Geen BOM-moeder zonder BOV-vader?
Op aardige
manier
brutaal zijn
Maartje
van
Weegen:
ZATERDAG 7 MAART 1981
PAGINA 25
HILVERSUM - Er zijn men
sen die Maartje van Weegen
te rood vinden en haar dat
ook ronduit schrijven. Maar
tje echter kan daar niet van
wakker liggen. Ze legt ook
uit waarom. „Dikwgls", zegt
ze vergoelijkend, „dikwijls
bedoelen die mensen met
rood: vooruitstrevend. En dat
is ook wel verklaarbaar. Ik
doe immers twee radiopro
gramma's en daarin ben ik
met nieuws bezig. Met El Sal
vador, bodemverontreini
ging, Greenpeace. Er zijn
mensen, die dat liever dood
zwijgen. Die willen amuse
ment op de radio en niet al
datr
wij
i Op de Valreep bezig zijn.
Vanzelf vinden die mensen
dan al gauw dat je te links
bent."
„En meestal schrijven ze in
zo'n brief dan ook dat ze de
TROS zo'n fijne en neutrale
omroep vinden. Nou, dan
weet ik precies, wat voor
waarde ik aan zo'n brief moet
hechten. Begrijp me goed,
niets ten kwade van de TROS
hoor. Het is heel goed dat ook
zo'n omroep er in Nederland
is. Alleen: ik zou er niet wil
len werken en zij zullen mij
ook niet vragen."
Ook die middag is Maartje van
Weegen een toonbeeld van
rust. Een poosje terug stopte
ze met omroepen („Gewoon
omdat ik het na zoveel jaar
welletjes vond"), en nu praat
ze heel opgeruimd over de
uitzending van Ratel, die ze
er net heeft opzitten. Ratel is
een niet alledaags radiopro
gramma op de dinsdagmor
gen, waarin luisteraars hun
op- en aanmerkingen over
voorbije uitzendingen kun
nen voorleggen aan de ver
antwoordelijke programma
makers.
Brutaal
Maartje (30) presenteert Ratel
en stelt het mede samen.
Daarnaast presenteert ze op
dinsdag Postbus 900 (het om
roeppastoraat) en doet ze op
vrijdag samen met Aad van
den Heuvel Op de Valreep
waarin gebeurtenissen van
de afgelopen week nader
worden toegelicht en zonodig
op de korrel genomen.
Drie radioprogramma's doet ze en sommi
ge mensen vragen haar nu al wanneer de
eerste „Maartjes Goed Nieuws Show" op
de buis te zien zal zijn. Maartje van Wee
gen echter laat zich er niet door opjutten.
Daarvoor beleeft ze vooralsnog te veel
plezier aan haar radiowerk, dat „heel
leerzaam is." En opmerkelijk vaak. Tijd
dus voor een ontmoeting.
Zo heeft Maartje voor de
KRO-radio thans aardig wat
.hooi op haar vork. Maar nog
net niet teveel, ofschoon dat
gemakkelijk had gekund.
Maartje was immers ge
vraagd het programma op de
vrijdagochtend van de naar
de AVRO vertrekkende Anne
van Egmond over te nemen.
En eigenlijk wilde Maartje
best, daar niet van, maar het
was niet te combineren met
Op de Valreep.
En dat programma is haar veel
te lief. Net als Ratel trou
wens, dat elke week weer
rechtstreeks wordt uitgezon
den. Wat heel spannend is en,
geeft Maartje te verzekeren,
dus heerlijk om te doen.
„Omdat het live is", zegt ze,
„komt het erop aan de ge
sprekken op de juiste mo
menten af te kappen, zonder
dat iemand daar boos om
wordt. Op een aardige manier
brutaal zijn dus en da's niet
altijd even gemakkelijk."
Alert
Ze moet dus tactisch zijn. Alert
ook. Zeker gelet op de emo
ties, die een programma als
Ratel nogal eens wil oproe
pen bij de luisteraars. Niet
zelden namelijk zijn het gela
den onderwerpen, die in Ra
tel ter tafel komen. Politiek
bijvoorbeeld, abortus of de K
van KRO. In dat geval gaat
Maartje schrap zitten en zet
ze haar oren nog eens extra
wijd open. „De partijen mo
gen natuurlijk niet langs el
kaar heen gaan praten", ver
telt ze, „en de één mag niet
onevenredig lang het woord
nemen. Daar moet je voor
waken."
