Hongerstaking
machtsmiddel
van machteloze
J
■mé
LEZERS SCHRIJVEN
Keuze
Rectificatie
Abortusactie
CAM PO
SPORT
IRA-lid Bobby Sands is sinds twee maanden in
hongerstaking. Enkele weken geleden overleed
het RAF-lid Sigurt Debus aan de gevolgen van
zijn hongerstaking. Sands zal vrijwel zeker de
zelfde weg gaan. Zij zijn niet de enigen die het
middel van de hongerstaking hebben gekozen om
de aandacht op hun situatie te vestigen.
Er wordt veel en verschillend gereageerd op dit fe
nomeen, maar juist of onjuist is in dit verhaal
niet zozeer de vraag.
Tot nu toe is er weinig gepubliceerd over het pro
ces van een hongerstaking. Wat er gebeurt met
iemand die niet eet zal iedereen duidelijk zijn,
maar tussen het moment van de beslissing niet
meer te eten en de daarop volgende -zekere- dood
ligt een wereld van problemen.
Dr. J. Smeulers, internist uit Leidschendam, is me
de-auteur van het boekje 'Hongerstaking'. Zij is
door haar beroep en haar werkzaamheden voor
Amnesty International enkele malen nauw be
trokken geweest bij hongerstakers in Nederland.
In het onderstaande interview vertelt zij over het
begrip hongerstaking en geeft zij tevens haar vi
sie op de rol van de arts in een dergelijke situatie
"Wie niet eet, gaat dood. Dat
gebeurt natuurlijk niet zo
maar. Vrijwel onmiddellijk
stelt het lichaam zich in op
het produceren van eiwitten
en koolhydraten -de belang
rijkste voedingsstoffen- uit
onze vetreserves. Het li
chaam wordt als het ware van
binnenuit opgegeten. Het is
een groot misverstand te den
ken, dat mensen die niet eten
meteen vitaminegebrek krij
gen. Dat gebeurt natuurlijk
wel, maar pas later. Het voor
naamste is het verbruiken
van de lichaamseiwitten. En
dat gaat heel snel. Dan treedt
meestal een verlaging van de
bloeddruk op, die weer dui
zeligheid tot gevolg heeft.
Het hongergevoel verdwijnt
al na enkele dagen".
Volgens dr. Smeulers is het
niet van te voren te zeggen
hoe lang iemand een honger
staking kan volhouden. "Er
zijn gevallen bekend van
mensen die zich gedurende
meer dan tweehonderd da
gen voedsel hebben onthou
den".
"De volgende fase is de totale
verslapping van het lichaam.
Mensen verliezen hun inte
resse, lijden aan depressies,
worden apathisch". Het is ze
ker niet zo, beklemtoont dr.
Smeulers, dat hongerstakers
op den duur psychisch niet
meer toerekeningsvatbaar
zijn. "Uit gesprekken met
hongerstakers en uit de lite
ratuur (bijvoorbeeld publica
ties over concentratiekam
pen tijdens de Tweede We
reldoorlog) blijkt nergens dat
het ook maar één keer is
voorgekomen, dat iemand
gek werd als gevolg van on
dervoeding".
Tijdens de Tweede Wereldoor
log heeft een aantal princi
piële dienstweigeraars in de
Verenigde Staten vrijwillig
meegedaan aan een onder-
voedings-expenment. Dit ex
periment - het Minnesotapro-
ject- had tot doel het ontwik
kelen van behandelingsme
thoden voor sterk ondervoede
slachtoffers uit concentratie
kampen in Europa.
"Artsen hadden destijds nau
welijks een idee over de op
vang en de hervoeding van
deze mensen. Iemand die
langdurig ondervoed is ge
weest en ook hongerstakers
Bobby Sands, sinds 62 dagen tn hongerstaking
die hun actie afbreken, kun
nen niet meteen normaal
voedsel tot zich nemen.
Meestal krijgen ze de eerste
dagen een infuus of vloeibaar
voedsel via een maagsonde
(slang die via de mond in de
maag wordt gebracht). Te
snel en te veel eten is niet
goed. Maar ook het te lang
zaam opvoeren bij hervoe
ding is niet de methode. Dan-
zij het Minnesotaproject heb
ben Amerikaanse artsen een
juiste methode voor hervoe
ding kunnen ontwikkelen".
In sommige landen, ondermeer
in Rusland, Chili, maak ook
in Engeland en Duitsland,
worden hongerstakers vaak
gedwongen om te eten. "Ik
ben het hier principieel mee
oneens", zegt dr. Smeulers.
