Cloisonisme centraal
op Van Gogh-expositie
t Hw3
ALARM IN DE RODE BAAI
ZATERDAG 16 MEI 1981
Amsterdam
De schilder Vincent van Gogh is het middelpunt van een expositie, die eigenlijk gaat over
het "cloisonisme", een benaming voor een stijlkenmerk in het schilderen van een aantal
kunstenaars uit de vorige eeuw. Een groep van negen, waaronder dus ook Van Gogh,
heeft in de periode van 1886 tot 1891 "cloisonistisch" geschilderd.
De term is ontleend aan een email
leertechniek, het 'email cloison
ne. waarbij dunne gouden linten
»de velden omgrenzen- die met
~email worden opgevuld. De lin
ten fungeren als dijkjes en moe
ten voorkomen dat de kleuren
(email) door elkaar gaan lopen.
In de schilderkunst betekent dat
heldere, kleurvlakken door zwar
te streken omlijnd zijn.
De eerste schilder die deze tech
niek zou toepassen was Louis
Anquetin, en het was de franse
criticus Edouard Dujardin die bij
het zien van Anquetins schilde-
rijen op de term 'cloisonisme' is
gekomen. Aangezien er meer
-schilders volgden, onder andere
Gauguin, Toulouse-Lautrec. Ber-
rliard, kan er nu gesproken wor-
"den van een groep, die enige tijd
lang gelijkvormig schilderden,
wat dan het cloisonisme ge
noemd wordt. Het is alsof kunst
historici, die deze tentoonstel
ling samenstelden en bedachten,
nooit genoeg kunnen krijgen van
termen, groepjes en stijlen, want
behalve dit cloisonisme staat de
tijd vóór het jaar 1900 bol van de
ismes. Het wordt er niet duidelij
ker door, temeer als men be-
f denkt dat er behalve de zogehe
ten negen die hier gepresenteerd
worden, nog best wel andere
kunstenaars gevonden kunnen
worden, die gelijkvormig te werk
gaan, hetzij in dezelfde tijd, het
zij later. Dat zijn dan niet de ech
te cloisonisen, want behalve Vin-
..cent van Gogh en Louis Anque
tin zijn dat achtereenvolgens
Emile Bernard, Maurice Denis,
Paul Gauguin, Charles Laval, Ja
kob Meyer de Haan, Paul Séru-
sier en Henri de Toulouse-Lau
trec. Gaf Louis Anquetin de aan
leiding tot de term, het meest
.cloisonistisch waren Paul Gau-
*guin en Maurice Denis, waarbij
-men wel moet bedenken dai de
negen zelf nooit enige theorie
hebben achtergelaten wat vol
gens hen nu het cloisonisme was.
Alles wat er geschreven en uitge
dacht is over de negen, werd en
wordt door anderen gedaan. De
enige documenten van de negen
vormen de vele brieven die ze el
kaar schreven. Wat daarvan als
"materiaal werd gebruikt voor de
ze expositie is vooralsnog een
bijzonder duister gegeven.
Louis Anquetin (1861-1932) volgde
met Toulouse-Lautrec en Ber
nard, en later Van Gogh, het ate
lier van de schilder Cormonin
Parijs, rond de jaren 1885/1886.
