Armoede raakt nu ook
de zogenaamde rijken
Velen al geholpen met overzicht inkomsten en uitgaven
■SBB
ZATERDAG 18 APRIL 1981
PAGINA 19
LEIDEN Wie kent niet
de uitdrukking 'er op
z'n paasbest uitzien'.
Het geeft iets aan van
de sfeer die er rond het
Paasfeest hangt. Men
sen sloven zich uit (in
de goede zin van het
woord) om er die dagen
wat meer van te maken
dan anders. Er wordt
eens diep in de beurs
getast om zichzelf en de
maaltijden wat extra
aan te kleden. Paasha
zen en paaseieren, ze
vliegen over de toon
bank. Immers, ze horen
bij het 'opstandings-
feest' dat ondanks de
serieuze religieuze ach
tergrond over het alge
meen als een vrolijke
aangelegenheid wordt
beschouwd.
Maar of er dit jaar veel ruimte
voor uitbundige uitgaven zal
zijn mag worden betwijfeld.
Ach, dat het slecht gaat met
de economie, dat weet ieder
een nou wel en dat er qua in
komen moet worden ingele
verd, dat is ook bekend. Maar
de consequenties daarvan,
daar is zo weinig van te mer
ken. Althans aan de buiten
kant.
Wie praat met woordvoerders
van sociale diensten of kre
dietbanken krijgt een beter
beeld van wat er op het ogen
blik aan de hand is. Veel
mensen leven kunstmatig bo
ven hun stand, er wordt in
stilte armoe geleden.
En het gekke is: die constate
ring gaat in toenemende ma
te op voor gezinnen waar de
kostwinner toch met een fiks
salaris naar huis komt. Dat
minimumloners en andere
laag betaalden het tegen
woordig niet gemakkelijk
hebben ligt voor de hand.
Maar dat ook mensen met
een inkomen van tweemaal
of driemaal modaal (het mo
dale loon is ongeveer 38.000
per jaar) voor hulp aanklop
pen, dat lijkt minder vanzelf
sprekend. Toch gebeurt het.
Directeur N.Noort van de Leid-
se Kredietbank zegt daar
over:"^ zult het niet geloven
maar mensen met dijken van
inkomens krijgen we hier
voor het loket. Mensen vaak
met geweldige opleidingen,
die bijvoorbeeld doctorandus
in de economie zijn maar er
niet meer uitkomen. De pro
blemen lopen momenteel
echt door alle rangen en stan
den heen. Het zijn heus niet
alleen de minimum-inko
mens of de mensen uit zwak
sociale milieus die hier naar
toe komen, zoals wel wordt
gedacht".
Uitgaven
Bij de dienst sociale zaken in
Oegstgeest, een gemeente
met naar men aanneemt flink
wat kapitaalkrachtige inwo
ners, heeft men het ook ge
merkt. Er wordt 'armoe' gele
den. Woordvoerder De
Groot:"Het is natuurlijk wel
een ander soort armoe dan bij
mensen met lage inkomens.
Het gemiddelde inkomen
van de Oegstgeestenaar ligt
hoger dan dat van bijvoor
beeld de Leidenaar. Er wor
den hier inderdaad dijken
van salarissen verdiend maar
daar staan dan vaak ook dij
ken van uitgaven tegenover
die voor een groot deel be
staan uit vaste lasten. En aan
sparen doen dergelijke men
sen echt niet meer dan Jan
Modaal. Het is heel moeilijk
om een uitgavenpatroon te
gaan beperken".
Daar speelt in een 'dorp' als
Oegstgeest nog iets anders
mee. De Groot: "Er is een veel
grotere sociale controle dan
in de stad. Wie in een grote
Volvo rijdt, die doet hem niet
makkelijk weg. Daar moet
heel wat voor gebeuren. Ie
dereen in de buurt ziet die
Volvo, ook wanneer ie er niet
meer staat.
En dan de gang naar sociale za
ken, dat doet men al hele
maal moeilijk. Als de buren
te weten zouden komen dat
men een uitkering krijgt.
