Oudere ex-Nederlanders
zijn erg vaak eenzaam
t
C33SZS33EDI
Voor velen was het begin hard
f
Ds. Mackaay na bezoek aan Australië:
"Vroegere gemeenteleden niet vergeten99
ZATERDAG 28 FEBRUARIEr;
LEIDENIn Australië
wonen op het ogenblik
- de daar geboren kin
deren meegerekend
ongeveer 200.000 Ne
derlandse immigran
ten. Dit kleinste we
relddeel, dat maar 14
miljoen bewoners
heeft, telt niet minder
dan 50 verschillende
bevolkingsgroepen.
Onder de immigranten
die uit het noordelijke
deel van Europa kwa
men om er een nieuw
bestaan op te bouwen
zijn de Nederlanders de
grootste groep. Tussen
1945 en 1978 emigreer
den ruim 160.000 Ne
derlanders daarheen.
De maxx die mij dat vertelde was di
vroegere zendingssecrelaris do
minee P. J. Mackaay. Hij xs nu
zelf met pensioen, wooxxt in Lex-
den exx bracht onlangs een uitge
breid bezoek aaxx Australië
ivaar eexx broer van hem aan een
theologische opleiding van dc
Uniting Church het vak "Oude
Testament" doceert. Op verzoek
van het hervormde synodebe-
slxixir ixx ons laixd schreef ds. Mac
kaay een rapport over zijxx be
zoek. Dat heeft hij de synode nu
toegezonden.
Ds. Mackaay - die met verschelde
ne leidinggevende kerkmensen
uitvoerig over de positie van de
immigranten heeft gesproken en
ook in Nederlandse diensten is
voorgegaan vindt, dat de kerk
in Nederland haar vroegere ge
meenteleden in het verre Austra
lië niet mag vergeten.
Een collega in Perth, de hoofdstad
van West-Australië, vertelde
hem, dat hij nog nooit iets van dc
Hervormde Kerk had gehoord,
terwijl hij toch iedere veertien
dagen voor Nederlanders preekt.
"Dat was pijnlijk", bekent Mac
kaay. "In Melbourne zei men mij.
dat ik de eerste was die met een
opdracht van de synode hier
kwam en die door scherpe vra
gen er probeerde achter te ko
men met wat voor problemen
Nederlanders hier te maken krij
gen".
Niet goed
"Men kan zich afvragen of het no
dig is dat onze synode met de
Uniting Church van Australië-
waarin toch vele oud-leden van
onze kerk leven, nog contacten
onderhoudt. De Generale Finan
ciële Raad van de Hervormde
Kerk acht dat niet urgent. Maar
na mijn reis ben ik ervan over
tuigd. dat het niet goed is dat de
synode wèl aandacht schenkt
aan kerken waarmee wij via de-
Raad voor de Zending een band
hebben, maar géén acte de pre
sence geeft in een kerk waar een
aantal van onze vroegere ge
meenteleden nu leeft".
Wat het werk betreft
pakten zij alles aan wat
ze maar krijgen kon
den. Een Nederlandse
meubelmaker, nu eige
naar van een grote
zaak, begon er als
schoonmaker van
vliegtuigen. Iemand
met een HBS-opleiding
was een paar jaar
broodbezorger en
werkte later met zijn
vrouw in een kinderte
huis. Een buschauffeur
leerde, al stenen sjou
wend, het metselvak.
En een bloemenkwe-
ker eindigde als tuin
man van een middelba
re school; om er wat bij
te verdienen kweekte
hij anjers in zijn eigen
tuin.
Voor velen was het een
hard begin.
Er waren er dan ook die
na verloop van tijd te
leurgesteld teruggin
gen. Al hadden de Ne
derlanders een zekere
voorsprong op anderen
- veel immigranten uit
Zuid-Europa hadden
alleen maar lagere-
schoolopleiding alle
aandacht werd toch op
geëist door de vraag:
hoe verdien ik geld
voor m'n huis en auto
en hoe laat ik m'n kin
deren leren en bezorg
ik ze een redelijke
baan.
De kinderen vinden ge
makkelijker hun weg.
Zij leerden Engels op
school, worden niet ge
hinderd door Neder
landse tradities en vin
den in de meeste geval
len een Australische le
venspartner. Maar 17
procent van de jonge
mannen trouwde met
een Nederlandse.
Inmiddels is een aantal
oudere immigranten de
AOW-grens gepas
seerd. Dat zal in de ko
mende jaren sterk toe
nemen. Nu het werk is
weggevallen, zijn ze
min of meer in een
leegte beland. Ze kun
nen wel Engels spre
ken in winkels en der
gelijke, maar een echt
gesprek in deze taal
blijft moeilijk.
