n'tui"'"*™
Predikanten moesten wijken voor de Wet
KERKDIENSTEN
Gereformeerden op de verkeerde weg
Weer Tien Gebodenna
vondst in Zwammerdam
ZATERDAG 14 MAART 191
ZWAMMERDAM- Het voonezen van de Tien Gebo
den uit het tweede bijbelboek. Exodus 20, mag in de
protestantse kerkdiensten - met uitzondering van
de rechts-orthodoxe vleugel - vrijwel in onbruik
zijn geraakt, in de oude kerk van Zwammerdam
wordt op dinsdag 7 april groot ter i onthuld waar
op deze hele wet in voor iedereen duidelijke letters
staat afgeschilderd. En dat nog wel volgens een
tekst en spelling uit het Jaar onzes Heeren 1800.
Niet dat de Zwammerdamse
hervormden daarmee willen
demonstreren dat ze zoveel
wetsgetrouwer zijn dan hun
vrome voorvaderen. Dié na
men - zo is nu gebleken - op
een twijfelachtig ogenblik de
verfkwast ter hand om de wet
uit Exodus die op het houten
bord in de kerk was te lezen
radicaal uit te wissen en te
vervangen door een lijst van
vroegere predikanten. Uit
eerbied voor de historie en
voor de Geboden hebben ze
in Zwammerdam nu het
wetsbord in eer hersteld en
komt het ook weer in de kerk
te hangen.
In een loods
Toen in de jaren vijftig de
kruiskerk van dit schilder
achtige Rijn-dorp helemaal
was gerestaureerd, had Mo
numentenzorg bezwaar tegen
herplaatsing van de twee pre
dikantenborden die het ove
rigens nogal sobere kerkinte
rieur jarenlang hadden verle
vendigd. De heren vonden ze,
uit kunsthistorisch oogpunt,
niet bij de stijl van het kerk
gebouw passen.
Op die donkere borden ston
den in het wit de namen van
alle dominees die hervormd
Zwammerdam sinds de Re
formatie heeft gehad, com
pleet met de jaartallen van
hun aankomst en vertrek en
de namen van de plaatsen
waar ze vandaan kwamen en
waarheen ze vertrokken.
Misschien was Zwammerdam
er langzamerhand wat op uit
gekeken, want een georgani
seerd verzet tegen het besluit
van Monumentenzorg om de
predikanten definitief uit de
kerk te verwijderen is er toen
niet geweest.
Maar de borden zijn wel be
waard. Al die jaren hebben ze
in een loods gestaan. Dat
heeft hun toestand natuurlijk
geen góed gedaan.
Toen ze onlangs weer voor de
dag kwamen, stonden ze in
Zwammerdam voor de keu
ze: óf de borden maar weg
doen óf ze, met de nodige
aanvullingen, weer een plaats
in de kerk gunnen. Men koos
voor het laatste. Maar dat be
tekende wel dat ze volledig
gerestaureerd moesten wor
den. Op vele plaatsen waren
letters en cijfers verbleekt en
verweerd en sommige delen
waren helemaal weg.
Timmerman Dick van Geest en
schilder Arie Vos zagen wel
wat in het karwei. Ze hebben
er al menig vrij uurtje in ge
stoken en zijn er voorlopig
niet mee klaar, want voor de
twee borden van vóór de
kerkrestauratie komt een
dubbel stel terug. Vier in to
taal.
Verf over wet
Wat is namelijk het geval?
Op een van de borden bleken
achter de prozaïsche predi
kantenlij st duidelijke restan
ten van de Wet des Heeren
schuil te gaan. Daar was, ken
nelijk toen het eerste predi
kantenbord vol was, een
verflaag overheen gesmeerd
om er de naamlijst op te kun
nen voortzetten.
Niet alleen een interessante
maar ook een belangrijke
vondst, zo oordeelde het hui
dige kerkbestuur. "We moe
ten dat weer goed maken"
En zo hebben op dit bord de
predikanten van weleer en
bloc het veld moeten ruimen
voor de oude Tien Geboden.
Timmerman Dick van Geest (links) en schilder Arie Vos irechtsi bij het door hen gerestaureerde Tien-
Wat het zwaarst is moet het
zwaarst wegen. De dienaars
zijn nog altijd minder dan
hun Heer. Hun namen echter
worden op een nieuw bord
overgebracht, en een derde
bord zal nog nodig zijn voor
de gegevens van de laatste ja
ren en de voorgangers van de
toekomst.
