-flEBnH
DRANKENOORLOGEN
HOLDEN BRANCHE UIT
ZATERDAG 30 MEI 1981
Het slijtersvak
maakt bittere tij
den door. Sinds in
1975 de vaste ver
koopprijzen van
gedistilleerd wer
den losgelaten en
daarna de ene
drankenoorlog na
de andere zich aan
diende, hebben
zo'n 450 slijterijen
in Nederland hun
deuren moeten
'sluiten. En daar
mee is de kater nog
lang niet verdre
ven. Waren de om
zetten en winst
marges gedurende
de laatste jaren al
tot een onaan
vaardbaar mini
mum gedaald, de
daarop volgende
accijnsverhogin
gen boden de bran
che zo mogelijk
een nog somberder
toekomstbeeld.
Het drankencon
cern Lucas Bols
ventileerde on
langs nog de vrees
dat in de komende
jaren de helft van
de 3400 nog reste
rende drankwin
kels in Nederland
het loodje zal moe
ten leggen. Bols
loopt in die ont
wikkeling zelf al
voorop. De slijte
rijenketen en
Drankenoorlogen:
jenever ouder
de kostprijs.
dochtermaat
schappij Gall
Gall werd in de af
gelopen jaren inge
krompen van 180
tot 100 vestigin
gen, en het ziet er
naar uit dat in de
komende jaren nog
Tekst:
Willem
Schrama
eens dertig filialen
zullen moeten slui
ten.
Toch is het vooral
de kleine zelfstan
dige slijter die
nauwelijks nog
kans op overleven
heeft. De sluier
van ambachtelijk
heid, die zijn win
kel ooit kenmerk
te, geeft vandaag
de dag geen be
staansrecht meer.
Alleen al in Leiden
verdwenen in de
afgelopen jaren ze
ventien verkoop
punten: De Kneg-
tel, Wakka, Van
den Bos en noem ze
maar op. Van wijn
handel Coster
ooit goed voor drie
filialen - resteert
nog één winkel aan
de Haarlemmer
straat. De 67-jarige
eigenaar E.J. Cos-
ter: "Ik besta nog,
maar vraag me
niet hoe".
"Het ziet ernaar uit dat
de ellende in versneld
tempo doorgaat", ver
zucht voorzitter Hooij
van het Bedrijfschap
voor de Detailhandel in
Alcoholhoudende
Dranken. "Het is nog
nooit zo beroerd ge
weest. De gemiddelde
leeftijd van de zelfstan
dige slijter is 47 jaar.
Dat betekent dat veel
ouderen op hun laatste
tenen lopen. Het is ge
woon stille armoe.
Voor de buurt wil men
z'n gezicht niet verlie
zen. Het is een kwestie
van de tijd uitzingen,
maar er is vaak geen
enkel toekomstper
spectief meer".
Hoe is het allemaal zo ver geko
men? Hooij vatte zijn verhaal
onlangs nog eens samen op
een openbare vergadering
van het bedrijfschap, tijdens
welke hij de overheid van
hardleersheid betichtte. Met
de ongekend hoge accijns
verhoging op gedistilleerd,
die per 1 januari 1980 werd
ingevoerd (2,40 gulden per li
ter), is de plank volkomen
misgeslagen, zo zei hij.
Want die verhoging maakte
duidelijk dat het gebruik van
gedistilleerd niet langer elas
tisch is ten opzichte van het
accijnsbeleid. Met andere
woorden: de omzetten van
slijterijen daalden in één jaar
tijd met vijftien procent, wat
resulteerde in een accijnsop
brengst die maar liefst 200
miljoen gulden beneden de
raming bleef.
Gezamenlijke acties van siga
renwinkeliers, slijters en de
BOVAG mochten dan tot re
sultaat hebben dat de laatste
accijnsverhoging van 1 ja
nuari 1981 beduidend lager
uitviel, ook nu is het Hooijs
stellige overtuiging dat de
overheid het meergeraamde
bedrag aan accijns (26 mil
joen gulden) niet zal ontvan
gen.
Belasting
Hij verwacht dat het publiek
dit jaar bij de drankenhandel
meer dan ooit selectief zijn
inkopen doet. De cijfers ge
ven dat al aan. Het verbruik
van gedistilleerd is sinds het
beëindigen van de diverse
drankenoorlogen drastisch
teruggelopen. En dat terwijl
de slijter er voor z'n omzet
grotendeels van afhankelijk
is: de verkoop van gedistil
leerd vormt gemiddeld 60
procent van de omzet, ge
volgd door wijn (24 procent),
bier (10 procent) en diversen
(6 procent).
Tegenover het dalende ver
bruik van gedistilleerd staat
weliswaar een lichte stijging
van de wijnomzet, maar die is
bij lange na niet voldoende
om de teruggang op te van
gen. De bierverkopen stabili
seerden zich in de afgelopen
jaren, maar het aandeel van
de slijters in de biermarkt is
slechts gering (ongeveer 15
procent van het totale ver
bruik, zijnde 85 liter per
hoofd van de bevolking per
jaar).