Men ervaart ook, dat de
voorzieningen voor ou-
Ds. M. W. J. Geursen - hij was van
1946 tot 1951 in Leiden dominee
voor buitenkerkelijken en is nu
predikant van de Uniting
Church in Melbourne is be
reid om na zijn pensionering
volgend jaar contacten te on
derhouden met vroegere Neder- Inbreng
landers. Hij vraagt dan wel een
autovergoeding, want hij zal er
honderden kilometers voor
moeten reizen.
Toen ds. Mackaay zijn collega
Geursen opzocht, kwafri er een
telefoontje uit een rooms-katho-
liek ziekenhuis van een Neder
lander die vóór zijn sterven nog
graag wilde praten met een Ne
derlands predikant.
Hebt u in uw rapport voor de sy
node ook voorstellen gedaan?
Ds. Mackaay: "Zeker. De uit Ne
derland afkomstige predikanten
daar zouden de pastorale brieven
en andere geschriften van de sy
node en studiemateriaal voor
hun preekwerk moeten ontvan
gen. Door regelmatige toezen
ding daarvan krijgen ze een
handreiking waarmee ze tenmin
ste wat kunnen beginnen".
"In Perth werkt ds. N. Stuurstraat.
Tweemaal per maand begint hij
de zondag met een dienst in het
Nederlands. Om die diensten is
in deze stad een aantal Nederlan
ders lid van zijn gemeente van
de Uniting Church geworden.
Enkelen zijn daar ook lid van de
kerkeraad. Nu is het in deze Au
stralische kerk gebruikelijk dat
een predikant om de zes jaar
wordt overgeplaatst. Dat gebeurt
volgend jaar ook met ds. Stuur
straat. Met het oog op zijn Neder
landse diensten zou dat geen ge
lukkige beslissing zijn. Onze sy
node rzou de synode van de Uni
ting Church moeten vragen, die
verplaatsing in dit speciale geval
niet te laten doorgaan. Stuur
straat en zijn kerkeraad zouden
dat heel prettig vinden".
"Ds. Geursen zal dan waarschijn
lijk ervaren, dat voor vele immi
granten die in Australië de weg
naar de kerk zijn kwijtgeraakt bij
het ouder worden hel geloof
weer belangrijker gaat worden.
Maar wat hen ten diepste bezig
houdt kunnen zij alleen in het
Nederlands uitspreken".
Ds. Harry Lucas, leider van de
thuiszending van de Westaustra-
lische synode, zou het toejuichen
als een jong predikant uit Neder
land een aantal jaren in zijn kerk
kwam werken. Salaris en andere
kosten zouden voor rekening
van de Uniting Church komen.
Alleen de uitzendkosten moet
Nederland dan betalen.
Mackaay: "Als zo'xx man Ixever
twee zich diexxstbaar opstelt,
kan hij met zijxx theologische ken
nis een goede bijdrage geven aan
de Unitixxg Chxirch ter plaatse en
ook voor oudere Nederlaxxders
pastoraal wat betekenen. Hij zou
ook een protestantse ïnbreng
kuxxxxexi leveren in het meer alge
mene werk voor oudere immi-
graxxten. Boveixdiexx doet hij daar
ervaringen op die hij later voor
zendixxgswerk in Nederland zelf
goed kan gebruiken. De Unitixxg
Church is namelijk erg op zexx-
dixxg ingesteld. De gemeenteleden
worden gestimuleerd om in eigen
omgeving "fieldworkers" te
zijn".
Mackaay vraagt zich dan ook ai, 01
dit niet wat kan zijn voor het pro
ject "Zending in Nederland".
"Van de manier waarop de Home
Mission het werk daar aanpakt
valt allicht iets te leren".
In Melbourne, de hoofdstad van de
staat Victoria, vroeg men ds.
Mackaay of een Nederlander
voor het kerkblad "Church and
Nation" een paar artikelen kan
schrijven over het anti-racisme-
programma van de Wereldraad
van Kerken en de Nederlandse
reactie daarop. Dat mag in het
Nederlands zijn. Voor de verta
ling zorgt men daar wel. Ook dat
verzoek heeft hij aan de synode
doorgegeven.
Leeg
Uit de volte vaxx Europa komend,
kreeg ds. Mackaay van Australië
de indruk van eexx "leeg wereld
deel". Van de 14 miljoexi bewo
ners wonen er 9'fc miljoen in de
grote steden: Adelaide, Brisbaxxe,
Camberra, MelbourxiePerth exx
Sydxiey.
Eind 18de-begin 19de eeuw be
gonnen de Engelsen het land te
koloniseren. Landbouw en vee
teelt zijn nog steeds een onmis
bare pijler onder de Australische
economie. Een grote industriële
opbloei vroeg vooral na de twee
de wereldoorlog om immigreren-
de arbeiders. En die kwamen er
ruimschoots. Alleen uit Europa
al een miljoen. Ook veel "ar
moedzaaiers".
DS. MACKAAY - terug uit Australië, waar hij was xnet een opdracht
van de Nederlaxidse hervormde syxxode.
Van achter het' IJzeren Gordijn
vooral politieke vluchtelingen en
andere "verplaatste personen".
