Spooiwegen in de knel
Wmm
Beursweek
ss* Geen geld om "blik treinen" open te trekken
ZATERDAG 18 APRIL 1981
Italië
Acht grote knelpunten in
het spoorwegnet, vier
n,euwe lijnen waarop
materieel moet worden
ingezet, sterk verouder
de treinstellen, een be
veiliging die nog niet
als waterdicht kan gel
den, een toenemend
aantal passagiers en
een lege portemonee.
De Nederlandse Spoorwegen,
dat zai duidelijk zijn, zitten
diep in de zorgen. Passagiers
die terugblikken op 1980
(trein naast de brug in Vlaar-
dingen; trein met kop in de
sloot bij Warmond; treinen in
botsing op een radiografisch
beveiligd baanvak in Win-
sum) vragen zich af: hoe vei
lig is de trein? Zijn er nog
treinen die wel op tijd rijden
en waarin je niet hoeft te
staan? De NS staan te poppe-
len om er van alles tegen te
doen. Ook hier is de klant ko
ning, maar ook hier geldt:
met een lege portemonee is
het moeilijk investeren.
De zorgen van de Nederlandse
Spoorwegen zijn verre van
uniek. Soortgelijke proble
men doen zich voor in vrijwel
alle landen van Europa, in de
Verenigde Staten en zelfs in
Japan. Moet de trein ten kos
te van alles worden gered van
verval? Moeten de spoorwe
gen een rendabel en particu
lier bedrijf zijn of moeten ze,
zoals nu, zwaar gesubsidieer
de overheidsbedrijven blij
ven? Die vragen hebben met
name in Engeland tot een
verhitte discussie geleid tus
sen voor- en tegenstanders
van overheidssubsidies.
Feit is dat het spoorwegnet aan
de ene kant alom sterk is ver
ouderd, maar dat aan de an
dere kant het gebruik van de
trein met het jaar intensiever
wordt. De passagiers lijken
hun keuze dan ook al lang ge
maakt te hebben: de trein
moet blijven, de beveiliging
moet verbeterd, de knelpun
ten opgeheven. En tegen be
ter weten in (er is immers
geen geld) bestaan in veel
landen grote plannen voor
Minister Tuijnman van verkeer en waterstaat heeft deze
week aangekondigd dat het treinkaartje wederom duur
der wordt. Ditmaal gaat het om een verhoging met bijna
tien procent, nodig om de spoorwegen vijfhonderd mil
joen meer te bezorgen voor investeringen. Extra geld is
nodig, want het spoorwegnet en het materieel is hard aan
verbetering toe. Niet alleen in Nederland overigens,
maar vrijwel overal in de wereld. De oliecrisis laat zijn
sporen na. Een keuze tussen de auto en de trein valt voor
steeds meer mensen in het voordeel van de trein uit.
De Italiaanse spoorwegen heb
ben een groot modernise
ringsplan ontworpen om de
welhaast dramatische achter
stand in te lopen. De afgelo
pen twintig jaar is niet meer
dan routine-onderhoud uit
gevoerd, omdat het minister
van transport in de vaste ver
onderstelling verkeerde dat
de treinen het veld moesten
ruimen voor het privé-weg-
vervoer. Oliecrisis en een
chaotische verkeerssituatie
gooiden roet in het eten. Het
ministerie omschrijft het be
drijf zelf als "oud, versleten
en een grote rotzooi". Passa
giers klagen over gebrek aan
organisatie en efficiëntie. De
komende vijf jaar wordt drie
miljard extra ter verbetering
beschikbaar gesteld.
Engeland
procent per jaar dus. De Ne
derlandse overheid springt
elk jaar voor een bedrag van
drie miljard bij. Te weinig
vinden de spoorwegen, die
niets liever zouden doen dan
een "blik" rollend materiaal
opentrekken. Om de ergste
knelpunten op te heffen
komt nu, door de tariefsver
hoging, vijf honderd miljoen
gulden per jaar extra be
schikbaar. Op die manier kan
een einde worden gemaakt
aan de vertragingen die zich
het afgelopen jaar meer dan
ooit hebben voorgedaan.
Ter verbetering van het com
fort heeft de Nederlandse
Spoorwegen dan nog de nu
volgende waslijst van bestel
lingen die in de periode tot
1984 vervanging en uitbrei
ding mogelijk moeten ma
ken.
Bestellijst
De Britse spoorwegen, een
staatsonderneming, leden vo
rig jaar 21 miljoen verlies.