Twee schilderijen maakt Anque
tin die het begin inluiden van
wat Dujardin het cloisonisme
noemde. De schilderijen 'De
maaier om twaalf uur ,de zomer'
en 'Avenue de Clichy om vijf uur
's avonds' stammen beiden uit
1887 en worden in datzelfde jaar
getoond in het restaurant Du
Chalet, op initiatief van Van
Gogh die in dat restaurant de ex
positie organiseerde. Behalve
Anquetin en Van Gogh, expo
seerden daar Toulouse-Lautrec
en Bernard. Zij vormden de zo
geheten groep van de 'Petit Bou
levard', aangezien aan de Grands
Boulevards de impressionisten
(Monet, Manet, Renoir, Degas
etc.) waren gevestigd en het 'offi
ciële' kunstcircuit vormden. Met
zijn leerling Laval keert Gauguin
in 1887 terug uit Martinique, be
zoekt de expositie en vestigt zich
vervolgens in de Bretonse plaats
Pont-Aven, waar zich Laval,
Meyer dé Haan, Sérusier en Ber
nard bij hem voegen. In latere in
stantie komt daar Maurice Denis,
via zijn vriend Sérusier, bij. De
situatie is nu als volgt: de groep
rond Gauguin in Pont-Aven,
Toulouse-Lautrec en Anquetin
in Parijs, en Vincent van Gogh in
Arles, waar hij m 1888 naar toe
vluchtte uit het verstikkende Pa
rijs. Eind 1888 voegt Gauguin
zich bij Van Gogh, die in Arles
een kunstenaarskolonie wilde
stichten. Gauguins bezoek, die
zelf enige schilderijen van zijn
Pont-Aven vrienden had meege
nomen, loopt uit in een drama
tisch conflict waarbij Van Gogh
zich een oor afsnijdt. Ondanks
het geografisch ver verwijderd
van elkaar zijn onderhielden de
negen contact door middel van
briefwisselingen, of zoals in het
geval van Gauguin werd er werk
meegenomen. Dat blijkt onder
andere uit een aquarel van Van
Gogh, die een getrouwe kopie
vormt van een schilderij van Ber
nard. Niet alleen Bernard, ook
Anquetin inspireerde Van Gogh,
tot o.m. de schilderijen "Caféter
ras in Arles" en een schilderij
met maaiers er op. Al deze schil
derijen zijn op de expositie te
zien. Van Gogh zou echter nog
meer schilderijen maken die
cloisonistische trekken verto
nen. en behalve Anquetin is een
aanleiding daarvoor te vinden in
de Japanse houtsnede. Van
Goghs grote voorliefde daarvoor
bracht hem er in 1887 toe een ex
positie te organiseren in het café
Le Tambourin in Parijs, waar hij
zijn kunstvrienden enthousiast
wist te maken voor deze Japanse
kunstvorm. Het sterk lineaire ka
rakter, de heldere kleuren en
strenge composities van de Ja
panse houtsneden zullen mede
van invloed zijn geweest op de
stijlvorm van het cloisonisme.
Hoewel Van Gogh in 189U zelf
moord pleegt, het grootste aan
bod aan schilderijen met cloiso
nistische tic levert, en het hoofd
onderwerp van de expositie
vormt, wordt de einddatering
van het cloisonisme gelegd in
1893 als weer Anquetin zijn laat
ste schilderij in cloisonisti
sche stijl schildert ("Danszaal in
de Moulin Rouge"). Gauguin is al
in 1891 naar Tahiti vertrokken,
en de overigen van de groep gin
gen zo ook huns weegs. Hoewel
de expositie een aantal schilde
rijen laat zien van de negen vóór
ze cloisonistisch gingen schilde
ren, zijn er jammer genoeg geen
voorbeelden van de periode na
1891 bij gehaald. Op deze wijze
krijgt het cloisonisme te veel
aandacht doordat het uit de con
text van de beeldenden kunst
aan het eind vande 19e eeuw ge
trokken is, maar ook uit de con
text van de persoonlijke ontwik
kelingen van de acht kunste
naars (Van Gogh niet meegere
kend). Het cloisonisme is een
stijlkenmerk in het werk van een
aantal kunstenaars gedurende
een bepaalde periode, maar be
slist geen stroming zoals de ex
positie doet geloven. Ondanks
dat is de expositie bijzonder de
moeite waard, temeer daar er
schilderijen bij elkaar gebracht
konden worden die anders nooit
hun schuilhoeken verlaten. De
tentoonstelling is tot 14 juni in
het Van Gogh Museum in Am
sterdam te bezichtigen.
JURRIAAN VAN KRANEN
DONK
Bf TOEAI oE oupeeï
8 -- 3S76
OA. Eeesr pbaattb
OUBH Ml7DEAJ HW OWEEr
EAJ DAAAtAIA WECC
Cföt-ll-IICy
'Ik. wist't' Ik heb
indigestie -' Ik doe van
^nacht geen oog dcht'
FFm
3456
My n gewoon|yk broodje hom ncsap
toen kreeg ik een tosti
f Hbt'nslechte j M
De belevenissen van Jonimeke
Het komt recht op ons af,J
V-—7 Jommeke iC^3
Wat zou dat te betekenen)
hebben 7 Dat is precies
de zeepolitie 1
Leidse bioscopen
LUXOR (121239): "Ordinary people",
da 14.30. 19.00 en 21.30 uur. zo 14 00.
16.30, 19 00 en 21.30 uur. al
CAMERA (124919): "Taxidnver", da
19 00 en 21.15 uur. 16 jr.
