfbeheer. KRO-proqrammamaker Wil
Groot portretteerde drie van dergelijke bedrijfjes: een houtbewer
kingsonderneming, een eenmans klussenbednjfje en een kleine
elektronische industrie. De KRO zendt deze portretten vanavond
uit onder de titel „Het betere werk". (Nederland 1. 20.15 uur
DONDERDAG 4 JUNI
HILVERSUM I
P.P.: 18 50 Uit
zending. AVRO 19 00 Zo hoor je nog
eens wat. 19.20 (S) Kleintje Kaart,
verzoekprngr 20 '»d (Si Holland V>
tival 22 30 Nws 22 40 (S) Hennk
Vieuxtemps (1820-1881) en Eugene
Ysaye (1858-1931) leraar en leerling,
honderd, resp. vijftig jaar geleden
overleden. 23.15 (S) Jazz-spectrum.
23.55 Nws
HILVERSUM II
18.11 (S) Hier en nu. 18 30 (S) Daar
waar de molens staan. 18 45 (S) L*-
ger des Heilskwartier 19.02 <S) De
wereld zingt Gods lof 19.53 Kost
gangers 20 03 (S) Orgelconcert
20.35 (S) Literama-donderdag 21.02
(S) Op de vrije toer 22.00 (S) Hoogte
punten uit musical en operette 22 50
(S) Politiek bekeken NOS 23 02 (S)
Met het oog op morgen KRO 0.02 (S)
De Nachtspiegel 1 02(S) Niemands-
HILVERSUM III
NOS 18 03 (S) De Avond-pits met de
nationale hitparade TROS 19 02(S)
Poster 20 02 (S) Ferry Maat s soul
show. 22.02(S)Scsjun. 23 02 (S) Wim
van Putten met lp-werk
HILVERSUM I
leder heel uur nieuws. KKu Ver
volg Voor zessen klaar wakker (7 03
en 8 03 Echo. 7 30 Sociale inform
8 30 Meditatie i 9 03 (S) De Venster
bank 12 03 (S) Van Uur tot Uur
13 03 Echo 13.15 Kruis of Munt
14 02 (S) The Complet 16 02 (S) Op
«ie Valreep 17 57 Marktber i i.m.
KNUTB
HILVERSUM II
VPRO (7 30. 8 00 en 8 30 Nws 9 00
Gvmn v vr< n 9 10 W.it.-r t.in
den 9 15 Express VPRO NCRV
1030 Vaderlandse geschiedenis.
NOS 10 45 Werkbank AVRO 10 55
Sch.M.lradio 1 K< iS 1 1 20 Week in
week uit 12.26 Meded. voor land- en
tuinbouw 12 30 Nws 12 36 Aktua.
NOS 13 00 Nws 13 11 Meer over
minder NCRV 14 45 Onder School
tijd. NOS 15 00 "t Kan van nut zijn
15 30 Van onze redakti. VOO 17 00
.Si InJ.jr Radio (17.24 Meded 17 30
Nwi
HILVERSUM III
Ieder heel uur nieuws. 39 7.02 (S)
Ronduit op drie 8 02 EO-
Metterdaad-Memn 8 05 (S) Tijdsein.
9 02 (S) De muzikale fruitmand
10.03 (S) Muziek motief 10 45 (S) De
Lriod .,11 1» l lu ht NCRV
1103 (S) Pop non stop 12 03 (S)
Goeiemiddag VOO 14 03 (S) Tippa-
rade 15.20 (S) Popjournaal 15.30 (S)
Too 40
HILVERSUM IV
NOS 7 00 Nws. 7 02 (S) Vroeg klas
siek 9 00 Nws 9 02 (S) Muz uit de
Middeleeuwen en Renaissance.
10 00 (S) Vrijdagmorgen-no rt
Herbert von Karajan. aspekten van
een omstreden dirigent VOO 11 00
(Si Mij/ \,.»or miljoenen, deel L 12 00
Nws NOS 12 02 Holland Festival
Journaal VOO 12 05 (S> Muz. voor
miljoenen, deel 2 (1205 Muziek-
kwis 12 10 Muz. uit dc klass top 10
12 30 Nieuwe populaire klassteken
EO 13 00 (S) Klass klankjuwclcn
14 00 Nws 14 02 tS) Theologische
verkenningen 14 20 (S) Klass con
cert VPRO 15 00 (Sl Muziek op-
vier Klimaat en 3ndcre Haagse mu
ziek TELEAC 17 CO Gedragsthrra
pit les 5 17 30 Nws RVU NOS
17.36-18.00 Je kan nooit wete-
n .11).
