„Het
zal
keren"
Directeur
kerncentrale
Dodewaard
ZATERDAG 16 MEI 1981
Tekst:
Willem Schrama
De kerncentrale in Dod
Het vredige Betuwse
landschap, dat ooit fu
rore maakte als leve
rancier van fruitige
buishoudjam, is -. al
thans ter hoogte van
het dorpje Dodewaard
- niet meer wat het ge
weest is. Sinds konin
gin Juliana daar op 26
maart 1969 de eerste
Nederlandse kerncen
trale officieel in ge
bruik stelde, ontkiem
de er langzaam maar
zeker een massaal pro
test tegen deze nu
cleaire vorm van ener
gie-opwekking. Dat
protest bleef niet be
perkt tot een handvol
actiegroepen, maar
strekte zich in de loop
der jaren uit tot aller
lei politieke en maat
schappelijke geledin
gen, tot in de deelne
mende electriciteits-
bedrijven toe.
Meer nog dan het
Zeeuwse Borssele
(waar de tweede Ne
derlandse kerncentra
le staat), is Dodewaard
voor dit verzet een
aard: onneembare vesting.
frontgebied geworden.
Met in het komend na
jaar andermaal een
massale blokkade in
het vooruitzicht, heeft
bet gebouw thans het
uiterlijk van een on
neembare vesting ge
kregen. Een stukje
Stammheim aan de
Waal, ingebed in een
corset van prikkel
draad en traangaslei
dingen. Daaromheen
cirkelen energieke
bouviers wier gegrom
weinig ruimte tot mis
verstanden laat. De
term "kankerenergie",
geklad op een toe
gangsbord buiten de
omheining, lijken ze
zich persoonlijk te
hebben aangetrokken.
Tegen dit grimmige de
cor is de Rhenense ir.
CJ. Lobbezoo (50) be
last met de dagelijkse
leiding in de centrale.
"Toen dit ding in 1968
gereedkwam dacht ik
ook: potverdorie,
kernenergie, dat is ge
vaarlijk, niet doen.
Maar sinds ik hier
werk ben ik er veel
wijzer over geworden.
Ik ben en blijf van me
ning dat kernenergie
een goede zaak is. Als
we er maar met z'n al
len aan blijven werken
om het zo veilig moge
lijk te maken". *09
De directeur van Dode
waard - een voorstan
der, dat zal duidelijk
zijn - bijt van zich af.
Over zijn jongste zoon
versas de leraar maat
schappijleer, over de
les van Harrisburg,
over politieke verant
woordelijkheid en de
op handen zijnde bre
de maatschappelijke
discussie, waarvan hij
vooralsnog niet wak
ker ligt. "Wat we nu
doen is het paard ach
ter de wagen spannen.
Eerst een volksverte
genwoordiging kiezen
en dan diezelfde volks
vertegenwoordiging
op z'n kniêen aan het
volk laten vragen: jon
gens, hoe moeten we
het nou eigenlijk
doen?".
De ontmoeting met ir.
Lobbezoo kan pas
plaatsvinden na een
uitvoerige reeks veilig
heidsmaatregelen.
Achtereenvolgens
dient de bezoeker zich
te onderwerpen aan
identificatie, een rönt-
gentunnel, het invullen
van een toegangsfor-
mulier, telefoontjes
over en weer, het op
spelden van een badge,
automatisch open- en
dichtsluizende deuren,
tascontrole en een niet
al te vriendelijke blik
van het peloton por
tiers. Tenslotte wordt
hem een z.g. pendosi-
meter in de borstzak ge
duwd, die in de komen
de uren zal registreren
of hij al of niet het
slachtoffer is geworden
van radioactieve stra
ling of besmetting. Een
prettig gevoel, al staat
een corsage feestelij
ker.
