Europees
Monetair
Stelsel:
valuta's in een mandje
Economie
Extra
iKKSf* Be
ursweek
l:«T
Valuta
ZATERDAG 11 AFKI
VHKSaBMKBAOSI
Nederlanders die voor hun
vakantie een bestemming in
het buitenland kiezen, weten
er alles van. Bij de bank krij
gen ze het ene jaar voor een
brielje van 25 achtduizend
Italiaanse lires het volgend
jaar zijn dat er opeens tien
duizend geworden. Bij aan
komst op het terras valt ze
dan wel op dat het glaasje
wijn ook wat duurder is ge
worden in vergelijking met
voorgaande jaren, maar niet
zelden pakt de vakantie als
geheel toch goedkoper uit.
Die meevaller heeft te maken
met koersverschillen die in
de loop van het jaar bij de
verschillende valuta's kun
nen optreden. In de krant zijn
dagelijks de prijzen van het
buitenlands geld terug te vin
den en wie de staatjes in de
gaten houdt heeft bijvoor
beeld gemerkt dat de Ameri
kaanse dollar vorig jaar deze
tijd minder dan twee gulden
waard was, maar inmiddels
weer een paar dubbeltjes in
prijs is gestegen.
Zo'n koersverschil kan op de
vakantie voor onverwachte
meevallers zorgen, ook het
tegendeel is heel goed moge
lijk. Wie nu naar de VS op
gaat is duurder uit dan vorig
jaar. Dat geldt ook voor bij
voorbeeld Engeland, dat een
paar jaar geleden als goed-
koopte-eiland werd ontdekt,
maar nu als zodanig weer uit
de gratie ligt.
Handel
Meer nog dan vakantiegangers
zijn het de bedrijven, impor
teurs en exporteurs van goe
deren, die in hoge mate geïn
teresseerd zijn in valuta
schommelingen. Dat geldt
bijvoorbeeld voor een fabri
kant van portemonnees die
een contract afsluit om in
september aan een importeur
in West-Duitsland tegen een
nu vastgestelde prijs tiendui
zend portemonnees te leveren.
Valutawijzigingen zijn of in
zijn voordeel, maar in het na
deel van de importeur of juist
in zijn nadeel en in het voor
deel van de ander.
Voor landen die veel handel
met elkaar drijven zijn ingrij
pende koerswijzigingen ui
termate lastig en dat is dan
ook één van de belangrijkste
redenen waarom in het verle
den tal van regelingen aan de
orde zijn geweest om dit
soort problemen te beperken.
Zo werd vlak na de Tweede We
reldoorlog in de Amerikaan
se plaats Bretton Woods een
systeem geïntroduceerd,
waarin was vastgelegd dat de
prijs van een ounce goud 35
dollar moest bedragen. Ande
re landen bepaalden een
soortgelijke prijs voor het
goud, maar dan in hun eigen
valuta. Zo ontstond een sys
teem van koppeling van de
prijzen van goud-dollars-an-
dere valatua's. Dat stelsel liep
in '71 schipbreuk toen het be
leid van de regering van de
VS leidde tot een slinkend
gezag van de dollar en tot een
verbreken van de koppeling.
Op het vacuüm dat toen ont
stond heeft met name Europa
een antwoord geprobeerd te
vinden en een jaar later ook
gevonden met het zg. "Slang-
agreement". Maar ook dat
systeem, waarbij de waarden
van de Europese valuta aan
elkaar werden gekoppeld,
bleek te falen.
Welvaart
Tijdens een vergadering van de Europese Raad, nu twee jaar
geleden in Parijs, werd het besluit genomen tot oprichting
van het Europees .Monetair Stelsel (EMS). Een ingewikkeld
systeem, noodzakelijk om iets betrekkelijk simpels tot stand
te brengen: rust op de valutamarkt. Het tegengaan van plot
selinge, grote koersverschillen is een belangrijke voorwaar
de voor een soepel verlopend handelsverkeer tussen de EG-
partners. Hoe werkt dat EMS precies? Wat zijn de voordelen
en wat de minder gunstige kanten? Waarom doet Engeland
niet mee? Kan het EMS een bijdrage leveren aan het afschaf
fen van de verschillende munteenheden en de introductie van
één Europese valuta? Daarover bijgaand artikel.
ook verschillend voor. Zo
kende West-Duitsland meer
welvaart dan bijvoorbeeld
Italië. Ierland en Engeland.