Het eerste bord vermeldt de na-
Arie Vos met de predikanten
borden beginnen. Het is de
bedoeling, dat ze te zijner tijd
alle drie tegelijk worden op
gehangen.
Oud maar leesbaar
In het schilderen van de wet
heeft Arie ongeveer een vijf
tigtal uren zitten. Hij moest
om te beginnen nauwkeurig
uitrekenen of dat hele bijbel
gedeelte - zeventien verzen -
er wel op ging. Toen dat met
veel passen en meten was ge
lukt, heeft hij de woorden
rechtstreeks, zonder gebruik
making van een vooront
werp, op het bord geschil
derd. De goudkleurige tekst
staat op een bijna zwart veld.
Ook de eenvoudige, aan de
bovenkant fraai gebogen lijst
is goudkleurig.
Voor de tekst gebruikte Arie
een - na zoveel jaren nog ge
heel ongeschonden - fami
liebijbel uit 1800. Een oude
spelling weliswaar, maar
goed leesbaar voor het tegen
woordige geslacht. Arie: "Je
kunt voor zoiets natuurlijk
geen nieuwe spelling gebrui
ken, want ergens moet toch
blijken dat het hier om een
historisch stuk gaat. Maar
aan een spelling die de men
sen van nü nauwelijks meer
kunnen lezen heb je natuur
lijk ook niks. Daarom hebben
we gezocht naar een midden
weg"
Arie geeft graag toe, er gevoelig
voor te zijn, dat hij hiervoor
zijn eigen familiebijbel heeft
kunnen gebruiken.
men van 1587 tot 1780. Het
tweede loopt tot 1950. Nu de
Tien Geboden klaar zijn,
kunnen Dick van Geest en
Vitale OPA
De kosten van een en ander
drukken niet op de gewone
kerkbegroting.
Hervormd Zwammerdam is in
het gelukkige bezit van een
vitale OPA. Dat is geen wel
gesteld persoon uit een oud
adellijk geslacht die, als het
hem zo uit komt, fikse bedra
gen uit zijn vermogen naar de
kerk afschuift, maar een
doodgewone Oud-Papier-Ac
tie, tien jaar geleden begon
nen. Die heeft de broeders
kerkvoogden al heel wat mo
menten van opluchting be
zorgd.
Zo kon dankzij OPA de hypo
theek op de pastorie worden
afgelost. Het kerkgebouw
werd aan de buitenkant van
de nodige lampen voorzien.
Pastorie en kerk kregen een
complete schilderbeurt. Voor
het verenigingsgebouw kon
een elektronisch orgel wor
den aangeschaft. En ook
droeg OPA niet weinig bij
aan het herstel van het ker
korgel.
Per maand wordt met een ge
sloten vrachtwagen zo'n tien
ton oud papier in en buiten
Zwammerdam opgehaald.
De koper in Zegveld geeft er
een aardige prijs voor omdat
ze in Zwammerdam het pa
pier zelf persen en ook zelf in
Zegveld afleveren. Dat drukt
de kosten aanmerkelijk.
Diepere zin
OPA had er geen moeite mee,
ook de rehabilitatie van de
oude kerkeborden te bekosti
gen.
To Verkerk, een van de zes le
den van het energieke comi
té, gelooft dat ze een versie
ring voor het kerkgebouw
zullen zijn en een waardevol
le aanvulling van de inventa-
Ook in Zwammerdam is de
voorlezing van de Tien Gebo
den in de klassieke vorm niet
meer een wekelijks terugke
rend onderdeel van de litur
gie.
Maar het vernieuwde wetsbord
zal de mensen er toch aan
herinneren, dat deze voor het
volk Israel bestemde woor
den niet uitsluitend voor toén
gesproken en geschreven
zijn.
Wie naar de diepere zin van het
leven zoekt, kan er nog
steeds bij terecht.
S. J. DE GROOT
Een van de oorzaken dat het con
tact binnen één gemeente tussen
de rechts-hervormden - "gerefor-
meerde-bonders" en de andere
hervormde groepen steeds moeiza
mer wordt, is de groeiende samen
werking tussen hervormden en ge
reformeerden. "Bonders" moeten
van die samenwerking in de grond
van de zaak niets hebben. Ze heb
ben zich formeel wel bereid ver
klaard mee te denken over de be
weging "Samen op weg", maar het
ogenblik van werkelijke
ding zien zij met vrees en beven te
gemoet. De gereformeerden zijn op
het voor de "Bonders" wezenlijke
punt van "handhaving van de re
formatorische belijdenis" niet vol
uit betrouwbaar.
