protest
Bij
hoort kennis
Bij schrijver Günter Grass speelt
politiek bewust een grote rol
nCl
ALARM IN DE RODE BAAI
ZATERDAG 11 APRIL 1981
WMM
WEST-BF.RLIJN - Gunlcr Grass is een
van dc meest politiek-geengcgccrdc
kunstenaars in de Bondsrepubliek
Duitsland. Behalve romans, die hem
wereldberoemd maakten, schreef hij
een paar hoeken waarin de dagelijkse
politiek een grote rol speelt. Hij publi
ceerde politieke opstellen, verstuurde
open brieven, gaf talloze interviews als
verkiezingsstrijder, "hield toespraken
op politieke bijeenkomsten.
Hoe komt een schrijver die er toch
waarlijk niet over kan klagen dat
zijn werken niet gelezen worden,
daartoe? Waarom begeeft een
schrijver die zijn tijd zeker ook
anders zou kunnen vullen, zich in
de politieke rompslomp, niet met
een paar verheven ethische stel
lingen maar zet een duidelijk ,vja"
en „nee" tegen personen, partij
en, programma's en daden.
We praten met Günter Grass in zo'n
typisch cafetaria-achtig onder-
wijslokaal van het Goethp-
instituut in de Knesebeckstrasse
in West-Brlijn. de woonplaats van
de schrijver. We, dat zijn een paar
buitenlandse journalisten, die
meedoen aan een door het Goe-
the-instituut georganiseerd „Se
minar zur deutschen Fragen".
Grass: „Mijn politieke belang
stelling is gebaseerd op de erva
ringen die ik als heel jong mens
gemaakt heb. Ik ben in de nazi-
tijd opgegroeid en geloof mijn les
te hebben geleerd".
Günter Grass is in 1927 in Danzig
aan de Oostzee geboren, was bij
de machtsovername door Hitier
in 1933 zes. bij dc Duitse overval
op Polen in 1939 twaalf en aan het
einde van de Tweede Wereldoor
log in 1945 zeventien jaar oud - in
zijn eigen worden: „Dus te jong
om bij de misdaden van het natio-
naal-socialisme betrokken te zijn
geweest, maar oud genoeg om
door dat nationaal-socialisme en
zijn gevolgen een stempel opge
drukt te hebben gekregen".j
„Voor mij", zegt Grass verder, „is
deze tweede poging, deze tweede
mogelijkheid om ten minste in
een deel van Duitsland zoiets als
democratie te verwerkelijken,
een nog steeds niet afgesloten
proces, wat ook nog altijd door
gevaren wordt bedreigd. Daaruit
heb ik politieke consequenties
getrokken en meningen ge
vormd. Vanaf een bepaald tijd
stip beschouw ik mijzelf als de
mocratisch socialist, in die zin dat
ik geloof dat vanuit een democra
tisch socialisme hervormingsmo
gelijkheden zowel op het gebied
van een nog steeds het Westen be
heersend strak en brutaal kapita
lisme alsook ten aanzien van een
aan de andere kant heersend
communisme dat met socialisme
überhaupt niets te maken heeft,
een communisme dat nauwelijks
beweging toelaat, dat geen her
vormingen toestaat".
Allergisch
Grass is tegen alle heilsleren, hij is
allergisch voor alle zogenaamde
absolute waarheden die door
rechts en links worden opge^
diend. Hij moet niets hebben van
radicale anarchistische groepe
ringen a la de Rote Armee Frak
tion. maar gelooft wel dat de vij
anden van de sociale democratie
in „vrijwel ongebroken kracht al
tijd nog rechts staan".