En omdat de economische
gang van zaken in een land
bepalend is voor de waarde
van de valuta, hadden som
mige landen toen het wat
minder ging grote moeite om
de afgesproken waarde ook
werkelijk aan te houden.
Vraag en aanbod bepalen
de waarde van een munt.
Gaat het met een land econo
misch goed, dan is de vraag
naar valuta groot, met het ge
volg dat de waarde kan stij
gen. Het tegenovergestelde is
natuurlijk ook mogelijk,
maar dan daalt de waarde.
Dat gebeurde bijvoor
beeld met Engeland, die des
tijds al na zes weken het
"Slang-agreement" - verliet
omdat het ondanks steun
maatregelen niet in staat
was de waarde van het pond
op peil te houden. Binnen zes
weken trad men uit het ak
koord en was vijf miljard van
de reserves door de steun
verloren en was het pond tien
percent in waarde vermin
derd.
Dat gegeven heeft er waar
schijnlijk ook toe geleid dat
Engeland twee jaar geleden
uiteindelijk weigerde toe te
treden tot de het EMS, de nu
binnen Europa geldende sa
menwerking op monetair ge
bied.
Verjaardag
Het Europees Monetair Stelsel
vierde afgelopen maand zijn
tweede verjaardag en heeft
tot nu toe redelijk aan de ver-
wacntingen voldaan. Sinds
het failliet van het Slang zijn
binnen Europa verschillende
voorstellen op tafel geweest
om tot een beter systeem te
komen. De Belg Tindemanst
in '75)de Fransman Fourca-
de (ook in '75), en de Neder
lander Duisenberg (in '76)
kwamen elk met suggesties
die het uiteindelijk niet haal
den. Het overleg werd in april
'78 nieuw leven ingeblazen
tijdens een vergadering van
de Europese Raad in Kopen
hagen, waarna een paar
maanden later tijdens een
nieuwe top in Bremen spij
kers met koppen konden
worden geslagen. Engeland
en Frankrijk maakten het
meeste bezwaar. Voor bonds
kanselier Schmidt was het
met name zaak om Frankrijk
binnen de boot te houden,
omdat het systeem zonder
dat land weinig kans van sla
gen zou hebben. De weige
ring van Engeland woog min
der zwaar, zodat r.a enkele
problemen op de valreep van
Franse zijde, het stelsel in
maart van 1979 van start kon
gaan.
Wat houdt het stelsel in?
Belangrijkste onderdeel van
het EMS is de afspraak tot
voor alle valuta's een zg. spil
koers is vastgesteld. Die spil
koers is uitgedrukt in ECU's,
een Europese rekeneenheid,
ingevoerd om het betalings
verkeer tussen de centrale
banken van de verschillende
landen te vereenvoudigen.
Waardeverminderingen of
waardevermeerderingen zijn
mogelijk tot 2,25 c'< boven of
beneden de afgesproken spil
koers. Voor Italïe, met zijn ui
terst zwakke economie, is
een uitzondering gemaakt.
De afwijking van de spil
koers mag daar zes percent
bedragen. Zonodig kunnen
die spilkoersen in overleg
worden herzien. Dat is bij
voorbeeld gebeurt met die
van de D-mark, de Deense
kroon en de Italiaanse lire.
Om het stelsel in de praktijk te
laten werken is een aantal af
spraken gemaakt over steun
aan valuta's die onder druk
komen te staan en die buiten
de "mand" dreigen te vallen.
In principe moet een land
met eigen reserves zelf steu
naankopen verrichten
(kunstmatige vraag creeren)
om de waarde op peil te hou
den, maar in een later sta
dium kan een land in moei
lijkheden ook op steun reke
nen van de andere EMS-part-
ners.
Tweede fase
Een tweede nog niet uitgevoer
de fase van het EMS-plan is
het instellen van een Euro
pees Monetair Fonds, dat be
schikbaar is om waar nodig
steun te verrichten. Het lag
aanvankelijk in de bedoeling
om dit fonds na twee jaar op
te richten. Deelnemende lan
den zouden er twintig pro
cent van hun reserves in
moeten storten. Maar de op
richting van het fonds is van
wege onenigheid voor onbe
paalde tijd uitgesteld.