Lobbezoo, een tikje ironisch:
"Vroeger was een eigendom
wat gemakkelijker te be
schermen. Toen kon je vol
staan met een hek en wat
gaas eromheen. Tegenwoor
dig moet het kennelijk met
wat zwaardere middelen. Dat
prikkeldraad is ons min of
meer opgedrongen. Het is ei
genlijk zo'n jaar of vijf gele
den begonnen, toen twee Va-
ra-reporters en enkele lieden
van actiegroepen aantoonden
datje hier zo maar op het ter
rein kon komen. Ze hebben
toen met een vinger gewezen
naar een knop op het koelwa
tergebouw. Gelukkig zijn ze
niet zo onverstandig geweest
om erop te drukken, want dat
zou de grootste rampen over
de omgeving hebben uitge
strooid".
"Je moet natuurlijk wel weten
welke knoppen je moet in
drukken, maar in principe
zouden ze misschien de cen
trale buiten bedrijf hebben
kunnen stellen. Dat zou ove
rigens geen enkel gevolg
voor de omgeving hebben ge
had, alleen productieverlies
voor ons. Maar vanaf die dag
zijn de hekken hier gaan
groeien. Want dat was toch
wel erg, datje zo maar op het
terrein van de centrale kon
komen. Hoe dan ook: je raakt
eraan gewend en dan zie je
het op den duur niet meer".
Irritant
"Maar wat de mensen hier - en
wat mij ook flink dwars zit,
dat is dat er regelmatig drie,
vijf of zeven jongelui voor de
poort verschijnen. Die zetten
hun fietsje tegen de paal en
zeggen dan: dit is 'n blokka
de. In oktober hadden we dat
in het groot, maar sindsdien
is dat ook met kleinere groep
jes voortdurend het geval ge
weest. En dan zegt de over
heid: verdorie, dat is niet
best. Mensen van de centrale,
jullie moeten je eventjes kalm
houden. Je kunt er nou niet in
of uit, want er is 'n blokkade.
Nou, dan worden wij hele
maal rood en wit. Vaak wor
den er dan nog vernielingen
aangericht, en verhaal is ei
natuurlijk nooit. Het is mij
een paar keer overkomen
...dan kom je met je auto aan
en dan staan er wat van die
jongelui die je tegenhouden
Die noteren dan gewichtig je
kenteken en geven dat via
een portofoon door. Ik ervaai
dat als een zachte provocatie,
maar het is wel irritant. Dat
irriteert meer dan dat prik
keldraad".
Heeft het verzet tegen kern
energie uw leven somberder
gemaakt?
"Nee, dat niet. Maar wat we
met z'n allen zijn gaan mer
ken is dat je hele omgeving
en de gelegenheden waar je
komt - recepties, avondjes -
dat men je overal aanklampt
en over kernenergie begint te
praten. Nou, ik praat daar
graag over, maar het wordt
ook wel eens vermoeiend om
er telkens weer opnieuw over
te beginnen. Mijn jongste
zoon van achttien, die net de
ze week VWO-examen deed,
heeft meerdere malen last ge
had met een aantal leraren.
Onder andere de leraar maat
schappijleer. Nou is die man
er natuurlijk op getraind om
lastig te zijn, maar die geeft
dus een mening over hoe de
maatschappij in elkaar moet
zitten. Die discussieert niet
meer over hoe het zou moe
ten, maar hij poneert hoe het
moet. Die heeft verschillende
keren - en dat vind ik gewoon
onhandig - tegen mijn zoon
gezegd: ik sta er helemaal
achter dat die centrale van je
vader dicht gaat. Goeie zaak
en ik zal er van harte aan
meewerken. En als hij daar
dan tegenin gaat - en dat vind
ik zelfs misselijk - dan zegt
zo'n leraar: maar jij staat
niet open voor de mening van
anderen. Waarop mijn zoon
hem antwoordt: maar staat
niet open voor de mening van
anderen. U moet eens aan mij
trouwd op onze volksvertegen
woordiging Die koos je ervoor,
want dat waren mensen die het
moesten weten En die moes
ten de moed hebben om beslis
singen te nemen die het hele
volk ten nutte kwamen. Maar
op 't ogenblik gaan die lieden
steeds meer. nadat ze gekozen
zijn, aan het volk vragen van:
hoe moet ik het nou doen? En
dan mag je niet meer zeggen:
jongen, daar ben je voor geko
zen om 't te gaan doen. Toen
die brede maatschappelijke
discussie zich aandiende, stel
de ik mc eigenlijk voor dat 'n
heleboel politici zouden zeg
gen: jongens, waar gaan we aan
beginnen, daar zitten wij voor
De verwarring is groot Je kunt
ze nu zelfs verwijten dat ze
eerst een brede maatschappe
lijke discussie met elkaar aan
vaard hebben en dat sommige
partben vervolgens - vooruitlo
pend op het resultaat - al zeg
gen dat ze tegen zijn".