Die overtuiging was de oorzaak van
een in de jaren '50 door neo nazi 's
uitgevoerde aanslag op zijn wo
ning. De sporen daarvan op zijn
voordeur heeft Grass nooit laten
verwijderen. En uitgerekend do
man, die zichzelf bekent tot het
reformisme, tot de vooruitgang in
de vorm van kleine stappen (een
van zijn boeken heet: „Aus dem
Tagebuch einer Schnecke - Uit
het dagboek van een slak), werd
er in de beruchte herfst van 1977.
isten
generaal Bubach. bankier Juer-
gen Ponto en werkgevers voorzit
ter Schleyer vermoordden, door
verhitte rechts politici van be
schuldigd sympathisant van
éhP
Günter Grass
Baader-Meinhof te zijn. En toen
Franz Josef Strauss de verderfe
lijke kreet „ratten en strontvlie
gen" uitsprak, dacht hij zeker ook
aan Günter Grass.
Dit soort meningen over Grass is
gelukkig geen gemeengoed in de
Bondsrepubliek. Integendeel,
velen delen de mening van de
SPD-politieus Erhard Eppler. die
in 1978 schreef: „Gunter Grass -
en na hem anderen - hebben onze
maatschappij democratischer,
meer Europees gemaakt doordat
zij zich in het politieke gewoel
stortten. Politiek, nu eens niet in
het jargon van de professionals,
niet naar alle kanten gedekt, niet
door commissies afgeslepen of
door staven van medewerkers
bijeen gedragen: dat doet ons
goed". Daarom hier de opmerke
lijkste zinsneden uit het gesprek
met Günter Grass.
Rebelse jeugd
Over de rebellerende jeugd: „Er is
een vacuum gekomen. Ik herin
ner me dat scholieren die destijds
nog eindexamen moesten doen al
een baan bij een of ander concern
kregen aangeboden. Die volgden
zonder meer deze carriére-weg.
zonder enige terughoudendheid.
Dat is nu niet meer mogelijk, niet
alleen omdat er geen aanbiedin
gen meer zjn, maar ook omdat er
andere verwachtingen - zij het
ook niet zeer uitgesproken - be
staan over wat het leven zou kun
nen zijn.
Daaruit kwamen een paar, ook zeer
heftige, reacties voort die aan
symptomen worden opgehangen
en ontbranden. Hier. in Berlijn, is
het nog betrekkelijk eenvoudig
aan te geven waarom de krakers
beweging is ontstaan: de om
vangrijke speculatie en verkeer
de planning. In Zwitserland zul
len andere redenen bestaan. Mis
schien is het de jonge generatie
inmiddels opgevallen dat dit zo
hoog geprezen land eigenlijk een
heler-staat is. Dat de rijkdom van
Zwitserland voor een groot deel
berust op bankrekeningen van
gevlucht geld en dat dc misdaden
ten opzichte van de Derde Wereld
hun financiële neerslag hebben
gevonden in de geheime rekenin
gen van Zwitserse banken".
Grass wil wel kwijt dat de vorm
waarin vele protesten worden ge
goten. niet dc zijne is: ..Protest,
hoe gerechtvaardigd ook. wint
niet door de herhaling, daar moet
een politiek argument bijkomen
en daar behoort ook kennis
toe".
/AJ t>E PüUT/EÉ IC eCA) PATTce
COAlSTAwT f EAI oor IS PAT OE
DAACfcP /UU;? C(Mir ZE^C,ESJ
rgj
_2M1
De belevenissen van Jommeke
Polen
Over de situatie in Polen: „De bur
gerlijke pers huilt krokodilletra-
nen over hetgeen in Polen ge
beurt. Maar in de eigen hoofdarti
kelen over een staking in de
Bondsrepubliek wordt het harde
kapitalistische standpunt ver
kondigd. Stakingen zijn alleen
goed als ze in de invloedssfeer
van de Sowjet-Unie plaatsvin
den. Zo wordt ook een stuk wes
terse huichelarij duidelijk en dat
geldt niet alleen voor vele publi
citeitsmedia, maar ook voor vele
politici.
