Wapenhandel
beangstigend
snelle groei
Stakingswet Polen aangenomen
Dodental in
Libanon stijgt
Manipulatie met
opiniepeilingen"
Sponsorcode ondanks
tegenstand aangenomen
Nederland ondertekent
verdrag; wapenbeperking
Na dreiging aftreden Jaruszelski
WMillLl'lilililMfT
M
t jarino rekreafe
ZATERDAG 11 APRIL 1981
(Van onze verslaggever
PALMA DE MALLORCA -
Staatssecretaris Wallis de
Vries van CRM heeft na af
loop van de derde conferen
tie van ministers die belast
zijn met sportzaken in de
Raad van Europa met genoe
gen geconstateerd dat Neder
land een belangrijke inbreng
in de slotresoluties heeft mo
gen hebben. Zo werd o.a. de
door dr. Wim van Zijll voor
bereide en de door Wallis de
Vries ingediende slotresolu-
tie over de Europese sport-
sponsorcode door de confe
rentie aangenomen. Een da
nig afgezwakte resolutie, dat
wel. maar de opzet van Van
Zijll en de Nederlandse dele
gatie om in Europees ver
band tot de erkenning van
sportsponsoring als een
maatschappelijk verschijnsel
te komen lijkt in ieder geval
geslaagd.
De Nederlandse afvaardiging
heeft echter wel felle strijd
met Frankrijk en Belgi moe
ten leveren om tot een voor
ieder acceptabele slotresolu-
tie over dit zo gevoelige on
derwerp te komen. Van Zijll
hierover: „We hebben zeker
een lange en moeilijke weg
moeten afleggen om tot deze
internationale erkenning van
sportsponsoring als een
maatschappelijk verschijnsel
te komen. Eerst binnen het
bestuur van het CDDS (het
dagelijks bestuur van de
Raad van Europa dat steevast
de, gisteren beindigde minis
tersconferentie in Palma de
Mallorca voorbereidt - red.)
en nu dan binnen de confe
rentie zelf. Met name Belgi en
Frankrijk tonen zich wat hui
verig voor de sportsponso
ring.
Bourguiba
kondigt
meerpartij en-
systeem aan
TUNIS (DPA) De Tunesische pre
sident, Habib Bourguiba, heeft
gisteren in een als historisch ge
kenschetste rede het afscheid
aangekondigd van het éénpartij-
systeem in zijn land. Bij de ope
ning van een bijzonder congres
van zijn socialistische destour-
partij (PSD) verklaarde Bour
guiba dat hij "geen nadelige ge
volgen ziet, wanneer de in de na
tie levende krachten in het parle
ment zijn vertegenwoordigd"
De Tunesische leider lijkt vastbe
sloten het een jaar geleden inge
zette liberalisatieproces voort te
zetten. Bourguiba heeft hel één-
partijsysteem steeds verdedigd
met zijn zorg het land "tegen de
anarchie te beschermen".
DEN HAAG - De Nederlandse
vertegenwoordiger bij de
Verenigde Naties in New
York. mr. H. Scheltema.
heeft gisteren in New York
namens Nederland het ver
drag ondertekend, dat een
verbod of beperkingen op
legt aan het gebruik van be
paalde conventionele wapens
die buitensporig leed veroor
zaken of een niet-onderschei-
dende werking voor burgers
hebben.
Het verdrag kwam op 10 okto
ber 1980 tot stand in een VN-
conferentie na tien jaar on
derhandelen met 80 landen.
In drie protocollen zijn de
overeengekomen regels be
schreven. Er geldt een ver
bod op het gebruik van wa
pens die beogen te verwon
den door middel van deeltjes
die niet met róntgen-appara-
tuur in het menselijk lichaam
kunnen worden waargeno-
Verdr zijn regels overeengeko
men die brandwapens in be
paalde situaties verbieden of
aan beperkingen binden. Het
gebruik van mijnen en val-
strikmijnen (booby traps) is
aan regels gebonden. Tevens
dienen deze wapens te wor
den geregistreerd om ze mak
kelijker te kunnen ruimen na
de vijandelijkheden. Deze re
gels zijn opgesteld ter be
scherming van de burgerbe
volking, waarbij het humani
taire doel voorop staat, aldus
het verdrag.