AMSTERDAM (GPD) - Goran Jarvelt denkt diep na. Hoe
wel hij uit Zweden naar Nederland is gekomen om Wag
ners opera Parsifal in het kader van het Holland Festival
te regisseren en een zekere betrokkenheid dus van hem
verwacht mag worden, zegt hij toch niet direct ja. Dan
komt zijn antwoord: „Lieben Sie Wagner?... Trotzdem..."
Ondanks alles toch. „Ondanks alle vragen die je terecht
kunt stellen... Het is en blijft een genie".
Voor de sympathieke 33-jarige
Zweedse regisseur was het niet
zo'n gelukkige vraag. Maar dat hij
betrokken is bij de Parsifal is ze
ker. Wat is zijn opvatting over de
ze graal-geschie denis en in welke
stijl zal het werk worden uitge
voerd?
Jarvelt: „We, dat zijn decor- en kos
tuumontwerper Carl Friedrich
Oberle en ik, hebben het terrein
van de abstracte benaderingen
verlaten. De decors zijn zelfs rea
listisch te noemen, de sensuali
teit is bij tijd en wijle voelbaar-
„Dan wil ik voor alles deze epische
fabel laten zien, al hetgeen wat de
mensen daarin overkomt, het pu
re, werkelijke verhaal. Maar ja,
die graal-orde. Deze ridders be
waken dus de graal, waarin het
bloed van Christus is gevloeid en
de lans, waarmee een Romeins
soldaat Jezus verwondde. Vol
gens mij is hier sprake van een
godsdienst vol ongezonde
dwang, macht en schijnheilig
heid. Meer nog: de ridders zijn
egoïstisch ingesteld, en willen
het heil voor zichzelf houden,
door er boven op te gaan zitte-
„Maar de andere kant deugt net zo
min. Klingsor, die niet tot de orde
mocht toetreden vanwege zijn ui
terst zondige leven en Kundry, de
vrouwelijke schoonheid die nu
boete doet voor het feit dat zij
Christus eens heeft uitgelachen
en d;e nu door Klingsor gedwon
gen wordt om de uiteindelijke
held Parsifal in haar netten te ver
strikken, deze beiden vertegen
woordigen het lichamelijke de
sensualiteit en ook die is te eenzij
dig en niet zaligmakend".
„Het is uiteindelijk Parsifal, die
kans ziet een eenheid tot stand te
brengen tussen de graal-religie
en de sensualiteit en daarmee
wordt het ideaal bereikt. De ero
tiek van Klingsor is net zo sterk af
te wijzen als de godsdienst vol
zelfkwelling van de graal-ridders.
En het is slechts Parsifal, die niet
weet wat goed en kwaad is gege
ven uit beide het goede te creëren
en duidelijk te maken, dat men
dat goede niet voor zichzelf mag
houden".
- Het verhaal van de graal wordt
nog immer door tal van mensen
als een eerlijk mystiek gegeven be
schouwd. als een soort inwij
dingsmythe.
„Dat weet ik. Maar ik heb met tal
van christenen, intelligente chris
tenen wel te verstaan, gesproken
en die zeggen dat ook, dat er geen
goede godsdienst in dat verhaal
zit, en alleen maar vage mystiek.
Theologen zeggen dat, maar ook
kloosterlingen, Carmelieten bij
voorbeeld".
- Het is u bekend dat het verhaal
ook zeer freudiaans kan worden
uitgelegd. De lans waarmee
Christus is verwond en de kelk
waarin het bloed van de gekrui
sigde is opgevangen zijn dan res
pectievelijk symbool voor het
manlijke en het vrouwelijke ele
ment.
„Daar ben ik natuurlijk van op de
hoogte. Maar op die toer ga ik
toch niet werken. Wel is het zo,
dat ook ik in de speer een sym
bool zie, maar dat is er meer een
van daadkracht, van handeling.