Vakbonden en transportor-
f^inisaties vragen de over
heid om vijftig procent meer
te investeren in zowel het
spoor- als het wegvervoer.
De veelbesproken dubbeldekker. De NS zou er honderd willen aanschaffen,
ten zijn niet erg tevreden.
experiment met de zg. "ad
vanced passenger train" (210
km per uur) moet voortgezet,
materieel moet vernieuwd en
plannen om onrendabele lij
nen op te heffen moeten in de
ijskast.
Frankrijk
Een elektrische locomotief, waarvan de NS er 48 in bestelling hebben
De Franse overheid heeft zich
principieel uitgesproken
vóór de trein, loopt achter
standen versneld in en expe
rimenteert met nieuwe trein
stellen. De SNCF, twee jaar
geleden nog winstgevend,
maakte vorig jaar een verlies
van 350 miljoen. Desalniette
min wordt er dit jaar alleen al
3,7 miljard uitgegeven aan
het moderniseren van contro
le-installaties en vervanging
van rijtuigen. Een nieuwe su
persneltrein moet het parade
paardje van de Franse spoor
wegen worden. Het project
met deze "train a grande Vi
tesse" kost de overheid 2,5
miljard. De trein haalt 260 km
per uur Eind september
wordt de trein definitief inge
zet op de lijn Parijs-Lyon.
Op die lijn wordt nu al gëex-
perimenteerd met snelheden
tussen 160 en 180 km per uur
West-Duitsland
De Bundesbahn in de Bondsre
publiek zit zwaar in de pro
blemen. Vorig jaar is een aan
zienlijke lening gesloten in
Saoedie Arabië. Dit jaar
wordt een recordverlies ver
wacht van zeven miljard, 25%
meer dan vorig jaar. Gevolg:
investeringsprogramma's
worden vertraagd uitge
voerd.
Verenigde Staten
De in 1970 opgerichte "Natio
nal Railroad Passenger Cor
poration", een maatschappij
r de passagiers van de proefrit
zonder winstoogmerk, is be
ducht voor de door president
Reagan aangekondigde af
schaffing van overheids
steun. Nu al is het aantal lij
nen beperkt. Het goederen
vervoer is sinds de afschaf
fing vorig jaar van de prijs
controle winstgevend. De
toekomst van het personen
vervoer ziet er somber uit.
De bestellijst van het treinma-
terieel dat het wagenpark van
de Nederlandse Spoorwegen
in de naaste toekomst op peil
moet brengen voor de
groeiende reizigersstroom,
ziet er als volgt uit:
- 226 Intercityrijtuigen (ICR
ui), onderverdeeld in 63 rij
tuigen le klas, 120 rijtuigen
2e klas en 43 rijtuigen 2e klas
met bagage- en keukenafde
ling. Aflevering is in juni 1980
begonnen en loopt tot herfst
1982. Ongeveer 50 bakken
zijn intussen afgeleverd In
1981 volgen er 90. in 1982 de
rest,
- 40 Intercitytrcinstcllen IC III,
als vervolg op do 7 IC III nj-
tuigstellen. die als proefscrie
de definitieve bestelling
vooraf zijn gegaan en a! twee
jaar dienst doen op de lijn
Amsterdam-Utrecht-Arn-
hem-Nymegen. Herkenbaar
aan het hoge fror.t met be
stuurderscabine boven de
'klapdeuren' van de door-
loopkop. De definitieve ver
sie van 40 stellen begint voor
jaar 1983 af te komen en zal
eind 1984 zijn afgeleverd;
- 60 Sprinters (tweewagenstel-
len, dus 120 bakken) staan op
het NS-bestellijstje dat voor
eind 1980 moet zijn afge
werkt om het mateneelpark
voor de korte- en middellan
ge afstand op peil te brengen.
Er zijn intussen nog 15 Sprin
ters extra besteld in de vorm
van driewagenstellen (afleve
ring van medio 1982 tot me
dio 1983) en er zijn 45 losse
tussenrijtuigcn besteld om
aansluitend daarop 45 Sprin
ters van tw—wagen lelk n
uit te breiden tot driewagen
stellen.