In totaal 34 landen hebben het
verdrag gisteren in New York
ondertekend. Tot de onderte
kenaars behoren de Sowjet-
Unie en andere Warschau-
pactlanden, de EG-landen en
Canada
De Verenigde Staten hebben
het verdrag nog niet onderte
kend.
WARSCHAU (GPD, AFP) - Het Poolse parlement heeft gisteravond zijn goedkeuring
gehecht aan het voorstel van premier Jaruzelski om het stakingsrecht in Polen tijdelijk
op te schorten. Het parlement gaf unaniem zijn steun aan de premier. Er waren vier
onthoudingen.
Frankrijk wil
opheffing
graan-boycot
PARIJS (AP) Frankrijk noemt
het besluit van de Europese Ge
meenschap om de verkoop van
600.000 ton graan aan de Sowjet-
Unie te blokkeren "onbegrijpe
lijk" en "ontoelaatbaar". Een
woordvoerder van buitenlandse
zaken zei dat de Franse regering
alles in het werk zal stellen om
de Europese Commissie in Brus
sel ervan te overtuigen het be
sluit ongedaan te maken.
Hij noemde het besluit, dat don
derdag in Straatsburg werd ge-
~~i een commissieverga-
i strijd met een eerder
in de Raad van Minis-
vorig jaar. In reactie op
het Amerikaanse graanembargo
naar aanleiding van de Russi
sche inval in Afganistan, ver
klaarde de Raad toen dat de "tra
ditionele graanhandel" van de
gemeenschap met de Sowjet-
Unie geen doorgang kon vinden.
nomen
dering, i
besluit
ters
De woordvoerder voegde daar
aan toe, dat nu landen als Canada
en Australië graan blijven uit
voeren naar de Sowjet-Unie,
Frankrijk, de enige graanexpor-
teur van de Europese Gemeen
schap, geen reden ziet om achter
te blijven.
LONDEN Een woordvoerder
van de emigratiebeweging van
de Pinkstergemeente in de Sow
jet-Unie, Boris Persjatkin, is op
beschuldiging van helastering
van de Sowjet-staat veroordeeld
tot twee jaar werkkamp.
Persjatkin is bekend als contact
persoon met buitenlandse jour
nalisten in Moskou.
Eerder op de dag had Jaruszelski
gedreigd te zullen aftreden als
het Poolse parlement het wets
ontwerp waardoor in de komen
de twee maanden een staking
wordt verboden niet zou aanne
men. Onder de nieuwe stakings
wet heeft de regering het recht
ieder jaar opnieuw een stakings
verbod voor twee maanden af te
kondigen.
Jaruszelski verklaarde gisteren
voor de Sejm, het Poolse parle
ment: "Stakingen maken ons
land kapot, er moet nu een einde
aan komen." Hij kondigde ver
der aan dat recht en orde in Po
len beter gehandhaafd moeten
worden en dat er tevens een ein
de moet komen aan de steeds
toenemende "verspreiding van
illegale publikaties en het hou
den van illegale bijeenkomsten".
De nationale coördinatiecommis
sie van de vrije vakbond Solida
riteit heeft inmiddels het plan
van Jaruzelski bestempeld als
"onbegrijpelijk en onge
rechtvaardigd". Solidariteit gaf
gisteravond een comminique uit
waarin "diepe bezorgdheid"
werd uitgesproken over het
standpunt van de premier. "De
KKP (de nationale coördinatie
commissie) is van mening dat er
een reëele mogelijkheid bestaat
om stakingen te voorkomen door
Afghaanse
dorpen verwoest
NEW DELHI - In Afghanistan is
een aantal dorpen verwoest als
vergelding voor tegen de rege
ring gerichte guerrilla-aanvallen.
Het gaat om plaatsen in het ge
bied van Sjarikar in de provincie
Parwan, op circa 65 kilometer
ten noorden van Kaboel. Sjarikar
zou tevoren dag en nacht zijn be
stookt door Afghaanse opstande
lingen.
