Wurgend realisme
Problemen humoristisch bekeken
Minder "abortustoerisme
boeken - boeken - boeken - boeken - boeken - boeken - boeken
F.R. Eckmar
omnibus:
nostalgie van
Jan de Hartog
boeken - boeken - boeken - boeken - boeken - boeken - boeken
Biografie
Alphons
Diepenbrock
Cynische Ruyslinck over een Boliviaanse folteraar
Ministers suggereren door nieuwe wet:
Onderzoek praktijk
van pseudo-radioloog
DONDERDAG 12 MAART 1981
EXTRA
PAGINA 19
Alphons Diepenbrock. Een
componist in de cultuur van
zijn tijd, is de titel van de eer
ste biografie die over deze be
langrijke Nederlandse com
ponist geschreven is. Zeker
nu er wat meer belangstelling
lijkt te gaan komen voor de
creatieve prestaties van eigen
bodem, kan dit boek moge
lijk in een behoefte voorzien.
Op verzoek van Eduard Reeser
Diepenbrockkenner bij uit
stek was Wouter Paap be
reid deze uitgave te schrij"
ven, met de bedoeling dat het
voor een groot lezerspubliek
toegankelijk zou zijn. Het is
een aantrekkelijk boek ge
worden met veel foto's (ca.
70), o.a. uit familie-archieven,
waardoor het beeld dat men
bij het lezen krijgt, kracht bij
gezet wordt.
Wouter Paap is er inderdaad
goed in geslaagd een leesbaar
produkt af te leveren voor ie
der die geïnteresseerd is in de
kunst van rond de eeuwwis
seling (Diepenbrock leefde
van 1862 tot 1921), want Paap
gaat ook omstandig in op de
grote interesse die de compo
nist had voor architectuur, li
teratuur (blz. 141: "Diepen
brock leefde in de literatuur.
Hij hoefde niet naar teksten
te zoeken") en filosofie.
Dit neemt niet weg dat muziek
het belangrijkste motief in
het boek is. Er wordt een suk-
sesvolle poging gedaan mu-
ziek-technische uiteenzettin
gen en analyses enigszins be
grijpelijk te houden. Met veel
kennis van zaken, maar voor
al ook met groot respekt is
deze biografie geschreven en
het is niet ondenkbaar dat
door dit soort uitgaven de
Nederlandse muziek nieuwe
impulsen krijgt.
Alphons Diepenbrock. Een
componist in de cultuur van
zijn tijd.
Uitg. De Haan (Haarlem), f 45,-.
ELLEN LOOYESTIJN
Van onze literaire zuiderburen
is Ward Ruyslinck (pseudo
niem van Raymond de Bel-
ser) misschien wel een der
bekendste, althans (ook hier)
de meest gelezen auteurs. Se
dert zijn uitstekende debuut
in 1957 (met de roman "De
ontaarde slapers") zijn nog
wel een twintigtal boeken
van zijn hand verschenen,
waaronder klassiekers als
"Wierook en tranen" (1958),
"Het reservaat" (1964), "Gol
den Ophelia" (1966) en de
verhalenbundel "De verlief
de akela" (1973).
Wat zijn motieven en themata
betreft toont Ruyslinck zich
zowel op menselijk als op
maatschappelijk gebied een
cynicus, die weinig verwacht
van begrippen als "liefde" of
"medeleven": een man die
weinig hoop ziet gloren aan
de einder van de mensheid;
zelf omschrijft hij zijn werk
als "constructief pessimis
me", (uit een interview in
'73).
Ruyslinck's nieuwste roman
"Wurgtechnieken", een met
ingehouden adem te lezen
werk over een uitgeweken
Boliviaanse folteraar, zet de
lijn van vroeger voort. Behal
ve de actualiteit van thema
tiek fascineert de poging van
de schrijver zich in te leven in
persoonlijkheid en denktrant
van Bruce Clayton, officieel
"ondervrager" en bezeten
wurger van een typisch Zuid
amerikaans, totalitair regime.
Clayton belandt, op de vlucht
door een machtswisseling,
met zijn vriendin op doorreis
in België; tijdens zijn verblijf
blijkt hij zijn "wurgtechnie
ken" en vooral de lust die in
de praktijk te brengen niet
kwijtgeraakt te zijn. Zijn
voormalige beroep blijft hem
bezighouden:
"Als gevolg van zijn overhaast
vertrek, een maand of vier ge
leden, had hij jammer genoeg
de gelegenheid niet meer ge
had om het allemaal wat
grondiger uit te zoeken: de
verschillende methoden
waarmee je iemand kon wur
gen. Het zou interessant ge
weest zijn, misschien zelfs re
velerend, om de uiteraard
ook verschillende resultaten
wetenschappelijk te vergelij
ken". (p. 61/62).