Ook de Aziatische landen lever
den hun aandeel. De laatste tijd
is daar Afrika nog bij gekomen.
Vorig jaar alleen uit Zimbabwe
al zo'n 3000. Men verwacht de ko
mende jaren nog veel meer im
migranten uit Zuidelijk Afrika.
Voor de Nederlanders was het de
vies: opgaan (assimileren) in de
Australische samenleving. Dat
leek te lukken. Ze waren als
harde werkers - welkom in aller
lei bedrijven en leerden betrek-
dere mensen in dit land
niet zo best zijn, en
weet niet als er moei
lijkheden zijn waar
hulp of goede raad is te
krijgen. Vele AOW-ers
van Nederlandse af
komst voelen zich een
zaam. Ze hebben al
werkend en zwoegend
geprobeerd in de Au
stralische maatschap
pij op te gaan, maar nu
ze ouder zijn geworden
en dat geploeter is afge
lopen, merken ze toch
dat die "assimilatie"
maar ten dele is gelukt.
De kinderen gingen
hun eigen weg. Zij
spreken in de regel
geen Nederlands meer.
kelijk gemakkelijk de Engelse
taal, zij het dat bij velen deze
kennis te beperkt bleef. Werk.
geld verdienen en zorgen voor de
toekomst van de kinderen, dat
nam hen volledig in beslag. Aan
eigen toekomst werd niet ge
dacht. Daar was geen tijd voor.
De assimilatie is dan ook niet ten
volle geslaagd.
Ds. Mackaay: "Niet voor niets ko
men er de laatste jaren allerlei
clubs voor oudere immigranten
van de grond. In Melbourne heb
ben iedere maand vierhonderd
Nederlandse rooms-katholieken
een eigen kerkdienst die door
een Nederlandse priester wordt
geleid".
De regering heeft een zwenking ge
maakt. Eerst was alles op assimi
latie van de verschillende bevol
kingsgroepen gericht, nu spreekt
men meer van een ontwikkeling
naar een "multi-culturele" sa
menleving, met aandacht voor
de specifieke noden van etnische
groepen.
De Nederlandse sociale werkers
mét wie ds. Mackaay sprak zijn
ervan overtuigd, dat de immi
granten uit Nederland die nog
al individualistisch zijn ingesteld
daarin ook hun aandeel moe
ten nemen. De rooms-katholie
ken stelden hiervoor al twee pa-
teré beschikbaar. Daarom hecht
te men veel belang aan het be
zoek van deze Nederlandse pre
dikant. "Ze zeiden me: als Ne
derlandse protestanten hebben
we bijna de boot gemist. Wil deze
zaak in Den Haag aan de orde
stellen. Het is nog niet te laat".
In Australië is de Anglikaanse
Kerk het grootst (35 procent).
De Rooms-Katholieke Kerk
staat op 27 procent en de Uni
ting Church - waarin dus de
meeste protestantse immigran
ten uit Nederland onderdak
hebben gevonden - op 23. Dan
heb je nog de Church of Christ,
de Reformed Church - gesticht
door Nederlandse gereformeer
den de biptistenkerk, de
pinkstergroepen en de nodige
sekten.
De Uniting Church - een samen
smelting van congregationalisten,
methodisten en presbyterianen
heeft per 200 leden één predi
kant. De leden geven maar liefst
10 procent van hun jaarinkomen
aan de kerk. Daarnaast zijn er
nog de speciale acties, bijvoor
beeld voor een predikant die een
vliegtuigje nodig heeft.
Oxxgetwijfeld zijn er velen ixi Au
stralië die in de strijd om hel be
staan de band met de kerk heb
ben losgelaten:
Maar ds. Mackaay hoorde ook vaxx
mexxsen die in Nederland "bui
tenkerkelijk" waren en xxu ginds
tot een kerkelijke gemeente beho
ren. Vaak omdat ze er een ge
meenschap vonden die hexx in de
zeer moeilijke begintijd met raad
exx daad ter zijde stond.
S. J. DE GROOT
Noordwijk. Gereformeerde
keraadsleden in Noordwijk
beren op het ogenblik enigt
vertrouwd te raken met de 1
logische denkbeelden vair zc
-Leidse studentenpredikanhsu
Herman Wiersinga. Die hielktc
langs een preek in de badpbcU
waarover nogal wat vrageis.
zen. Toen de beantwoordin&is
deze vragen tijdens de disciak
na de dienst niet geheel bem
digde, ging de kerkeraad eenric
respondentie met Wiersingat b
Deze verwees op zijn beurtjfdc
z'n boeken. Voor de kerkei ii
was dat aaYileiding aan de st. Z
te gaan. ier
i".