"Iemand die tot een hongersta
king besluit doet dat niet zo
maar. Meestal spelen ideolo
gische- of politieke motieven
een rol. Als iemand liever wil
sterven dan blijven leven in
de situatie waarin hij zich be
vindt, dient dit mijns inziens
te worden gerespecteerd. Het
voorzetten van voedsel even
als het kunstmatig voeden
wordt door de hongerstaker
als een geestelijke pijniging,
een vernedering ervaren. Bo
vendien zijn er aan de dwang
methode risico's verboden.
Voedsel dat via een maagson
de wordt ingebracht kan
door tegenwerken van de
hongerstaker (ophoesten,
braakpogingen) in de longen
terecht komen. Vaak treedt
dan -mede door de vermin
derde lichaamsweerstand-
longontstekign op".
Aan de andere kant is het wel
begrijpelijk dat een gevange
nisdirecteur in zijn pogingen
een hongerstaker van ge
dachten te veranderen tot het
uiterste zal gaan. Hij heeft na
melijk als plicht om gevange
nen te voeden. Volgens de
wet mag niemand in een ge
vangenis gebrek aan voedsel
hebben. Dat neemt niet weg,
dat er eventueel een tussen
oplossing kan worden gevon
den, bijvoorbeeld door dage
lijks te informeren".
Hoe ziet u de positie van een
arts in zo'n geval; is het niet
zo, dat een arts verplicht is te
trachten een leven te behou
den?
"De rol van de arts in een der
gelijke situatie, is voor mij
heel duidelijk. De hongersta
ker is en blijft zelf verant
woordelijk voor zijn besluit.
Een arts heeft niet het recht
om over zo'n beslissing heen
te lopen. Wat een arts wel
moet doen is praten. Met we
derzijds goedvinden kan de
arts de begeleiding van de
hongerstaker op zich nemen.
Met begeleiden bedoel ik, het
de
die
een hongerstaking met zich
mee brengt; geestelijke on
dersteuning bij depressies;
dagelijks een nauwkeunng
onderzoek en eventueel met
goedvinden het toedienen
van pijnstillende middelen
(dit laatste wordt over het al
gemeen niet op prijs gesteld
door de hongerstaker). De
arts heeft op dat moment een
vertrouwensrelatie met de
hongerstaker. Medici mogen
echter nooit aan het conflict
deelnemen. Als een arts par
tij kiest is de kans groot dat
hij gaat meeageren en dat
vind ik niet juist. De situatie
wordt er in zo'n geval node
loos door opgeblazen.
"In de "Ethische Code van To
kio" wordt de rol van artsen
in bijvoorbeeld oorlogssitua
ties en ook in het geval van
een hongerstaking be
schermd. Daarin staat ver
meld, dat een arts zich nooit
mag mengen in het conflict
waarin zijn patient op dat
moment is verwikkeld".
"In een meer alledaagse situa
tie ligt dat probleem natuur
lijk anders. De arts zal zich
voor een ernstig zieke patient
uiteraard ten volle inzetten.
Alleen wanneer bijvoorbeeld
een kanker patiënt te kennen
geeft niet meer behandeld te
willen worden moet die wens
gerespecteerd worden".
"In het laatste stadium van een
hongerstaking treedt be
wusteloosheid op. Het komt
wel eens voor, dat de over
heid op zo'n moment aan de
begeleidend arts vraagt om in
te grijpen. Op die
wordt geprobeerd de verant
woordelijkheid op de arts af
te schuiven Dat is oneerlijk.
De hongerstaker heeft een
beslissing genomen en de
arts heeft hem van de gevol
gen daarvan op de hoogte ge
steld. Wanneer iemand dan
niet meer in staat is zichzelf
te verdedigen mag er beslist
niet worden ingegrepen; dat
is misbruik maken van je me
dische kennis, daar wil ik mg
niet voor lenen"!
Wij moeten ons er terdege van
bewust zijn, dat de westerse
wereld zich druk maakt wan
neer iemand in hongersta
king gaat. Het probleem
wordt hier onderkend. Er zgn
honderden gevallen, mis
schien wel duizenden, waar
wg nooit iets van horen. Deze
mensen sterven eenzaam in
een cel. zonder dat er iemand
is die zich om hen bekom
mert. Hier heeft de honger
staking nog een functie. Het
is het laatste middel, een
machtig middel, van de
machteloze".
Het plaatsen van brieven van lezers betekent niet dat de
redactie de daarin weergegeven mening onderschrift.