- Stel dat een nieuwe linkse re
gering besluit de twee kerncen
trales te sluiten.
"De economie is op dit moment
misschien niet zo rooskleurig
Maar die zal wel weer aantrek
ken. En industne vraagt om
energie. En kernenergie is op
dit moment aantoonbaar goed
koper dan kolen, olie of gas.
Nou. als kernenergie toch vol
doende veilig blijkt te zijn dan
is het helemaal niet uitgesloten
dat Nederland over vier of vijf
jaar er toch op zal overgaan
Maar voor het bedrijven van
kernenergie is een heel appa
raat nodig: het bouwen van
centrales, de bezetting, het on
derhoud en de veiligheid. Dat
ligt op dit moment bijna alle
maal stil. We raken de know
how kwijt op alle fronten Als je
er rekening mee houdt dat we
over vier of vyf jaar toch van
kernenergie afhankelijk zullen
zijn, dan is het een levensnood
zaak om deze twee centrales in
bedrijf te houden. Dat is de eni
ge mogelijkheid om contact te
houden met de ontwikkelingen
en nog mensen te hebben die
weten hoe het allemaal in el
kaar zit. Daar is namelijk ken
nis. feeling en een stukje men
taliteit voor nodig. Ik denk dat
we nu al zitten met een gat van
vijftien a twintig jaar in de ont
wikkeling. Na Borssele is er
niets meer gebeurd. Als je nu
een derde kerncentrale gaat
bouwen, kost dat tien jaar voor
dat zo'n ding draait".
Kwetsbaar
- Dat klinkt bijna als een roe
pende in de woestijn.
"Ik blijf rustig nog n tijdje roe
pen. Ik denk dat het ty wel zal
keren. Ik ben ervan overtuigd
dat Nederland op 'n gegeven
moment niet anders kan We
zitten hier met vyftien miljoen
mensen op dat kleine stukje
grond, met helemaal geen na
tuurlijke hulpbronnen. Met gas
moeten we zuinig zijn om er de
huishoudens mee te kunnen
voorzien. We weten niet waar
we de kolen vandaan moeten
halen en ook met olie zijn we
zeer kwetsbaar Je kunt toch
niet aan één energiebron vast
zitten als er meerdere beschik
baar zijn? Het wordt hoog tijd
dat we de zaak eens ontmytho
logiseren".
- Vergeet u ook niet het i>erband
tussen de kernwapendiscussie
en het verzet tegen kernenergie.
"Dat wordt gemakkelijk ver
mengd, ja. En daar is misschien
ook wel reden toe. Maar be
denk ook eens wat er uit aardo
lie wordt geproduceerd Dat is
bijvoorbeeld napalm. Maar nie
mand zegt olie is zulk ver
schrikkelijk vies spul. dat moet
je in de grond laten zitten Nee,
we gaan op onze knieen naar
het Midden Oosten om aardolie
te halen. Natuurlijk kan de
atoombom veel verwoesten,
maar dat kun je ook met con
ventionele middelen Van staal
kun jc tanks maken, maar daar
rept niemand over".
"We zyn op deze wereld met
erg veel dingen bezig waarvan
je je kunt afvragen of dat nu al
les bij elkaar wel zo plezierig is.
Ik kan ook best zeggen: ik zie
hier liever koeien in de wei lo
pen. Da s prachtig, maar als we
hier uitsluitend koeien in de
wei willen zien lopen, dan kun
nen wc op 'n heel laag pitje in
Nederland bestaan met minder
dan dne miljoen inwoners. Ook
daar zyn studies over gemaakt,
maar die zijn niet interessant
want niemand is van plan om
als eerste de Noordzee in te lo
pen. Maar intussen zitten we
hier wel met vijftien miljoen
mensen die wc goed te eten wil
len geven, die we willen laten
autoryden en die we 't liefst
nog tweemaal per jaar per
vliegtuig met vakantie naar het
buitenland wilen sturen En dat
moet dan met behulp van
windmolens'' Nou, de eerste
'I. (tig |a ir irt het niet
hoor En daarna ook niet".