Men doet dat persoonlijk, maiP^
het slot van de kerkeraadsv0 d
deringen wordt steeds eei4oc
uitgetrokken om zich gezan.
lijk te beraden. Voorlopig zK"
daar nog wel mee bezig. He^1
kerkeraad het gevoel, de mPr0
enigszins te beheersen, da*.n
het gesprek met dr. WierfJk'
worden voortgezet. De lc*c
wordt in elk geval niet i''ar
doofpot gestopt. !ar
flc'
Voor degenen die het nog nie P*
ten: Wiersinga heeft in de (p
formeerde Kerken nogal V
standen opgeroepen dooris
andere kijk op de verzoening''
de mens met God door het els'
van Christus. ofd
ns
Leiden. In het blad "Kerk efH3
reld" van de Vereniging vanin'
zinnige Hervormden van
week lazen wij, dat dit jaar f n
derde zondag van de maar1,
dienst in de Leidse Vredetsj-1
plaats heeft' onder gemeens(ek
pelijke verantwoordelijk1"'
van de hervormde wijkgemPs
S taal wij k-Vredeskerk en**3
plaatselijke vereniging van01"'
zinnige hervormden Lep!
Oegstgeest. ,e
k c
Voor de vereniging waren erf s
redenen hiertoe te besluiten—
eerste woont een vrij groot aj
leden in deze wijk. en ten tw
wil men op die manier duif/
ker laten uitkomen dat me1'
vrijzinnigen deel uitmaakt
de Hervormde Kerk. In I
diensten zal steeds dr. Lan£
of mevrouw ds. De Mey
gaan. "Zij zijn, hoe wel zei
niet voluit vrijzinnig zouder.^|
len noemen, van harte bi
hun medewerking aan deze
sten te verlenen". Aldus hij
richt.
Leiden-VVoubrugge. Het Lht<
Petra-jeugdkoor verleent en
dagmorgen om 10 uur medfcu
king aan een dienst in de ror
katholieke kerk te Woubrdil
Daar wordt dan de reli-muw<
"Marcus en de blijde hr
schap" gepresenteerd. Voollii
ger is pater Raymund van fds
van Ysselt. al
Leiden. Op 14 juni zal ds. $c,
Koek (Oosterbeek) intrede.^i
in de Leidse remonstrants
meente. )n,
Oegstgeest. De intrede vanPJ
J. Kooman (Leusden) in de
vormde gemeente te Oegst_
is bepaald op 10 mei.
r~]
Beroepingswerk. Hervo-y
Kerk: beroepen te Rijns-/
(toezegging) J. L. Ravt
Heemse, te Barneveld P.
naar Groot-Ammers; aan|
men naar Bergambacht
yan der Plas Rijssen; toegc
tot de evangeliebediening 1
Colijn Leiden. C. van Veel/]
A. C. Verwaal, beiden An
2lt
LEIDEN - Hervormde Gemeente
Hooglandse Kerk 10 ds Pannekoek,
mmv Molenwijkkoor, 11.45 oecumeni
sche dienst: Marckerk 10 ds De Jong. 5
ds v.d.Velden, Woerden. Maranatha
kerk (L. Morsweg) 10 ds Koolstra; De
Hegenboom (Merenwijk) 9.30 ds Hor-
tensius, 11.15 ds Hortensius en pastoor
v Well; Bethlehem kerk (Driftstr 10 ds
Hoekstra; Bevrijdingskerk (Montgome-
ivstr Zuid-West» 9 ds Rietveld, 10.30 dr
Jongeneel; Vredeskerk (Burggraven-
laan) 10 dr Lamping. Waalse kerk (Bree-
straat) 10 30 ds Ribs; Acad. Ziekenhuis
10.15 ds Bakker. Diaconessenhuis 10.30
ds Van 't Hof; Kapel Endegeest (Oegst
geest) 9.30 pater Boshouwers. Gerei
Kerk; Zuiderkerk (Lammenschansweg)
10 drs Scheltens, Kampen; Petrakerk
(Surinamestr.) 10 dr Wiersinga; Oude
Vest 10 drs v.d. Velden, 5 ds Koolstra;
Maranathakerk (Montgomerystr.) 9 ds
Rietveld, 10.30 dr Jongeneel. 5 ds Riet
veld; Groenhoven (Witte Rozenstr.) 10
ds Hemmes. Gerei'. Kerk (dolerend)
"Groot Leiden" (Lokhorstkerk): 9
dienst. 5 ds Vreugdenhil. Leidschen-
dasm. Geref. Kerk Vrijg. (Herertgr. 70)
10 en 5 ds Zemel. Chr. Geref. Kerk
(Steenschuur 9): 10 en 5 ds Den Hertog
Geref. Gemeente (Nieuwe Rijn): 10 en
4.30 ds Boogaard. Geref. Gemeente in
Ned. Beth 1.kerk Driftstraat). 11.30 en
5.30. Evang. Lutherse Gemeente (Hoog!
Kerkgracht); 10.15 ds Happee. Re-
monstr.-Doopsgezinde Gemeente (Lok
horstkerk, Pieterskerkstraat 1): 10.30 dr
Meijering. Baptistengemeente (Oude
Rijn 3). 10 ds Bosveld, avondmaal, 7
film. Evang. Christen-Gemeenschap
(Middelstegracht 3): 10 br. Dikkes. Zen
dingswerk Middernachtsroep (Zoeterw.
