rekenen
'Ik heb
niets
met
Aantjes af te
Schakel na 17 jaar
uit Tweede Kamer
ZATERDAG 30 MEI 1981
EXTRA
PAGINA 17
Maarten 1
Schakel, een
vertrouwd gezicht
verdwijnt uit de
Kamer.
Twintig leden van de
Tweede Kamer heb
ben het parlement de
rug toegekeerd. Oud
gedienden bevinden
zich onder hen. Zoals
Maarten Schakel, al
zeventien jaar kamer
lid. Eerst voor de ARP
(Anti Revolutionaire
Partij), later, na het sa
mengaan van de AR,
CHU en KVP, voor het
CDA. Een kleurrijke fi
guur die geen blad
voor de mond neemt.
Schakel vertrekt. Maar
wél met tegenzin.
Toen nieuwe kandida
ten voor de Tweede
Kamer op de kieslijst
werden ingedeeld (een
karwei dat vóór het sa
menklonteren van de
drie christelijke par
tijen plaats vond),
kreeg Schakel te ho
ren, dat de rit voor
hem er op zat. De bepa
ling in de AR-statuten:
als je 63 jaar bent kun
je niet meer voor een
periode van vier jaar
worden herkozen.
Daarom moet hij, ge
dwongen, vertrekken.
Daar was geen speld
tussen te krijgen. Het
CDA heeft die bepa
ling inmiddels laten
vallen
Het dorpje Noordeloos,
onder de rook van Go-
rinchem, waarvan
Schakel al jaren bur
gemeester is, zal zijn
eerste burger meer
binnen de gemeente
grenzen zien dan tot
nu toe het geval was.
Een plaatsje, waarmee
het oud-kamerlid een
sterke band heeft. In
de oorlogsjaren heb
ben de dorpelingen
hem als een verbeten
verzetsman leren ken
nen.
Schakel uit de landspo-
litiek, het zal wennen
zijn. Niet alleen voor
zijn aanhangers, maar
ook voor hem zelf.
Hoewel hij nu al diver
se aanbiedingen 'op
zak' heeft om in het be
drijfsleven wat klusjes
op te knappen. Zijn
vrouw heeft hem al la
ten weten 'blij' te zijn
haar man wat meer in
huiselijke kring te
hebben.
Schakel praat over ze
ventien jaar meedraai
en in het vaderlandse
politieke bedrijf, de af
faire rond het oorlogs
verleden van Willem
Aantjes, zijn omstre
den uitspraken over
het rassenprobleem in
Zal d-Afrika, zijn
vrouw die het niet al
tijd even gemakkelijk
heeft gehad en het
CDA.
tjes plannen had om terug te
keren in de politiek. Hij
vond, dat Willem Aantjes
consequenties moest trek
ken.
"Ja, dat is toch duidelijk? Die
man had niet meer kunnen
functioneren in de Kamer.
Zijn optreden zou telkens
worden begeleid door die be
zetting. In m'n gedachte
hoorde ik de interrupties al
en zag ik ook de politieke
prenten. Daarnaast", zegt
Schakel ernstig, "ik ken het
verzetswerk redelijk goed Ik
weet dat er nog een aantal la
biele strijders in leven is.
Mensen die, naar ik denk, het
gebruik van geweld zeker
niet uit de weg zouden zijn
gegaan. Nou, dat was dan
toch een anti-climax ge
weest....".
Heeft Schakel dan aanwijzin
gen dat er wat zou worden
beraamd als Aantjes inder
daad in de politiek was terug
gekomen?
"Geen concrete. Maar met een
kneedbom onder de auto
mocht ernstig rekening wor
den gehouden. Zulke gelui
den waren er. Begrijpelijk, ik
heb daar op gewezen. Zelfs in
het openbaar. En heb het ook
nog eens persoonlijk tegen
de minister-president ge
zegd. Ja. ja. ja die schrok
wel even toen 'ie dat hoorde"
Schakel heeft Aantjes na die
geruchtmakende affaire niet
meer gesproken. Althans niet
onder vier ogen. Wél heeft hij
hem nog eens ontmoet. "Een
bedankbrief heb ik hem ge
schreven toen 'ie besloot zich
definitief terug te trekken.
Alle sterkte heb ik hem ge
wenst. Voor mij blyfl Willem
een politieke vriend en een
goed collega. Ik heb niets
met hem af te rekenen...".
Via de SS
Als verzetsman kende Schakel
Aantjes al heel vroeg. Al di
rect na de oorlog hoorde
Schakel, dat het niet nodig
was om de student Aantjes te
arresteren. "Maar", voegt het
scheidende Kamerlid er vlug
aan toe. "we wisten toen niet.
dat hij via de SS terug naar
Nederland was gekomen
Want dan was 'ie beslist aan
gehouden De straf? Die was
niet al te hoog geweest Wat
Aantjes nu is overkomen, is
echt véél te zwaar".
