In het land der blinden
is de Femisbank koning
Economie
Extra
Van derStee alsnog bekeerd:
mes in belastingwetgeving
P&HÏS! Beurs week
I'M! a
tTERDAG 30 MEI 1981
PAGINA 25
Als het in Nederland mogelijk
zou zijn om geld te storten op
een bankrekening, zonder
dat de belastingdienst weet
zou hebben van de rente die
over dat geld wordt ontvan
gen, dan zou veertig percent
van de Nederlanders zo'n re
kening nemen. Ruim twintig
percent zou het overwegen.
Dertien percent zou het prin-
cipieel afwijzen.
Als zo'n rekening niet bestaat
en de fiscus zou de controle
op belastingfraude uitbrei
den. dan zou ruim twintig
percent zijn geld in het bui
tenland onderbrengen, tien
percent zou het thuis bewa
ren, elf percent in een safelo
ket en zesendertig percent
zou het gewoon op de bank
laten staan.
De lijn die in het onlangs ge
houden onderzoek van bu
reau Ogilvie opvalt, wijkt in
wezen niet af van de bevin
dingen van W.J. van Bijster
veld, die in opdracht van de
minister van financiën onder
zoek deed naar belastingfrau
de in Nederland. Tweederde
van de belastingbetalers
neemt het niet zo nauw met
de wetgeving en heeft er geen
moeite mee de schatkist geld
te onthouden.
Ogilvie verrichtte het onder
zoek in opdracht van de Fe-
mis-bank, de bank die eigen
lijk geen bank is, maar zich
wel bank noemt, omdat de
naam "bank" in Nederland
niet beschermd is en de
melkboer op de hoek zijn
zaak morgen ook zonder pro
blemen tot bank zou kunnen
omdopen. Als die melkboer
dat doet op de manier van de
Femisbank, dan is zijn kostje
gekocht, dat blijkt wel uit bo
venstaande onderzoeksresul
taten.
"Financiële oplossingen vin
den voor belastingproble
men. Hoe maak je zwart geld
weer wit, hoe krijg je een
schaduweconomie weer le
gaal? Dat is mijn terrein", zo
geeft het brein achter de Fe
misbank Hendrik Owell in in
terviews ruiterlijk toe. En zo
is het maar net. De Femis
bank kan veel worden verwe
ten, maar niet dat men het
daar betrachte dienstbetoon
liever binnenskamers houdt.
Lafhartigheid is Owell
vreemd en waarom ook niet.
de wetgever legt zijn bedrijf
immers geen strobreed in de
weg.
De geschiedenis van de Femis
bank heeft veel van een span
nend jongensboek. Op 1 april
1977 duikt de naam in Neder
land voor het eerst op als een
kantoor wordt geopend in
Baarle-Nassau, een veelbe
sproken plaatsje in het Bra
bantse, dat voor een deel op
Nederlands en voor een an
der deel op Belgisch grond
gebied ligt. De anecdote wil
dat de Nederlands-Belgi
sche grens dwars door het
hoofdkantoor van Femis
loopt, zodat in Nederland kan
worden gedaan, wat in België
bij de wet verboden is en an
dersom. Feit is in elk geval
dat de naam "bank" in België
wel is beschermd en dat de
Femisbank voorbij de grens
gewoon Femis heet.
De bank staat in Nederland te
boek als een zg. commandi
taire vennootschap, met een
vermogen van 1,- (meer dan
dit symbolische bedrag is
door de wet niet vereist), op
gericht door H.J. Owell, ge
boren in Den Haag, maar
woonachtig in Liechtenstein,
belastingparadijs bij uitstek.
In Luxemburg is een soortge
lijke bank onder de vleugels
van Owell al sinds 1970 ope
rationeel. De lijn van de Ne
derlandse Femisbank naar
oprichter Owell is echter
moeilijk meer te trekken. De
bank wordt officiéél ge
stuurd vanuit de Femisbank
in West-Indië. Van daar lopen
echter weer verbindingen
naar Liechtenstein, naar op
richter Owell. Een ingewik
kelde constructie, dat moet
gezegd, maar uit juridisch en
belastingtechnisch oogpunt
uitermate voordelig.
