FNV verliest leden:
ra, ra hoe komt dat?
Beursweek
ZATERDAG 14 MAART 1981
"Er zijn krachten", schreven de FNV-bonzen Wim
Kok en Wim Spit onlangs in het blad De Bondge
noot. "die het werk van de vakbeweging dreigen te
ondermijnen. Dat moet niet en dat mag niet. Daar
om moeten we samen opnieuw aan het werk om de
vakbeweging sterker te maken"
De Federatie Nederlandse Vakbeweging lijdt aan bloedarmoe
de. Het ledenbestand is flink geslonken. Én het ziet er voorlo
pig niet naar uit dat aan deze ontwikkeling spoedig een eind
zal komen. Daarom heeft de FNV besloten tot een groot
scheepse wervingscampagne. De afgelopen tijd zijn kaderle
den al bestookt met speciale kranten. En ook deze maand zal
nieuw propagandamateriaal in grote hoeveelheden worden
verspreid. De campagne wordt op 14 april besloten met "een
groot slotoffensiefDaarbij zullen op straat en in de bedrij
ven op grote schaal wervingspogingen worden ondernomen.
Hoe heeft het zover met de FNV kunnen komen? Welke oorza
ken liggen ten grondslag aan het ledenverlies? Een (poging
tot een) analyse.
Het hoofdkantoor van de FNV
gebeld. Een woordvoerder:
"Wie die krachten zijn? Dat
weet ik zo gauw niet. Je zou
aan de werkgevers kunnen
denken, al kan je dat natuur
lijk niet zo duidelijk zeggen.
Je moet zo'n opmerking ook
meer algemeen zien, denk
ik".
Daarmee wordt de geharnaste
taal van de twee vakbondsba
zen er niet duidelijker op.
Maar wat wel duidelijk is, is
dat Kok en Spit zich zorgen
maken. En niet ten onrechte.
Want de Federatie Neder
landse Vakbeweging kalft af.
Het ledenbestand is vooral
vorig jaar drastisch gekrom
pen. Bijna twintigduizend le
den ging de FNV erop achter
uit. En nog steeds dreigt "de
kracht van meer dan één mil
joen collega's" - zoals de
nieuwste wervingstekst luidt
- flink te worden aangetast.
In recente uitgaven van het
FNV-blad De Bondgenoot
zijn verwoede pogingen ge
daan de teruggang om te zet
ten in groei. Onder de kop
"Kaderkrachtkrant" werden
de kaderleden opgewekt
nieuwe leden te werven. Be
langrijke wapenfeiten wer
den van stal gehaald om aan
te tonen dat de vakbeweging
goed werk heeft gedaan en
zal blijven doen. En bij her
haling wordt het belang van
een grote, dus sterke vak
bond onderstreept.
Maar in geen van de wervings
kranten van de FNV wordt
stilgestaan bij de oorzaken
van de terugval. Er wordt
slechts vastgesteld dat er bin
nen de FNV problemen zijn
en dat die zeker niet worden
"weggepoetst". Maar welke
die problemen zijn en welke
rol ze spelen, dat is kennelijk
niet aan de orde.
Bellen met het hoofdkantoor
van de FNV in Amsterdam
levert al evenmin iets op. Een
weifelende woordvoerder
stelt zich ruimhartig op. Alles
is mogelijk. Zelfs het inko
men van de leden kan een rol
spelen. Immers, de prijzen
stijgen, het inkomen niet, de
vakbondscontributie wel. En
sommige leden zouden dat
niet meer kunnen of willen
opbrengen.
Een andere oorzaak van de te
rugval zou volgens de zegs
man kunnen schuilen in de
ledenadministratie van de
FNV. "Daar zitten dingen
niet goed", weet hij. Omstan
dig vertelt hij van een com
puter, die niet-betalende le
den meedogenloos "uit
spuwt". Dat kan dan gebeu
ren, vertelt hij, als de leden
een tijdje rood staan op hun
bank of postgiro en de auto
matische overschrijving van
hun vakbondscontributie
wordt geblokkeerd. Tot voor
kort werd dit soort leden niet
opnieuw door de FNV bena
derd. En dat betekende dat ze
weg waren en weg bleven.
"Dat kost je duizenden le
den", zegt de woordvoerder.
Ontzuiling
Uit andere bronnen blijkt ech
ter dat er belangrijker facto
ren in het spel zijn. Die heb
ben te maken met een terug
lopende werkgelegenheid,
met ontzuiling en - vooral vo
rig jaar - met de strategie van
de vakbeweging zelf.