Zuid-Afrika Schakel knikt
Zegt vooralsnog niets Niet
zolang geleden haalde htj zich
de woede van velen op de
hals Het ex-Tweede Kamer
lid bezocht het omstreden
land.
Liet achteraf horen "weinig"
van apartheid te hebben ge
merkt. Die gedachte heeft
hij inmiddels uitgebannen
"Er zullen grote veranderin
gen moeten plaats vinden,
wil er in de Zuidafnkaanse
landen écht vrede heersen.
Bij dat bezoek heb ik met
heel wat mensen gesproken.
't Is moeilijk om de roerselen
van die vele stammen te
doorgronden. Ja", geeft hy
nu toe, "ik heb die zaak toen,
denk ik, wat té licht inge
schat".
Als "geboren" AR-man was
Schakel het er van harte mee
eens, dat zyn meer dan hon
derd jaar oude partij opging
in een groter geheel het
CDA. Het Christen Democra
tisch Appél draait nu vier
jaar Die ingrijpende beslis
sing van toen, is die juist ge
weest?
Onomwonden klinkt het "ja".
"Ik heb het ervaren als een
noodzaak en zo ook geaccep
teerd Een paar jaar heb ik
het van naby beleefd. En ik
blyf positief Ook als man die
is gepopt in de AR-gelederen.
Ik had een enorme band ge
kweekt aan de basis van die
party. De allerlaatste spreek
beurt voor de AR. die kan ik
me nog als gisteren herinne
ren. Precies hetzelfde voelde
ik me als toen ik met de
deurknop van de fractieka
mer in m'n hand stond. Het
was afgelopen....".
NOORDELOOS Z'rl vrouw haalt opgelucht adem.
De politieke rit voor haar man zit erop. Een lange
rit. Zeventien jaar "pendelde" Maarten Schakel
tussen het dorp Noordeloos en Den Haag. Elke dag
opnieuw. Dat is allemaal voorbij. Het ex-Tweede-
Kamerlid wordt nu in de eerste plaats een échte
huisvader. Plus dat hij wat meer tijd krijgt voor
Noordeloos. Want daarvan is Schakel nog altijd
burgemeester
Hij beseft het maar al te goed:
zijn leven zal drastisch veran
deren. Pijnlijk was vooral het
afronden van z'n kamerwerk.
Stukken die hij zonder te le-
.zen in de prullenmand kon
laten glijden. Daar zou hij
niet meer aan toekomen.
Werk voor de opvolger. Dra
matiseren wil Schakel zeker
niet. Maar toch....het bloed
kruipt waar het niet gaan
kan.
De allerlaatste vergadering van
de CDA-fractie welt in hem
op. Niemand had er erg in,
dat Schakel niet meer terug
komt. Alleen hij zélf begreep
dat. Een brok moest hij weg
slikken bij die gedachte en
zijn greep om de deurknop
was, na afloop, wat steviger
dan normaal. Graag had 'ie er
nog eens vier jaar aan willen
vastknopen. Maar de regels
staken daar een stokje voor:
63 jaar oud betekende afha
ken. Oók voor Maarten Scha
kel.
Vrije tijd
"Ach", laat hij berustend we
ten, "ik heb nu wat meer tijd
voor mezelf en m'n gezin. De
politiek legt wel beslag op je.
Het vergt nogal wat van je
vrouw en kinderen. Je bent
er practisch nooit. Zo mis je
saillante momenten: een
kind dat is geslaagd voor zijn
examen. Daar kun je dan niet
bij zijn, omdat er in de Kamer
moet worden gestemd.Een
verjaardag waar je alleen
maar een handje kunt schud
den. Dan weer vlug weg.
Kom je thuis, is de laatste
gast allang weer verdwenen.
Ja, dat zal veranderen. Ik heb
zes kinderen, maar ik denk,
dat er niet één in mijn voet
sporen zal treden
Over zijn vrouw is Schakel vol
lof. "Zij heeft het moeilijke
spel dapper meegespeeld.
Vaak stond ze moederziel al
leen voor het opvoeden van
de kinderen. Wat denk je van
boze telefoontjes van kie
zers? Tientallen zijn dat cr ge
weest. En dan toch kalm blij
ven en die mensen rustig te
woord staan. Nee, zij heeft
het zeker niet gemakkelijk
gehad", denkt het ex-Kamer
lid.