Wie de speer heeft kan hem ge
bruiken, ten goede of ten kwa
de".
Goran Jarvelts opvatting zal in ons
GELEEN (ANP) Het Pinkpop Festival in Geleen. dat tweede pinkster
dag voor de twaalfde keer wordt gehouden, is al nagenoeg uitverkocht.
Een woordvoerder van de organisatie deelde gisteren mee dat er in de
voorverkoop al bijna vijfenveertigduizend kaarten zijn verkocht.
Niet alle vijftigduizend verwachte bezoekers hoeven hun toegangsbewijs
in de voorverkoop aan te schaffen. Volgens de woordvoerder wordt
met het oog op de vele Duitsers, Belgen, Fransen en Zwitsers, die jaar
lijks het festival bezoeken, een aantal kaarten in Geleen zelf verkocht.
Om al die duizenden die eerste pinksterdag al arriveren op te kunnen
vangen wordt verwezen naar de grotere campings in de buurt en de
slaapmogelijkheden die particulieren bieden. "De politie rijdt met een
speciaal informatiebusje rond om iedereen tijdig op te vangen", aldus
de woordvoerder. Ook op de plaats waar het festival wordt gehouden,
een sportcomplex aan de rand van de Limburgse stad, wordt de ver
langde informatie gegeven.
Volgens een woordvoerder van de Geleense politie worden op zondag
middag alle straten in het centrum en de aanvoerwegen naar het sport
complex voor alle verkeer afgesloten.
Het festival zelf begint 's ochtends om elf uur en moet, als alles volgens
schema verloopt, 's avonds omstreeks half negen voorbij zijn. Om ie
dereen goed op te vangen en het gigantische festijn in de juiste banen te
leiden heeft dc organisatie de hulp van ongeveer duizend vrijwilligers
ingeroepen. Vrijwilligers en bezoekers kunnen onder andere kijken en
luisteren naar groepen als Madness, Fischer Z, The New Adventures en
Ian Dury en The Blockheads.
ADVERTENTIE
land vele malen gewogen wor
den. En zeker vergeleken worden
met de werkelijk onovertroffen
plaatuitgave van DGG - vijf el
pees in cassette - waarop Herbert
von Karajan de scepter zwaai-
t.
Goran Jarvelt voor wie dit de eerste
Parsifal wordt die hij regisseert,
is er al drie jaar mee werkzaam.
Drie jaar geleden viel ook de be
slissing dat hij deze produktie
zou ensceneren.
Jarvelt is geboren in een gehucht in
Noord-Zweden. Hij kreeg zijn
vakopleiding aan de theater
school van het Koninklijk Dra
matisch Theater in Stockholm,
waar hij een kleine zes jaar lang
toekeek hoe Ingmar Bergmann
regisseerde. Éénmaal heeft hij
ook als assistent met hem ge
werkt. „Ik heb heel veel van hem
geleerd, maar ik ben daarna toch
welbewust mijn eigen weg ge
gaan. Want invloed heeft hij, ze
ker. In het dagelijks leven is het
een zeer beminnelijk mens, maar
wanneer hij regisseert is hij God
Goran Jarvelt: sensualiteit is bij tijd en wijle voelbaar.
zelf. Zo ben ik niet en zo wil ik
ook niet worden. Ik werk niet zo
autoritair".
Opera regisseren leerde Jarvelt in
zijn vakanties die hij doorbracht
in de zomerfestivals van Wadset-
na, een kleine plaats in Zweden,
waar vooral veel barok-opera met
oude instrumenten worden ge
speeld. Hij heeft voor zijn leeftijd
een aanzienlijke staat van dienst:
veel Verdi-opera's, Mozart, Ri
chard Strauss en Wagner.
- Het is je eerste Parsifal.
„Het is voor ons allemaal de eerste
parsifal. De hele cast zingt hem
voor het eerst. Dat maakt het zeer
spannend, maar daarom is er ook
een goede samenwerking".
De opera Parsifal is op 6 en 9 juni
in Scheveningen en op 13, 16, 19
en 22 juni in de Stadsschouw'
burg in Amsterdam te zien.
WIM HENK BAKKER