De daarop volgende klop op de
deur is afkomstig van een
beambte van de stralingscon-
troledicnst Ons bezoek - hal
verwege het gesprek aan het
reactorgedeelte van de kern-
rentr.'il«- Mnkt
lopen. De pendosimeter gaf het
cijfer nul aan "Er valt vandaag
niets te verdienen", zegt de
beambte Maar ir. Lobbezoo
had tevoren al geruststellend
gezegd Met water en zeep kom
vragen wat Ik ervan denk en
waaróm ik er zo over denk,
maar dat vraagt u helemaal
niet".
Dicht
"Vorig jaar hebben we hier
groepen middelbare scholie
ren op excursie gehad, die de
boel van binnen gingen be
kladden. Die gingen in onze
ontvangstruimten schrijven
van: Dodewaard moet aicht.
En dan zeg je. jongelui, da's
allemaal prachtig hoor, maar
als wij ergens bij mensen op
bezoek gaan dan bekladden
we de boel niet. Maar dat
sloeg niet aan bij die jonge
lui".
- Toch is het moeilijk voor te
stellen dat het alsmaar
groeiende protest tegen kern
energie u koud laat.
"Ik weet niet of die massa wel
zo breed is. Ik denk dat veel
van wat men anti-kernener-
gie noemt...dat is hetzelfde
als de ellende die we vorig
jaar rond de inhuldiging van
koningin Beatrix hebben ge
zien. Daar was ook zoveel on
doordachts bij. Ik heb het
meegemaakt dat ik bij een
verkeerskruising stopte en
twee jongens van tegen de
twintig jaar halen viltstiften
uit hun zak: dood aan de ko
ningin. Als je die vent dan
vraagt waarom hij dat doet,
dan hoor je: oh, je bent zeker
ook zo'n nationalist geweest
onder Hitier. Dat zijn toch
dingen die kant noch wal ra
ken".
Maar u kunt beide groeperin
gen toch niet op één lijn stel
len? De anti-kernenergie be
weging is tot nu toe princi
pieel geweldloos en wordt
niet gevoed door straatterro
risten maar veeleer door men
sen die wel degelijk weten
waarover ze praten. Neem de
Britse kernfysicus dr. Frank
Barnaby. Kernenergie is
geen verlichting van ons
energieprobleem. Ophouden
ermee, zegt die.
"Ik bedoelde ook te zeggen dat
de massa eromheen vaak niet
weet waarom men in bewe
ging komt. Overigens zijn er
evenveel geleerden van even
grote naam die een heel an
der oordeel over kernenergie
hebben".
- Laten we er van uit gaan dat
niemand de wijsheid in pacht
heeft, zeker met als het gaal
om zo'n complexe materie.
Wat is dan uw oordeel over
kernenergie. Is dat al afge
rond, of is dat nog altijd in
beweging?
Ir. Lobbezoo in de regelkamer van de kerncentrale in Dodewaard: aangepast na Harrisburg.
Spelregels
"Ik denk dat het goed is als wij
altijd in beweging blijven. Ik
denk niet dat je tot een eind
conclusie kunt komen en
kunt zeggen: dat is het dan.
Mensen die zeggen dat er met
kernenergie niets aan de
hand is, dat vind ik ook eng.
Daar ben ik net zo goed op
tegen. Maar ik ben al vrij
vroeg tot de conclusie geko
men dat er niet voldoende
olie, gas en andere bronnen
zijn om er de hele wereld op
het niveau van het westen
mee te voorzien. Dat is al een
van de grootste problemen
waar we mee zitten en ik
denk niet dat we met z'n allen
dat probleem aankunnen.