Het rapport over het bijbelgezag
dat de synode van de Gereformeer
de Kerken onlangs met algemene
stemmen aanvaardde en dat nu in
verduidelijkte vorm naar de plaat
selijke kerken is gestuurd, veran
dert aan deze afwerende houding
niets. Integendeel, het is juist een
reden temeer om met een wijde
boog om de gereformeerden - die
een kleine honderd jaar geleden de
"liberale" Hervormde Kerk verlie
ten - heen te lopen.
Professor C. Graafland (Gouda),
een coryfee in rechts-hervormde
kring, is tot een "voorlopige con
clusie" gekomen over de nieuwe
gereformeerde bijbelbeschouwing.
"Als zij déze weg gaan, dan is dat
naar mijn overtuiging de verkeer
de weg, die deze kerk, zeker op den
duur, tot een dwalende kerk zal
maken", schrijft hij van de week in
"De Waarheidsvriend".
Die reactie zal de "Bonders" en
hun sympathisanten op het plaat
selijke vlak wel extra voorzichtig
Overstag
Graafland levert zijn kritiek niet
"omdat wij menen, zelf een bijbel-
leer te kunnen ontvouwen die al
leen zuiver is en boven alle kritiek
verheven".
"Diep ben ik ervan overtuigd, dat
de bijbel Gods Woord is, waarmee
wij leven en sterven kunnen. Maar
als het gaat om een sluitende léér
over de bijbel als Gods Woord, die
alle vragen "beantwoordt en alle te
genwerpingen overwint, dan moe
ten ook wij erkennen, dat dit een
uiterst moeilijke opgave is. Hier
komen vele vragen ter sprake, die
soms moeilijk, ja ons te machtig
zijn, en waarop wij vooralsnog
geen afdoend antwoord kunnen
geven"
Graafland is vooral teleurgesteld
in zijn verwachting dat dit rap
port de gemeente en de theologie
hulp zou bieden in de bezinning
omtrent de Schrift. "Dit rapport
helpt niet bij het geloven in en
verstaan van de Schrift". "Het
leidt meer af van de Schrift dan
dat het tot de Schrift leidt". Op
deze manier is "Samen op weg"
voor hem niet meer mogelijk.
Die conclusie vond dr. Graafland
zelf eerst onwaarschijnlijk. Im
mers, ook rechts-gereformeerde
mannen als Veenhof, Vlaardinger-
broek en Weijland behoren tot de
samenstellers. "Heb ik me nu zo
vergist óf zijn deze theologen over
stag gegaan voor de nieuwe theolo
gische koers die steeds meer gere
formeerden voorstaan en die ten Graafland: "dwalende kerk"
diepste, naar mijn oordeel, ver
want is met het klimaat van de vrij- in de plaatselijke gereformeerde
zinnige theologie?" kerken nu af. Die zal zijn "voorlo-
Professor Graafland wacht de be- pige conclusie" al of niet bevesti-
handeling van het bewuste rapport gen.
LEIDEN - Hervormde Gemeente:
Hooglandse kerk 10 ds. Langenbach.
bevestiging ds. Dronkers tot diakonaal
predikant en intrede ds. Dronkers mmv
Leidse cantorij, 11.45 oecumenische
dienst: Marekerk 10 ds. De Jong, 5 prof.
dr. Graafland, Gouda. Maranathakerk
(L. Morsweg) 10 dr. Vlijm. De Regen
boog (Merenwijk) 9.30 pastoor Van Well,
11.15 pastoor'v. Well en ds. v. Leeuwen.
Bethlehemkerk (Driftstraat) 10 ds. Pan-
nekoek. Bevrijdingskerk (Montgome-
rystr., Zuid-West) 9 ds. Wolthaus, 10.30
dr. Jongeneel. 5 dr. Jongeneel, mmv.
Petrakoor. musical "Marcus". Vredes-
kerk (Bruggravenlaan) 10 dr. Lamping.
Waalse Kerk (Breestraat) 10.30 dr. Ribs.