Bekendheid dankt de Femis
bank vooral aan het tussen
tijds verzilveren van spaar-
brieven. In 1974 begonnen de
banken met de uitgifte van
spaarbrieven aan toonder
(niet op naam). Tegen beta
ling van bijvoorbeeld dui
zend gulden kon zo'n waar
depapier worden gekocht. De
koper legde zich vast het pa
pier pas na vijf jaar weer in te
wisselen en in ruil daan-oor
kreeg hij van de banken een
hoge rente. In vijf jaar tijd
kon het totaalbedrag van
spaarbrief plus rente zijn op
gelopen tot vijftienhonderd
gulden. Vijftig percent winst
dus voor een belegging zon
der risico en voor een beleg
ging die door de fiscus niet
kon worden achterhaald. De
brief stond immers niet op
naam. Weliswaar is op het
aangiftebiljet inkomstenbe
lasting de vraag naar het be
zit van spaarbrieven opgeno
men, maar geen haan die er
naar kraait als de zaak wordt
verzwegen. Ruim tien mil
jard gulden, negen percent
van het totale spaartegoed
van Nederland, was vorig
jaar in spaarbrieven aan toon
der belegd.
Zomer 1979 zag de toekomst er
voor de spaarbnefhouders
plotsklaps minder zonnig uit.
In het parlement gingen
stemmen op om de fraude
met spaarbrieven aan banden
te leggen, door het bezit uit
de anonimiteit te houden Ju
ridisch geen eenvoudig kar
wei. Bij het kopen van de
brief wordt immers een ver
bintenis aangegaan waarvan
de anonimiteit wezenlijk be
standdeel vormt; zo'n verbin
tenis zou door de banken niet
eenzijdig kunnen worden op
gezegd Ondanks die moei
lijkheid kozen veel spaar
bnefhouders eieren voor hun
geld en wilden van hun bezit
af Bij de banken lukte dat
niet (de Nederlandsche Bank
verbiedt tussentijdse verzil
vering). de Femis bank ech
ter deed het wel. Deze bank
staat niet ingeschreven bij de
Nederlandsche Bank en is
om die reden niet aan de re
gels gehouden. Femis betaal
de uit. uiteraard niet. zonder
daar zelf financieel voordeel
bij te hebben, maar de spaar
briefbezitters waren allang
blij. Hun veelal zwarte geld
was veilig gesteld; er kan rus
tig naar een nieuwe bestem
ming worden uitgekeken
Telebankieren
Het nieuwste project van de Fe
misbank heet "Telebankie
ren". Met de privacy van de
klant is het bij de gewone
banken maar slecht gesteld,
vindt Femis. een willekeuri
ge bankbediende kan zich in
het saldo van iedere klant
verdiepen en dat moest niet
mogen. Uitkomst voor potte-
kijkers biedt een koffertje,
waarin een draagbaar appa
raat dat telefonisch bankop
drachten kan doorgeven aan
de computer van Femis.
Geen mens die er aan te pas
komt. behalve de opdracht
gever zelf. Staat een reke
ninghouder rood. dan is er
een signaal van de computer
en komt de mens er toch aan
te pas. maar dat is dan eigen
schuld van de rekeninghou
der Deze moet overigens om
dit soort narigheden te voor
komen wel een garantiebe
drag van negen mille storten,
zodat het signaal pas over
hoeft te gaan als ook dat be
drag is opgesoupeerd.
Over de handel in spaarbrieven
kunnen we kort zijn. Dat kan
en dat mag Minister Van der
Stee heeft de Tweede Kamer
duidelijk gemaakt dat Ferms
niets illegaals doet; er is im
mers geen sprake van een in
schrijving bij de Nederland
sche Bank.
Wat het 'telebankieren' betreft'
dat het kan mag bij de huidi
ge stand van de technologie
nauwelijks nog als wonder
worden aangemerkt. Of het
ook mac is nog onduidelijk.