Veel mensen die het zwaar
hebben komen daarom toch
niet naar ons toe. Maar uit an
dere bronnen weten we wel
hoe de vork in de steel zit. We
horen het nodige van andere
hulpverleners uit de hoek
van het algemeen maatschap
pelijk werk en van Inter-
kruis. Ook wel van
huisartsen die tegen ons zeg
gen: ik krijg hem of haar met
geen stok naar jullie toe".
Ijsberg
Kortom, een zekere categorie
mensen houdt kunstmatig
een bepaalde stand op, be
knibbelt op posten die niet
onmiddellijk zichtbaar zijn
voor de buitenwereld, liever
dan naar een Kredietbank of
sociale dienst te stappen.
meentelijke Kredietbank
Amsterdam merkte onlangs
op:"In ons land zitten veel
meer mensen in de financiële
problemen dan algemeen
wordt aangenomen. Momen
teel is nog maar het topje van
de ijsberg zichtbaar. Velen
proberen nog met hangen en
wurgen hun financiële ver
plichtingen na te komen.
Maar we weten niet wat ons
te wachten staat als de econo
mische teruggang doorzet".
De heer Noort van de Leidse
Kredietbank beaamt het re
laas van zijn Amsterdamse
collega. "Hoe groot de
werkelijke omvang van het
schuldenprobleem is is niet
te zeggen. Veel mensen pro
beren nog van alles. En een
stap naar een gemeentelijke
instelling met de mededeling
'Ik kom er niet meer uit' doe
je niet snel".
Een gemiddelde hoogte van de
schuldenlast waarmee men
sen zich bij de Kredietbank
vervoegen kan Noort niet ge
ven en vindt hij trouwens
ook niet zo interessant.
"Mensen met een bijstands
uitkering die hun energieno
ta van tweeduizend gulden
niet meer kunnen betalen of
een jaar achter zijn met de
huur zitten in dezelfde moei
lijke positie als mensen met
flinke inkomens die een
schuld hebben van dertigdui
zend gulden. Je moet alles in
dividueel bekijken. Elk ge
val ligt weer anders De pro
blemen zijn niet altijd het ge
volg van onverantwoordelijk
handelen. We hebben een tijd
gehad dat er niets kapot kon.
Alles was mogelijk. Men
heeft zich toen een bepaald
levenspatroon aangemeten
en zie dat nu maar eens terug
te draaien".
Versuft
Toch zal dat laatste vaak wel
moeten gebeuren. Noort "Er
zijn gevallen waarvan je zegt:
hier komen we niet meer uit.
Maar de meestcn kunnen wel
geholpen worden. Dan zullen
ze wel de tering naar de ne
ring moeten zetten, dan maar
een stap terug, bijvoorbeeld
op het punt van de auto of de
telefoon. Nee, boos worden
de mensen daar met om De
genen die hier komen zyn
niet agressief, eerder versuft
en vaak in tranen. Meneer, u
bent m'n laatste redmiddel,
horen we hier regelmatig.
Mensen zeggen in die om
standigheden vaak ja op alles
wat je voorstelt of adviseert
of komen zelf met voorstellen
waarvan je zegt: dat is toch
niet reecl. Maar dan zit daar
vaak de idee achter van: als
de gemeente m'n zaak maar
overneemt dan zit ik goed.
Het beste is als mensen naar
je toekomen met de instelling
van Ik moet en ik zal eruit'
Dan kom je een heel end.
Voor zulke mensen doen we
veel ook al ziet het er niet flo
rissant uit. We proberen het
dan toch".
De huidige omstandigheden
hebben de Kredietbanken
steeds meer in de rol geduwd
van schuldsaneerder. De ge
wone kredietverschaffing is
een beetje in het gedrang ge
komen. Noort:"We hoeven
als kredietbank geen winst te
maken. Quitte spelen is vol
doende maar dat is ook
steeds moeilijker op te bren
gen. We worden op het ogen
blik overspoeld door mensen
met problemen. Het accent
komt steeds meer te liggen
op schuldsanering. Dat sane
ren kan in de vorm van een
gewoon krediet maar je zit
dan wel met een verhoogd ri
sico of die lening wel wordt
afgelost. Een andere sane-
nngswijze is het aanbieden
van een zogenaamd percenta
ge-voorstel aan de schuldei
sers. Dat gebeurt als de
schuld vrij uitzichtloos is. De
crediteuren gaan meestal wel
op het percentage-voorstel
in anders zien ze helemaal
niets meer van hun geld te
rug".