Omdat de uitvoering van de
tweede fase is vertraagd en
het voorlopig nog maar de
vraag is wanneer die fase wel
zal worden uitgevoerd, is wel
gesuggereerd dat het Euro
pees Monetair Stelsel in feite
weer een doodgeboren kind
is geworden. Tegenover die
pessimistische kijk. staat
echter het gegeven dat de sta
biliteit van de aangesloten
valuta's sinds de invoering
van het EMS aanmerkelijk
grote is geweest dan daar
voor. Een voordeel dat niet
onderschat mag worden.
Er is bovendien meer. De stabi
liteit en de bereidheid om
zwakke landen te steunen is
ook van psychologish belang.
De zg. Europeanen, de men
sen die streven naar een
groeiende samenwerking
tussen de partners en naar
een EG die op meer geba
seerd is dan moeizaam tot
stand gekomen landbouwaf-
spraken. zien het EMS toch
als een nieuwe stap op weg
naar een verenigd Europa.
Om die reden getroost een
man als Helmuth Schmidt
zich op het ogenbik veel
moeite om Engeland alsnog
binnen het EMS te halen en
op enige termijn toch tot een
Europees steunfonds te ko
men. De economische malai
se, die aan geen enkel land
voorbijgaat werkt wat dat be
treft zowel in zijn nadeel als
in zijn voordeel. Nadelig om
dat de neiging tot protectio
nisme toeneemt: in zijn voor
deel omdat ook het besef is
toegenomen dat Europa een»
eigen monetaire politiek
moet voeren, om minder dan
vroeger afhankelijk te zijn
van de instabiele koers van
de nog steeds belangrijkste
munt ter wereld, de Ameri
kaanse dollar
Een van de aardigste bijver
schijnselen van een buiten
landse vakantie vind ik het
gestoei met vreemde valuta.
Heerlijk een lire-miljonair zijn aan de azuurblauwe Adriatischc
kust. aan de Costa del Sol snel omrekenen of je niet teveel be
taalt voor de cuba libre En de paar laatste marken uit de voering
van je jasje peuteren voor een onvervalste bratwurst.
De onhandigheid met al dat vreemde geld blijkt pas aan het eind
van de vakantie wanneer mijn portemonnee uitpuilt van de pas
muntjes En ik altijd weer bly ben. als ik me daarvan in de ver
trekhal kan verlossen in ruil voor een paar donuts en een blikje
cola.
In eigen land mag de cent en de stuiver dan langzamerhand een
bezienswaardigheid zijn geworden, in sommige landen heeft
men - als het om een tekort aan pasmunt gaat - een indrukwek
kende reputatie opgebouwd. De Italiaanse muntslagers hebben
geloof ik al vele jaren geleden de hoop opgegeven ooit aan de
vraag te kunnen voldoen.
De vakantieganger moet aan die handicap even wennen, maar al
gauw heb je door hoe de vork in de steel zit Wisselgeld is m een
campingwinkel een even vreemd artikel als een paar oorwar-
mers. In plaats van klinkende munt wordt de toerist vriendelijk
maar beslist afgescheept met een reepje postzegels of een hand
vol snoepjes.
Ervaren Italie-gangers wachten dus even met het versturen van
ansichtkaarten naar Holland. En wat die snoepjes betreft je
kunt kinderen geen groter genoegen doen. dan ze hier om een
boodschap te sturen. Wat thuis na veel morren en onder proUli
wordt uitgevoerd, gaat hier met een humeur, even zonnig als het
klimaat
De valuta-voorpret begint al thuis. Elke bank is gaarne bereid uw
zuurverdiende guldentjes om te toveren in marken, franken en
schillingen. De gretigheid onder het bordje "change" wordt pas
duidelijk wanneer je wat teveel hebt ingeslagen en wanneer het
overtollige wordt terugggebracht. Een devaluatie waarbij de
beurskrach van 1929 maar kinderspel was
Daar staat wel tegenover dat het wordt verpakt in een keurig ge
plastificeerd mapje met allerlei opbeurende vakantieteksten.
Want het oog wil ook wat. Trouwens op die aantrekkelijkheid
wordt door sommige bankbiljcttenontwerpers ook krachtig in
gespeeld.