Brieven kunnen van redactiewege worden ingekort.
Met de komende kamerverkiezin
gen zo vlak voor de deur meen ik
dat vele duizenden kiezers meer
dan ooit grote twijfel hebben om
trent hun keuze. Op grond daar
van zou een duidelijk standpunt
door de betrokken partijen zwart
op wit naar voren gebracht moe
ten worden.
Daarbij komt op de eerste plaats de
houding inzake de kernbewape
ning aan de orde. Er is geen
mens geboren die gelooft dat een
eventuele vijand, zo die bestaat,
een conventioneel bewapend
west-Europa met kernwapens to
taal zal vernietigen. Derhalve
dus ja of nee.
Verder moet duidelijk naar voren
komen hoe men het misbruik
van onze sociale voorzieningen
denkt terug te dringen, die zullen
anders zeker gevaar lopen en dan
zullen de goeden onder de kwa
den gaan lijden.
De woningnood is 35 jaar na de
oorlog nog steeds niet opgelost,
dat zal dan ook in dse regeerpe
riode hoge prioriteit moeten krij
gen. De hoge werkloosheid is
een hoofdstuk apart. Die is met
vage beloften en kreten als een
redelijk alternatief niet op te los-
Wat ik wel zie is een coalitie van de
volgende samenstelling; de rech
tervleugel van de PvdA, de links
buiten van de WD met het mid
denrif van het CDA. Ik geloof dat
dan een hoogvlieger geboren is.
S. Heemskerk
Mariënpoelstraat 19A
Leiden
In ons artikel in deze krant van 29
april over de kernwapenoorlog
in Europa stond door een samen
trekking van feiten, dat George
W. Rathjens werkzaam zou zijn
bij de zgn. arms control commu
nity. Dit laatste is slechts de ver
zamelnaam van personen die in
allerlei verschillende beroepen
betrokken zijn bij het Ameri
kaanse beleid inzake wapenbe
heersing en ontwapening. Rath
jens bekleedde zeer hoge staf
functies bij de ACDA (Arms
Control and Disarmament Agen
cy) en DARPA (Defense Advan
ced Research Projects Agency).
Momenteel is hij echter hoogle
raar aan het Massachusetts Insti
tute of Technology.
Ko Colijn
De Genestetstraat 3
Leiden
Hierbij nog enkele feiten over het
politieoptreden tegen slechts
met ballonnetjes, ratels en span
doeken gewapende vrouwen, tij
dens de abortusactie van afgelo
pen dinsdag rondom het Binnen
hof. We houden het bij een op
somming: die is welsprekend ge
noeg.
Het begon met het harde optreden
van de ME. Daarna zijn er echter
nog meer en ergere dingen ge
beurd. We vonden elkaar weer in
een demonstratieve optocht
rondom het Binnenhof, aange
zien alle toegangen afgesloten
(ADVERTENTIE)
Caravans, tientallen
modellen en
SE opbouwmaten.
HAj' T.E.C.. Bürstner.
Solifer en Dragnner.
Grote keuze in
Tago, Settler. Camp-let, Marechalen Skamper.
Groot en breed,
assortiment
caravanaccessoires/^^®
SASSEN HEIM
Teylingerlaan 74
tel 02522 - 12597
CARAVANS txv. ^ók in Barendrccht i
Elst/Amcrongcn.
waren. Tijdens de tweede ronde
van deze 'ommegang' stuitten we
op één van die afsluitingen: een
halve cirkel dranghekken met
daarbinnen politie met honden
en 'stillen'. Buiten deze afzetting
stonden we, zoals bij demonstra
ties gebruikelijk, te zingen, leu
zen te roepen, een sigaret te ro
ken: niets aan do hand dus.
Een paar agenten vonden, dat er
wel aan de har^ was en meenden
persoonlijk orde op zaken te
moeten stellen: één van hen
sprong plotseling met bouvier en
al over de hekken en viel een
vrouw aan. Haar hele gezicht
opengebeten door de hond. (Wie
van de twee is er nu slecht afge
richt: de agent of de hond?)
Agent weer terug; de bek van de
hond droop van het bloed, het
gezicht van de vrouw ook.
Een vrouw met een CPN-speldje
op haar jas maakte daar een op
merking over en kreeg terug:
'Wacht maar. jullie komen ook
nog wel aan de beurt'.