Mensen die niet geholpen kun
nen worden door de Krediet
bank worden soms met een
akte van onvermogen naar
een advocaat gestuurd met
het advies: laat de rechtbank
maar een eventuele faillisse-
ments—uitspraak doen.
Overmacht
Een aparte categorie probleem-
gevallen wordt gevormd
door de mensen met een niet
of nauwelijks meer op te
brengen hypotheek last.
Noort:"Ik beschouw dat toch
als een stuk overmacht. Deze
ontwikkeling was niet te
voorzien. Dit kan ook niet zo
eindeloos doorgaan. Als het
doorzet moet de overheid in
grijpen. Per slot van rekening
heeft de overheid ook zelf
schuld aan de huidige situa
tie.
Door het scheppen van allerlei
subsidie- en aftrekmogelijk
heden heeft de overheid zelf
gestimuleerd dat de mensen
hoge leningen aangingen. Je
was by wyze van spreken gek
als je het niet deed. Gezien de
inflatie was het enkele jaren
geleden goedkoper op dat
moment over geld te beschik
ken dan om te sparen Ook
handelsbanken en andere fi
nanciële instellingen hebben
dingen gedaan waarvan je
achteraf zegt: hoe hebben ze
dat in hemelsnaam kunnen
doen. En de mensen die daar
gebruik van hebban tak!
die waren heus niet dom.
Ach, nu is men al weer een stuk
voorzichtiger geworden met
het verschafTen van kredie
ten Hypotheekaanvragen
worden ook strenger beoor
deeld. Het zou ook vreselijk
dom zijn als dat niet zou ge
beuren gezien de huidige
economische recessie. Zo zie
je maar, de tyd keert het
schip".
De nieuwe armoe, zo zou
Je het probleem kun
nen omschrijven waar
sociale diensten en
kredietbanken de laat
ste tijd in toenemende
mate mee te maken
krijgen. Mensen met
flinke salarissen ko
men, nu zij in deze
slechte economische
tijden een stap terug
moeten doen, in de fi
nanciële problemen.
"De moeilijkheid is
dat mensen met dijken
van inkomens ook dij
ken van uitgaven heb
ben en het is heel
moeilijk om het in de
loop der jaren gegroei
de uitgavenpatroon te
gaan beperken", zo vat
een woordvoerder van
een sociale dienst het
probleem samen.
Dus wat gebeurt er in
veel gevallen: men
houdt kunstmatig de
stand op. De buren mo
gen niet merken wat er
aan de hand is, er
tiEEvm
u OOK I1IER
Tekst:
Bert Paauw
Tekening:
Joop Walenkamp
wordt beknibbeld op
dingen die niet direct
zichtbaar zijn voor de
buitenwereld. Totdat
de problemen te groot
zijn geworden: en dan
belandt men bij de
kredietbanken die
steeds meer de rol van
schuldsaneerders heb
ben gekregen.
DEN HAAG - Niet alleen bij
de gemeentelijke krediet
banken en sociale diensten
heeft men het gemerkt, ook
bij het vorig jaar opgerichte
Nationaal Instituut voor
Budgetvoorlichting (NI-
BUD) heeft men de ervaring
opgedaan dat de financiële
problemen door alle maat
schappelijke groeperingen
heenlopen.
Het zijn bepaald niet alleen de
mensen met de laagste inko
mens die moeilijk zitten of
er niet meer uitkomen. Vo-
gens Christine Groenewe-
gen van het in Den Haag ge
vestigde NIBUD, een insti
tuut dat zich bezighoudt met
voorlichting en adviezen
over hoe mensen met geld
moeten omgaan, is de groep
'laagste inkomens' zelfs on
dervertegenwoordigd bij de
genen die om hulp en raad
aankloppen.