Nou. ik ben hier elf jaar gele
den komen werken met enige
kennis van de processen die
bii kernenergie een rol spe
len. En ik weet bijna zeker
dat ik er in de loop der jaren
meer van overtuigd ben ge
raakt dat het - met echt wel
wat kanttekeningen - een
goede zaak is om kernenergie
te bedrijven. En zeker nu er
de laatste jaren meer inzicht
is ontstaan over het op grote
schaal verstoken van kolen,
olie en aardgas. Dat brengt
zulke grote problemen met
zich mee dat je niet meer zo
zwart op wit kunt zeggen:
kernenergie is fout en kolen
stoken is goed. Bij ons hele
industriële bezig zijn hebben
we te maken met zaken die
potentieel gevaarlijk kunnen
zijn. De hele petrochemische
industrie, dc chemische in
dustrie kolen. olie. gas en
noem maar op. Zo kleven er
ook aan kernenergie poten
tiële gevaren Nou. het wordt
tyd dat we al die zaken eens
op een ry proberen te krygen.
Dat is ook de enige methode
om erachter te komen of we
het wel of niet willen. We
moeten gaan vergelijken en
vervolgens met z'n allen be
sluiten wat we willen. Dat
moet je niet hier voor de
poort doen, daar zijn demo
cratische spelregels voor. En
die houden niet in dat ieder
een maar kan aanrotzooien.
Dan moet je naar elkaar wil
len luisteren en elkaar res
pecteren. Maar dat zijn we
een beetje afgeleerd. Jc moet
niet je wil opleggen, maar de
consequenties van wat je
doet onder ogen zien".
Maar intussen zijn we al met
kernenergie begonnen En
vervult de opslag van kernaf
val en de kans op ongelukken
menigeen met diepe zorg.
Blunders
"Ik wil die zijstraat best inlo
pen. Onze indruk is dat zelfs
heel veel tegenstanders die
de moeite hebben willen ne
men om rapporten over voor
en tegen te vergelijken, dat
die ook al lang tot de conclu
sie zijn gekomen dat het nor
male bedrijf van een kerne
nergiecentrale niet gevaarlij
ker is dan andere energie op
wekkende activiteiten waar
we mee bezig zyn. Dan zegt
men nog: er kan een ongeluk
gebeuren met een kerncen
trale. Nou. er zijn een paar
bijna-ongelukken geweest in
de wereld en die bleken ook
nog wel beheersbaar te zijn
met alle technische voorzie
ningen die in zo'n centrale
zijn ingebouwd. Ja. ook Har
risburg. Daar zyn blunders
gemaakt, maar Harrisburg is
gelukkig niet uitgelopen op
iets ergs".
- Het heeft weinig gescheeld.
"Dat is de vraag of het weinig
gescheeld heeft. Ik denk dat
het heel veel gescheeld heeft.
Want ze hebben daar een
paar dagen wel een beetje ge
blunderd. maar er is niks ge
beurd. De installatie heeft dat
allemaal opgevangen. Het is
slecht dat het gebeurd is,
maar aan de andere kant ui
terst leerzaam Ik ben er niet
door gaan twijfelen. Integen
deel, we hebben ervan ge
leerd. Het heeft ons gewezen
op zaken die technisch beter
konden. Wij geven jaarlijks
een paar mihoen uit aan wat
wy backfitting noemen, en
naar aanleiding van Harris
burg is in de regelkamer o a.
een paneel overzichtelijker
ingedeeld. Als je hoort hoe
men daar met knoppen om
ging en dat bepaalde signale
ringen niet opvielen Wy heb
ben daaruit onze les getrok
ken en ervoor gezorgd dat
zo'n blunder hier niet zal
voorkomen".
Discussie
Wat mogen ive van de brede
maatschappelijke discussie
over kernenergie verwachten,
waarvoor tot nu toe nog maar
bitter loetmg animo bestaat? Er
is alleen nog maar een dure
voorzitter die geen mensen voor
zijn club kan vinden.
"Ik denk ook dat je een volk
niet geforceerd een brede maat-
schappolyke discussie kunt op
dringen. Ik geloof daar niet in
Een discussie is goed. maar die
loopt al lang. Wat wij hier zitten
te doen. dat is een stukje brede
maatschappelyke discussie. En
verder hebben wij allyd - ik
weet niet of dat nog mag - ver