Vervolgens deed er weer een agent
een uitval samen met hond en
een maatje met een gummiknup
pel: een vrouw met een kind
voor de borst werd zo tegen de
grond geslagen. Aangezien ze on
ze kant op kwamen, zetten we
het op een lopen, want met een
ballonnetje doe je niet zoveel te
rug, als je al zou willen.
We verzamelden hierna op het Ma
lieveld, waar we hoorden dat een
groep vrouwen die naar het poli
tiebureau Jan Hendrikstraat ge
gaan waren om de gearresteerde
vrouwen vrij te krijgen, ook uit
elkaar was geslagen.
De hele binnenstad stond vol ME.
Er was nog maar één weg open
gelaten naar het Malieveld. Bin
nen de kortste keren stond hier
een tiental agenten te paard. De
ze bleven de daarop volgende de
monstratie naar het Hoofdbu
reau van Politie constant drei
gend aanwezig.
Naast de optocht liepen om de paar
meter agenten met de wapenstok
omgekeerd in de hand. dus het
handvat met zwiepend leertje als
uiteinde.
De actie werd vanuit één punt ge
coördineerd. Dit punt werd van
uit telefooncellen op de hoogte
gehouden. Plotsklaps bleken de
telefooncellen onklaar gemaakt
te zijn en stond naast elke cel een
'stille'. Om half één liepen we
verbijsterd en moe naar het Pro
vinciehuis Daar dienden de be
roepen van de Nederlandse
Volks Unie en de Centrumpartij
tegen de beslissing van het Leid-
se hoofdstembureau (dit besloot
dat deze clubs niet met de ver
kiezingen mogen meedoen).
Onderweg kwamen we over de
Lange Voorhout: afgesloten door
dranghekken en een ME-wagen.
We staken de Koninginnegracht
over: ook daar een ME-wagen.
Tot slot mochten we in het Provin
ciehuis de smerige praatjes van
de heren Glimmerveen en Jan
maat aanhoren.
Het verband tussen deze twee din
gen? In een klimaat van toene
mend geweld tegen mensen die
gebruik maken van hun demo
cratische rechten, gedijen Glim-
merveens goed. Een agent die
zegt dat CPN-ers ook nog wel
aan de beurt komen om in elkaar
geslagen te worden, vindt Glim
merveen aan zijn zijde. We hopen
dat alle democraten samen aan
dit soort optreden een einde zul
len maken.
Anneke Stakenburg
Ineke Hagen
p/a Varkenmarkt 5
Leiden
SCHAKEN - De ex-Rus Viktor
Kortsjnoi heeft ook zijn partij in
de vijfde ronde van het interna
tionale schaaktoernooi in Bad
Kissingen gewonnen. De inter
nationale grootmeester, die in de
loop van het jaar een tweekamp
speelt tegen Anatoli Karpov om
de wereldtitel versloeg de Tsje-
choslowaak Hort. De koploper
bracht zijn voorsprong op Hort
daarmee op twee punten.
DAMMEN - In de strijd om de na
tionale damtitel voor dames
duurt de spanning onvermin
derd voort. Met nog twee ronden
te spelen behield Ciska Butter
gisteren door een overwinning
op Joke Radix haar voorsprong
van één punt op het trio Toonen.
Nieuwenhuizen en Van der
Kraats.
AUTOSPORT - In een interview
van Nikki Lauda in de Italiaanse
sportkrant "Gazetta Dello Sport"
heeft de Oostenrijkse oud-we
reldkampioen gezegd dat hij
weer wil gaan racen. Volgens zijn
zeggen zou hij een aantal aanbie
dingen op zak hebben van onder
meer McLaren en Brabham Hg
wilde niet zeggen wanneer hij te
rugkomt.
TEHERAN - Een rouwende menigte draagt de kisten met stoffelijke overschotten ran lraanse militairen du-1
de langdurige oorlog met Irak zijn gesneuveld, door de straten ran Teheran De militairen kwamen dinsdag oi
het leven aan het westelijk front.
ADVERTENTIE
WWij hebben hier in Nederland een tamelijk
uniek omroepbestel, waar men in het buitenland
nogal eens jaloers naar kijkt. Veel stromingen uit
onze bevolking zijn daarin vertegenwoordigd. Fh
Dat moet zo blijven. Daarom is het zo be-
langrijk dat een progressieve omroep als de VARA
haar werk kan blijven doen.W j ^en jjyl -<
KIES OOK VOOR DE VARA
U 035-711911
Steun de VARA Geef u op als lid voor f 10,- per jaar of als abonnee op de VARA gids voor f 11,50 per kwartaal