Acad. Ziekenhuis 10.15 mevr. Linden-
burg. Diaconessenhuis 10.30 ds. Van 't
Hof. Kapel Endegeest (Oegstgeest) 9.30
pater Boshouwers. Jeugdkapel Vredes-
kerk 10. Jeugdkapel Bevrijdingskerk
10.30 hr. Faas. Geref. Kerk: Zuiderkerk
(Lammenschansweg) 10 hr. Brouwer.
Petrakerk (Surinamestr.) 10 ds. Sijtsma.
Oude Vest 10 ds. Oegema, 5 ds. Horten-
sius. Maranathakerk (L. Morsweg) 10 dr.
Vlijm. Bevrijdingskerk (Montgome-
rystr.) zie herv. gemeente. Groenhoven
(Witte Rozenstr.) 10 ds. Hortensius. Ge
ref. Kerk (dolerend) "Groot-Leiden"
(Lokhorstkerk): 9 hr. Visser, 5 ds.
Vreugdenhil. Leidschendam. Geref.
kerk vrijg. (Hercngr.70) 10 en 5 ds. Ze
mel. Chr. Geref. Kerk (Steenschuur 9):
10 en 5 ds. Den Hartog. Geref. Gemeen
te (Nieuwe Rijn): 10 en 4.30 ds. Boog
aard. Geref. Gemeente in Ned. (Beth,
kerk Driftstraat): 11.30 en 5.30. Evang -
Lutherse Gemeente (Hoogl. Kerk-
gracht): 10.15 ds. Happee. Remonstr.-
Doopsgezinde Gemeente (Lokhorst-
kerk. Pieterskerkstraat 1): 10.30 dr.
Meijering. Baptistengemeente (Oude
Rijn 3): 10 ds. Bosveld. Evang. Christen-
Gemeenschap (Middelstegracht 3): 10
br. Dikkes. Zendingswerk Midder-
nachtsroep (Zoeterw. singel 21): 5 nam.
hr. Roos. Evangeliecentrum Zijlsingel
2: Zond. 10 en di. 8 hr. Zijlstra. Pinkster
gemeente (Oude Vest 13): hr. Riekerk.
Leger des Heils (Hooigracht): 10 en 7.30.
Nieuw-Apostolische Ker* (Hoge Rijn
dijk 24): 9.30 en 4, wo. 8. Zevendedagad
ventisten (Lokhorstkerk): elke zaterdag
9.45 bijbelstudie. 10.45 predikdienst.
Christian Science (Steenschuur 6):
10.30. Kerk van Jezus Christus van de
Heiligen der Laatste Dagen (Mormo
nen). 9.30. 10.30 en 11.20. Oud-Katholie
ke Kerk (Zoeterw. singel-hoek Crone-
steinkade): 10. Church of England: 5
nam. dienst (in oud-kath. kerk, Zoeterw.
singel). Rooms-Katholieke kerken:
Haagweg zat. 7. zond. 9 en 10.45. Heren
singel zat. 9. zond. 9.30 en 11. Rijndijk
(Leiden-Voorschoten) zat. 7. zond. 9.30
en 11.30. Steenschuur zat 7. zond. 8.30,
10. 11.30. 6 en 7. Boshuizerkade: zat 7.
zond. 9.30 en 11. Lammenschansweg
zat. 7, zond. 9. 10.30 en 12. Haarlemmer
straat zat. 7, zond. 9.30. 10.45 en 12.15.
Hoge Rijndijk Zoeterwoude: zat. 7.
zond. 10 en 11 30.
ABBENES - Herv. Gemeente: 9.30 ds.
Eveleens, Ermelo.
AARLANDERVEEN - Herv Gemeen
te: 10 hr. Christ, Leiden. 7 ds. v. Mals-
Leiderdorp. Geref. Kerk: 10 ds.
A LPHFN AAN DEN RIJN - Herv. Ge
meente: Adventskerk 10 ds. v.d. Hei
den. 5 ds. Jansen, Gouda, jeugddienst.
Kruiskerk 10 ds. De Jonge. Opst. Kerk
10 ds. Bogers. 6.30 ds. v.d. Heiden. Nabij
10 jeugdkapel. G. Herderkerk 10 dr. v.
Santen. 6.30 ds. Verheul. De Bron 9 en
10.30 ds. Verheul. 6.30 ds. Mulder. Ash
ram 9.30 ds. Mulder. Albanianae. Dia-
mantstr.. 10 ds. v.d. Ree. Driehoorne 7.