Neem bijvoorbeeld eens Mauretaniè Het landschap wordt er over
heerst door een vaalgele zandwoestenij. maar men beschikt er
over bankbiljetten, die werkelijk oogstrelend zijn. De kleurom
slag van Elsevier of Nieuwe Revu zijn er maar bleke prentjes bij.
Buiten het land zelf zijn de Mauretaanse bankbiljetten een grote
bezienswaardigheid. De oorzaak ligt in de onthutsend strenge
controle van luchthaven- en grensautonteiten. Niet voor niets
wordt je in de DC-10 van Air France op weg naar Nouadhibou op
het hart gedrukt om toch vooral elke cent, die je op zak hebt. aan
te geven.
Tegelijkertijd krijg je een groen formuliertje van de Republique
Islamique de Mauritanië onder je neus gedrukt waarop je je hele
monetaire hebben-en-houwen dient bloot te leggen. Hoewel ik
niet de moed had de voorgespiegelde celstraffen bij overtreding
te riskeren, twijfelde ik bij het zien van het nauwelijks omhein
de vliegveld wel aan die informatie.
Geheel ten onrechte, bleek achteraf, want ik heb de heren in uni
formen zelden met zo'n vitaliteit in bagage zien grasduinen als
daar. Een pocketboekje werd blaadje voor blaadje omgeslagen
op zoek naar vreemde valuta. Dat gold ook by de terugkeer, toen
elke niet uitgegeven ougya. de lokale munt, weer keurig diende
te worden ingeleverd.
Van één advies heb ik achteraf spijt gehad, namelijk de raadge
ving om in Nederland alvast Franse francs te nemen. Guldens
zou men er niet kennen. Mijn reisgenoot had in alle haast verge
ten te wisselen.
Toen de bankemployé na ruim een uur wachten arriveerde met
zijn tas geld, deponeerde mijn reisgezel dan ook zonder blikken
of blozen twee briefjes van honderd op tafel. Er werd iemand ter
assistentie geroepen, men hield het wettig betaalmiddel eens
tegen het licht, bladerde wat in een verfomfaaid boekje en be
taalde vervolgens royaal uit.
Erg royaal zelfs, want hoewel we beiden hetzelfde startkapitaal
hadden, was hij na het grenswisselkantoor ruim 300 ougya's rij
ker dan ik.
BRAM VAN LEEUWEN
g g g I C g
li f 41;," \'4(ê*
BANtturcMTRAU.Ni 128830,
DE MAURITANIË I
l 5 """X .vrrXi..
m ia®."
7 t»®*'W*!*
Aankoopnota i>oor Mauretaanse ougya's
(Van onze beursmedewerker)
AMSTERDAM (GPD) - De af
gelopen weck verliep voor
een aantal beurzen, waaron
der Amsterdam en New
York, vrij kleurloos - waar
tegenover de beurs van Tokio
zich zeer vast opstelde. Daar
werden grote koopopdrach
ten voor Saocdi-Arabic ver
werkt. In Wall Street en op
het Damrak bleven de omzet
ten vrij beperkt en had het
koerspeil moeite op niveau te
blijven. Vooral Wall Street
bleef wat hangen nadat er
maandag 13 punten verloren
waren gegaan.
De belangrijkste oorzaak van
dit richtingloze gedrag lag
aan de renteontwikkeling.
Weliswaar hadden de grote
Amerikaanse banken vorige
week hun rentetarieven vrij
wel algemeen tot 17 procent
teruggebracht, maar er waren
er ook die verhogingen door
voerden. Ook in het ïnterban-
cair verkeer tussen do gewo
ne banken en de centrale
banken van de Verenigde
Staten was deze week eerder
sprake van stijgende dan da
lende rente, zodat het uitzicht
op een duidelijke renteten
dens ook nu belemmerd
werd door een waas van on
zekerheden. En niets is fu
nester voor een beurs dan
een onzeker perspectief.
'Een positief punt was overi
gens wel dat de spanningen
om Polen deze week duide
lijk verminderden. Maar het
zegt voldoende dat deson
danks Wall Street het slot van
vorige weck, dat even boven
de 1000 lag, niet kon behou
den. Een tegenvaller was ook
dat in maart de prijzen van
het consumentenpakket met
1,3 procent zijn gestegen te
gen 0,9 procent in februari.