Belangrijke vraag is natuur
lijk of Femis. net als alle an
dere banken, bij de fiscus
opening van zaken moet ge
ven over het reilen en zeilen
van haar cliënten Moet dat.
dan heeft "telebankieren"*
weinig zin. Hoeft dat niet dan
heeft de belastingdienst er
weer een zorg bij en de Femis
een hoop klandizie. Justitiële
autoriteiten hebben de zaak
in onderzoek: Femis is deze
week met het "telebankie
ren" begonnen.
TON VAN BRUSSEL
De verkiezingen zijn achter de
rug. De formatie van een
nieuw kabinet staat voor de
deur. Aan de vergadertafel
wacht de onderhandelaars
straks een forse papierwin
kel. De zittende regering
heeft immers een half jaar
geleden aangekondigd tij
dens de kabinetsformatie
een overzicht op tafel te leg
gen van alle begrotingspos
ten die voor bezuiniging in
aanmerking komen.
In die stapel suggesties voor
nieuw beleid is er ook één
van een clubje ambtenaren
van het ministerie van finan
ciën. Een nu nog geheime no
ta, waarin voorstellen en sug
gesties voor een ingrijpende
herziening van het belas
tingstelsel. Een onderwerp
dat in de achterliggende ver
kiezingsstrijd hoegenaamd
geen aandacht heeft gekre
gen, maar waarvan de behan
deling nauwelijks nog uitstel
kan verdragen.
Professor Hofstra, de socialisti
sche minister van financiën
in het derde kabinet Drees,
vatte de problemen vorige
week tijdens de jaarvergade
ring van de inspecteurs van
de belastingdienst nog weer
eens kernachtig samen: "De
laatste jaren is de toestand
voor onze belastingheffing
steeds zorgwekkender ge
worden. De wetgeving is zo
ingewikkeld dat veel belas
tingplichtigen niet meer in
staat zijn hun eigen aangifte
biljet in te vullen. De belas
tingfraude neemt hand over
hand toe. De onderbezetting
t_ bij de belastingdienst maakt
een effectieve controle onmo
gelijk. Dat alles levert de
schatkist onaanvaardbare
verliezen opDoor deze
zorgwekkende ontwikkeling
groeit in de belastingdienst
een gevoel van machteloos
heid en frustratie".
Hofstra's betoog beoogde een
tweeledig effect. Een hart on
der de riem van het moedelo
ze inspecteursvolk en een
signaal naar de buitenwacht,
naar regering en parlement.
Aan beide bestaat behoefte.
Gezien de hardnekkigheid
waarmee de vuile was aan de
gevel wordt gehangen, lijkt
de arbeidsvreugde in de be-
tonkolossen van 's Rijksbe
lastingen de grenzen van het
toelaatbare te hebben over
schreden. Vreemd is dat niet.
Veel meer dan voor de da
dendrang van politiek Den
Haag is bewondering op zijn
plaats voor de niet aflatende
energie waarmee mensen als
Hofstra al sinds jaar en dag
met hun boodschap door het
land trekken. Want dat is het
tragische aan zijn rede van
vorige week; had hij er in zijn
archief één van vier of nog
langer geleden opgedoken,
dan was dat niemand opge
vallen.
Maken we de balans op, dan
blijkt vooral de inkomstenbe
lasting mikpunt van kritiek.
Daarbij gaat het zowel om de
tarieven, als om de aftrekpos
ten, die bij het bepalen van
het belastbaar inkomen kun
nen worden gehanteerd.
Een belasting van 72% (het ma
ximumtarief dat over de top
van het inkomen moet wor
den betaald) wordt als te
hoog ervaren; de onuitputte
lijke reeks van aftrekposten
leidt er aan de ene kant toe
dat zelfs weldenkende Ne
derlanders er niet meer mee
overweg kunnen en heeft aan
de andere kant tot gevolg dat
niet eens de kwaadwilligste
landgenoten tot belastingont
wijking en belastingontdui
king overgaan.
Voor de schatkist heeft dat
twee gevolgen: belastingont
duiking leidt tot een vermin
derde opbrengst. Maar iedere
Nederlander die verzuimt bij
het invullen van zijn aangifte
biljet de hulp van een des
kundige in te roepen loopt
grote kans te veel belasting te
betalen. En daar heeft de
schatkist uiteraard baat bij.