Vooral de Industriebond FNV
heeft daarvan te lijden gehad.
Vorig jaar liep het ledenbe
stand van deze bond terug
van 303.414 naar 290.787. En
ook de prognoses zijn niet be
paald optimistisch. Zo voor
spelde de Industriebond be
Ledenverloop FNV 1980
I960
1 .1an.
31. dec.
Industr.bond FNV
303.414
290.787
..ABVA
206.162
209.014
Bouwbond NW
96.271
95.090
Bouwbond NKV
82.445
80.973
MercuriUB
63.628
61.073
Vervoersbond
49.528
49.225
KABO
48.233
45.708
AB0P
39.927
42.711
ANGB
33.341
33.198
Voedingsbond FNV
53.874
52.366
Vervoersbond NKV
22.329
20.916
HPB
16.377
16.61S
Grafiechebond NKV
15.558
14.862
Diere tenbond NKV
10.807
9.825
Horeoabond fnv
8.026
7.895
FWZ
6.807
6.555
Kunstenbond FNV
3.874
3.844
NVJ
3.643
3.768
AifB
5.061
2.959
WON
2.839
2.987
BBL
1.461
1.349
Kapperebond NKV
1.265
1.247
WCS
765
765
FNV
1.073.635
1.053.735 -
NW
744.117
737.925
NKV
325.875
312.042
gin deze maand dat alleen al
door de neergang van de in
dustrie het ledental met 8.000
tot 12.000 per jaar zal afne
men.
Ook de werkgelegenheid bij de
bond zelf komt hierdoor in
gevaar. En dat niet alleen. De
ironie van het geval wil dat
de bond als werkgever door
deze ontwikkeling bepaalde
cao-afspraken die met de
Dienstbonden zijn gemaakt
niet kan nakomen. Er was na
melijk afgesproken dat er dit
jaar zou worden begonnen
met de invoering van werk
tijdverkorting voor het perso
neel van de FNV. De vrijko
mende werktijd zou dan wor
den opgevuld met twaalf
nieuwe banen. Door de terug
loop van het ledental en - als
gevolg daarvan - een vermin
derde contributie-afdracht -
zit dat er nu niet meer in.
Want werktijdverkorting
kost geld. En geld is er niet.
Malaise
Dat de economische malaise
een grote rol speelt bij het le
denverlies van de FNV staat
buiten kijf. Het aantal ar
beidsplaatsen, met name in
de industrie, holt achteruit en
daarmee het aantal vak
bondsleden. Daarbij komt
dat de vakbondsstrijd in deze
sombere tijden steeds moei
zamer wordt. En als het dan
allemaal niet zo best lukt om
de belangen van de werkne
mers veilig te stellen, dan
krijgt de geloofwaardigheid
van de vakbeweging een for
se knauw.
Zo kon de vakbeweging de af
gelopen paar jaar niet verhin
deren dat de werkgelenheid
verder afbrokkelde. En even
min kon worden voorkomen
dat tal van werknemers met
verlies van koopkracht wer
den geconfronteerd. Dit alles
bij elkaar maakt het vertrou
wen in een vakbond er niet
groter op.
De FNV ondervond dat aan
den lijve toen er vorig jaar
een loonmaatregel van
kracht werd. Voorzitter Wim
Kok kondigde eind januari
een dertigtal demonstratieve
bijeenkomsten aan uit pro
test tegen de opgelegde loon-
pauze en eventuele verlen
ging daarvan. Het woord sta
king, dat in 1977 nog gretig
werd gehanteerd, bleef na
drukkelijk achterwege. "De
gematigde houding van de
FNV is ingegeven door het
systeem van onze parlemen
taire democratie", aldus een
krantebericht. Met andere
woorden: een besluit van het
parlement moet worden ge
respecteerd.
Toch deden de acties van de
FNV anders geloven, want
terwijl allang duidelijk was
dat de loonmaatregel voor
het hele jaar zou gelden, ble
ven de acties van de FNV
doorgaan. Het kwam zelfs tot
een massale bijeenkomst op
de Dam in Amsterdam, waar
bij de vakbondsleden zich
schore kelen schreeuwden.
Alleen: zonder resultaat. De
loonmaatregel bleef. De
koopkracht werd minder. En
de afbraak van de werkgele
genheid zette zich voort.