Vorige week was in New Delhi ver
nomen dat Russische vliegtui
gen dorpen in vier andere Af
ghaanse provincies hadden ge
bombardeerd nadat daar Sowjet-
militairen en aanhangers van het
huidige bewind in Kaboel waren
vermoord.
de oorzaak daarvan weg te ne
men, namelijk door zich in het al
gemeen te houden aan de wet en
aan de akkoorden. De opschor
ting van het stakingsrecht zal
door de gemeenschap worden
geinterpreteerd als een aankon
diging van maatregelen die juist
deze stakingen kunnen uitlok
ken. Dit zal misschien een verho
ging van de sociale spanning ver
oorzaken" aldus het commini
que.
Brezjnjev
Op het moment van de dramati
sche toespraak van Jaruszelski
zat het Russische statshoold en
partijsecretaris Leonid Brezjnjev
alweer op het podium van het
Nieuwe Culturele Paleis in
Praag, waar de eerste-secretaris
van de Tsjechoslowaakse com
munistische partij. Gustav Hu-
sak, het 6e partijcongres besloot
met een redevoering. Hierin
hield Husak zich strikt aan de
formaliteiten door het uitdelen
van complimenten aan de eigen
partijleden. Hij bedankte tevens
de 141 delegaties uit andere lan
den die het congres als gasten
hebben bijgewoond voor hun
steun, en in het bijzonder Leonid
Brezjnjev voor zijn vijfdaagse
deelneming aan het congres.
Brezjnjev keerde gisteravond
weer naar Moskou terug. Voor
zijn vertrek bezocht de Russi
sche president nog een receptie,
die werd gegeven ter gelegen
heid van het einde van het partij
congres. Brezjnjev bracht nog
een toast uit "op de band tussen
alle revolutionaire en progressie
ve krachten". Husak toastte op
"het onverbreekbare bondge
nootschap en de vriendschaps
banden en broederlijke samen
werking met de Sovjet-Unie."
Vredesplan voorgesteld
BEIROET (UPI) Bij de aanvallen
die Israëische commando-eenhe
den en jachtbommenwerpers
gisteren op stellingen van de Pa
lestijnse guerrillastrijders in Li
banon hebben gedaan, zijn zeker
zestien mensen om het leven ge
komen. Dat is gisteravond in
Beiroet meegedeeld. In Beiroet
en Zahle wordt het jongste be
stand - het achttiende - tussen de
Syrische vredesmacht en de fa-
langistische militie sinds gister
middag niet meer nageleefd. Bei
de partijen bestoken elkaar weer
met raket- en machinegeweer-
vuur. Het bestand was sinds
woensdag van kracht.
Vredesplan
De regering van Koeweit heeft
langs diplomatieke weg contact
opgenomen met verschillende
andere Arabische landen met het
doel een vredesplan voor Liba
non op te stellen. De ambassa
deur van Koeweit in Beiroet was
gisteren na besprekingen met de
Libanese president Sarkis voor
overleg op het ministerie van
buitenlandse zaken in Koeweit.
De emir van Koeweit, sjeik Jaber
Al-Ahmed. heeft deze week in te
lefoongesprekken met Sarkis en
Oproep
Het neutrale Oostenrijk heeft zich
gisteren achter de Sowjet-Unie
geschaard in een oproep aan Is
raël zich terug te trekken uit alle
bezette gebieden en de rechten
van de Palestijnen te erkennen.
De oproep werd gedaan in een
communiqué ter afsluiting van
het vijfdaagse staatsbezoek aan
Oostenrijk van de Russische pre
mier Nikolai Tichonov. Hij heeft
besprekingen gevoerd met de
Oostenrijkse kanselier Kreisky
en andere regeringsfunctionaris
sen over internationale aangele
genheden en de handel tussen
beide landen. "Een regeling van
het Midden-Oosten probleem",
zo stelde het communiqué, "kan
slechts worden bereikt met de
deelneming van alle betrokken
partijen, op voorwaarde dat de
Israëlische troepen zich terug
trekken uit alle Arabische gebie
den die in 1967 bezet zijn, dat de
legitieme nationale rechten van
het Palestijnse volk wordt er
kend en dat de veiligheid en soe
vereiniteit van alle staten in het
gebied, waaronder ook Israel,
worden gewaarborgd".