Onderweg (Lijsterlaan) 10 ds. Oort.
Sionskerk 9.30 ds. Ouwendijk. 6.30
kand. Langerak, Reeuwijk. Geref. Kerk:
Mar kerk 10 ds. Vree. 6.30 ds. A. Wier-
singa. Winterswijk. Salv. kerk 10 ds.
Wiersinga, 6.30 ds. Modderaar. Zie ver
der herv. gemeente. Ned. Geref. Kerk
(chr. nijv. school Willemstr.) 9.30 en 4.30
ds. Algra, Sliedrecht. Chr. Geref. Kerk
9 30 dienst. 4.30 ds Hamstra. Oud-Ge-
ref. Gemeente 9.30 en 4. Baptistenge
meente (Molenwerfstr. 1): 10 evang.
Lourens, 6.30 ds. Koekkoek. Baptisten
gemeente Alphen-noord (aula agr.
school Kalkovenweg 62): 10 hr. Vcenstr.
Volie-F.vangelicgemeento (school West-
preludeweg): 10 hr. v. Putten. Leger des
Heils (Corn, de Vlamingstr.): 10 en 6.30.
Pinkstergemeente Bethel (Rode Kruis-
gebuuw): 10 en 6.30. Pinkstergemeente
Alphen (Rode-Kruisgebouw): 10 voorm.
Rooms-Kath. parochies: Bonifacius-
kerk zat. 7. zond. 9.45 en 11.30. Piuskerk
zat. 7. zond. 9. 10.30 en 11.45. De Bron
zat. 7. zond 9 en 11.30.
BENTHUIZEN - Herv. Gemeente: 9.30
ds. Harkema. Zeist, 6 ds. Exalto. Geref.
Gemeente: 9.30 leesdienst. 3.30 ds.
Driessen.
BODEGRAVEN - Herv. Gemeente:
Dorpskerk 10 ds. De Vreugd. 6.30 hr.
Smits, Zuid-Beijerland: Salvatorkerk 10
ds. Richter. 6.30 hr. De Groot, Nieuw-
Lekkerland: Bethlehemkerk 10 kand. v.
Harten, 6.30 ds. De Vreugd. Geref. Kerk:
10 ds. Elderman, 6.30 ds. v.d. Berg,
jeugddienst. Geref. Kerk Vryg.: 9.30 en
4.30 ds. De Vries.
BOSKOOP - Hervormde Gemeente:
Dorpskerk 9 30 ds. Stelwagen, 6.30 dr.
Haitsma: De Stek 9.30 ds. Vlasblom. Ge
ref. Kerk: 9.30 ds. Omta, 5 ds. Mondeel,
Reeuwijk. Chr. Geref. Kerk: 9.30 en 5 ds.
v. Langevelde. Rooms-Kath. parochie:
zat. 5.30 (De Stek) en 7. zond. 9.30 en 11.
HAZERSWOUDE - Herv. Gemeente:
9 30 ds. Verboom. Waddinxveen. 6.30
ds. Bos, Zeist, jeugddienst. Geref. Kerk:
9 30 ds. Welbedacht. 5 ds. De Raadt.
Rooms-Kath. parochies: Dorp zat. 7.
zond. 9.30 en 11.30; Rijndijk (Bernardus)
zond. 10; Het Anker zat. 7. zond. 8.45 en
11.15.
HILLEGOM - Herv. Gemeente: 9.30 ds.
Rothfusz. 11 s. Verdoorn, Waddinxveen,
5 ds. Verdoorn. Geref. Kerk: zie herv.
gemeente. Chr. Geref. Kerk: 10 en 5 ds.
Biesma. Rooms-Kath. parochies: Marti-
nuskerk zat. 7. zond. 8.30, 10 en 11.30;
Jozefkerk zat. 7. zond. 10 en 11.30.
HOOGMADE - Herv. Gemeente: 10 hr.
v.d. Hoek. Roos-Kath. parochie: zat,
7.30, zond. 10.
DE KAAG - Herv. Gemeente: 10 ds.
Kolkman. Rooms-Kath. parochie: zat. 7.
zond. 10.
KATWIJK AAN DEN RIJN - Herv. Ge
meente: Dorpskerk 10 ds. Driebergen. 6
ds. Gebraad; Ontmoetingskerk 10 ds.