Na de demonstratieve bijeen
komsten ging de tot voor kort
nog stijgende lijn van het le
dental snel neerwaarts. Vele
leden haakten af. De kreet:
'Wat heb je d'r aan. Je betaalt
je blauw en ze doen niks voor
je", vond - triest genoeg voor
de vakbeweging - steeds
meer ingang.
Een en ander valt ook duidelijk
af te lezen uit het jaarover
zicht van de FNV. Tussen 1
januari en 1 april - de tijd van
de demonstraties, zeg maar -
werd er nog een netto-stij
ging geregistreerd van 7.879
leden. Maar daarna ging het
snel bergafwaarts. Tussen 1
april en 1 augustus kreeg de
FNV een ledenverlies te in
casseren van maar liefst
15.836 en zette de daling zich
daarna nog met zo'n 12.000 le
den voort. Districtsbestuur
der Ad Voerman van
de Industriebond FNV in
Den Haag erkent dat dit voor
een niet onbelangrijk deel te
wijten is geweest aan de on
duidelijke houding van de
FNV na het afkondigen van
de loonmaatregel. De federa
tie was ten prooi aan interne
verdeeldheid, besluiteloos
heid en onzekerheid. Dat
bleek volgens Voerman ook
achteraf toen aan de ene kant
leden opstapten omdat ze het
met de gevoerde acties niet
eens waren, terwijl aan de an
dere kant een deel zijn lid
maatschap opzegde omdat
men de acties niet ver genoeg
vond gaan.
"In het algemeen denk ik dat
de acties veel mensen toen
zijn tegengevallen", zegt
Voerman. "En ik denk dat
dat ook een beetje komt
doordat niet beseft wordt dat
de machtspositie van de vak
beweging beperkt is. Wij heb
ben het nou eenmaal niet
voor het zeggen in dit land.
Maar meerdere mensen zien
dat niet en die haken dan te
leurgesteld af. Op zichzelf is
dat een begrijpelijke reactie.
Maar in wezen is dat heel
slecht, omdat je daarmee de
strijd voor behoud van koop
kracht en werkgelegenheid
nog verder ondermijnt. Voor
ons geldt dat wij veel meer
kunnen doen wanneer wij
een sterke vakbeweging zijn
en dus veel leden hebben"
Afgepakt
Na de mislukte acties van vorig
jaar is de FNV een duidelijke
andere koers gaan varen. De
loonmaatregel is aanvaard als
een gegeven. De strijd gaat
nu over de vraag hoe de ge
volgen ervan - de 2Vfe procent
"die de werknemers is afge
pakt" (Voerman) - alsnog aan
die werknemers ten goede
kunnen komen. De twee-pro
cents korting op de prijscom
pensatie en het half procent
minder vakantietoeslag moe
ten volgens Voerman alsnog
omgezet kunnen worden in
werktijdverkorting en meer-
ploegendiensten.
Volgende maand gaan de bon
den daarover praten met de
afzonderlijke bedrijven om
op die manier alsnog onder
de loonmaatregel uit te ko
men. Want volgens Voerman
zijn er tal van bedrijven die
voldoende ademtocht heb
ben om een veer te kunnen
laten. Hij verwijst in dit ver
band naar het bedrijf Mobil,
waar de werknemers vier
procent hebben ingeleverd
om een vijf-ploegendienst in
gevoerd te krijgen. Dat be
wijst, vindt Voerman, dat de
mensen bereid zijn tot inleve
ren, maar ook "dat ze het ver
dommen om een blanco che
que te tekenen".
Toch is het de vraag of de FNV
in haar opzet zal slagen. Afge
lopen week liet minister Albe-
da (sociale zaken) immers
dreigende taal horen toen de
bonden in de Rotterdamse
haven op een soortgelijke
manier tot werktijdverkor
ting probeerden te komen. Er
valt op geen enkele manier
met die twee procent korting
op de prijscompensatie te
sjoemelen, zei Albeda en hy
waarschuwde al op voorhand
dat er desnoods een aanvul
lende loonmaatregel zou ko
men.
Overloop
Terug naar het ledenbestand
van de FNV. Want de strategie
van de federatie was niet de
enige reden waarom werkne
mers hun lidmaatschap op
zegden. Ook de ontzuiling
speelt een rol. Na het samen
gaan van het NVV en NKV in
de federatie is er een voortdu
rende overloop geweest van
katholieke vakbondsleden
naar het Christelijk Nationaal
Vakverbond.