Van gezeur zegt Maartje al
evenmin gecharmeerd te zijn.
„Laatst ging het om dat tv—
programma van IJf Blokker
over milieu. Er was toen een
meneer aan de lijn en die
hield een hele klaagzang over
de vervuiling van de Rijn,
zonder dat dat nou iets met
dat programma van doen
had. Toen heb ik die man ook
gezegd: 'Ja, wat wilt u nu ei
genlijk'."
Extase
Wat Maartje zelf nu eigenlijk
wil, is een vraag die even ge
makkelijk is gesteld als
beantwoord. Glimlachend
zegt ze: „Sommigen vragen
nu al, waar blijft 'Maartjes
Goed Nieuws Show?' Maar
daar denk ik nog niet aan.
Nog lang niet. Daarvoor heb
ik het nog veel te veel naar
m'n zin bij de radio."
Bij de televisie is het tien jaar
geleden anders wel allemaal
voor Maartje begonnen. In
1971 was ze voor het eerst te
zien met het programma Stu
dio Vrij, dat ze in totaal acht
jaar zou presenteren. Vervol
gens werd ze spelleidster van
Cijfers en Letters, werkte
voor de schoolradio mee aan
een actualiteitenprogramma
en presenteerde het populai-
r-wetenschappelijk pro
gramma Wat heet beter
Nu dus radio. Wat niet wil zeg
gen dat Maartje bezig is de te
levisie uit het oog te verlie
zen. Het tegendeel is waar
Voor Ratel kijkt ze relatief
juist heel veel televisie. En of
schoon haar daarbij geen ge
voel van diepe treurigheid
overvalt, raakt zij er evenmin
van in extase.
Brandpunt
Ze heeft kritiek en formuleert
die bedachtzaam maar ge
woontjes: „Het schort, vind
ik, met name aan de vormge
ving van programma's. De
presentatie van de actualitei
tenrubrieken bijvoorbeeld.
Brandpunt inbegrepen, is
lang niet levendig genoeg.
Een mannetje wordt voor de
camera gezet, begint te pra
ten en hupsakee: weer een
item gereed. Althans, die in
druk krijg ik heel sterk.
Niet dat Maartje van Weegen
(„Ik ben niet iemand van har
de uitspraken") de wijsheid
in pacht denkt te hebben,
maar over programmamaken
heeft ze zo haar eigen ideeën.
Die hoef je niet van de daken
te schreeuwen, vindt ze. maar
verzwijgen is evenmin nodig.
„Ik ben", aldus de freelan
ce—omroepmedewerkster,
„niet anders gewend, dan te
zeggen wat ik denk. En bin
nen de KRO kan dat uitste
kend."
Narigheid
Komen we weer op Ratel: „Ik
zit dan zo televisie te kijken
en dan zie ik iets. waarvan ik
denk: oh oh daar komt narig
heid van. Da's iets voor Ratel,
vermoed ik dan. En meestal
komt dat nog uit ook."
/Erg fijn vind ik dan telkens
dat de collega's in Hilversum
bereidheid tonen om aan Ra
tel mee te werken. De enigen
die dat niet doen, die conse
quent elke vorm van mede
werking weigeren, zijn Wibo
en z'n jongens van TROS-
Aktüa... Nou ja", zegt
Maartje dan schouderopha
lend. Ze zal er geen traan om
laten.
HOORN - Na het fenomeen BOM-moeder doet een
nieuw begrip zijn intrede in het Nederland van de
jaren tachtig: dat van de BOV-vaders. De eerste
twee letters staan ook voor Bewust Ongehuwd, de
V uiteraard voor Vaders. En: ja, de afkorting is af
geleid van het begrip Bewust Ongehuwd Moeders.
Nog krap een week en de eerste
Nederlandse vereniging
Bewust Ongehuwde Vaders
is een feit. Op vrijdag 13
maart(l) kunnen aanstaande
BOV-vaders zich melden aan
de Turfhaven la in Hoorn,
waar om acht uur 's avonds
de oprichtingsvergadering
plaatsvindt.