Kindermatinee: "Popeve's laehparade",
za. en woe. 14.30 uur. zo. 13.30 uur
Nachtvoorstelling: "The man who fell to
earth", vr. en za. 23.30 uur, 16 jr.
LIDO 1 (124130) "Nighthawks", da.
14.30, 19.00 en 21.15 uur. zo. ook 16.45
uur. 12 jr.
LIDO 2: "Nine to five", da 14 30. 19.00
en 21 15 uur. zo. ook 16 45 uur. al.
LIDO 3 'Chere inconnue". da 14 30.
19 00 en 21.15 uur. zo. ook 16.45 uur. al
LIDO 4: "Een vlucht regenwulpen", da.
14 30, 19.00 en 21.15 uur. zo. ook 16 45
uur. 12 jr.
STUDIO (133210) De spiegel barstte",
da. 19 00 en 21 15 uur. do., vr ma. en di.
ook 14.30 uur. 12 jr.
Kindermatinee "The Aristocats", za. en
woe. 14.30 uur. zo. ook 16.45 uur
TRIANON (123875) "The gold of the
Amazone-women". da 14.30. 19 00 en
21 15 uur. zo 14 15. 16.30. 19 00 en 21 15
uur, al.
REX (125414) "Nummertje op z'n
Frans", da 14.30. 19.00 en 21.15 uur. zo
14.15, 16.30, 19.00 en 21.15 uur. 16 jr
Bioscopen Alphen
(voor informatie 01720-20800)
EURO 1 The blue lagoon", da 13.45.
18 45 en 21 15 uur. zo. ook 16 15 uur, al.
Nachtvoorstelling: "Race with the de-
vil". /a 24 00 uur. 16 jr.
EURO 2 "Flying high', da. 19.00 en
21.30 uur, do., vr.. ma. en di. ook 14.00
uur, al.
Kindermatinee: "Gullivers reizen", za
zo. en woe. 14.00 uur
Nachtvoorstelling: 'The French con
nection", za. 24.00 uur, 16 jr.
EURO 3: "Supersmeris", da 18.30 en
Kindermatinee 'The Aristocats'. za.. zo
en woe 13.30 uur
Nachtvoorstelling: "Naaikransje". za.
24 00 uur. 18 jr
EURO 4 Recht voor z'n (rVaapda
13.45. 18 45 en 21 15 uur. zo ook 16 15
uur. al. ook in nachtvoorstelling za.
24.00 uur. 16 jr
Bioscoop Voorschoten
GREENWAY (01717-4354) 'Goldfin-
ger", woe 20 30, vr en za 21.15 uur. zo
20.45 uur, ma en dl. 20.30 uur. 12 jr.
"The Blur.-. Brothers", r 19 0(1 uur. /a
16.00 en 19.00 uur, zo. 16.00 en 18.15 uur.
al.
de zes
BANAAN AVOCADO
COCKTAIL
Benodigdheden voor 4
1 (rolt rijpe avocado. 1
banaan. 6 eelleprls vi
ne^rotte. SO c «alnoW-n
grof gemeden. 100 ge
raspte wortelv 30 g ge
raapte uien. 1 afgestre
ken theelepel zout. 4
grote ftlabladen gewas
Garnering
1 hardgekookt et. 4
Schil de avocado zoal*
een peer. beginnend by
vervolgens in blokjes
Schil de banaan, snu in
schijfjes en doe deze by
de avocado Voeg dan
dc vincgrettc toe en
meng de salade Doe de
walnoten, wortel, ui en
zout erbu en rneng alle*
voorzichtig door elkaar
Leg op vier borden een
slablad en verdeel het
banaan 'avocado meng
ael over de borden. Snij
Wn schijfje met een
olyf op elke portie Scr
veren met warme toast,
broodjes of crackers
Per portie 458 calorieën.
Ongevallendienst
ziekenhuizen Leiden
Ongevallendienst elke dag Academisch
Ziekenhuis behalve van dinsdag 13.00
uur tot woensdag 13 00 uur. (Diaeones-
senhuis) en van vrydag 13.00 uur tot za
terdag 13.00 uur Elisabeth-ziekenhuis.)
Bezoekuren
ziekenhuizen
D i a c onessenhu Is
Middagbezoekuur 13.45-14.30 uur.
Avondbezoekuur 18.30-19.30 uur.