Gebraad, 6.30 ds. Boer; wijkgebouw De
Wiek 10 pastoor Raadschelders en ds.
Vrolijk, opendeurdienst. Geref Kerk:
9.30 ds. v. Halsema, A.dam, 5 ds. Vrolijk.
Rooms-Kath. parochie: zat. 7, zond. 9.30
en 11.15.
KATWIJK AAN ZEE - Herv. Gemeente:
Nieuwe Kerk 10 ds. Arkeraats: 6 ds.
Driebergen; Oude Kerk 10 ds. Vink. 6
ds. Visser; Ichthuskerk 10 ds. Schuur
man. 5 ds. Vroegindewey; Pniëlkerk
9.30 ds. Visser, 6 ds. Vink; Groen van
Pr.school 10 hr. Bakker; Ziekenhuis
Overduin 2 ds. Baas; Wijkgebouw
Hoeksteen 10 dovendienst. Geref. Kerk
Vredeskerk 10 ds. v.d. Horst. 5 ds. Ge-
sink; Triumfatorkerk 10 ds. Gesink. Ge
ref. Kerk Vrijg.: 10.15 dienst, 3 ds. Zo
mer. Ned. Geref. Kerk: 8.45 en 7 ds.
Smit, Dalfsen. Chr. Geref. Kerk: 10 en 5
ds. Slagboom. Vrije Chr. Geref. Ge
meente (Uni-zaal): 10 en 5 ds. v.d. Belt.
Geref. Gemeente (Remisestr.): 10 en 5
leesdienst, wo. 18 maart biddag, 3 en
7.30 ds. Boogaard.
KOUDEKERK AAN DEN RIJN - Herv.
Gemeente: 10 ds. Hemstede: vlootpredi-
'kant, jeugddienst. 7 ds. Vlasblom. Bos
koop. Geref. Kerk: 10 en 7 dr. Bade.
LEIDERDORP - Hervormde Gemeente
en Geref. Kerk: Dorpskerk 10 ds. Bot,
Wijk bij Duurstede, 6.30 ds. Geursen;
kerk Hoofdstraat 10 ds. Doesburg;
Schepingskerk 9 en 10.30 ds. Van Loe-
nen, avondmaal. Baptistengemeente
(wijkgeb. Zijlkwartier): 10 br. De Vries,
opdrachtdienst. Rooms-Kath. parochie:
zat. 7. zond. 9. 10.30 en 12.
LEIMUIDEN - Herv. Gemeente: 9.30 ds.
Schalk. Geref. Kerk: 9.30 ds. v.d Berg.
Bodegraven. 7 hr. v. Leeuwen. Rooms-
Kath. parochie; zat. 7, zond. 7.30.9.30 en
11.15.
LISSE - Herv. Gemeente. Dorpskerk 10
ds. De Gelder; Pauluskerk 10 ds. 't
Hooft. 7 hr. Hoffenaar, Voorhout, jeugd
dienst. Geref. Kerk: 10 ds. v.d Wal Hille-
gom, 7 zie herv. gemeente. Geref. Kerk
Vrijg.: 10 en 4.30 ds. Arntzen. Ned. Ge
ref. Kerk (Salvatori): 9 en 5 ds. Schuur
man; Chr Geref. Kerk: 10 en 4.30 ds. v
Dijken. Geref. Gemeente: 10 en 4.
Rooms-Kath. parochies; Agathakerk
zat. 7. zond. 10 en 11.30; Poelpolder zat.
7. zond. 9 en 11.30; Mariakerk zat. 7.
zond. 8.30,10 en 11.15; Engelbewaarders
zat. 7. zon. 8. 9.30 en 5 45.
NIEUWKOOP - Herv. Gemeente 9.30
ds. Lagerwey. 6.30 ds. Kielder. Geref.
Kerk: 9.30 en 6.30 ds. Nooteboom. Re-
monstr. Gemeente: 10 mevr. ds. Bos
man, gezinsdienst. Rooms-Kath. paro
chie: zdat. 7, zond. 9 en 10.45.
NIEUWVEEN - Herv. Gemeente: 9.30
ds. Molenaar, 6.30 ds. De Kruijf. Geref.
Kerk: 9.30 hr. Roozeboom, Maarssen. 7
hr. Tazelaar. Alphen. Rooms-Kath. pa
rochie: zat. 7. zond. 9 en 11.