"Mensen met een laag inko
men hebben hun hele leven
al geleerd hoe ze met weinig
geld moeten omgaan. Mini
mumloners halen het niet in
hun hoofd om een auto te ko
pen. Die weten gewoon dat
dat niet kan. Maar mensen
die meer dan een modaal
loon verdienen denken vaak
wel dat ze zich van alles
kunnen permitteren. Nou,
met een gezin van twee kin
deren en een eigen huis kan
dat dikwijls niet. De meeste
vragen om advies komen
van mensen die juist boven
modaal verdienen. Maar ook
de categorie daarboven is
goed vertegenwoordigd".
Overzicht
Bij het NIBUD wordt overi
gens geen geld verschaft aan
mensen in geldnood. Christi
ne Groenewegen:"Wij tref
fen geen financiële regelin
gen, daar zijn de gemeente
lijke kredietbanken voor.
Maar veel mensen zijn al ge
holpen met een overzicht
van hun inkomsten en uitga
ven. Vaak krijg je dan de
reactie van: O. ik heb niet
beseft dat ik na aftrek van
de vaste lasten maar zo wei
nig overhoud. Als men inziet
dat men verkeerd bezig is is
men al een eind op de goede
weg.
Ons advies heeft in dat geval
meer kans van slagen. Wij
stellen een budget op. Wij
weten basisbedragen voor
uitgaven voor kleding, voe
ding e.d. en wij weten ook
met welke posten je kunt
schuiven, bijvoorbeeld met
de aanschaf of onderhoud
van inventaris. Wij advise
ren ook wel om de aanschaf
van een nieuw bankstel een
jaartje op te schuiven of een
keer niet met vakantie te
gaan. Maar daarentegen kun
je mensen niet jaren achter
een op veertig gulden kleed
geld per maand zetten. Dan
lopen ze uiteindelijk op blo
te voeten. Wij maken echt
een reëel budget".
Controle
ontrole op de naleving van de
verstrekte adviezen hebben
de tien medewerkers van
het NIBUD (met studie-ach
tergronden als huishoud
kunde, economie en maat
schappelijk werk) niet. Vol
gens Christine Groene we
gen heeft men daar momen
teel bij het nog volop in ont
wikkeling zijnde NIBUD
geen gelegenheid voor al wil
men dat in de toekomst wel
gaan doen. Naast de onge
veer 1500 verstrekte advie
zen per jaar (een advies kost
25,-) gaan vooral de bro
chures van het instituut er
in als koek. Zo'n 30.000 gin
gen er totnutoe de deur uit,
handelend over onderwer
pen als 'Wat kost onze voe
ding', 'Studentenbudget',
'Kostgeld', 'Zakgeld' en 'Het
moderne kasboek'.
Daarnaast verricht het NI
BUD, een gezamenlijk Ini
tiatief van overheid en be
drijfsleven, zijn voorlichten
de taak via lezingen op scho
len en voor huisvrouwen en
via cursussen aan o.m. maat
schappelijk werkers en me
dewerkers van wetswinkels.
Voorzichtger
Christine Groene wegen:"Wlj
merken bij ons instituut dat
meer en meer mensen in fi
nanciële problemen komen.
Ze blijven hun geld vaak op
dezelfde manier uitgeven
terwijl de Inkomr s ui
meer groeien. Dan bliJM c
eens dat ze de rekeningen
voor gas en elektra niri
meer kunnen betalen.
Daarnaast hebben financiële
instellingen in het verleden
ook veel te makkelijk ge
leend. Er werd nauwelijks
gecontroleerd of de mensen
zo'n lening wel konden te
rugbetalen al is dat nu an
ders geworden. Toch zouden
de financieringsmaatschap
pijen nog wel wat voorzich
tiger kunnen zijn. Ze willen
natuurlijk graag lenen en
winst maken, dat is begrij
pelijk. maar aan de andere
kant hebben se ook weinig
aan wanbetalers".
Overigens voelt Christine
Groenewegen er weinig
voor om alleen maar te
schoppen tegen de krediet-
ve-sc* »*fers "Het is natuur-
'at je kunt le-
«ui 4r oen tv of auto
kunt aanschaffen wanneer
je da' v lit Alleen, je moet
bet aankunnen. In dat op
zicht hoef je niet alleen te
kijken naar de financie
ringsmaatschappijen. de
mensen moeten ook zelf we
ten wat te doen. Ze hebben
een eigen verantwoordelijk-
beid".