Premier Jaruszelski spreekt het parlement toe.
VS-onderzeeër
laat Japans
schip zinken
TOKIO - De Amerikaanse met Po-
laris-kernraketten geladen
atoomonderzeeër George Was
hington heeft gisteren een Ja
panse vrachtvaarder op weg naar
China geramd, waardoor het
schip is gezonken. De raketten
noch de kernreactor aan boord
van de onderzeeër hebben door
de aanvaring schade opgelopen.
Van de vijftien opvarenden van de
Nissho Maru zijn er waarschijn
lijk twee. onder wie de kapitein,
verdronken. De overige dertien
werden gered door een torpedo
jager van de Japanse marine.
Volgens de Amerikaanse verkla
ring is de commandotoren van
de onderzeeboot licht bescha
digd. De bemanning van naar
schatting 140 man bleef onge
deerd.
De aanvaring vond plaats toen de
George Washington routine-
werkzaamheden uitvoerde op
geringe diepte in de Oostchinese
zee. De onderzeeër verloor het
schip als gevolg van het door re
gen en mist slechte zicht te snel
uit het oog om te kunnen zien of
er schade was aangericht en ge
wonden waren, aldus de r
Controverse in Frankrijk
T>!>
PARIJS (Reuter) - De officiële opening van de Franse verkiezingscam
pagne werd gisteren omlijst met beschuldigingen van politici dat er
wordt gemanipuleerd met opiniepeilingen. Het dagblad Le Figaro ging
zelfs zover dat het de resultaten van een verkiezingsonderzoek uit zijn
vrijdagse editie liet schrappen met het argument dat het buiten de
controverse wil blijven. De instantie die toeziet op een correct verloop
van de Franse verkiezingsstrijd heeft inmiddels al beloofd dat er een
onderzoek zal worden ingesteld naar de methoden die zijn gevolgd bij
twee opiniepeilingen waaruit volledig tegengestelde voorspellingen
rolden. In het tijdschrift Paris-Match werd voorspeld dat de vertrek
kende president Giscard d'Estaing in de tweede verkiezingsronde met
52 pet. van de stemmen zal zegevieren over zijn socialistische rivaal
Mitterrand. Enige uren later kwam echter het weekblad "VSD-magazi-
ne" met cijfers volgens welke Mitterrand met 52,5 pet. van de stemmen
met de overwinning zal gaan strijken
Deze verschillende resultaten ontstonden terwijl de twee peilingen wa
ren uitgevoerd over een zelfde periode, terwijl ook een zelfde aantal
mensen was ondervraagd. Maar wat vooral de gemoederen hoog deed
oplaaien binnen de regerende centrum rechtse coalitie waren de zeer
verschillende voorspellingen die de twee verkiezingsonderzoeken de
den met betrekking tot de eerste verkiezingsronde. Paris-Match voor
spelt daarin een makkelijke overwinning voor de president met 29.5
pet. tegen 24 pet. voor Mitterrand. 18,5 pet. voor de communist Mar-
chais en 16,5 pet. voor de gaullist Chirac
Italiaanse
gevangenen
verbrand
SALERNO (AP) - In Italië zijn gis
teren twee gevangenen in hun
cel levend verbrand nadat zij ma
trassen in brand hadden gesto
ken uit protest tegen het feit dat
zij van een gevangenis in Salerno
naar een andere, nabijgelegen
gevangenis waren overgeplaatst.
De twee mannen. 27 en 23 jaar oud,
zaten gevangen op beschuldigin
gen van afpersing en roofover
vallen en waren nog niet berecht.
Het was niet duidelijk waarom
de twee tegen hun overplaatsing
wilden protesteren.
*T.. Tnpï^VUUIlUL.MM Am
SNEL BOEKEN «uu« 06
lfi-1 3 JUNI) EN 7QME RVAKANTlE
i| Enkhuizen
kbiid
i de Oosterscheide.
i het
Velu'
MOTELS De Koog Texel en Botel Loosdrecht.