Velen zagen in de vorming van
een gezamenlijke federatie
een eerste aanzet tot ontzui
ling. En menig rechtgeaard
katholiek vakbondslid wen
ste daarvan verschoond te
blijven.
Bij de FNV staat men niet te
trappelen om toe te geven dat
die verhuizing van FNV-le-
den naar het CNV onderhand
een factor van belang is ge
worden. Er wordt op gewe
zen dat er altijd wel een zeke
re overloop is gtWCOl En
dat was natuurlijk al bij de
oprichting van de federatie
ingecalculeerd.
Zelfs harde cijfers kunnen de
woordvoerders van de FNV
niet vermurwen. En daar zou
toch alle reden voor kunnen
zijn. Uit het jaaroverzicht van
1980 blijkt namelijk dat het
NKV binnen de FNV ruim
vier procent ledenverlies
heeft geboekt en het NW
slechts 0.8 procent Dat wet
tigt de veronderstelling dat er
ook het afgelopen jaar heel
wat katholieken zijn overge
stapt naar het CNV.
Bij de FNV wordt er echter te-
gengesputterd. Een woord
voerder zegt: "Dan zouden
wij dat hebben gemerkt, om
dat de leden via ons naar het
CNV kunnen worden overge
schreven. Waarschijnlijk zijn
die leden uit de vakbeweging
verdwenen en hebben ze zich
niet meer bij een andere
bond aangemeld"
Identiteit
Bij het CNV daarentegen geldt
een andere theorie die even
min verrassend kan worden
genoemd. Daar wordt gezagd
dat er vooral de laatste tijd
een flinke overloop van ex-
FNV-leden naar het CNV valt
waar te nemen. Aan de voor
avond van de definitieve fu
sie tussen NKV en NW per 1
januari '82 zoeken kennelijk
nog heel wat katholieke le
den hun toevlucht tot een
christelijke bond. omdat
daarin de confessionele iden
titeit beter tot zo'n recht
komt. zo wordt daar opge
merkt
De woordvoerder van het CNV
verwijst ook nog even naar
de katholieke onderwijzers,
die vorig jaar besloten met
tot de FNV maar tot het CNV
toe te treden. Dat betekent
toch al gauw zo'n 55.000 le
den extra. En dit terwijl het
CNV nauwelijks met leden
verlies te kampen heeft
Het CNV heeft voorlopig (dus)
niets te klagen. De "redelijk
gematigde opstelling" (aldus
de zegsman) en de toestroom
van katholieken staan borg
voor een evenwichtig leden
bestand. CNV-voorzitter
Harm van der Meulen kon de
afgelopen week voor de tele
visie dan ook zonder enige
moeite een vergelijking met
de FNV onder woorden bren
gen toen hij fijntjes opmerk
te: "Wy zijn stabieler"
AMSTERDAM Deze week
zette de beurs wereld zijn on
zekere stemming aanvanke
lijk voort. Wall Street begon
weliswaar hoger, maar brok
kelde toen een paar dagen af.
De Amsterdamse effecten
beurs, door de renteproble-
matiek de laatste tijd toch al
erg aangeslagen, liep hier
door verder terug. Vooral
toen aanvankelijk de aande
len Koninklijke Petroleum
flink inzakten. Later in de
week brak echter de zon door
want Wall Street schoot don
derdag 22 punten vooruit en
de aandelen Koninklijke Pe
troleum herstelden zich.
Toch bleef de rente overal het
centrale thema en de onze
kerheid daarover is in hoge
mate verantwoordelijk voor
het huidige onevenwichtige
gedrag van vele effectenbeur
zen. Er zijn evenwel aanwij
zingen dat de "rentetop"
voorlopig bereikt is. De Brit
se conservatieve regering
kwam weliswaar met een be
groting vol nieuwe beste
dingsbeperkingen, maar
stond als cóncessie een rente
verlaging toe van 2 procent.
In Amerika werd tot tweemaal
toe de bankrente met een half
procent verlaagd en de daling
tot 17,5 procent was de reden
voor de al genoemde sprong
van 22 punten op Wall Street.
En in ons land tenslotte
boekte de regering met de 12-
procent-staatslening een
groot succes door een bedrag
aan te trekken van maar liefst
2,5 miljard gulden. Niet eer
der werd eén dergelijk groot
bedrag toegewezen.
Vorig jaar kwam één staatsle
ning tot 1,4 miljard gulden.