Het geldende systeem van af
trekposten werkt op die ma
nier een ongelijkheid in de
hand: de slimste landgeno
ten, niet gehinderd door een
sprekend geweten, kunnen
aan de belasting een aardige
duit verdienen, ten koste van
de Nederlanders die de zaak
wel naar eer en geweten po
gen af te werken of met af
trekposten niets te maken
hebben, omdat ze alleen
loonbelasting betalen. Aan
die wildgroei in het aantal af
trekposten heeft Nederland,
hoe vreemd dat ook mag
klinken, een notering te dan
ken in de top vijftig van de
belastingparadijzen in de we
reld.
De problematiek van hoge ta
rieven en aftrekposten is niet
uniek. In Engeland bijvoor
beeld is een min of meer ver
gelijkbare situatie aan de or
de. Dat bracht het befaamde
opinieweekblad "The Econo
mist" een aantal jaren gele
den tot het volgende voor
stel: schaf alle aftrekposten
af en verlaag de inkomsten
belasting tot vijftien percent,
dan blijft de opbrengst gelijk.
De Leidse belastingdeskundi
ge en publicist Flip de Kam
las dat idee en bewerkte het
in zijn boek "Betalen is voor
de dommen" naar de situatie
in Nederland. Voor hem
stond voorop dat het principe
van betalen naar draagkracht
in onze belastingwetgeving
(wie meer verdient betaalt
ook een hoger percentage)
gehandhaafd moest blijven.
De Kam stelde in zijn boek
een basistarief voor van vijf
tien percent en een maxi
mumtarief van 60% (12% la
ger dan nu). Als dan ook alle
aftrekposten zouden worden
afgeschaft, zou ook hier de
opbrengst voor de schatkist
gelijk blijven. Gevolg: nie
mand gaat er op achteruit, al
leen de fraudeurs die zich
niet meer naar hartelust met
aftrekposten kunnen uitle-
Het voorstel van De Kam is tot
voor kort onbesproken geble
ven. Maatregelen van de
overheid kwamen neer op
uitbreiding van de belasting
dienst om meer controle mo
gelijk te maken, acties van de
Fiscale Inlichtingen en Op
sporingsdienst in de horeca
en bij makelaars en de
aanpak van spaarbrieven aan
toonder (zie elders op deze
pagina). Wel actviteiten dus.
maar de wortel van net
kwaad, dc wetgeving zelf.
bleef daarbij onverlet
De tegelijk met minister And-
riessen teruggetreden staats
secretaris van financien
Nooteboom moet genoemd
worden als zo ongeveer de
enige bewindsman die zich
de afgelopen jaren met meer
heeft bezig gehouden dan
symptoombestrijding. De zg.
"reparatiewetgeving" (her
ziening van de belastingwet
geving) werd door hem met
een opmerkelijke voortva
rend aangepakt, maar zijn
tijd was beperkt.
Een werkelijke fundamentele
herziening van de wetgeving
is echter ook onder Noot-
boom nimmer beleidsuit
gangspunt geweest. Ook na
de publicatie van het eerste
onderzoek naar belasting
fraude in Nederland door
W.J. van Bijsterveld (twee
van de drie Nederlanders
frauderen, zo luidde de
voornaamste conclusie), ook
na dat onderzoek wilde mi
nister Van der Stee daar nog
niets van weten
Een week voor de verkiezingen
echter bleek ook Van der
Stee de reparatiewetgeving
onvoldoende medicijn tegen
het kwaad te vinden.
Bijna een jaar later blijkt Van
der Stee van gedachten ver
anderd. In een gespek met
verslaggevers van het week
blad De Tijd zegt hg onder de
kop: belastingen drastisch
omlaag, maar dan ook geen
aftrek meer: "Het inkomsten
belastingsysteem is verziekt.