Waarna een uitvoerige en kille
beschrijving volgt van enige
"interessante" keelknijperij-
en. Dat de schrijver een be
roepsfolteraar als Clayton be
schouwt als waanzinnig is
een overduidelijk gegeven,
zij het nogal simplistisch: de
opbouw van een karakter als
dat van Clayton verwordt zo
tot voorspelbaar, fantasieloos
metselwerk, met weinig
ruimte voor verrassende uit-
bouwtjes of inventieve opka
mertjes.
De hoofdpersoon beschouwt
zich als superieur aan de an
deren, vooral zijn vriendin:
"Maar Bruce nam de beslissin
gen. dat was nu eenmaal zo.
Hij trok aan de touwtjes en
zij liet hem begaan. Zijn ma
chismo eiste alle verantwoor
delijkheid op in naam van de
mannelijke intelligentie, tac
tische ervaring en fysieke su
perioriteit", (p. 38).
Een hybris die in de loop van
het verhaal de krankzinnig
heid, Clayton eigen, versterkt
en blootlegt; als hij door de
Brusselse achterbuurten
loopt voelt hij zich hoog ver
heven boven het "verachtelij
ke" misdaadniveau rondom:
'De hoerenkasten, striptease-
tenten, exotische eethuizen,
nachtclubs en -kroegen waar
hij langs liep maakten deel
uit van een ander, gesloten
machtssysteem waar hij vol
komen buiten stond. Ze daag
den zijn goddelijkheid uit en
vervulden hem gaandeweg
met bittere gevoelens. Hij
zon op wraak. Hij kon die uit
daging niet onbeantwoord
laten. Heel zijn lichaam, al
zijn zenuwen schreeuwden
om vergelding voor de mis
kenning van de goddelijke
macht, die hem gegeven was
ter uitvoering van zijn we
reldse zending", (p. 66/67).
Waarna de wurger bijna, voor 't
eerst na zijn vlucht, toegeeft
aan zijn "natuurlijk" verlan
gen de zo gehate en verachte
"Untermensch" om het leven
te brengen, i.e. een hoertje.
Geen toeval overigens dat het
hier een vrouw betreft: het
zijn overduidelijk de zwakke
ren die hij wil treffen. Als
Clayton zijn wraakgevoelens
naderhand in de praktijk
brengt, zijn de slachtoffers
een vrouw en een homo... Dat
de wurgtechnicus uiteinde
lijk opgepakt wordt ligt voor
de hand, al volgt de afloop
weer als een (overigens logi
sche en in Ruyslinck's pessi
mistische visie passende!)
verrassing: een dubieus (voor
de lezer) dan wel rechtmatig
(voor Clayton) eerherstel.
"Wurgtechnieken" is een som
ber en pessimistisch, maar te
gelijk krachtig geschreven en
realistisch boek. Over Ruys
linck zei Monika Druyts in
1973: "Want het enige dat ik
Ruyslinck kan en wil verwij
ten is dat hij niet voldoende
in de liefde gelooft. Dat is ook
de oorzaak van zijn kwets
baarheid. Hij weet het en hij
voelt het zelf ook aan als een
gemis". Exact hetzelfde geldt
voor folteraar Clayton.
Maar in tegenstelling tot Moni
ka Druyts kan en wil ik het
geen van beiden, Ruyslinck
noch Clayton, verwijten. Ge
loof, hoop en liefde, ja, maar
èl te goed is buurmans gek...
Ward Ruyslinck, "Wurgtech
nieken". Uitg. Elsevier Man-
teau, Antwerpen/Amsterdam
1980, f22,90.
De problemen, spanningen en
aanpassingen in een gezin
met een dubbel gehandicapt
kind zijn zelden zo treffend in
een kinderboek beschreven
als in Wat dacht je van mij,
geschreven door Corrie Haf
kamp. Zij schetst de moei
lijkheden in een gezin, waar
van de ouders besluiten hun
geestelijk en gehandicapt
kind zelf op te voeden, in
plaats van het 'uit te beste
den'.
Voor zij dit verhaal schreef
heeft Corrie Hafkamp zich
eerst grondig geörienteerd.
Haar scherpe observatiever
mogen en de gave haar erva
ringen boeiend te vertellen
maken van Wat dacht je van
mij een uitstekend boek.
Hoofdpersoon Tom is een aar
dige jongen van een jaar of
11. Zijn oudere broer Maxim
is dubbel gehandicapt: spas
tisch en met een geestelijke
ontwikkeling die niet yerder
reikt dan die van een kleuter.