Critici van de hoge staatsuit
gaven rekenden onmiddellijk
voor dat alleen deze nieuwe
lening ons volgend jaar een
extra uitgavenpost van 30C
miljoen aan rente kost. Maar
minister Van der Stee verde
digde zich met de stelling dat
hij het geld dringend nodig
heeft en niet kon wachten op
betere rentetijden.
Nu is het in het nabije verleden
vaak zo geweest dat na een
dergelijk indrukwekkend
door
C. Wagenaar
succes op een nieuwe topren-
te. de rente in ons land een
flinke daling gaat vertonen.
Dat was zo toen de regering
de eerste grote 10-procent-le-
ning uitschreef en herhaalde
zich bij de eerste grote staats
lening op 11 procent renteba
sis. Ook thans wordt alom op
enige ontspanning aan het
rentefront gerekend, hoewel
de ABN direct na het slagen
van de jongste staatslening
alweer met een 12-procent-le-
ning naar voren trad en deze
zelfs aanbiedt tegen 99 pro
cent, terwijl de 12-procent-
staatslening een emissie-
koers van 101,2 procent had
gekregen. Maar de looptijd
van de lening ABN-lening is
aanzienlijk langer dan die
van de jongste staatslening
waardoor buitenlandse be
leggers minder animo zullen
vertonen, terwijl de lening
bovendien het minder aan
trekkelijke karakter van ka
pitaalsobligaties heeft gekre
gen.
Toch zal een werkelijke rente
daling in ons land pas kun
nen doorbreken als ook de
rente in West-Duitsland om
laag gaat. Sedert de jongste
monetaire ingreep is ook
daar van een zekere ontspan
ning aan het rentefront spra
ke. De mark veerde krachtig
op en sprong van de bodem
naar het plafond van het Eu
ropese Monetaire Systeem.
Maar het is nog te vroeg om
daaruit conclusies te trekken.
Een probleem vormen bo
vendien nog de grote finan
ciële moeilijkheden in België
met de lage frank en extreem
hoge rente in dat land.
De enorme belangstelling voor
de hoge rente in ons land
heeft duidelijk de beleg
gingsaandacht van de aande-
lensector weggetrokken. Wie
koopt er nu nog aandelen als
er 12 procent rente kan wor
den gemaakt op obligaties, zo
kan dagelijks op de Amster
damse beursvloer worden
vernomen. Daarbij komt dat
in toenemende mate tegen
vallend bedrijfsnieuws bin
nensijpelt nu het jaarversla-
genseizoen snel naderby
komt.
Norit, Amfas, Friesch-Gro-
ningse Hypotheekbank en
Hollandschc Beton Groep
kwamen alle met lagere win
sten voor de dag dan was ver
wacht. Norit spande cle kroon
met een winstdaling van één
derde en een fikse dividend
verlaging. Maar ook Fricsch-
Groningse Hypotheekbank
kwam op twee derde van de
over 1979 behaalde winst.
Maar hier was men beter
voorbereid zodat de koers
niet verder dan 6 gulden zak
te. Norit viel echter van 67
gulden op 55 gulden. De
winsttegenvallcr bij Amfas
kostte het aandeel 10 gulden,
maar HBG bleef per saldo ge
lijk omdat de winstdaling het
dividend niet heeft aangetast.
De winstcijfers van de Konink
lijke Shell met 20 procent la
gere winst over 1980 vielen
ook niet mee, maar het des
ondanks toch hogere divi-
dendvoorstel bracht de koers
weer boven de 100 gulden.
Het matte karakter van de han
del en het drukkende koers-
beloop strekte zich ook tot dc
rest van de beurs uit. Er werd
kennis genomen van het
tneste feit dat als eerste dit
jaar het bedrijf Duiker we
gens faillissement van het
beurstoneel zal verdwijnen.
Er is een angstig vermoeden
dat meer bedrijven spoedig
zullen volgen. Ongeveer 10
gulden terug moesten deze
week Westland-Utrecht en
ADM-Bcheer, die tobt met de
geruchtmakende werf NSM.
Terwijl 5 gulden werd afge
staan door Océ van der Grin
ten, Stad Rotterdam. Bog en
Elsevier-NDU. Holec boekte
echter een herstel van 5 gul
den door een aanzienlijk klei
ner bedrijfsverlies dan vorig
jaar werd bekendgemaakt
over 1979, terwyl dc KLM on
geveer 5 gulden overhield na
de maandag in Wall Street
opgetreden hausse voor
luchtvaartfondsen.