Appartementen met of zonder vol pension
REKREATIE- Texel. Bergen NH Otterlo. Voorthuizen.
VILLA S Diever, Leek, Roden. Garnwerd en
Gieten
25% koning .n voor- en nas«.*oen voor 60-pluSSCr J on WAO-P'»
Vraag het gratis Vakantie-ideeenboek aan
De wapenhandel heeft zich
in de jaren die achter ons
liggen ontwikkeld tot een
van de sterkst groeiende
sectoren van de we
reldeconomie. Hij neemt
waarschijnlijk al meer dan
driekwart van de wereld
goederenhandel voor zijn
rekening, in geld uitge
drukt was de export van
grotere wapensystemen
zoals gepantserde voertui
gen, raketten, schepen en
vliegtuigen, in 1979 - bij
constante prijzen - vijf
maal hoger dan in 1969 cn
12 maal hoger dan in 1959.
Door generaal b.d.
M.H. von Meijenfeldt
Een eerste reden voor deze groei van de wapenexport is de toena
me van het aantal onafhankelijke staten in de wereld als gevolg
van het proces van dekolonisatie en de betrokkenheid van veel
nieuwe staten bij het Oost-West-conflict In de jaren "70 ging
driekwart (rond 60 miljard dollar) van de wercldexport aan be
langrijke wapensystemen naar de landen van de Derde Wereld
Een andere reden is de mechanisatie van de oorlogvoering De
toenemende greep van de techniek op de krijgsmacht dwingt tot
de uitbreiding en voortdurende verbetering van het materieel
bestand. En deze ontwikkeling beperkt zich niet alleen tot de
legers van de geïndustrialiseerde landen Ook de strijdkrachten
van technisch minder ontwikkelde landen worden vandaag de
dag. om redenen van veiligheid en prestige, voorzien van de
meest geavanceerde middelen.
In politieke zin is de wapenhandel een westerse aangelegenheid
De NAVO-landen zijn verantwoordelijk voor méér dan 66 pro
cent van de wapenexport tegenover het Warschaupact rond 28
procent. De belangrijkste leveranciers van wapens aan de lan
den van de Derde Wereld zijn Amerika en Rusland In de jaren
'70 was hun aandeel in de wapenexport resp. 45 en 27.5 procent.
Goede volgers waren Frankrijk <10 procent) en Engeland (5 pro
cent). Nederland nam in die periode, vooral door de export van
vliegtuigen, op de lijst van wapenexporleurs een negende plaats
in (0,8 procent).
Instrument
Voor grootmachten als Amerika en Rusland is de wapenexport
vooral een instrument van buitenlandse politiek: de handhaving
en uitbreiding van invloedssferen Wapenleveranties zijn be
langrijke strijdmiddelen in het conflict tussen Oost en West. lp
de praktijk leidt dat soms tot merkwaardige situaties. Om zijn
invloed in het Midden-Oosten te behouden, levert Amerika wa
pens zowel aan Israël als aan Saoedi-Arabie. twee gezworen vij
anden Wanneer nu Saoedi-Arabie in Amerika wapens koopt die
enerzijds zijn positie versterken in het gebied van de Perzische
Golf. anderzijds het land betere mogelijkheden geven om bnti
aan te vallen, voelt Amerika zich verplicht om Isral de wapens te
leveren die het nodig heeft om deze nieuwe dreiging het hoofd
te bieden.
Aan de export van de kleinere landen liggen in hoofdzaak econo
mische overwegingen ten grondslag De nationale behoefte aan
wapens is veelal te klein om een lonende produktie mogelijk te
maken. Hoe groter de afzet, hoe goedkoper het produkt. In eco
nomisch moeilijke tijden is een groeiende wapenexport boven
dien goed voor de werkgelegenheid cn de betalingsbalans Het
Nederlandse besluit tot levering van twee onderzeeboten aan
Taiwan heeft geleerd dat de bevordering van economische be
langen strijdig kan zijn met het internationale politieke beleid.