- 48 elektrische locomotieven
van de serie 1600 moeten tus
sen nu en half 1982 zijn afge
leverd om zware ertstreinen
te gaan trekken (in plaats van
twee tot vier dieselelektri-
sche locs per trein) en om in
de reizigersdienst met name
op de lijn Zwolle-Vlissingen
sterk verouderd stroomlyn-
materieel te vervangen:
- 45 dieselhydraulische trein
stellen zijn in bestelling voor
de noordelijke nevenlijnen
26 tweewagenstellen, 19 en
keltjes. Midden 1981 komen
de eersten beschikbaar Eind
1982 moet de serie zijn afgele
verd.
- 27 gelede trams voor de Nieu-
wegeinlijn zyn besteld om
tussen maart 1981 en zomer
1982 te worden afgeleverd.
- 100 dubbeldekkers (of daar
omtrent) staan op dit mo
ment nog op het verlanglijst
je. Met een gehuurde Franse
dubbeldekker is deze herfst
geëxperimenteerd. Voorlopi
ge indruk dubbeldekkers
kunnen ook voor Nederland
in aanmerking komen, maar
dat het deze Franse dubbel
dekker met vijf zitplaatsen in
de breedte moet worden, lijkt
onwaarschijnlijk.
Japan
Nog 230 van deze locs uit '46 zijn
bij de NS in bedrijf.
In Japan zijn veel niet-rendabe-
le lijnen opgeheven en is een
groot aantal personeelsleden
ontslagen. Vierduizend kilo
meter spoorlijn wordt afge
schaft en vervangen door
busdiensten. Het jaarlijkse
verlies van tien miljoen gul
den moet hoe dan ook wor
den omgezet in winst. Para
depaardje is nog immer de
"Shinkansen Express", in '64
in gebruik genomen en dage
lijks door 430.000 mensen be
nut. De trein rijdt 210 km per
uur en levert de belangrijkste
inkomsten aan de Japanse
spoorwegen. Voor de toe
komst staat ook hier een su
persneltrein op stapel, die
met behulp van luchtkussens
een snelheid van 500 km per
uur moeten bereiken.
Nederland
Terug naar eigen land. In 1978
vervoerde de spoorwegen 8,1
miljard reizigers, een jaar la
ter waren dat er 8,5 miljard en
vorig jaar werd de magische
grens van 9 miljard bena
derd. Een groei van zo'n vijf
i bedrijf bij de Bundesbahn
AMSTERDAM - Tegenvallend
bedrijfsnieuws deed de Am
sterdamse effectenbeurs in
deze tot vier beursdagen ver
korte week flink teruglopen.
Alleen donderdag kon hier
en daar enige verbetering
worden geboekt door Wall
Street's krachtig herstel.
Want ook de Newyorkse ef
fectenbeurs zette de week te
ruglopend in, maar woens
dag werd door een herstel
van ruim 12 punten de eerder
opgelopen daling weer teniet
gedaan.
De aanvankelijke koersdaling
werd veroorzaakt door de on
verwachte renteverhoging
van 17 procent op 17,5 pro
cent door enkele grotere
Amerikaanse banken. Maar
toen centrale bank-president
Volcker verklaarde dat de in
flatie over een jaar wel eens
aanzienlijk minder zou kun
nen zijn, waardoor stijgende
kans op rentedaling, veerde
Wall Street krachtig op. Het
wordt misschien eentonig,
maar opnieuw was het dit
rentebeeld dat de beursstem-
ming in Wall Street bepaalde.
Hoe ongelooflijk gevoelig de
beurswereld is voor de finan
ciële ontwikkeling, bleek
maandag ook uit andere reac
ties.
Zo was de tegenvallende geld-
omloop, zoals maandag in
Amerika bekend werd, vol
doende om direct een zware
domper te zetten op de obli-
gatiemarkt van Wall Street.
Dit bracht andere banken er
toe om ook hun rente weder
om te verhogen. Daarentegen
liet de invloedrijke City Bank
in de stad New York zijn ren
te op 17 procent. Kortom, erg
duidelijk en overzichtelijk is
de ontwikkeling aan het
Amerikaanse rentefront niet.
Wel is duidelijk dat het heel
wat minder vlot met de rente
daling toegaat dan vorig jaar.
Toen kwam de rente in april
van 20 procent op 15 procent.
Nu lijkt 17 procent al een bo
dem te zijn.
Op diverse internationale ni
veaus wordt thans koortsach
tig do
r de financile autoriteiten ge
confereerd om iets aan deze
extreem hoge rente te doen.