In zijn in 1977 verschenen roman
„Der Butt", in het 1 (in de negende
maand), heeft Grass dc stakingen
in de Poolse havensteden van de
cember 1970 literair weerspie
geld. Hij zegt dat die beweging in
vele opzichten lijkt op wat nu in
Polen gebeurt. De vakbond Soli
dariteit heeft een soort speciale
uitgave van dit hoofdstuk gepu
bliceerd.
Volgens Grass krijgt ook de katho
lieke kerk in Polen moeilijkhe
den met dc arbeiders: „Een de
mocratische basisbeuntor is de
katholieke kerk, want die is pre
cies zo georganiseerd als de partij
van Lenin".
Oost-West
Over de Oost-Westverhouding zegt
Gunter Grass:
„Een vroegere toneelspeler is presi
dent van dc Verenigde Staten ge
worden en besluit ineens dat de
Vietnamoorlog geen schande
voor Amerika is geweest, maar
dat men die arme soldaten ver
hinderd heeft te winnen. Deze
mentaliteit is niet alleen bespot
telijk - dat is zij zeker - zij is ook
gevaarlijk bij een grote macht,
waarvan de Westeuropese landen
afhankelijk zijn. dc Bondsrepu
bliek nog meer dan de ande-
En zo verwatert een nog vorig jaar
door Helmut Schmidt tegenover
Carter bedreven verstandige po
litiek. Men hoort zo goed als niets
meer van Schmidt. Het wordt aan
de heer Genscher (minister van
buitenlandse zaken en leider van
de coalitiepartner FDP) overgela
ten om de volgzaamheid ten op
zichte Van de Verenigde Staten te
bewijzen En de wil van Amerika
om het machtigste land te wor
den is duidelijk en dat kan cata
strofale gevolgen hebben".
HANS AMESZ
Bioscopen Alphei
Leidse bioscopen
LUXOR (121239) "Do sheriff maakt
zich kwaad'dag 14.30. 19.00 en 21.1a
uur. zo. 14.15. 16.30 en 21 15 uur. al
latie tel 01720-20800)
\ristocatsda: 13.45 en
45. 1645 en 18 45. al
elling; "Dressed to kill
EURO 4 "Dc sheriff maakt zu
kwaad" da 14 00, 19.00 en 21 30 i
k IU8uur.
Nachtvoorstelling In opperste exi
sc /a 24 00 uur. 18 jr
Bisi
■schotel
CAMERA (1249191 The
/a. ma. di en 14.30. 19.0
EURO 2 Dressed to I
za 13 30. 18 30 en 21 u
18 30 en 21 uur. 16 ji
Nachtvoorstelling Hi
24 00 uur. If. |i
EURO 3 "Superman
18 30 en 21.15 uur. zo
18 30 cn 21 15 uur. 12 jr
Nachtvoorstelling Tin
ill", do
13 15.
Brink s
GREENWAY (01717 4354i The m
WOlva' dO .2d 3d uur \rn 193)0 I
21 30 uur. za 16 00. 19 00 en 21 90 UU
to 16.00 en 18.15 uur. woe 20.30 uu
al
"Mon oncle" i
20 15 uur. al
Kindermatinee "Dik Tb
op" za en zo 14 00 uur.
lt. 00 uui
20 45 uur. di
knapt het
i 10 te Bangko
Breekade 9 220 n
terdam.
Breezand 9 dwars Middelsbourgh nr P
Calafin 9 350 o Kaap Hatteras nr
John.
Cornelis Broerc-,9 vn Rotterdam nr Tee
Daniel 10 80 z Ouc-ssant nr Dublin.
Dien Danielsen 10 vn Matanzas nr L
bya.
Dutch Spirit 10 vn Middelsbourgh i
Rotterdam.
r Benghaz
Ketelmeer 10 100 w lie de Yeu nr
mouth.
Madeline Danielsen lOvnAk-xant
Engeland.
Margriet Danielsen 10 te Leixoes,
Nedllow
Nedlloyd Bahrain 10 te Gei
Nedllovd Delft 10 te Hongkong.