Kraamafdelmg: vaders extra van
18.00-18.30 uur. Kinderafdeling dage
lijks van 14 00-19.00 uur. (Niet meer dan
2 bezoekers per patiënt).
Sportrt
Toen Gauguin bij Van Gogh in Arles ging wonen had hij het kort tevoren van Bernard gekochte schilderij
'Bretonse vrouwen in de wei'f links) bij zich. Van Gogh was zo enthousiast van de cloisonistische elementen in het
schilderij dat hij het nauwgezet in aquarel rechtskopieerde.
Alkmaar 14 vn Puerto Cabello nr Hama-
da.
Alphacca 14 te Rotterdam.
Amersfoort 14 vn Rotterdam nr Duin-
Amstelpark 14 500 ono Bermuda nr Ale
xandra.
Amsterdam 14 vn Hamburg nr Bremen.
Atlantic Star 14 te New York.
Benattow 15 te Hoek van Holland.
Buena Vista 14 vn Las Palmas nr Rot
terdam.
Coral Isi 14 vn Guayaguil nr balboa.
Delfborg 15 te Kopmanholmen.
Dockexpress-12 15 te Jubial,
Docklift-1 15 tt Brest.
Eemsborg 14 vn Vallvik nr Zaandam,
Felania 15 te Bahrein,
Fossarina 15 te Aruba verw..
Fossarus 15 te Lome,
Fusus 14 vn Abudhabi nr Aden,
Gardenia 15 te Tartouw,
Hollandia 14 te Liverpool,
Kylix 14 te Tranmere,
Nedlloyd Albany 15 te Singapore.
Nedlioyd Albany 15 te Singapore,
Nedlloyd Forcados 15 vn Anca nr Cal-
Nedlloyd Fresco 15 vn Douala nr East-
london,
Nedlloyd Marseille 14 vn Abidjan nr
Kaapstad.
Nedlloyd Nagasaki 14 vn Montevideo nr
Kaapstad.
Nedlloyd Napier 15 te Hongkong.
Nedlloyd Schelde 14 rede Cotonou,
Nedlloyd Schie 15 te Osaka,
Nedlloyd Spaarnekerk 14 vn Nagoya nr
Nedlloyd Tasman 14 vn Genua nr Le
verdon,
Obelix 14 ta rede Houston,
Savonia 14 te Hels-nki,
Schelderix 14 t.a. Fujairah.
Westland 14 te Buenos Aires.
(Kleine vaart)
Adnana 14 vn Rotterdam.
Adriatic 14 rede Luanda.
Andries 14 vn Rotterdam nr St. Brieuc,
Angus Express pass 15 Kp. St. Vincent
nr Tunis.
Antares 15 te Vlaardingcn.
Bakengracht pass 14 Galapagos eil. nr
logne.
Calafia 14 t.h.v. Gibraltar nr Alexandrie
Concordia pass 14 Beachyhead nr Bre-
Eerbeek 14 t h v. Malta nr Amsterdam.
Electron 14 te Rotterdam.
Engclina Broere pass 14 New Castle nr
Middlesboro.
Frisian Trader 15 vn Rotterdam.
Hega Smits pass 14 Kp. St Vincent nr
Galerie Alfart - Rapenburg 62. exposi
tie Catalaanse Kunstenaars, t'm 26-6. ge
opend di en za vam 12-18 ulir
Rijksmuseum voor Volkenkunde.
Steenstraat 1. t/m 3 1 '82. "Indianen van
Mexico. Azteken in 't Verleden. N.ahua*
van Heden, geopend ma t/m za 10—17
uur; zo-en feestdagen 13-17 uur
Lakenhal - Oude Singel 28-32. Leidse
Ateliers II. 8'5 t/m 15/6, van 10-17 uur,
zon en feestdagen van 13-17 uur.
Art tea House De Oude Rijn - Stille Ma
re 4. tentoonstelling van Ans Wortel
gouaches en Ivet Thunissen keramiek,
van 8 5 tot 3/6, van 10-18 uur, zondag van
11 17 uur
Ida Smits pass 15 The Brothers nr
Abudhabi.
Jan 15 te Rotterdam.
Ketelmeer 14 vn Rotterdam nr Ardros-
Maashaven 14 vn Rotterdam nr Casa
blanca.
Mare Bonum 14 te Vlaardingcn.
Menna 14 vn Vlaardingen nr Helsinki.
Nettv 14 vn Vlaarrim,;. n nr Wdl
Norrbotten 14 t.h v Majorca.
