'Ik heb
nooit
zomaar
mensen
het land
uitge
smeten'
Staatssecretaris Haars
vertrektongeschonden
ZATERDAG 11 APRIL 1981
|XTRA
'n Haaibaai, fascisti
sche tante, arrogan
te tut, rechtlijnige
doordrammer
waarvoor is me
vrouw mr. Elbarta
A. Haars de laatste
maanden cq jaren
niet uitgemaakt.
Wekenlang prijkte
haar naam in de ko
lommen van kran
ten en opiniebla
den. Als geen ander
stond zij sterk in
het aandachtsveld.
Kritiek en vergui
zing vanuit de ac
tiegroepen, bloe
men van de "zwij
gende meerder
heid", bijval edoch
fronsende wenk
brauwen vanuit de
Kamer. Haar beleid
het (laat) aan duide
lijkheid weinig te
wensen over en de
reacties op haar op
tredens waren na
venant. Zwart-wit
dus.
Maar dat is spoedig
voorbij. De eerste
vrouwelijke staats
secretaris van justi
tie neemt afscheid
van het ultramo
derne departement
"voordat ze zeggen:
wat moeten we met
dat ouwe mens".
Het woord afbou
wen wil ze echter
niet horen. "Er ligt
nog een hoop werk,
bovendien, ik ben
op m'n best in cri
ses".
Een kordate dame,
<-i'o zichzelf met
haar 67 jaren nog
lang niet als afge
daan beschouwt.
"Maar het is ver
standiger om de
moed te hebben om
zélf opzij te gaan.
Want ik weet niet
hoe lang ik die ijze
ren gezondheid nog
blijf houden."
Ogenschijnlijk bleef
haar moreel in elk
geval onaangetast,
de verguizing ten
spijt.
Tekst; Miep de Graaft
Slechts luttele dagen was ze in
dienst als staatssecretaris van
justitie. En in dat prille werk-
stadium zag mevrouw Haars
zich al genoodzaakt een reeks
impopulaire maatregelen
door te voeren. Een reeks die
actievoerders en pamflettis
ten regelmatig tot kokende
woede zou brengen.
De perikelen rond de verhui
zing van vrouwelijke gevan
gen naar de nieuwe Bijlmer
bajes beten het spits af. Kort
daarop gevolgd door de affai
re- Philip Agee. Deze ex-CIA
agent wilde zich in Holland
beroepen op een vluchtelin
genstatus om hier in alle rust
aan zijn boek te werken. Niet
nodig, oordeelde Haars. Ze
gaf geen krimp en doorstond
de druk van de publieke opi
nie die vond dat Agee best
mocht blijven.
De kwestie werd aanleiding tot
een stroom van zaken waarin
het toelatingsbeleid van bui
tenlanders centraal kwam te
staan.
Een gloednieuwe baan en dan
direct met allerhande proble
men te worden geconfron
teerd. Een mens zou er
vluchtneigingen van krijgen.
Zo niet mr. Haars. "Nee
hoor" zegt ze even resoluut
als haar besluiten plegen te
zijn. "Ik ben geen type om di
rect het bijltje erbij neer te
gooien. Ik ben nu eenmaal
standvastig. En het is in dit
deel van justitie nu eenmaal
onvermijdelijk datje inciden
ten hebt. Die blijf je houden.
Maar ik blijf erbij dat het inci-
dénten zijn."
Als rechterhand van minister
De Ruiter kreeg mevrouw
Haars vier jaar geleden het
vreemdelingenbeleid, gevan
geniswezen, de kinderbe
scherming. TBR en reclasse
ring in haar takenpakket.
Niet de meest simpele onder
delen die het ministerie van
justitie in*huis heeft. Doch de
traditie wil dat juist een
staatssecretaris, als 'ondermi
nister', zich met deze onder
delen van justitie bezighoudt.
Daardoor kreeg mevrouw
Haars in feite méér publici
teit. leek het alsof er bedui:
dend meer beleidszaken uit
haar koker kwamen (komen)
dan uit die van haar baas.
Nuchter
Nuchter stelt mr. Haars dat zij
"minder rustig kan doorwer
ken dan De Ruiter. Maar het
voordeel is dat ik met indivi
duen in aanraking kom. Ik
heb m'n eigen winkeltje. Ik
hoef me niet met anderen te
bemoeien."