singel 21); 5 nam. hr De Leeuw. Evange-
lieceiitrum Zijlsingel 2; zond. 10 hr Zijl
stra. di-, wo.. dond. en vr. 8 bijbelavon
den. Volle Evangellegemeente Bethel
(school De Twee Sleutels, hoek Rijns-
burgersingel) 5 tot 6 nam. Leger des
Heils (Hooigracht): 10 en 7.30. Nieuw-
Apostolische Kerk (Hoge Rijndijk 24)
9.30 en 4, wo. 8. Zevendedagsadventis
ten (Lokhorstkerk): elke zaterdag 9.45
Bijbelstudie, 10.45 predikdienst. Chris
tian Science (Steenschuur 6): 10.30.
Kerk van Jezus Christus van de Heili
gen der Laatste Dagen (Mormonen):
9.30, 10.30 en 11.20. Oud-Katholieke
Kerk (Zoeterw. singel-hoek Cronestein-
kade): 10. Church of England (oud-kath.
kerk): 5 nam Vrij-Katholieke Kerk
(Vreewijkstraat 19): 10.30 h. mis.
Rooms-Katholieke Kerken: Haagweg
zat. 7, zond. 9 en 10.45; Herensingel zat.
7, zond. 9.30 en 11; Rijndijk (Leiden-
Voorschoten) zat. 7, zond. 9.30 en 11,30;
Steenschuur zat. 10 en 7, zond. 8.30. 10,
11.30. 6 en 7; Boshuizerkade: zat. 7,
zond. 9.30 en 11; Lammenschansweg
zat. 7, zond. 9. 10.30 en 12. Haarlemmer
straat zat 7. zond. 9.30.10.45 en 12.15;
Hoge Rijndijk Zoeterwoude; zat. 7.
zond 10 en 11.30
ALPHEN AAN DEN RIJN - Herv. Ge
meente: Adventskerk 10 ds De Jonge,
6.30 ds v.d. Heiden; Kruiskerk 10 ds Le-
febcr; Opst. kerk 10 ds v.d. Heiden. 6.30
ds Wassinkmaat. Westbroek; Nabij 10
ds Bogers, jeugdkapel; G. Herderkerk
10 ds Mulder. 6.30 ds Moll; De Bron 9 en
10.30 ds v.d. Ree, 6.30 ds Oosthoek; Ash
ram 9.30 dr v. Santen; Driehoorne 7 dr v.
'..inlrii AIII,ini.matDiamantstraat) 10
ds Moll; Onderweg (Lijsterlaan) 10 ds
Oort; Sionskerk 9.30 en 6.30 ds Ouwen-
dijk. Geref. Kerk: Mar.kerk 10 ds Vree,
av. 6.30 ds Stolk, av.; Salv.kerk 10 ds
Stolk, av.. 6.30 ds Vree. av.; zie verder
herv. gemeente Geref. Kerk Vrijg.
(Rijnstroom): 8.45 en 6.30. Ned. Geref.
Kerk (chr. nijv. school Willemstr.): 10.30
ds Moggré. 4.30 br. Hartkamp. Chr. Ge
ref- Kerk 9.30 en 4.30 ds Hamstra. Oud-
Geref. Gemeente: 9.30en 4 dienst, dond.
5 maart 3 en 7.15 hr v.d. Meer. biddag.
Baptistengemeente Molenwerfstr. 1
10 en 6.30 ds Koekkoek. Baptistenge
meente Alphen-Noord (chr. agr. school
Kalkovenweg 62): 10 hr Veenstra. Volle-
Evangeliegemeente (school Westprelu*
deweg): hr v.d. Hoorn. Leger des Heils
(Corn, de Vlamingstr.): 10 en 6.30. Pink
stergemeente Bethel (Rode-Kruisge-
bouw) 4 nam. Pinkstergemeente Al
phen (Rode-Kruisgebouw): 10 voorm.
Rooms-Kath. parochies: Bonifacius-
kerk zat. 7, zond. 9.45 en 11.30; Piuskerk
zat 7. zond 9. 10.30 en 11.45; De Bron
zat. 7, zond. 9.30 en 11.30.
BENTHUIZEN - Herv. Gemeente: 9 30
en 6 ds Exalto. Geref. Gemeente: 9.30
leesdienst, 2.3ff ds Honkoop.
BODEGRAVEN - Herv. Gemeente:
Dorpskerk 10 ds v. Laar.-Reeuwyk, 6.30
ds Groenendijk, Scheveningen. Salva-
torkerk 10 ds Richter, 6.30 ds De
Vreugd; Bethlchcmkerk 10 ds Zaal
Moordrecht, 6,30 ds Veldhuizen. Alblas-
serdam. Geref. Kerk: 10 en 6.30 ds El-
derman. av. Geref. Kerk Vrijg.: 9.30 en
4.30 ds v.d. Berg.