Initiatiefnemer tot de oprich
ting van de club mannen die
de biologische vaders zouden
kunnen zijn van BOM-kinde-
ren is Tjibbe Bijlsma (51).
Aanvankelijk fronsend, staat
hij nu positief tegenover de
tendens dat vrouwen een
kind willen zonder vader, dus
zonder getrouwd te zijn of sa
men te wonen. Hoe kon het
dat zijn mening zich zo radi
caal kon wijzigen?
"Toen ik een paar jaar geleden
voor het eerst van een BOM-
moeder hoorde was het eer
ste dat ik dacht: dat kan niet.
Er hoort óók een vader bij.
Maar het idee liet me niet los.
Ook al omdat mijn vrouw en
ik kinderloos zijn. En ik heb
altijd graag kinderen om me
heen gehad. Omgekeerd
geldt ook dat kinderen hier
graag komen. Ik zou graag
een kind echt zien opgroeien.
Al was het alleen maar om
mijn eigen zaken wat te rela
tiveren. Je bent altijd bezig,
m'n hele leven heb ik al aan
allerlei acties meegedaan en
daar ben je dan vreselijk se
rieus over. Als je dan zo'n
kind ziet voor wie alleen
maar belangrijk is dat het
wankelend loopt en met
moeite kan brabbelen, dan
relativeer je die zaken weer.
Zo'n kind is toch veel wezen
lijker bezig?"
"Toen ik na maanden denken
eenmaal zover was dat ik iets
met en voor BOM-moeders
wilde doen besefte ik dat het
een krankzinnig idee was. Ik
dacht: het zal wel naar buiten
komen als een soort fokclub-
je. Maar langzamerhand rijp
te het idee."
Is hij niet bang louter en alleen
op sex beluste mannen om
zich heen te yerzamelen?
Bijlsma wuift die mogelijk
heid weg. "Welnee. Mannen
die graag een paar keer gratis
met vrouwen naar bed willen
kunnen dat elders wel vin
den, die hebben de vereni
ging heus niet nodig."
De biologische vader wordt
door de BOM-moeder door
gaans wat kil "de verwekker"
genoemd. Hij speelt bij de
opvoeding feitelijk geen rol.
Bijlsma echter hoopt vurig
dat de toekomstige moeders
van BOM- of BOV-kinderen
contact met de biologische
vaders willen onderhouden.
"We willen graag helpen op
voeden" zegt hij. "Als de be
treffende vrouw dat tenmin
ste ook wil, als ze al niet wat
goede vrienden of een eigen
relatie heeft die de vaderrol
op zich nemen."
Zijn idee lijkt vooralsnog aan te
gaan slaan. Twee summiere
aankondigingen in een regio
naal dagblad en in Vrij Ne
derland weekten een stroom
van reacties, brieven en tele
foontjes, los. Ook tijdens het
gesprek staat de telefoon
roodgloeiend. Nieuwsgieri
gen genoeg ("Als ze allemaal
komen volgende week wordt
het flink druk") maar dat er
rond het verschijnsel nog een
taboesfeer hangt is Bijlsma
intussen duidelijk geworden.
"Ik had bij de aankondiging
nog geen datum gezet. Ik wil
de eerst afwachten wie wan
neer het beste kon. Maar het
probleem is dat ik een groot
aantal belangstellenden niet
kan terugbellen over de da
tum van de bijeenkomst. Ze
durven hun naam of telefoon-,
nummer niet op te geven."
Ondanks die hindernis lijkt
niets de oprichting van de
vereniging nog in de weg te
staan. Als de club eenmaal
tot stand is gekomen wil
Bijlsma contact opnemen
met de BOM-groepen die in
de grote steden van het land
recentelijk de grond uitschie
ten. Een soort huwelijksbu
reau op eigentijdse leest ge
schoeid? Bijlsma zegt van
niet. "Het moet niet zo zake
lijk worden"beslist hij. "De
gezelligheid is óók belangrijk
Er wordt wat lacherig over ge
daan. Maar feit is dat het be
grip BOM (Bewust Onge
huwde Moeder) aardig inge
burgerd raakt. Globaal
wordt er onder verstaan een
vrouw, die kiest voor een
kind. Niet voor een relatie.