De accijnsverhogingen van de
afgelopen jaren zijn voor veel
ni.u^1
\t M -
slijters/wijnhandelaren dus
een extra stimulans geweest
om net bijltje er maar bij neer
te gooien. En het zijn ook
vooral de hoge kosten van
voorraadfinanciering die
daarmee verband houden.
Hooij:"Om maar eens een
voorbeeld te noemen. De ge
middelde slijter betaalt zo'n
70 procent belasting over een
voorraad van pakweg 60.000
gulden. Daar zit dus 42.000
gulden vóórfinanciering in.
Een rentelast van 5000 gul
den is dan heel normaal. En
dat moet je dan ophoesten
met 'n dubbeltje winst op een
liter jenever. Een kind kan
uitrekenen dat zoiets niet
kan".
Waarmee de slijter zo langza
merhand de meest bedreigde
groep in de detailhandel is
geworden. Bij een gemiddel
de omzet van vier ton boekte
hij vorig jaar een bruto winst
van 61.000 gulden. Dat is 14,3
procent en dat is nog minder
dan de immer noodlijdende
tabaksbranche.
Hooij: "Terwijl juist deze groep
te maken heeft met de hoog
ste investeringen en belastin
gen. Het is toch te gek dat op
een liter jenever van 15 gul
den niet minder dan 12 gul
den belasting moet worden
betaald De hele handel kost
in wezen maar drie gulden:
daar moeten de marges, de
producent, de toeleverings
bedrijven, het transport en de
flessen nog van worden be
taald".
"En dan moet los daarvan nog
over elke liter gedistilleerd
een dubbeltje vergunnings
recht worden ingeleverd. Een
soort verkapte accijns die 12
miljoen gulden per jaar ople
vert, terwijl alleen de in-
ningskosten al 6 miljoen gul
den vergen. Dan zeggen wij:
schenk ons dan die overige
zes miljoen, dat is in elk geval
een begin".
Eerste stap
Voorzitter D. Biesheuvel van
de Verenigde Nederlandse
Slijters:"De hele ellende is ei
genlijk begonnen met de in
voering van de nieuwe
drank- en horecawet in 1967.
Vóór die tijd was de slijters
branche een traditioneel be
drijf met slechts een beperkt
aantal vestigingspunten. Ge
distilleerd, daar hing altijd
nog en zekere mythe om
heen. Maar met de gewijzigde
drank- en horecawet werd
het voor praktisch iedereen
mogelijk om een drankwin
kel te beginnen. En het zijn
de nieuwkomers die ons vak
eigenlijk de das om hebben
gedaan. Vroeger waren de
marges goed, maar met het
loslaten van de prijzen werd
gedistilleerd een stuntartikel.
Een probleemloos artikel
ook, dus een gat in de markt
voor het grootwinkelbedrijf'.
"Maar de slijter was wel ge
dwongen om mee te gaan,
wilde hij zijn klanten niet
verliezen. Zijn marges gingen
drastisch omlaag, terwijl hij
anderzijds door de grote con
currentie niet de omzet kon
halen die het grootwinkelbe
drijf had. En wat je nu ziet is
een vreselijk ongezonde si
tuatie. Gedistilleerd wordt nu
praktisch tegen de kostprijs
verkocht, en vaak zelfs nog
daaronder. Kun je nagaan: in
landen als West-Duitsland of
de Verenigde Staten is het
zelfs strafbaar om een pro-
dukt onder de kostprijs te
verkopen".
Een hopeloze situatie, meent
ook Biesheuvel. Volgens
hem is het armoe troef in me
nige slijterij. "Men is begon
nen met de broekriem aan te
halen, maar nu is er al een si
tuatie dat mensen niet eens
meer op vakantie kunnen. Er
was ook nog een tijd dat de
slijter zich kon redden door
zijn voorraad op te soeperen,
maar intussen ontbreekt het
hem aan contanten. Zelfs de
inkoopvereniging kan hem
niet meer helpen: die levert
ook al uitsluitend tegen con
tante betaling of op z'n gun
stigst tegen betaling binnen
veertien dagen".
Hooij: "Het is daarom de hoog
ste tijd voor een zekere mark
tordening. De winsten van
voorheen, daar hoeven we
niet meer op te rekenen
Maar we willen af van die
nul-marge. Wij pleiten ve r
een herinvoering van de mi
nimumprijsregeling. Die is in
1977 om zeep geholpen door
processen van Dirk van den
Broek voor het Europese Hof
in Luxemburg, maar nu zie je
dat ook de grotere bedrijven
deze toestand onaanvaard
baar vinden. De meeste
grootwinkelbedrijven zijn
onderling al de minimaal
noodzakelijke marge van een
dubbeltje overeengekomen
Daar is de nood kennelijk
ook hoog. Al met al is dit mis
schien nog geen groots resul
taat, maar het is in elk geval
een eerste stap naar een meer
verantwoord prijsbeleid"
Vinoloog
Als gevolg van de gestegen
drankprijzen door accijnsver
hogingen ziet Hooij overi
gens nog een ander gevaar op
de loer liggen: dat van de
klandestiene jenever. Aange
nomen wordt dat ongeveer
zeven procent van de afzet
van gedistilleerd afkomstig is
van illegale stokerijen. Een
gedachte die bij voorbaat al
hoofpijn veroorzaakt Want
dat komt neer op zo'n slordi
ge 8 miljoen liter per jaar. be
paald een ongezonde slok op
de toch al niet zo natuurzui
vere Nederlandse borrel.