Maxim krijgt de meeste aan
dacht en beheerst het doen
en laten van de overige ge
zinsleden. Zonder al te veel
gemopper schikt Tom zich
doorgaans, evenals zijn ou
ders, naar de wensen van zijn
broer.
Maar Toms begrip houdt
abrupt op, wanneer zijn lieve
lingcavia op afschuwelijke
wijze wordt gedood. Dan
slaan bij Tomalle stoppen
door. In huis ontstaat een ui
terst gespannen sfeer. Er
moet worden gepraat maar
niemand weet goed hoe. Een
gesprek met een buitenstaan
der opent Tom de ogen: hij is
niet de enige met twijfels en
onzekerheden. Met zijn ou
ders moet hij er toch maar
het beste van zien te maken.
Het is te hopen dat de korte in
formatie op de omslag van dit
boek de argeloze lezer niet zal
afschrikken. Ook mijn eerste
reactie was: got-o-got, er
moest zeken weer eens zo no
dig een taboe worden door
broken. Maar dat valt reuze
mee. Wat Corrie Hafkamps
verhaal zo aantrekkelijk
maakt, is de knappe benade
ring van dit toch wel gevoeli
ge onderwerp. Normaal,
nuchter en zonder overdre
ven sentimenten. Gelukkig
geen loodzwaar probleem
boek. De schrijfster weet hu
mor en realiteit knap te com
bineren tot een zeer leesbaar
geheel vol herkenbare situa
ties, reacties en gebeurtenis
sen. Met name voor mensen
die intensief omgaan met
geestelijk gehandicapten.
Het gezin dat Hafkamp opvoert
heeft ondanks alle spannin
gen een heel hechte band, die
lang niet ieder gezin met een
gehandicapt kind zal kennen.
Ook de beschreven omge
ving staat vrij positief tegen
over Maxim en accepteert de
jongen zoals hij is.
Toms karakter en vooral de be
schrijving van de gemengde
gevoelens ten opzichte van
zijn broer waardoor hij in
conflict komt met zichzelf,
komen het beste uit de verf.
De emoties en gedachten van
zijn vader en moeder blijven
wat vaag.
Wat dacht je van mij leest vlot
door het eenvoudige taalge
bruik en biedt genoeg actie,
zodat de vaart aardig in het
verhaal blijft. Een goed voor
beeld van een verhaal over
een niet zo eenvoudig onder
werp dat toch heel aantrek
kelijk kan worden opgedisd.
Uitg. Holkema en Warendorf,
f 17,90.
MARGOT KLOMPMAKER.
Wie Jan de Hartog zegt zegt
voor mij ook "Hollands Glo
rie". Omdat de geest van de
tijd dit boek destijds onuit
wisbaar in mijn geheugen
heeft gegrift.
Hoe kon het anders: in de be
zettingstijd schilderde Jan de
Hartog met rauwe literaire
pennestreken een beeld van
Neerlands grootheid ter zee.
En juist in die dagen konden
wij zo'n hart onder de riem
best gebruiken.
Jan de Hartog
Er was behoefte aan iets dat het
chauvinistische gevoel kon
strelen. Ik heb althans
"ademloos" de avonturen ge-
volgd van die koene zeesle
pers, van die onverschrokken
Hollanders die geen zee te
hoog en geen intrige te laag
ging.
Natuurlijk zullen de meesten
ik ook - vandaag de dag heel
anders aankijken tegen zo'n
lijvig stuk pathos. Maar de
naam van Jan de Hartog zal
ik nooit meer vergeten.
Niet alleen zijn onder eigen
naam geschreven boeken
heb ik met gretigheid ter
hand genomen maar ook de
bijna vrolijke detectives die
hij schreef onder het grappi
ge pseudoniem F.R. Eckmar.
Het is een brokje nostalgie die
verhalen nu weer terug te
vinden in de omnibussen, die
Elsevier Nederland verzorgt.
Eerst de F.R. Eckmar Omni
bus, nu weer de "Nieuwe
F.R. Eckmar Omnibus" met
"De maagd en de moorde
naar" en "Spoken te koop"
Aardige verhaaltjes. Maar dat is
nauwelijks belangrijk. Het
gaat om de wijze waarop Jan
de Hartog de omvangrijke
commissaris Poesiat, de wat
beduimelde maar slimme
hoofdinspecteur Boyarski en
diens charmante echtgenote -
ook al inspecteur van politie -
tussen talloze andere kleur
rijke figuren neerzet.