Dat kind hoeft dus niet persé
ook op te groeien met de bio
logische vader. Met hem wil
de BOM-vrouw doorgaans
niet samenwonen. In een en
kel geval onderhoudt zij he
lemaal geen contact met de
natuurlijke vader, maar
meestal is dit wel het geval.
Sommige BOM-moeders kie
zen bewust voor een kind als
afwijzing van het traditio
nele gezin en het samenle
vingsverband man-vrouw.
Anderen zeggen dat een rela
tie er voor hen niet inzit en
dat ze te oud worden om nog
langer met het 'nemen' van
een kind te wachten.
Het begrip BOM is een paar
jaar geleden geboren. Aan
leiding daarvoor was een
spontane advertentie in een
aantal landelijke bladen.
Die luidde: "Ik zoek vrou
wen die net als ik vanuit een
bewuste keuze ongehuwd
zwanger zijn of dit overwe
gen. Doel: ervaringen uit
wisselen, elkaar ondersteu
nen, samenwerken bij het
oplossen van praktische za
ken."
Achter deze advertentie bleek
Cécile Jansen schuil te gaan.
Zij liet de discussie over be
wust ongehuwd moeder
schap ermee losbranden.
Tijdens de eerste bijeen
komst van bewust ongehuw
de moeders, die zij organi
seerde, werd voor de naam
'BOM* gekozen.
Tjibbe Bijlsma: Geen fokclub
zijn
Momenteel zijn in grote ste
den (Amsterdam, Utrecht,
Groningen, Nijmegen) al
BOM-groepen aan de gang.
De groep van het eerste uur,
die uit Amsterdam, heeft
een boekje over het Bewust
Ongehuwde Moederschap
uitgebracht. Het is uitgege
ven door de Leidse STAG-
drukkerij.
tijdens ciie bijeenkomsten. Al
zou er nooit een kind uit ge
boren worden, het contact op
zich is al de moeite waard. Je
moet niet bij elkaar gaan zit
ten met het idee: en nu moe
ten we een kind gaan maken.
Ik hoop dat het een gezellige
groep wordt t
Even afwachten. Kijk" zegt
hij filosoferend "het is niet
goed om altijd te leven naar
dat ene doel aan de horizon.
Als je bij elkaar bent moet
dat goed zijn. Dat doel, ne
gen-maanden-later, is dan
minder belangrijk. Zou je er
anders tegenaan kijken dan
word je te gespannen: zou
die het zijn?"
De eerste reactie vanuit de
BOM-groepen op Bijlsma's
plan is niet bepaald positief
te noemen. De Amsterdamse
BOM-groep heeft hem al la
ten weten weinig heil in Bijls
ma's idee te zien. Hij zit daar
niet mee. "Als de ene groep
niet wil is er wel een andere"
zegt hij berustend. "Ze zullen
niet allemaal zo reageren. De
BOM-groepen bestaan uit
verschillende soorten vrou
wen. De ene groep bestaat uit
louter feministen, de andere
soort groep uit vrouwen die
zichzelf te oud gaan vinden
en nu het nog kan graag een
kind willen. Die tweede soort
groep heeft dus al een heel
ander uitgangspunt. En als er
geen enkele BOM-groep wil
meewerken is dat nog geen
probleem. Dan benaderen we
toekomstige BOM-moeders
rechtstreeks."
Zijn vrouw, bij het gesprek
aanwezig, is verzoend ge
raakt met het idee dat haar
echtgenoot zich graag en veel
in allerhande acties stort. Ze
steekt echter niet onder stoe
len of .banken sceptisch te
genover vrouwen te staan die
zonder man een kind willen
"Want" zo vraagt ze zich af
"waar denken die vrouwen
van te leven?"
"Nou. van een baan, een beurs,
een uitkeringtja. dat kan
van alles zijn. Kijk. opvoeden
is óók werk" legt Bijlsma ge
duldig en onverstoorbaar uit
"Dat hoort toch ook bij de
maatschappij? In een huwe
lijk wordt de vrouw ook on
derhouden. Dat het nu in
sommige gevallen de ge
meenschap zal zijn, nou, dat
komt op hetzelfde neer."