Nedlloyd Franklin 10 550 no Brisl
nr Auckland.
Nedlloyd Freetown 9 Bislig Bay nr
nilla.
Nedllovd Fresco 10 te Lagos.
Nedllovd Hoorn 9 vn Li Havre nr
sur Mer.
Nedlloyd Kembla 10 \n Balbo;
Kaapstad.
LIDO I (124130) "Een vlucht i
wulpen da: 14.30. 19.00 en 21 1
zo ook 16.45 uur. 12 u
LIDO 3 (12413
thers'.da 14 30
ook 16.45 uur a
STUDIO (1332101
19 00 en 21.15 uur.
uur, 16 ii
Kindei matinee
woe, 14 30 uur. zo
TRIANON (1238,
da. 14 30. 19.00 en
16 30 19 00 en 21 1
HEX (125414 H
dag 14 30. 19.00
14 15. 16 30. 19 00
Nachlvooi stelling
graag vrij en za 1
gie. Hooglandse Kerkgracht 17.
april. 'Planten van vroeger en nu', i
di Hortu Botanicus der Rgksunlv
TARTAARTJES MET
bevat. Belangrijk is al
tijd een heel korte bjk
tijd Maal 100 g kalf» of
mg de gemalen lever
>t 500 g rundergehakt
(gedroogde) aalte
theelepels grra*pte ui
Kneed er 8 ronde „koek
jen" van cn bak de/e in
boter in hoog»ten» 5 mi
bruin Door dr gemalrn
lever, die vrij vochtig i*.
zijn deze ..koekje» erg
ren cn uit de pan acbep
pen' Leg er knapperig
gebakken dunne plak
je» ontbijtspek op en
m"3 WIN A BORN
Ongevallendienst
ziekenhuizen Leiden
Ongevallendienst elke dag Academisch
Ziekenhuis behalve van dinsdag 13.00
uur tot woensdag 13.00 uur. (Diacones-
senhuis) en van vrijdag 13.00 uur tot za
terdag 13.00 uur Ebsabeth-ziekenhuis.)
Bezoekuren
ziekenhuizen
Diaconessenhuis:
Middagbezoekuur 13.45-14.30 uur.
Avondbezoekuur 18.30-19.30 uur.
Kraamafdeling: vaders extra van
18.00-18.30 uur. Kinderafdeling dage
lijks van 14 00-19 00 uur (Niet meer dan
2 bezoekers per patiënt)
Kraamafdeling: dag van 11.15-12.00 uur
(alleen voor echtgenoot) en van
18 30-19 30 uur Babyshow laatste kwar
tier van avondbezoek
Kinderafdeling: dag van 15 00-18 30
iisch Advies Cei
Academisch Ziekenhuis
Voor alle patiënten 'behalve kinderenj
zijn de bezoekuren als volgl
Elke dag-
14 15-15 00 uur
18 30-19 30 uur
Voor de prematurenafdeling gelden dc
volgende bezoekuren (alleen voor nu-
d.'ls)
Maandag Ilm vrijdag
1830-18 45 uur
Zaterdag en zimdag
Bezoek aan ernstige patiënten wanne, -
voor ernstige patiënten doorlopend be
doek wordt toegestaan kan de hoofdver
pleegkundige hiervoor speciale kaarten
Bezoektijden Ktnderkliniek.
Dagelijks
15 00-15 45 uur
18 30-19 00 uur
Bezoektijden kinderafdeling
Elke dag
14 15-15 00 uur
18 30-19 00 uur
Alphen aan den Rijn
Rijnoord: le en 2c klas 11-1130;
13 30-14 15 en 18 30-19 30 uur 3e klas
13 30-14 15 en 18 30 19 30 uur Kraamaf
deling 13.30-14 45 alleen voor echtgeno
ten 19-20 uur Kinderafdeling voor ou
dera 18 -18 30 uur
Geluidshinder
Schiphol
Klachten over geluidshinder van vlieg-
varfcMi van an naar s< hiphol ki innen
dag en nacht worden gemeld bij het in
formatiecentrum Geluidshinder Schip-
tol (020-175000)
Nedllovd Kir
nr Par
aal.
vn Puerto Cabello stci
Amstellaan 12 te Sidney verw..