Een winkeltje dat Glastra van
Loon destijds haastig in de
steek liet na een conflict met
een topambtenaar. Zijn op
volger, Haars' voorganger,
Zeevalking gaf weliswaar de
aanzet tot een harder beleid,
maar tot een echte uitvoering
ervan kwam het niet. Haars
zegt dan ook met name voor
wat het vreemdelingenbeleid
betreft met een "erfenis" te
zijn blijven zitten Agee
noemt ze daarvan een goed
voorbeeld En ook die éne
keer dat zij overstag ging.
zwichtte voor de druk. werd
door die erfenis veroorzaakt
Het betrof de kwestie met de
kerk-Marokkanen. Aanvan
kelijk moesten zij het land
verlaten. Later zei Haars dat
ze toch mochten blijven. "Er
was al zo lang met die men
sen gesold. Inderdaad, over
stag gaan is mijn gewoonte
bepaald niet Het is ook de
eerste en laatste keer geweest
dat ik een groep heb toegela
ten. Maar mijn voorganger
had al zo lang jn die kwestie
rondgehuppeld, ik kón die
niet meer wegstu-
Haars ontkent een rigorous an
dere koers te zijn gevaren als
haar voorganger, hoewel zij
zeker het imago van de plot
seling harde aanpak heeft.
Anderzijds wordt aange
voerd dat haar strenge beleid
hand in hand gingen met de
afnemende tolerantie van Ne
derlanders naarmate het eco
nomisch met Nederland
bergafwaarts ging.
Huiverig
Haars is huiverig voor die ver
minderde tolerantie. Noemt
die tendens "doodeng". Zegt
"nooit zomaar mensen het
land te hebben uitgesmeten."
"Wel heb ik duidelijke lijnen
uitgezet in het vreemdelin
genbeleid. En die lijnen mag
je voor de enkeling niet door
breken. Maar daarentegen
moet je bij een verzoek van
een buitenlander om hier te
mogen blijven naar ztfn ei
gen. individuele omstandig
heden blijven kijken Want
"Het is een wegingsproces.
Maar dat ziet nooit een mens.
Neem die christen-Turken
.die destijds een kerk bezet
ten. We hebben gewikt en ge
wogen. Gekeken of een te
rugkeer naar Turkije risico's
met zich kon meebrengen.
Alle zaken zijn twee. drie
maal gecheckt."
Haars ontkent ooit door het
machteloze gevoel te zijn
overmeesterd dat het uitwij
zen en tegenhouden van tel
kens een handjevol buiten
landers geen zoden aan de
dijk zette. "Als ik dat beleid
niet had gevoerd waren er
miljoénen ons land binnen
gekomen in plaats van tien
duizenden Ik had de stroom
ongehinderd kunnen Talen
passeren. En daarmee beslis
singen voor me uit kunnen
schuiven, op mijn beurt de
erfenis aan mijn opvolger
kunnen achterlaten.
Maar daardoor waren de huis
vestingsproblemen nog ster
ker toegenomen en was het
sociale stelsel verder dolge
draaid En dit strakke beleid
heeft als voordeel gehad dat
iedere buitenlander precies
weet waar 'ie aan toe is. Vroe
ger had ik metershoge sta
pels zogenaamde incidentge
vallen op mijn bureau. Nu die
duidelijke richtlijnen er gjtyn
komen er drie. vier per week
die ik moet bekijken."
Vervelend
Dat neemt allemaal niet weg
dat Haars het vervelend ge
noeg vindt om haar 'goede
bedoelingen' niet door de
ganse natie begrepen te zien.
Actiegroepen hadden han
denvol werk aan Haars Ze
werd in een hokje gestopt
met een etiket erop vanwaar-
uit geen ontsnappen meer
mogelijk leek.
blijven je tot je laatste snik
achtervolgen"), wil zich toch
verontschuldigen "Juist
sinds een jaar of vier is de
toevloed aan buitenlanders
zo geweldig gegroeid. De
noodrem moést toch wel
wordèn aangetrokken. Dat
sommige groepen uit de
maatschappij daar fel op rea
geren vind ik niet meer dan
logisch. Maar nogmaals het
zijn incidénten En je kunt
niet van incident naar inci
dent regeren Je moet je ei
gen beleid bepalen Ik heb al-
lijd gezegd: gehóórd de actie
groepen neem ik de beslis
sing."
Berustend: Vier jaar geleden
was men eerder geneigd ac
tiegroepen te horen dan een
eigen beleid te voeren. Maar
je moet nooit vergeten dat ac
tiegroepen een eenzijdig
doel. ittéen een k« ra vin
waarheid in zich hebben
Haars formuleert het als e<-n
goed geleerd lesje "Ze kun
nen niet naar andere argu
menten luisteren die er dik
wijls óók zyn Daarnaast
moet je niet altijd de actie
groepen honoreren, omdat
dat niet eerlijk zou zijn tegen
over de mensen voor wie
géén actie wordt gevoerd."