Slijter EJ Coster (67). 'Servi
ce wordt gelukkig nog gewaar
deerd" (foto Dirk Ketting)
Hooij:"Wy zeggen dan ook te
gen jonge ondernemers pro
fileer je. hang de vakman uit.
Dat is in elk geval iets waar
toe het grootwinkelbedrijf
niet in staat is Ons vak heeft
immers van oudsher te ma
ken met gezelligheid, het
scheppen van sfeer, thuis en
in de winkel Wij helpen de
mensen daarbij. Er is een
Wynacadcmic in het leven
geroepen waar geïnteresseer
den een cursus tot vinoloog
kunsten volgen Dal koopl
lekker. En als het verkoop
punt een specialisatie in wijn
niet toelaat, dan zeggen wij
maak een keuze, maar werk
in elk geval samen om een
blok te vormen Laai de dl
count dan maar een plicht-
winkel zijn, de zelfstandige
slijter moet een pretwinkel
zijn".
Een pretwinkel De 67-jarige
Leidse slijter Coster heeft er
ook z'n best voor gedaan. Hij
gaat prat op zijn stemmige ïn-
terieurtje. maar voelt zich aan
de andere kant danig in de
steek gelaten 'Die heren van
het bedrijfschap en de bon
den, die kunnen mooi praten
Die hebben in elk geval nog
een baantje, maar wie helpt
ons? Niemand toch? Of zeg
ik dat verkeerd? De ellende is
begonnen toen elke boef
maar een vergunning kon
krijgen. Bij ons werd vroeger
nog gekeken naar een vakdi
ploma en kredietwaardig
heid. maar dat telt kennelijk
allemaal niet meer. Je ziet het
toch over de hele linie. Wat is
er van de bakkers en de
melkboeren overgebleven?
De supermarkten zijn onze
artikelen als stuntwaar geen
gebruiken. Ik besta nog,
maar vraag niet hoe. Ik heb
het voordeel dat ik mijn las
ten tot een minimum kan be
perken".
Ook wijnhandel Coster - met
voorheen filialen aan de
Steenstraat en de Heren
straat moest in de loop der
jaren inkrimpen Alleen de
winkel aan de Haarlemmer
straat bestaat nog. Coster
runt het zaakje met zijn doch
ter Monique van wie hij niet
zonder trots vertelt dat ook
zij de cursus vinoloog n..-t
succes heeft gevolgd. Maar of
daarmee de toekomst van het
bedrijf is veilig gesteld, dat is
ook voor hem een open
vraag.
Geen vetpot
Coster 'Bier, fris en jenever. Ik
vind het niet erg als de men
sen het laten staan. Wijn is de
kurk waar we nog op dnjven.
Daar heb je niet die namen-
oorlogen. Maar al met al is
het vak er niet gezelliger op
geworden. Vóór de oorlog
was het al geen vetpot - toen
kocht je een liter jonge jene
ver voor nog geen drie gul
den maar tegenwoordig is
de situatie in wezen niet an
ders. Ik ben begonnen met
bezorg» n op dt (feta, cn in
1949 kocht ik voor het eerst
een bestelwagen. Tegen
woordig bezorgen we nog al
tijd. maar je moet wel zoveel
mogelijk combineren want
het loont niet meer Als ik
een chef cn een winkeljuf
frouw in deze winkel moest
neerzetten, kon ik morgen
sluiten".
"Wij hebben nog het geluk dat
we via verenigingen tamelijk
scherp kunnen inkopen. Die
inkoopcombinatics zijn het
behoud van veel slijters. Als
die er niet waren, zouden er
al veel meer ter ziele zijn ge
gaan. Maar die clubs zijn al
tijd ingesteld geweest op een
groot aantal leden, waarvan
er in de loop der jaren veel
zijn afgevallen. Dus moeten
ook daar de touwtjes worden
aangehaald. Ik heb hier in
Leiden vorig jaar nog iemand
zeer enthousiast een slijtcry
zien beginnen, maar binnen
de kortst mogelijke tijd bed
hy schulden bij de inkoop-
vercniging Nou. daar moet je
contant betalen dus was de
zaak alweer gauw opgc
doekt".
Over de schamele toekomst
kansen tenslotte "Ik ben
geen pessimist. Ik ben niet ie
mand die zegt ik zal mijn tijd
wel uitdienen. Tenslotte is
niks doen het ergste wat er is.
daar ga je aan kapot. Boven
dien is er nog het contact met
de mensen. Service wordt ge-
lukkig nog alt nd gewaar
deerd Maar of er voor onze
branche nog een opleving in
het verschiet ligt. ik weet het
niet Als ik nu jong was. zou
ik er in elk geval niet mevr
aan beginnen"