BOSKOOP - Hervormde Gemeente:
Dorpskerk 9.30 ds Stelwagen. 6.30 ds
v.d. Bos. Ede. Jeugddienst. De Stek 9.30
hr Bouman. Geref. Kerk: 9.30 en 5 ds
Omta. Chr. Geref. Kerk: 9.30 en 5 ds v.
Langevelde. Rooms-Kath. parochie: zat.
5.30 (De Stek) en 7, zond. 9.30 en 11.
HAZERSWOUDE - Herv. Gemeente:
9.30 ds Lagerwey, Den Haag, 6.30 ds Le-
feber. Geref. Kerk: 9.30 ds Hassefras,
Maasdijk. 5 ds Welbedacht. Rooms-
Kath. parochies: Dorp zat. 7. zond. 9.30
en 11.30; Rijndijk (Bernardus): zond. 10;
Het Anker zat. 7. zond. 8.45 en 11.15.
HILLEGOM - Herv. Gemeente 9 30 ds
v.d. Wal, 11 ds v. Achterberg. Leiden. 5
ds Brokerhof. Voorhout. Geref. Kerk:
Zie herv. gemeente. Chr Geref. Kerk: 10
en 5 ds Biesma. Rooms-Kath. parochies:
Martinuskerk zat. 7. zond. 8,30. 10 en
11.30: Jozefkerk zat. 7, zond. 10 en 11.30.
HOOGMADE - Herv. Gemeente: 10 ds
v.d. Hoek. Rooms-Kath. parochie, zat. 7.
zond. 10.
DE KAAG Herv. Gemeente: 10 ds
Kolkman. Rooms-Kath. parochie: zat. 7,
zond. 10.
KATWIJK AAN DEN RIJN - Herv. Ge
meente: Dorpskerk 10 ds Aarents, 6 ds
Hanemaayher, Alphen, Ontmoetings-
kerk 10 ds Gebraad. 6.30 ds v. Winters
wijk. Bennebroek Geref Kerk 9.30 ds
;Kersten, 5 ds v.d. Horst.Vliegkamp Val
kenburg 10.30 ds v. Melle Rooms-Kath.
parochie, zat. 7. zond. 9.30 en 11.15.
KATWIJK AAN ZEE - Herv Gemeen
te: Nieuwe Kerk: 10 ds Visser. 6 ds
Vink; Oude Kerk 10 ds v. Roon. 6 ds De
Jong; Ichthuskerk 10 ds Driebergen. 5
ds Arkeraats; Pniëlkerk 9.30 ds De
Jong. 6 ds Driebergen; Groen van Pr.
school 10 ds Schuurman; Ziekenhuis
Overduin 2 ds Haas; Wijkgebouw Hoek
steen 10 dovendienst. Geref. Kerk: Vre
deskerk 10 ds Vrolijk, 5 ds Kersten,
jeugddienst; Triumfatorkerk; 10 ds v.d.
Horst Geref. Kerk Vrijg.: 10.15 dienst,
2.30 ds Gratz. Ned. Geref. Kerk: 8 30 en
7 ds Waagmeester. Chr. Geref. Kerk: 10
en 5 ds Slagboom. Vrije Chr. Geref. Ge
meente (Uni-zaal): 10 en 5 ds Den Boer,
Twijzel. Geref. Gemeente (Remisestr.)
10 en 5. Volle-Evangeliegemeente
(Voorstraat 100): 9.45.
KOUDEKERK AAN DEN RIJN -
Herv. Gemeente: 10 hr Goedhart.
Nieuwkoop. 7 ds Oort, Alphen, gez.
dienst in geref. kerk. Geref. Kerk: 10 ds
Fernhout, Alphen. 7 ds Oort. Alphen
LEIDERDORP - Hervormde Gemeen
te en Geref. Kerk: Dorpskerk 10 en 6.30
ds Van Loenen. Kerk Hoofdstraat 10
prof mr Reugebrink; Scheppingskerk 9
en 10.30 ds Knorth; St Elisabeth Zie
kenhuis: 11 ds Brommet. Baptistenge-
meentc (Wijkgebouw Zijlkwartier): 10
br. De Vriea Rooms-Kath. parochie: zat.
7, zond 9. 10.30 en 12.
LEIMU1DEN - Herv Gemeente 9 30
ds Los, in geref. kerk, 7 ds Schalk. Ge
ref, Kerk: 9.30 ds Los, gez. dienst, 7 ds
Van Oudheusden, Moordrecht. Rooms-
Kath. parochie: zat. 7, zond, 7.30, 9.30 en
11.15.
LISSE - Herv. Gemeente: Dorpskerk
10 ds De Gelder; Pauluskerk 10 hr
Christ. Leiden, 7 ds Dc Gelder. Geref.