Amsterdam 9 vn Ras Lanuf i
Said.
Antilla Cape 9 vn Livorno nr Po
Benattow 9 pass. Straat Singai
Hongkong.
Breda 9 pass Port Elizabeth nr
Broere Emerald 9 vn Algeciras r
Dockexpress-11
8 l a rede Fujairah.
Nedllovd Rosario 9 vn Djeddah nr Mina
west van Walchei
vn Delfzijl nr Kot
Galerie Demse Stephan. tentoonstelling
Hermanns Bersvnk. t m li' apnl. rr
za zo. van 14.00 tot 18.00 uur
Kunstcentrum Lange Mare - Lange
Mare 37. tentoonstelling schilderiien et
sen cn hoofdrukken van Kets Verhoe
ven, tot 18 apnl. do van 19-21 uur /a
LAK-foyer, Levendaal 150. expos
Roger Busschots-Monotypes april.
19.30 uur tot 20 30 uur
Art Tea House De Oude Rijn t m
april. Hilhrand Bruvning en Licsb
Lukaart. di bm za van 10 18 uur. do
19-21 uur en zo van 11-17 uur
(dhidclieutus.
II apnl 1981
Honderd jaar geleden stond in
de krant
- De Correspondent uati de
"Daily News" in de Transvaal
schrijfl.dat generaal Jou bert en
de Boeren zich na hun overwin
ning op de Engelsche troepen
zeer waardig hchben gedragen
en volstrekt niet in dc wolken
waren over hun zege. Jou bert
zcide in een gesprek o.a. "Wij
vochten met. zooals uw officie
ren dal doen om een kruis of
ridderlint Wij vochten hoeucl
noode. voor onze vrijheid onze
haardsteden en het land. waar
voor onze voorouders he\ leven
lieten" Jou bert herinnerde er
aan. dal hij steeds defensief te
werk is gegaan en dat Colleyide
Engelse commandant die het Ie
pen verloor tn den strijd om
Langnek. Red.) een aanval had
gedaan voordat er uit Heidel
berg op zijn brief antivoord kon
zijn en daarom, zeide Joubert
"God keerde zich tegen de Engel-
schen".
- Volgens een telegram uit Mos
kou is de oudste zoon van groot
vorst Nicolaas Konstantmo-
witsch. oudste broeder van den
vermoordenc2aar. in het dorpje
Sa lino gevangen genomen en
vervolgens naar een nabij St.
Petersburg gelegen kasteel ver
voerd. als verdacht van politie
ke woelingen ten gunste zijns
vaders Reeds vroeger maakte
M schuldig aan diefstal
van diamanten
Vijftig jaar geleden
- Uit Detroit wordt gemeld, dat
de Ford-Motor-Company op 14
April as. haar twintig-mil-
lioenste auto zal vervaardigen,
welke gebeurtenis feestelijk zal
Worden gevierd
- Het kasteel Velen bij Velen in
Westfalen. dat eigendom u ran
graaf Landsberg, en een der
schoonste kastelen is pan Mun
sterland. is vrijwel tot aan den
grond toe afgebrand Het da
teerde uil 12.50 Men if er echter
in geslaagd waardevolle schil
derijen en vooral kostbare wa
terschalen. die door kei -er Na
poleon geschonken werden, nog
tijdig in veiligheid te brengen
/pS3et>TjeiU£> üAfiC RADIO ^Y-
6>KA*lfeCH \AMUrTWJM &CCAC-\
EfAflOKj MAAK.J6 6BW0 ZOR- \f
6SSJ MB" KAU<È«
Vaam be «moppem isamer Av