Schakel vertrekt niet uit de Ka
mer als een ontevreden
mens. Integendeel. "Ik was,
als dat zou hebben gekund,
nog wel een periode beschik
baar geweest. Mijn werk is
voltooid. Dus ben ik tevre
den". Laat er wél direct op
volgen, dat hij het eens is met
de CDA-gedachte: leeftijd
mag géén rol spelen in de po
litiek. De Anti Revolutionaire
Partij, waaruit Schakel van
oorsprong voortkomt, dacht
daar anders over.
Deelfunctie
Tekst:
Jan
Westerlaken
kwam: Prinsjesdag 1964. Sa
men met Boersma, de vroe
gere minister van sociale za
ken. "Het was een deelfunc
tie. Nu is het meer dan een
dagtaak. De collega's van
toen hadden naast het kamer
werk gewoon een andere
baan. Geertsema, bijvoor
beeld, was burgemeester van
Wassenaar, Smallenbroek
was gedeputeerde in Drente
en professor Diepenhorst
was hoogleraar. Heb je er nu
als Kamerlid een baantje bij,
dan is dat een hele uitzonde
ring. Bovendien wordt het je
niet in dank afgenomen. Nee,
ik heb daar niet zoveel moei
te mee. Je brengt wél een
stuk ervaring mee uit die
maatschappij naar de Kamer.
Daar kun je voordeel uit put
ten. Niet persoonlijk, natuur
lijk. Dat kan niet. Want ieder
een kijkt je op de vingers. Of
je niet bezig bent met eigen
belang".
Schakel heeft het nooit "ver
der" gebracht dan onder
voorzitter van de Tweede Ka
mer. In al die jaren heeft hij
nooit op de stoel van een mi
nister gezeten. Of staatssecre
taris geweest....
"Kon niet", maakt Schakel dui
delijk. "Je kunt geen burge
meester en minister tegelijk
zijn. Ik wilde het ook niet.
Met Noordeloos heb ik zo'n
emotionele binding. De be
zetting in de oorlog heb ik er
meegemaakt, in hooibergen
en veeschuren geslapen,
vrienden heb ik er verloren.
Daarom ben ik er burgemees
ter geworden. Die baan wilde
ik niet opzeggen. Bij elke for
matie heb ik gezegd: ik ben
niet in de markt. Tja, dat ver
lichtte m'n werk wel. Ik was
geen medestrijder in die he
vige competitie onder kamer
leden. Er waren altijd klanten
genoeg voor zo'n ministers
post".
Dorpspolitiek
Terug naar de dorpspolitiek.
Zou Schakel wel buiten het
"grote" werk kunnen?
"Ach", relativeert hij, "ik denk
het wel. Natuurlijk, ik zal het
kamerwerk altijd met veel
belangstelling blijven volgen.
En op het Binnenhof heus
nog wel eens binnenstappen.
Als er wezenlijke debatten
zijn hoop ik die van bovenaf
te volgen. Voor mij valt er
niet zo'n groot gat. Voldoen
de mensen zijn er bij me ge
weest met de vraag of ik wat
taken op me kan nemen.
Dus....".
Schakel komt er eerlijk voor
uit: hij heeft van de landspo-
litick genoten. Teleurgesteld
is 'ie zeker niet. Kamerlid zijn
betekende voor hem het ver
vullen van een "edel am
bacht". "Het edele is", legt hij
uit. "dat je voor een volk met
verschillende belangen, toch
tot een oplossing komt. Dit
bindt de mensen. Ik vergelijk
het altijd met de regels van
een schaakspel. Zeker, er ge
beuren ongerechtigheden.
Maar toch zijn er door de ja
ren heen in Nederland voor
treffelijke zaken bereikt. Mij
heeft dit werk, zeventien jaar
lang, buitengewoon ge
boeid".
"Ups" en "downs". Schakel
heeft ze wel degelijk meege
maakt. Voor hem was een
"up" de kroning van konin
gin Beatrix. En'een "down"
was de affaire rond zijn colle
ga Willem Aantjes.
"Schakel over die zaak: "Een ka
ter was dat voor me. De ma
nier ook waarop die man is
aangepakt. Nee, dat kan
niet", windt hij zich nog op
"Als iemand zwaar is gestraft
voor zijn verleden, dan is dat
wel mr. Willem Aantjes Pro
fessor De Jong (hij ontdekte
dat Aantjes "fout" was in de
Tweede Wereldoorlog) was
rechter en openbare aankla
ger tegelijk. Dit had nooit
voor de televisie mogen ko
men. Ik wist het, omdat ik er
bij betrokken was. Eerst had
den de kamerleden op de
hoogte moeten worden ge
bracht. De meesten waren
volledig verrast".
Geweld
Tóch was het juist Schakel die
zich hevig verzette, toen Aan-