Met dat probleem worstelt momenteel ook de Duitse bondsrepu
bliek. Saoedi-Arabie is geïnteresseerd in de
1800 Duitse gepantserde voertuigen, waaronder 300 Leopard II
tanks. Deze wapcnleveranties geven uitzicht op uitbreiding van
de economisch-fïnanciele samenwerking en export van civiele
produkten naar Saoedi-Arabie en op een garantie voor oliclc-
veranties voor langere tijd. De Duitse wetten verzetten zich ech
ter tegen de export van wapens naar conflictgebieden Boven
dien wordt de levering van militair materieel aan Saoedi Arable
strijdig geacht met de Duitse verzoeningspolitiek ten opzichte
van Israel.
Op welke wijze bondskanselier Helmut Schmidt dit probleem zal
oplossen, is nog niet bekend Ik verwacht dat de leveranties
tenslotte zullen doorgaan met als argUItM nt dat OOk W«sUEuro
pa moet bijdragen aan de verzekering van zijn belangen in het
gebied van de Perzische Golf.
Afhankelijk
Wapenleveranties brengen veel Derde-Wereldlanden weer in een
nieuwe afhankelijkheidsrelatie ten opzichte van de landen van
de geïndustrialiseerde wereld. Immers het gaat niet alleen om
de leverantie van wapensystemen, maar ook om hulp bij de op
leiding van personeel, het onderhoud van het ingewikkelde ma
terieel en het opzetten van de noodzakelijke infrastructuur Mo
derne wapensystemen vragen een bepaald niveau van technolo
gische ontwikkeling van de gebruiker En veel landen van de
Derde Wereld halen dat niveau nog niet.
Vijfenzestig procent van de Amerikaanse uitvoer op het gehied
van de bewapening beslaat uit onderhoud en diensten vergele
ken met 40 procent voor de Sowjet-Unie Mede met het doel
deze afhankelijkheidsrelatie te verminderen, nemen steeds
meer Derde-Wereldlanden zelf do fabricage van wapens ter
hand. Bij de produktie van bclangnjke wapensystemen zijn nu
reeds 24 landen van de Derde Wereld betrokken Sommige Der
de-Wereldlanden zoals Brazilië, Argentinië en India, zyn ook al
exporteurs van wapens.
De zorg over de groeiende wapenhandel is groot De opeenhoping
van wapens maakt de wereld niet veiliger De toename van de
militaire bestedingen (1980 500 miljard dollar) vormt ook een
belemmering voor een gezonde ontwikkeling van veel Derde
wereldlanden Begrijpelijk is dat uit zorg over deze gevolgen
naar mogelijkheden wordt gezocht om de wapenhandel le ver
minderen De praktijk leert echter dat deze mogelijkheden be
perkt zijn. Het overleg tussen Amerika en Rusland over de ver
mindering van de wapenexport heeft in elk geval tot nu toe niets
opgeleverd.
Ook de nationale mogelijkheden om op dit gebied iets te bereiken,
zijn niet groot. Hel verminderen van de nationale wapenexport
leidt ertoe dat andere landen hun export uitbreiden Alleen door
een aanpak in internationaal verband kan de wapenhandel on
der controle worden gebracht. Daarbij moet wel worden be
dacht dat de wapenhandel niet op zichzelf staat Hij is niet meer
dan een schakel tussen enerzijds de wapcnproduktie. anderzijds
de behoefte aan steeds meer wapens. En met name de verminde
ring van deze behoefte lijkt mij een eerste vereiste om de wapen
handel op Üen duur te kunnen beteugelen Mijns inziens zal die
behoefte pas daadwerkelijk afnemen wanneer
- Er blijvende ontspanning optreedt in de Oost-Westrclatie en
Amerika en Rusland zich samen gaan inzetten voor het oplossen
van politieke problemen in deze wereld.
- De mensheid erin slaagt meer gestalte te geven aan een interna
tionale rechtsorde die het afzonderlijke -.tatcn mogelijk maakt
de omvang van hun strijdkrachten te verminderen en het oplos
sen van conflicten over te laten aan internationale organen
Pas wanneer aan deze politieke voorwaarden is voldaan, wordt het
mogelijk om de middelen en capaciteiten die wij nu gebruike n
voor de ontwikkeling, produktie- en export van wapens, te ge
bruiken voor andere (civiele) doeleinden