NIEUW-VENNEP - Herv. Gemeente
9.30 en 7 ds. Goverts. Geref. Kerk: 9.30
ds. Wyngaarden. 7 ds. Visser. Chr. Ge
ref. Kérk: 9.30 en 3 ds. Drechsler, Haar
lem. Rooms-Kath. parochie: zat. 7, zond.
9.30 en 11.
NOORDEN - Herv. Gemeente: 9.30 en 7
ds. Zoutendijk. Geref. Kerk (Woerden.se
Verlaat): 10 ds. v. Wijngaarden. Barne-
veld, 7 hr. Christ, Leiden. Rooms-Kath.
parochie zat. 7, zond. 9 en 10.30.
NOORDWIJK - Herv. Gemeente: kerk
Voorstraat 10 prof. dr. Van Gennep, Lei
den, 5 ds. v. Eyk, Gouda, 7 ds. Keuning;
kerk Hoofdstraat 10 ds. Keuning;
Buurtkerk 5 ds. Bakker. A dam; Sole
Mio 9 hr. v. Duin; De Rank (Golfbaan)
10 ds. Verwelius, Waddinxveen. Geref.
Kerk: kerk Hoofdstraat (Buurtkerk) 10
ds. Warnink. 5 ds. Bakker: A.dam; Vin-
kenlaankerk 9.30 ds. Pijlman. A.dam.
opendeurdienst; Stichtingskerk 11 ds.
Bouma. Zie ook herv. gemeente.
Rooms-Kath. parochies: Zee zat. 7.
zond. 9.30 en 11; Binnen zat. 7, zond. 8.
10 en 11.30
NOORDWIJKERHOUT Herv. Ge
meente: Dorpskerk 10 ds. Kalkman; De
Zilk 10 hr. De Vries, Heemstede
Rooms-Kath. parochies: Victorkerk zat.
7. zond. 9.30 en 11. Jozeflcerk zat 7.
zond. 10 en 11.30
centrum 10.30 mevr. ds. Visser, 7 prof.
dr. Verdonk. Geref. Kerk (Mauritslaan):
10 ds. Vegter. Ned. Geref. Kerk (Ge
meentecentrum): 8.45 ds. De Lange. 4
ds. v.d. Brink. Van Wyckerslooth: 4.15
ds. Heemskerk. Kapel Endegeest: 9.30
pater Boshouwers. Volle-Evangeliege
meente (Gemeentecentrum): 4 nam.
Rooms-Kath. parochies: Will.kerk zat. 7,
zond. 9 en 11; Bonaventurakapel zat.
6.45, zond. 9 en 11.
OUD-ADE - Rooms-Kath. parochie: zat.
7. zond. 9.30 en 11.30.
OUDE EN NIEUWEWETERING -
Herv. Gemeente: 9.30 mevr. ds. Westera.
Geref. Kerk: 9.30 en 5 kand. v. Wallinga.
Rooms-Kath. parochie: zat. 7, zond. 9.30
en 11.30.
ROELOFARENDSVEEN Rooms-
Kath. parochies: Maria Presentatie zat.
7. zond. 9 en 11; Petrus-Banden zat. 7,
zond. 9.30 en 11.30.
RIJNSATERWOUDE - Herv. Gemeen
te: 9.30 ds. De Kruijf, 7ds. Molenaar.
RIJNSBURG - Herv. Gemeente: Voor
hof 10 ds. Romein, Ede; Bethelkerk 8.45
en 10 ds. Romein (Rijnsburg), 5 ds. v.
Niel. Geref. Kerk: Petrakerk 9.30 ds.
Baayen. 5 ds. Damsma; Immanuelkerk
9 en 10.30 ds. Damsma, 5 dr. Van Oeve-
ren; Maranathakerk 9.30 dr. Van Oeve-
ren, 5 ds. Baayen. Geref. Kerk Vrijg.: 10
en 5 15 ds Zomer Chr. Geref. Kerk: 9.30
en 5 ds. De Joode. Evang. Christenge
meente (aula mavo): 10 evang. Wijmen-
ga. Bilthoven. Rooms-Kath. parochie:
zat. 7, zond. 10.30.
RIJPWETERING - Rooms-Kath. paro
chie: zat. 7. zond. 7, 9 en 10.30.
SASSENHEIM - Herv. Gemeente: 9 en
10.30 ds. v.d. Meer, 7 ds. Den Tonkelaar.