Het is immers Jan de Hartog
achter de verhaal en bij hem
is de verteller belangrijker
dan het verhaaltje zelf. En ik
moet zeggen: vertellen kan
hy.
"Nieuwe F.R. Eckmar Omni
bus" verschenen bij Elsevier
Nederland (ƒ.27.50).
k
Sijthoff in Alphen aan den Rijn
heeft een herdruk gemaakt
van John le Carré's "Voet
sporen in de sneeuw". Het
was zijn eerste boek dat de
Alphense uitgever destijds
uitgaf. Honderd procent En
gels. Er is een moord ge
pleegd in een exclusieve
scholengemeenschap, zoals
alleen Engeland die kent.
Eton - waar Carré enige tijd
leraar was - zou er model voor
hebben kunnen staan.
In elk geval een gemeenschap
die door geen politieman kan
worden benaderd. Carre laat
George Smilev voor de eerste
maal opdraven: een voorma
lige agent van de veiligheids
dienst. Als een soort Sher
lock Holmes ontrafelt hij de
moord. Een recht-toe-recht-
aan detectiveverhaal. Smake
lijk leesvoer voor de liefheb
ber.
"Voetsporen in de sneeuw"
door John le Carré versche
nen bij A.W. Sijthoffs Uitge
versmaatschappij in Alphen
aan den Rijn (J.1&25).
Jacqueline Briskin heeft weer
een exemplaar toegevoegd
aan de onmetelijke stapel fa
milieromans die de literatuur
in de loop der tijd heeft opge
leverd. Kennelijk een dank
baar gegeven voor een schrij
ver of schrijfster. Stormen
van ellende en droefenis ra
zen altijd over de hoofden
van de beschreven familiele
den, zelden bevindt hun le
ven zich in rustig vaarwater.
De gefortuneerde familie Van
Vliet, die Jacqueline Briskin
in haar boeken ten tonele
voert, treft het ook al niet. In
de.roman "Paloverde" was
het goed raak, maar de naza
ten die we in "Het zilveren
koord" tegenkomen moet het
ook grof ontgelden.
Haat, nijd, drugs, ja zelfs voor
een drievoudige moord gaat
Jacqueline Briskin niet opzij.
In haar haast om ons dat alle
maal te vertellen struikelt ze
soms bijna over haar woor
den. Ze wordt dan wat hijge
rig van toon. Maar ze houdt
de aandacht wel gevangen.
En dat is toch de bedoeling
van zulke boeken, waarin de
ellende van de hele heden
daagse wereld in een paar
honderd bladzijden op je lijkt
af te komen.
"Het zilveren koord" door Jac
queline Briskin, verschenen
bij uitgeverij Luitingh in
Laren (ƒ.35.90).
KOOS POST
99
DEN HAAG (GPD) - Het is niet uit
gesloten dat het aantal buiten
landse vrouwen dat hier komt
voor een abortus, zal verminde
ren als gevolg van het abortus
wetsvoorstel van het kabinet. De
ministers Ginjaar (volksgezond
heid) en De Ruiter (justitie)
schrijven dit in antwoord op vra
gen uit de Eerste Kamer over het
wetsvoorstel. Zij wijzen er overi
gens op dat vooral het aantal
Duitse clintes van Nederlandse
klinieken de afgelopen jaren al
„tamelijk sterk" is teruggelopen.
De antwoorden van de beide be
windslieden zijn bedoeld als
voorbereiding op het abortusde
bat in de Senaat op 31 maart. De
verwachting is dat het kabinet
nog grote moeite zal hebben een
meerderheid te krijgen. Indien
de Eerste Kamer het wetsvoor
stel afwijst, zullen PvdA en D'66
- mogelijk in samenwerkig met
de VVD - na de verkiezingen aan
dringen op verdere behandeling
van het progressieve initiatief
voorstel.
In hun Memorie van Antwoord op
de paar honderd schriftelijke
vragen wijzen de ministers de
kritiek van de hand dat hun
voorstel tot invoering van een
wachttermijn van maximaal ze
ven dagen, nadelig uitpakt.
Vooral buitenlandse vrouwen en
Nederlandse vrouwen wier huis
arts weigert hen te verwijzen,
zouden hier het slachtoffer van
worden.
Volgens een van de hulpverleners,
Stimezo, betekent een dergelijke
wachtperiode voor de buiten-
Dit verblijf zou nu minstens een
week duren, omdat ook voor bui
tenlanders de wet volledig gaat
gelden. Ook voor Nederlandse
vrouwen in een noodsituatie kan
een extra wachtperiode funeste
gevolgen hebben.