Ongrijpbaar
"Ik weet het. ik ben ongrijp
baar voor ze geworden omdat
ik hun argumenten in een ka
der plaats. Ik word ook nooit
kwaad."
De medaille heeft uiteraard nog
een andere kant "Want tel
kens sla so n ac liegroep bi
gint krijg ik tientallen brie
ven. en ik zie ze nog niet eens
allemaal, van mensen die
schrijven het roerend met me
eens te zijn. Toen met die zi
geuners werden de bloemen
aan huis gebracht En ik zie
aan de ingezonden briever. in
do krante n en tijdschriften
dat er in Nederland nog ande
re meningen leven. Die van
de zwygende massa Maar ja
ingezonden brieven zijn geen
Svenmin overigens als de tallo
ze andere zaken waarmee
Haars zich bezighield en nog
bezighoudt. Die wetenschap
stemt haar soms wat bitter
"Dat vreemdelingenbeleid is
maar een klein onderdeel
waarop je dan de volle laag
kritiek krijgt. Ik heb bijvoor
beeld veel gedaan aan de op
vang van drugsverslaafden in
gevangenissen, aan verlofre
gelingen in open en halfopen
inrichtingen, aan de oplei
ding voor bewaarders Dat
hoor je hooguit eén keer en
verder lees je er nooit meer
wat over."
Het is duidelijk.
Haars is -zo op het oog- onge
schonden uit de strijd geko
men Echt van haar stuk is ze
niet gebracht door de vergui
zing "Je gaat natuurlijk rela
tiveren" En naarmate haar
vertrek dichterbij komt gaan
er toch stemmen op die het
vol waardering over Haars
hebben. Ietwat triomfantelijk
beaamt ze dat. "Men erkent
nu toch wel dat er iets ge
beurd is. Want hoe dan ook,
niemand kan zeggen dat ze
niks deed. En die acties, het
blijven incidenten, dat blijkt
toch? Hoor je nog wel eens
iets over de vrouwengevan
genis? Nooit. De zigeuners''
Ook niet. Precies een maand,
toen wil het over Wat ik ook
voorspeld had."
Verzuchting
Bijna een jaar geleden slaakte
mevrouw Haars in een inter
view met de Haagse Post de
verzuchting "dat de felheid
van aanvallen wat minder
was geworden". Ironisch ge
noeg moesten de acties voor
en door de naar ons land uit
geweken zigeuners toen nog
komen. Een voorbarige uit
spraak derhalve? "In geen
geval. Dat met die zigeuners
was een vlam in de pan waar
het deksel zó weer op zat Bo
vendien: ik wist dat ze zou
den komen, ik was er op
voorbereid. Op de nieuw
jaarsreceptie werd er tegen
me gezegd u hebt het rustig
hè'' Nee hoor,- ik heb zigeu
ners, heb ik toen geroepen."
Niet de zigeuners dus. ook niet
de vreemdelingen in het alge
meen die zich hier (willen)
nestelen vormen Haars groot
ste bron van zorg. maar het
gevangeniswezen "De aan
tallen gevangrm n zijn echt
explosief Vorig jaar telden
we er in Nederland 3200 Nu
zijn het er al 3700 En het pro
bleem Is «nr liét 11as? i
inrichtingen zijn barstensvol,
het aantal bewaarders kan
die hoeveelheid niet aan Ge
lukkig heb ik er net 84 be
waardersplaatsen bijgekre-
gen. alle bezuinigingen ten
spijt. De FOBA-toren is net
open. de laatste vU-ugel van
do Bijlmer ook. Maar een pro
bleem is ook de grote ver
scheidenheid aan nationali
teiten in onze gevangenissen
Meer dan vijftig zijn het er
nu. Het werk van de bewaar
der wordt juist zo zwaar om
dat ze de mensen gewoon
niet kunnen verstaan."
Bij een terugblik hoort de on
vermijdelijke vraag in deze
tijd van emancipatie Heeft
Haars het als een voordeel er
varen om een vrouw te zijn
als staatssecretaris
Na enig nadenken "Nee. Eer
der een nadeel. Het nadeel
van een vrouw in deze func
tie is dat men veronderstelt
dat je hef. zacht en vriende
lijk bent En als je normaal,
dus zakelijk, reageert vindt
men dat je hard doet. Dan
ben je een kenau
Ik had al die verwijten nóóit ge
hoord als ik een man was ge
weest."
Een welhaast
unieke prent. Een
lachende
mevrouw Haars
met een al even
vrolijk kijkende
kerk-Marokkaan.
Toch niet altijd
even
onverzoenlijk
teqenoier elkaar''