Geref. Kerk: 10 ds. Slofstra, 7 ds. Den
Hertog, Leiden. Rooms-Kath. parochie:
zat. 7. zond. 9.3G en 11.
TER AAR - Herv Gemeente: 9.30 ds.
Holst. Naaldwijk, 6.30 dr. Meijers, Lei
den Geref. Kerk: 9.30 en 6.30 ds. Ytsma,
Serooskerke (W.). Rooms-Kath. paro
chies: Aardam zond.'9 en 12; Langeraar
zat. 7. zond. 8.30, 10 en 11.30.
VALKENBURG - Herv. Gemeente 10
en 6.30 ds. Vermeulen. Geref. Kerk: 9.30
ds. De Raadt, jeugddienst, 6.30 ds. Wel
bedacht. Geref. Kerk Vrijg.: 9.30 lees
dienst, 2.30 ds. Kamphuis.
VOORHOUT - Herv. Gemeente: 10 ds.
Brokerhof. Rooms-Kath. parochie: zat.
7. zond. 9. 10.30 en 11.45.
VOORSCHOTEN - Herv. Gemeente
Dorpskerk 10 ds. Meijering, 5 ds. Ver-
heule; aula Noord-Hofland 9.30 ds. v.d.
Schoot; kerk Hulp en Heil 10 ds. Lentz.
Geref. Kerk 10 ds. De Zwart. Geref.
Kerk Vrijg.: 10 en 5 ds. Reitsema, Ave-
reest. Rooms-Kath. kerken: Laurentius
kerk zat. 7. zond. 10 en 11.30; aula
Noord-Hofland zond. 11; Moeder-Gods-
kerk zat. 7. zond. 8.30 en 10.30.
WADDINXVEEN - Herv. Gemeente.
Brugkerk 9.30 ds. Roetman. 5 ds. Maas
land; De Hoeksteen 9.30 ds. Heuvelman,
6.30 ds. Roetman; Bethelkerk 9.30 ds.
Maasland, 5 ds. Roetman; Immanuel
kerk 10 en 5 ds. Hulst. Geref. Kerk.
Kruiskerk 9 ds. v.d. Berg, 5 ds. Van Loe-
nen; Ontmoetingskerk 10.15 ds. v.d.
Berg. Rooms-Kath. parochie: Victor
kerk 10; Ontmoetingskerk 8.30 en 11.45.
WARMOND - Herv. Gemeente: 10 ds.
Den Tonkelaar. Rooms-Kath. paro
chies: zat. 7, zond. 8.30, 10 en 11.30.
WASSENAAR - Herv. Gemeente:
Dorpskerk 10 ds. Steenstra, 4.30 ds. Ou
wendijk. Alphen, 7 ds. Van Veen; Kie-
vietkerk 10 ds. Mackaay, Leiden; Mes-
siaskerk 10.30 ds. Dijckmeester, Aer-
denhout, bevestiging en intrede ds. van
Waasbergen; Dorpscentrum 9.30 ds.
Wolters. Geref. Kerk: Zijllaan 10 en 5 ds.
v.d. Meulen; Wassenaar-Zuid 10 ds. v.d.
Kamp. Ned. Prot. Bond (L.Kerkdam):
10.30 prof. dr. Spern Weiland.
WOUBRUGGE Herv. Gemeente: 9.30
ds. v. Niel, Rijnsburg, 6.30 kand. Wei-
ting, Utrecht, jeugddienst. Geref. Kerk:
9.30 en 6.30 dr. v.d. Zwaan. Rooms-
Kath. parochie: zat. 7, zond. 10.
ZEVENHOVEN - Herv Gemeente: 9.30
ds. Kielder. Geref. Kerk: 9.30 ds. Los. 7
hr. Schreuder, Tienhoven. Rooms-Kath.
parochie: zat. 7, zond. 9 en 10.15.
ZOETERWOUDE - Herv. Gemeente: 10
ds. Rietveld. Rooms-Kath. parochies:
St. Jan zond. 9.30 en 11; Chr. Dienaar-
kerk (Hoge Rijndijk) zat. 7. zond. 10 en
11.30
ZWAMMERDAM - Herv Gemeente: 10
ds. Haakman, 6.30 ds. De Jonge. Geref.
Kerk: 10 ds. Flinterman, Den Haag 6.45
ds. Schaafsma, Utrecht, avondmaal.