Bijlsma gelooft dat het BOV-
vaderschap, naast de ideele
aspecten, een groot aantal po
sitieve kanten zal hebben.
"Het is vrijer. Dus fijner dan
een huwelijk waarin je de
kinderen elke dag ziet. Nu
kun je bij wijze van spreken
kiezen hoe vaak
je de kinderen ziet. Als je een
goede overeenkomst maakt
met de moeder bestaat de
kans dat je 'n heel leuk con
tact met de kinderen kunt
hebben. Daarentegen kun je
dat contact even over laten
gaan op het moment dat je
moe bent, dat je het druk
hebt. dat je net van je werk
thuiskomt en rust wilt."
En de negatieve aspecten?
BOM-moeder-van-het-eerstë
uur, tevens oprichtster van
de Amsterdamse BOM-groep
Cecile Jansen heeft al laten
doorschemeren dat er naast
de lusten wel degelijk lasten
zijn voor BOV-vaders Zo
zouden BOM-moeders "de
verwekkers" kunnen aan
slaan voor alimentatie, voor
het onderhoud van het kind.
"Ja" Bijlsma zegt het pein
zend "de kans bestaat inder
daad dat je met je haren bij
alimentatie wordt gesleept
Ik heb het via een jurist, die
gespecialiseerd is in kinder-'
recht, laten uitzoeken. Het
schijnt zo te zijn dat de vrouw
de eerste Vijl' jaar na de ge
boorte alimentatie kan eisen.
Bovendien zou ze een vergoe
ding van de BOV-vader kun
nen verlangen gedurende de
hele minderjarigheid van hét
kind. Bg 'ongelukjes' krijgt
de vrouw doorgaans een één
malige bijdrage van een paar
duizend gulden. Dat leert
tenminste de rechterlijke
praktijk. Hoe zo'n rechter
reageert bij een BOM-toe-
stand moet natuurlijk nog
blijken."
Bijlsma zal niet nalaten te ha
meren op de financiële risi
co's die de BOV-vader loopt.
Rechten zijn er voor hem ui
teraard niet bij. Hg zal moe
ten afwachten of, en in hoe
verre, hij mag meehelpen het
kind groot te brengen. "Maar
alles is tegenwoordig via een
notaris af te spreken" werpt
Bijlsma op. "Ook de mate
van contact tussen de vader
en het kind. Maar je blijft na
tuurlijk afhankelijk van de
moeder. In de praktijk blijkt
weieens dat zo'n BOV-vader
teveel van haar verlangt. Zo
hoorde ik onlangs van een ge
val waarbij de man, toen de
BOM-moeder eenmaal zwan
ger was, gelgk plannen be
gon te maken. Hij wilde het
kind meenemen naar zijn
werk, wilde samenwonen,
kortom, allerlei traditionele
patronen volgen. Die moeder
schrok daarvan terug. Maar
in het algemeen willen die
moeders best dat de biologi
sche vader een bepaalde rela
tie met het kind heeft. Soms
zal het kind al een zorgvader
bij de hand hebben en is de
biologische vader niet meer
nodig."
Kan een BOM-vrouw dan niet
net zo goed een 'beroep' doen
op een kennis uit haar omge
ving in plaats van de BOV-
vereniging? Bijlsma acht de
club beslist niet overbodig.
"Een vrouw zal eerder ge
neigd zijn een man als biolo
gische vader te nemen die er
bewust voor heeft gekozen in
plaats van een vriend of ken
nis. En ik ben niet de enige
die er zo over denkt. Het
FIOM. een landelijk bureau
voor alleenstaande ouders,
had ook eerst bedenkingen
tegen dit systeem Maar nu
vindt het FIOM het idee wel
iswaar idealistisch, maar het
staat er positief tegenover.
Het bureau denkt alleen dat
een relatie méér inhoudt dan
dat ene aspect van het heb
ben van een kind En het idee
is ook bg de NVSH aangeno
men. Bg het gros van de men
sen misschien nog niet Maar
ik weet het zeker, over twin
tig jaar is dit verschijnsel
geaccepteerd".