Kerk 10 ds v. Veen. Harderwijk. 7 ds
v.d Horst. Katwijk. Geref. Kerk Vrijg.:
10.30 en 4.30 ds De Putter. Ned. Geref
Kerk (Salvatori): 9 ds Schuurman. 5 ds
Waagmeester. Chr. Geref. Kerk: 10 en
4.30 ds v. Dijken. Geref. Gemeente: 10
en 4 ds Hakkenberg. Rooms-Kath paro
chies: Agathakerk zat. 7. zond. 10 en
11.30; Poelpolder zat 7. zond 9 en 11.30;
Mariakerk zat. 7. zond 8.30. 10 en 11.15;
Engelbewaarders zat. 7. zond. 8. 9.30. 11
en 5.45.
NIEUWKOOP - Herv Gemeente: 9.30
hr Stam, 6.30 ds De Kruijf, jeugddienst
Geref. Kerk: 9.30 en 6.30 ds Nooteboom.
Chr. Geref. Kerk: 9.30 en 6 30. Re-
monstr. Gemeente. 10 mevr ds Bosman.
Rooms-Kath. parochie: zat. 7. zond. 9 en
1045.
NIEUWVEEN - Herv. Gemeente: 9.30
ds Molenaar. 6.30 ds Klein Kranenburg,
jeuddienst. Geref. Kerk: 9.30 ds v. Hou
ten. 7 br. v. Leeuwen. Rooms-Kath. pa
rochie: zt. 7, zond, 9 en 11.
NIEUW-VENNEP - Herv. Gemeente;
9.30 ds Schouten, Vlaardingen, 7 Ont-
moetingsdienst. Geref. Kerk: 9.30 ds
Ferwerda. 6.30 ds v.d Wal. Chr, Geref.
Kerk 9.30 en 3 ds Visser. Rooms-Kath
parochie: zat. 7. zond. 9.30 en 11.
NOORDEN - Herv. Gemeente: 9.30
kand. Siebelink. 7 ds Zoutendijk. Geref.
Kerk (Woerdense Verlaat): 10 ds Hoo-
genraad. Zeist. 7 ds v. Houten. Aals
meer Rooms-Kath. parochie: zat. 7.
zond. 9 en 10.30.
NOORDWIJK - Herv. Gemeente: kerk
Voorstraat 10 ds Rothfusz. av., 5 ds Vis
ser, Katwijk, 7 ds Elgersma, Kerk
Hoofdstraat 10 ds Keuning; Buurtkerk 5
ds Keuning; De Rank (Golfbaan) 10 hr
Zuiderduin, Voorthuizen. Geref. Kerk:
Kerk Hoofdstraat (Buurtkerk) 10 ds El
gersma. 5 ds Keuning; Vinkenlaankerk
9.30 ds Korenhoff, Heemstede; Stich-
tingskerk 9.30 ds Slofstra, Sole Mio 9 ds
Bouma Rooms-Kath. parochies: Zee
zat 7. zond. 9.30 en 11, Binnen zat. 7.
zond. 8. 10 en 11.30.
NOORDWIJKERHOUT - Herv. Ge
meente: Dorpskerk 10 ds Kalkman; De
Zilk 10 hr De Haan. Bodegraven.
Rooms-Kath. parochies: Victorkerk zat
7. zond 9.30 en 11; Jozefkerk zat. 7,
zond. 10 en 11.30.
OEGSTGEEST - Herv Gemeente:
Groene of Will, kerk 11 ds Oosten, Co-
then. Pauluskerk 9.30 dr Cramer; Ge
meentecentrum 10.30 prof v. Gennep,
Leiden, 7 ds Rijks. Santpoort. Geref.
Kerk (Mauritslaan). 10 ds Vegter. Geref.
Kerk Vrijg.: 8.45 ds De Putter, en 4.30.
Ned. Geref. Kerk (Gemeentecentrum):
8.45 ds De Lange, 4 kand. Horsman. Van
Wyckerslooth: 4 ds Visch, av. Kapel En
degeest: 9.30 pater Boshouwers. Volle-
Evangeliegemeente (Gemeentecen
trum): 4 nam. Rooms-Kath. parochies:
Will.kerk zat. 7. zond. 9 en 11; Bonaven-
turakapel zat. 6.45, zond. 9 en 11.
OUD-ADE - Rooms-Kath. parochie:
zat. 7, zond. 8.30 en 10.
OUDE EN NIEUWE WETERING -
Herv. Gemeente: 9.30 ds Schalk. Geref.
Kerk: 9.30 ds Meijer. Uithoorn. 5 ds Jas
pers Focks. Rooms-Kath. parochie: zat.
7. zond. 9 30 en 11.30.
ROELOFARENDSVEEN - Rooms-
Kath. parochies: Maria Presentatie zat.
7, zond. 9 en 11; Petrus-Banden zat. 7,
zond. 9.30 en 11.30.