Ten eerste houdt dit een niet
onbelangrijke versnelling in
van het stijgingspercentage,
maar ook dat de tot dusver
onder de nieuwe Republi
keinse regering nog maar
weinig sprake is van inflatie-
vermindering. Vorig jaar om
deze tijd bedroeg de maande
lijkse stijging van de consu
mentenartikelen rond 1 pro
cent.
Ook in ons land weet de rente
eigenlijk niet welke richting
1
door
C. Wagenaar
het uit moet. Dagen met stij
gende obligatickoersen wor
den opgevolgd door dalin
gen. Ook deze week liet dit
patroon zich weer zien, want
begonnen werd met enkele
dagen van koersdalingen.
Toen echter een nieuwe
staatslening bekend werd ge
maakt tegen een rente van
11,5 procent, dus 0.5 procent
minder dan de 12 procent
waartegen de laatste staatsle
ning werd geplaatst, sloeg de
markt weer om en hervatte
de koersstijgingen van de vo
rige week
De hypotheekbanken verhoog
den de afgifleprijs voor de 12
procent-pandbrieven tot
101.5 procent en de nieuwste
staatslening kwam weer op
circa 102,5 procent Nu de fi
nancilc instellingen de een na
de andere met de jaarversla
gen voor de dag treden wordt
ook meer licht geworpen op
de consequenties van de ren
testijgingen. Volgens de
Fnesch-Groningse Hypo
theekbank bevindt zich nog
een prop van 25.000 onver
kochte nieuwbouwwoningen
in de pijp. die eerst verwerkt
moet worden wil de woning
markt weer in evenwicht ko
men. Daarbij dreigen steeds
meer huiseigenaren in de
problemen te komen naarma
te de huidige periode van ho
ge rente aanhoudt. Ander
zijds nemen de particuliere
bestedingen voortdurend af
want wie thans iets op kre
diet koopt gaat zich eerst ter
dege bezinnen.
Grote ondernemingen als Phi
lips, die sterk zijn aangewe
zen op de kooplust van het
publiek, ondervinden daar
van de weerslag Dit heeft er
bij het Eindhovense concern
dan ook toe geleid dat ver
sneld het mes gezet is in de
uit het recente verleden
stammende versnipperings-
tendens van de produktie-
centra. Vorig jaar werd de
uiteindelijke winst door
voorzieningen tegen dit sane
ringsproces aanmerkelijk ge
kortwiekt. Desondanks liep
het aandeel op naarmate de
verschijning van het jaarver
slag - donderdag - naderde.
Maar daarin staat dat in 1981
nog weinig verbetering kan
worden verwacht.
De beurs reageerde deze week
bij gebrek aan andere impul
sen sterk op het binnenko
mende bedrijfsnieuws dat
thans in hoofdzaak uit voor
lopige jaarcijfers of jaarver
slagen bestaat. Zoals gebrui
kelijk dit jaar is de teneur
daarvan zeer tegengesteld
Tegenvallers worden afge
wisseld door meevallers
Het jaarverslag van de ABN
was bijvoorbeeld meeval
lend, maar omdat de onder
neming deze week vrijdag
met een claimverhandeling
startte voor een aandelene
missie bleef de koers enige
mate onder druk Daarente
gen reageerden Buhrmann-
Tcttcrode en VRG-Stork zeer
positief op het verschenen
jaarverslag. respectievelijk
voorlopige jaarcijfers. Onder
druk bleven de hypotheek
banken doordat vorig jaar
flinke winstdalingen zijn op
getreden terwijl de perspec
tieven nog niet erg opbeu
rend zun.
Westland-Utrecht verloor zo'n
kleine 10 gulden en Fnesch-
Groningse Hypotheekbank
bijna 5 gulden Elsevier NDU
moest op het jaarverslag 10
gulden laten vallen Hcine-
ken ongeveer 3 gulden Ook
Gelatine Delft lag nog steeds
gedrukt in de markt door het
jaarverlies dat vorig jaar is
opgetreden Daarentegen
bleef er flinke buitenlandse
belangstelling bestaan voor
Gist-Brocades. Nedlloyd en
Van Ommeren die elk enige
guldens wisten aan te trek
ken Voor Asst Ibcrghs. waar
voor het faillissement werd
aangevraagd, bleef weinig
meer over dan het voorbeeld
van Duiker te volgen De eer
der tot 35 gulden herstelde
koers liep als reactie hierop
tot vrijwel de nul-waarde te
rug.