(Van onze correspondent)
LEEUWARDEN - Bij het Leeu
warder ziekenfonds ANOZ is een
onderzoek aan de gang omtrent
de hoogte van de declaraties die
de als pseudo-arts ontmaskerde
Heerenveense radioloog C. de J.
in de loop van de jaren bij het
fonds heeft ingediend. De direc
tie heeft bevestigd dat De J. als
declarerend specialist op de offi
ciële medewerkerslijst staat ver
meld. Bij het APFZ, het andere
Leeuwarder ziekenfonds, komt
De J's naam daarentegen niet in
de administratie voor.
De pseudo-radioloog had negen
jaar lang praktijk uitgeoefend,
waarbij hij wellicht patiënten on
juist heeft behandeld. Hij had
slechts een jaar medicijnen ge
studeerd in Amsterdam.
De directie van de ANOZ laat na
gaan of de J. in de afgelopen jaren
onder eigen naam gedeclareerd
heeft.
Maar de bewindslieden stellen vast
dat buitenlandse vrouwen de
wachttermijn kunnen bekorten
door een verwijsbriefje bij hun
huisarts te halen. Het verblijf in
ons land wordt dan beperkt tot
een dag of vier. Voor Nederland
se vrouwen blijft de maximale
wachttermijn zeven dagen. Deze
termijn blijft gelden, ook indien
de eigen huisarts weigert mee te
werken.
Volgens de bewindslieden klopt
ook de klacht niet dat het invoe
ren van een wachttermijn kan
betekenen dat zo'n 2000 vrouwen
de grens van dertien weken van
hun zwangerschap zullen door
breken. Het wetsontwerp voor
ziet weliswaar in een speciale be
handeling voor deze groep vrou
wen, maar de ministers betwijfe
len of de groep wel zo groot
wordt.
Uit cijfers van Stimezo blijkt vol
gens hen dat er momenteel jaar
lijks zo'n 400 vrouwen na dertien
weken geaborteerd worden. Er is
geen reden om aan te nemen dat
de wachtperiode van zeven da
gen leidt tot een aanzienlijke uit
breiding van deze groep, zeggen
de ministers Ginjaar en De Rui
ter.
AMSTERDAM (ANP)-Vijfentwintig peuteiieidsters hebben gis
teren het centraal bureau van de Stichting Jeugdhonk Amsterdam,
hun werkgeefster, aan de Prins Hendriklaan bezet. Zij eisen een
betere betaling van het werk dat zij doen.
Echtpaar verdronken in auto
AMSTERDAM (ANP) - Een Am
sterdams echtpaar is gisteren ver
dronken nadat hun auto in het
water van de Amstel in Amster
dam-zuid terecht was gekomen.
De slachtoffers zijn de 83-jarige
W. Koppe en zijn 65-jarige vrouw
F. Koppe-Stranders, die de auto
bestuurde. Volgens de politie
was de wagen het water inge
schoten toen de bestuurster by
het keren te veel gas gaf.
Bij een auto-ongeval in Irnsum in
Friesland zijn gistermiddag twee
i het leven gekomen.
De slachtoffers zijn een moeder
en haar dochtertje. De vrouw, de
35-jarige A.M.C.I. Stavenuiter uit
Bolsward, raakte na het passeren
van een vrachtauto door de zui-
ging op de linker weghelft. Haar
auto botste frontaal tegen een te
gemoet komende auto. De be
stuurster was op slag dood even
als haar zevenjarige dochtertje
Lidy. Een negenjarig dochtertje,
Tamara, raakte ernstig gewond.
Kamer tegen
overheveling
ziekenhuizen
DEN HAAG (ANP) - De ministers
Pais (onderwijs en wetenschap
pen) en Ginjaar (volksgezond
heid en milieuhygiëne) kunnen
op weinig enthousiasme uit de
Tweede Kamer rekenen bij hun
plannen om het onderdeel pa
tiëntenzorg van de academische
ziekenhuizen over te hevelen van
het ministerie van onderwijs naar
dat van volksgezondheid PvdA.
CDA en WD maakten gisteren
in een mondeling overleg van de
commissie voor volksgezond
heid en de commissie voor onder
wijs en wetenschappen met de
bewindslieden duidelijk dat zij er
niets voor voelen nu al op een der
gelijke overheveling aan te
koersen.
Het D'66-kamerlid Mertens ver
klaarde zich in principe wel voor
stander van de overheveling in
verband met een door hem nuttig
geachte ontvlechting van de kos
ten voor paüêntenzorg en voor
onderwys en onderzoek Minister
Ginjaar meende dat de woord
voerders van de verschillende
fracties zich te zeer op de vlakte
hielden en dat er te weinig duide-
lyke keuzen werden gedaan.