Steeds duidelijker wordt het
dat de economische bedrij
vigheid gewurgd wordt, zo
lang de rente zich op het hui
dige extreem hoge peil kan
handhaven. Maar al deze con
door
C. Wagenaar
ferenties halen weinig uit,
want vanuit de Angelsaksi
sche wereld wordt weinig be
reidheid getoond iets aan
renteverlichting te doen, zo
lang de inflatie niet onder de
duim te houden is.
Vooral nu in Amerka tekenen
worden waargenomen die op
een spoedige hervatting van
de economiche groei zouden
wijzen, is de bereidheid om
de kredietteugels te vieren al
bijzonder gering. Ook met de
belastingverlagingen voor
het grote publiek verloopt
het in het Congres stroef en
trachten de Democraten deze
eerder door te schuiven naar
verlichting voor het bedrijfs
leven.
In Engeland wordt er al gerui
me tijd duidelijk prioriteit
verleend aan het bestrijden
van het inflatiespook dan aan
de werkloosheid. Deze poli
tiek, die vooral valuta's als
dollar en pond sterk ver
hardt, heeft natuurlijk ook in
vloed op de rest van de we
reld. Deze week werd vooral
de dollar keihard en schoot in
Amsterdam tot boven de
f2,40, tegen f2.33 een weck
terug. Uit angst dat de eigen
valuta door de vaste dollar te
zwak wordt, zijn ook de cen
trale banken binnen de Euro
pese Gemeenschap genood
zaakt op de lijn van de hoge
rente te blijven koersen.
Ook in ons land wil het dit jaar
niet met de rente vlotten. Nu
en dan zijn er aanwijzingen
dat er sprake zou kunnen zijn
van enige rentedaling. Maar
al spoedig verzanden al deze
pogingen? Een belangrijke
negatieve factor is in dit stra
mien de onverzadigbare geld
handel van de overhe.d. Deze
week plaatste Vadertje Staat
opnieuw een lening van 600
miljoen gulden tegen welis
waar 11,5 pet, maar in plaats
van de 101,2 pet waarvoor de
een maand geleden gehou
den lening van 12 procent de
deur uitging, moest het mi
nisterie nu tot 100,2 pet terug
om bovengenoemd bedrae
binnen te krijgen. Het voor
delige rendementsverschil
tussen beide leningen is nau
welijks een kwart procent ten
gunste van de laatste, en dat
in een periode van ruim vier
weken.
Het renteniveau ligt derhalve
nog vrijwel op de extreem
hoge top van medio maart,
hoewel de eerste beursreactie
op het leningsresultaat vry
positief was Geen wonder
dat steeds meer ondernemin
gen aan de rand van de af
grond komen te zitten en tot
rampzalige besluiten worden
gedwongen als nu weer met
Van Gelder. De vorige week
fors opgelopen koers tot f 9
moest als reactie op het
dichtdraaien van de kraan
van het regenngsgeld voor de
onderneming terug tot circa
f5. Verreweg de laagste
koers ooit voor het aandeel
aangeslagen
Maar Van Gelder stond helaas
niet alleen. Ook Internatio-
Mullcr, houthandel Pont,
Emba en niet te vergeten
Ogem lieten zware verliezen
zien over het afgelopen boek
jaar. De koersen van deze
aandelen moesten deze week
dan ook terug. Ogem viel van
f8 op f7. Tegenvallende be-
drijfsuitkomsten leverden
Otra en Furncss een koers
verlies van f 5 of meer op.
Maar de eveneens zwaar ge
teisterde Volker-Stevin kon
een zestal guldens bijtrekken
nu blijkt dat het lopende
boekjaar uit de normale be-
dnjfsgang een positief resul
taat kan afwerpen. Zij het dat
dit door verdere n-organisa-
tievoorzicningen weer in een
verlies zal worden omgezet.
Het is duidelijk dat de beurs
door deze berichten weinig
kracht kon opbrengen. Er
heerste een overwegend ge
drukte stemming, waartegen
Wall S'!. hm ltd wei
nig vermocht in te brengen.
ABN zakte een tiental gul
dens door de claimhandel
voor een aandelenemissie,
waarbij de claimprys zakte
van f4 op f2.50 Een ook de
meeste andere hoofdfondsen
lagen onprettig in de markL
Alleen voor aandelen Wessa-
nen werd een paar gulden
meer betaald door een vnj
positief jaarverslag Wall
Street bezorgde voorts KLM
een verdere opmars tot een
nieuw hoogtepunt van rond
f 120, tegen f 95 vonge week