Pechudo pass 14 Stromboli nr Napels.
Philips Brocre 15 vn Dordrecht nrTees.
Schildmeer 15 t.a. rede Benghazi.
Slotergracht 14 vn La Pallice nr Concar-
Stella Prima 14 te Rotterdam,
Sylvia Alpha 14 te Aarhus.
Sylvia Beta 14 te Casablanca.
Sylvia Delta 15 te Blvth verw
Sylvia Gamma 15 te Blyth verw..
Kraamafdeling: dag. van 11 15-12.00 uur
(alleen voor echtgenoot) en van
18.30-19.30 uur. Babyshow laatste kwar
tier van avondbezoek.
Kinderafdeling: dag. van 15 00-18.30
Academisch Ziekenhuis
Voor alle patiënten (behalve kinderenj
zijn de bezoekuren als volgt
Elke datf
14.15-15.00 uur
18.30-19 30 uur
Voor de prematurenafdehng gelden de
volgende bezoekuren (alleen voor ou
ders)
Maandag t/m vrijdag
18 J0 18.45 uur
Zaterdag en zondag:
I44S1SA0 uur.
Bezoek aan ernstige patiënten wanne*.
voor ernstige patiënten doorlopend be
zoek wordt toegestaan kan de hoofdver
pleegkundige hiervoor speciale kaarten
verstrekken.
Bezoektijden Kinderkltniek.
Dagelijks
15 00-15 45 uur
1830-1900 uur
Bezoektijden kinderafdeling
Elke dag-
14 15 15 00 uur
18.30-19 00 uur
Alphen aan den Rijn
Rijnoord: le en 2e klas 11-1130;
1330-14 15 en 1830-1930 uur 3e klas
13 30-14 15 en 18 30 19 .30 uur Kraamaf-
deling 13.3014 45 alleen voor echtgeno
ten 19-20 uur Kinderafdeling voor ou-
Geluidshinder
Schiphol
Klachten over geluidshinder van vlieg
verkeer van en naar Schiphol kunnen
dag en nacht worden gemeld bij het irv
formatiecentrum Geluidshinder Schip^
tol (020-175000)
<^«f/c lieuws
16 met 1981
Honderd jaar geleden stond in
de kram.
De vervolging, die de Joden
te Elisabethgrad en omstreken
van de zijde der boeren hebben
moeten verduren, heeft te Kiew
navolging gevonden. Volgens
een bericht van de "Regeenngs-
bode" zijn daar den 8sten dezer
ongeregeldheden i>oorgevallen.
waarbij een aantal winkels
van Israeheten geplunderd en
verscheidene personen gewond
werden. Den volgenden oihtend
werd de orde door de militaire
macht hersteld en werden 500
rustverstoorders in verzekerde
beu'artng gebracht. Maar in
den namiddag van den 9den
brak het oproer optueuu' uit,
zoodat het met geweld bedwon
gen moest worden Daarbij ver
loor een vrouw het leven en wer
den verscheidene personen ge
kwetst. Ook lc Fastow en
Schmerinka, stations van den
zuidwestelijken sp<x)rweg. heeft
het volk zich opnieuw schuldig
gemaakt aan buitensporighe
den tegen de Joden Dc gouver
neur-generaal f. h
raai Drenteln, zond er troepen
heen. De Joden in de zuidelijke
steden vluchten naar het platte
land.
Vtj/ïig jaar geleden
Tot grooien schrik ran de
achttien passagiers is gisteren
brand uitgebroken in een vlieg
tuig. dat zich op 500 M boven
de Amenkaansche stad Balti
more bevond. De vlieger, die
blijk gaf van groote koelbloe
digheid. slaagde er in het toe
stel zonder slag of stoot op den
beganen grond te brengen In
de lucht al had hij gepoogd de
vlammen te doovcn Toen het
vliegtuig eenmaal den grond
bereikt had, uusten militairen
de vlammen stiel te blusschen.
Niemand kreeg ernstig letsel.
In de buurt uan Vaesteras in
Zuvden is een ernstig vliegon
geluk geschied, waarbij drie
menschen om het leven zijn ge
komen De machine viel van 100
M hoogte en werd geheel ver
nield Twee inzittenden uxiren
op stag dood. De bestuurder, de
officier vlieger Svensson, die
indertijd deelnam aan de expe
dit te lot redding van generaal
Nobile. is later aan zijn ver-
wondinaen overleden.