Failliet gaat me te ver, maar
wel zeer uit de hand gelopen
We moeten naar een tanef dat
veel lager is en waarbij het
aantal mensen dat behalve
loonbelasting ook inkom
stenbelasting moet betalen,
drastisch wordt verminderd
Het maximumtarief moet
naar 6()'< Als ik in de komen
de periode minister van fi
nancien zou of zal zijn zou ik
er veel over hebben om dat
nieuwe stelsel voor "85 te rea
liseren... Zo'n tariefsverla
ging kost geld en dat moet
onder meer worden betaald
uit beperking en afschaffing
van aftrekposten"
Het wel aardig om die uistpra-
ken te vergelijken met cita
ten uit een gesprek met Van
der Stee dat vorig jaar juli in
deze krant werd afgedrukt.
Vraag: Bijsterveld ontdekte dat
de meeste Nederlanders frau
deren. U komt met extra con
trole. Los je het daar nu nog
mee op of moet het systeem
eigenlijk op de helling''
Antwooid: "Nou nee, niet op
de helling. Ik voel er veel
voor om in de aftrekposten
een plafond aan te brengen,
een maximum Dat is niet
nieuw, dat gebeurt in het bui
tenland ook. Neem je die
maatregel, dan loop je inter
nationaal wat meer in de pas
en dat heeft voordelen voor
de kapitaalvlucht"
In het gesprek zegt Van der
Stee het tanef van 72% ook
w< I hoog tc vind< n. maar /egt
hij in reactie op de suggestie
van een maximumtarief van
60%: "Het is nog maar de
vraag of mensen die 72% be
talen en frauderen, daar op
eens mee ophouden als het
60% wordt"
De nota die op het ministerie is
opgesteld en in de formatie
op tafel komt. is vooral ge
schreven om te voorkomen
dat bg een eventueel vertrek
van Van der Stee weer jaren
voor wetgeving verloren
gaan. En die kans is bg elke
wisseüng van de wacht groot,
want zelfs Van der Stee. die
al eerder als staatssecretaris
op financien had gewerkt,
heeft de kritiek van de in
specteurs lange tijd naast
zich neergelegd met het argu
ment dat hg "nog maar net
op deze stoel" zat
door
C. Wagenaar
AMSTERDAM - De beursweek
voor New York en Amsterdam
!was gebroken door een nationale
ren een christelijke feestdag.
iGeen week dus voor een bepaal
de tendens, maar gezien de feiten
^op binnenlands- of internatio
naal politiek terrein, toch wel
zeen belangrijke week. Vooral
Wall Street liet we! degelijk een
tendens zien en die was duidelijk
omhoog gericht.
Amsterdam beleefde een verkie-
zingsweek, die op de beurs
moest worden verwerkt. Veel le
verde dit evenwel niet voor de
koersontwikkeling op. Maar Wall
Street was krachtig in herstel,
nadat de vorige week een verlies
van rond 10 punten had opgele
verd. Na maandag gesloten te
zijn geweest, begon de beurs
dinsdag met een krachtige op
mars naar de 1000, waarvan het
peil toen nog zo'n 25 punten ver
wijderd stond. Al snel werd de
hoogste stand van de mei maand
.ingenomen.
De oorzaak van Wall Street's plot
seling optimisme was tweerlei.
jDp de eerste plaats een aanwij
zing voor een duidelijke inflatie-
Vermindering en verder het be
loop van de deze week gehouden
conferentie van de OPEC-lan-
den.
Daar werd. na veel touwtrekken,
een belangrijke overwinning
door Saoedi-Arabië behaald,
want ook de haviken onder de
olieproducerende landen, legden
zich bij het bevriezen van de hui
dige prijzen neer. Zelfs het be
roep op Saoedi-Arabië zijn lagere
olieprijzen te laten optrekken tot
het niveau van de rest van de
OPEC-landen, werd niet gehono
reerd. Ook weigerde dit land zijn
huidige, hoog opgeschroefde
produkte te verminderen.
Wel besloot de rest van de OPEC-
landen hun olieproduktie te ver
lagen, om zo de overschotten op
de wereldmarkt en daarmee de
neerwaarts gerichte druk op de
olieprijzen wat te verminderen.
Aangezien deze overschotten
nog altijd enorm zijn, zal van die
verminderde pnjsdruk voorlopig
weinig terechtkomen. Saoedi-
Arabië had zelfs liever gehad dat
zijn mede-leden van het OPEC-
kartel tot prijsverlagingen waren
overgegaan.
Maar voor Amerika, dat nog altijd
veel olie invoert, was het besluit
tot het onveranderd houden van
de olieprijzen toch een belang
rijk pluspunt. Overigens dient
niet te worden vergeten dat de
olielanden door de forse koers
stijging van de dollar, die dit jaar
ten opzichte van vele andere va
luta al ruim 20 procent bedraagt,
op zich al een flinke inkomsten
stijging boeken, omdat de olie
nog altijd tegen dollars wordt af
gerekend.
Nederlandse autorijders ondervin
den dat vrijwel dagelijks, want
omdat de prijsdalingen op de
oliemarkten minder zijn dan de
koersstijging van de dollar, moe
ten wij de laatste maanden regel
matig meer voor de benzine beta
len. Voor Amerika een gunstige
ontwikkeling, die in Wall Street
feestelijk werd gevierd. Ditmaal
nog in de hand gewerkt door het
bericht dat de inflatie in april
maar 0.4 procent heeft bedragen,
op 5 procent jaarbasis. In maart
bedroeg de gemiddelde prijsstij
ging nog 0,6 procent, zodat er
zich een dalende tendens voor
doet.
Nu ook de geldhoeveelhcid in om
loop daalt, is de hoop gestegen
dat eindelijk een top in de rentes
tijging in zicht is, nadat het vorig
weekeinde de grote banken hun
rentetarieven opnieuw met een
half procent verhoogden tot 20,5
procent. Deze hoop nam toe.
toen een van de grote bankc-n
donderdag een balletje opwierp
om de rentemarkt te testen met
een renteverlaging tot 20 pro
cent.
Afnemende inflatie en toch ex
treem hoge rente duwden deze
tweek de Amerikaanse dollar
verder omhoog. In Amsterdam
golden al prgzen van boven de
f2,60, nog in de hand gewerkt
door een aanhoudende druk op
dc Franse frank. Deze ontwikke
ling kreeg zijn weerslag op de
Amsterdamse obligatiemarkt,
waar vooral na het bekend wor
den van dc verkiezingsuitslag
een flauwe stemming heerste De
Staat zou op de onderhandse
markt al tegen rentepercentages
van rond 12,5 procent lenen en
dit had een zware druk op de 12
procent-staatsleningen tot ge
volg.
De hypotheekbanken brachten de
afgifleprijzen van hun 12,5 pro
cent-pandbrieven terug van 101
op 100 procent, maar zullen ge
dwongen zgn nog verder naar
beneden tc gaan. Velen zien 13
procent-pandbrieven in het na
bije verschiet op de beurs ver
gt hijncn
Direct zichtbare invloed had de
verkiezingsuitslag overigens niet
op de Amsterdamse beurs Al
leen liet dc obligatiemarkt, zoals
reeds opgemerkt, een flauwe
stemming zien Beduchtheid
voor een lange formatieperiode,
die funest kan worden voor de
berooide staatskas, bracht ang
stige verkopers met obligaties
aan de markt
Daarbij komt dat de bccgfcring
van de begrotingstekorten tot
steeds alarmerender uitkomsten
leidt, waarvan het bedrag, vol
gens beweringen, nu al opgelo
pen zou zgn tot 30 miljard gul
den. Een zekere ongerustheid
lijkt echter wel op zgn plaats, als
dc huidige dcmissonaire en daar
door vleugellamme regering te
lang op zijn opvolger moet wach
ten Dat de gulden in dit vacuum
ernstig bedreigd kan worden, is
duidelijk.
De aandelenmarkt bleef deze week
vrij kleurloos terzgdr Er ging
ook niet veel om. Alleen KLM
volgde Wall Street en trok naar
nieuwe hoogterecords West-
land Utrecht moest, op het bar
slechte eerste kwartaal, zo n f 5
afstaan. Dc grote investeringen
die Wegener voor dc boeg heeft,
kostte het aandeel zo'n f3. maar
Ballast-Nedam steeg ongeveer
f5 op de grote bouwopdracht in
Saoedi Arabi