RIJNSATERWOUDE - Herv. Gemeen
te: 9,30ds De Kruijf, 7 ds Stelwagen,
Boskoolp. Chr. Geref Kerk: 9.30 dienst,
2.15 ds Bouw.
RIJNSBURG - Herv. Gemeente: Voor
hof 10 ds Vink. Katwijk; Bethelkerk
8 45 en 10 ds Romein. 5 ds Gall. Den
Haag. Geref. Kerk: Petrakerk 9.30 dr
Van Oeveren, 5 ds Vrolijk: Immanuel-
kerk 9 en 10 30 ds Veenstra. Leiden, 5 ds
Baayen; Maranathakerk 9.30 ds Baayen.
5 dr Van Oeveren. Geref. Kerk Vrijg.: 10
en 5.15 ds Zomer. Chr. Geref Kerk: 9.30
ds De Joode. avondmaal, 5 ds De Joode.
Evang. Christengemeente (Aula Mavo):
10 ds Visser. Rooms-Kath. parochie: zat.
7, zond. 10.30.
RIJPWETERING - Rooms-Kath. paro
chie: zat. 7, zond. 7, 9 en 10.30.
SASSENHE1M - Herv. Gemeente: 9 en
10.30 ds v.d. Meer, 7 ds Bakker, A.dam.
Geref. Kerk: 10 ds Den Tonkelaar, War
mond, 5 ds Ferwerda. Chr. Geref. Kerk:
10 en 5 ds v. Dijk. Bosch en Duin.
Rooms-Kath. parochie; zat. 7, zond. 9.30
en 11.
TER AAR - Herv. Gemeente: 9.30 ds
Klein Kranenburg. 6.30 ds Molenaar.
Geref. Kerk: 9.30 hr v. Wallinga, 6.30 ds
Mulder. Rooms-Kath. parochies: Aar-
dam zond. 9 en 12; Langeraar zat. 7,
zond. 8.30. 10 en 11.30.
VALKENBURG - Herv. Gemeente 10
ds Vermeulen, 6.30hr De Jong, IJ mui
den. Geref. Kerk: 9.30 ds Jaspers Focks,
6.30 ds De Raadt. Geref. Kerk Vrijg
9.30 leesdienst. 3 ds Zomer. Vliegkamp
Valkenburg: 10.30 ds v. Melle.
VOORHOUT - Herv. Gemeente*
Baas. Rooms-Kath. parochie:
zond. 9, 10.30 en 11.45 10
VOORSCHOTEN - Herv. GenP'
Dorpskerk 10 ds v.d. Schoot, 7 Fn
Schoot, zangdienst; Aula Nooi)ec
land 9.30 ds Geursen, Leiderdorpta
Hulp en Heil 10 ds Verheule,ev
dienst. Geref. Kerk: 10 ds De Zwaj
ref. Kerk Vrijgemaakt: 10 en 5 d^,c
land. Rooms-Kath. Kerken: Laur»
kerk zat. 7. zond. 10 en 11.30,
Noord-Hofland zond. 11; Moeder1
kerk zat. 7, zond. 8.30 en 10.30. JP
a
WADDINXVEEN - Herv Geme
9.30 ds Maasland, 5 ds VerbooQ
Hoeksteen 9.30 ds Roetman, 6i
Maasland; Bethelkerk 9.30 ds Ver
6 ds Frederiks; Immanuelkerk 10.1
ka, 5 kand v.d. Meent. Geref.""
Kruiskerk 9 ds v.d. Berg; Ontmo®*
kerk 10.15 ds v.d. Berg, 5 dienst. Vj s
Kath. parochie: Victorkerk zon I
Ontmoetingskerk zond. 8.30 en 1 I
WARMOND - Herv. Gemeente: 1
Veen. Rooms-Kath. parochie:
zond. 8.30. 10 en 11.30.
WASSENAAR - Herv. GcnA
Dorpskerk 10 ds Steenstra, 4.30 df*
ker, Loenen aan de Vecht. 7 ds n
stra; Kievietkerk 10 prolf dr Vc
Messiaskerk 10 ds v. Heerdenl
Haag; Dorpscentrum 9.30 ds W'i
Geref. Kerk: Zijllaan 10 en 5 ds a-'1
Wassenaar-Zuid 10 ds Schumann;"'
dam. Ned Prot. Bond (L. Kerlg*
10.30 ds Cuperus, Den Haag. R.KTdi
chies: Willibrord zat. 7, zond. 9'ht
Jozef zat. 7, zond. 9.30, 11 en 61 S
Herder zat. 7, zond. 9 en 11.30
WOUBRUGGE - Herv. Gemeenp
dr Meijers, Leiden. 6.30 ds Koe!
Geref. Kerk: 9.30 ds Ter Veen. <0
geest. 6.30 ds Fernhout. RoomA'l
parochie: zat. 7. zond. 10. >P
ZEVENHOVEN - Herv. Gemecif1
ds Kielder. Geref. Kerk; 9.30 hr. v
wen, 7 dr Van Oeveren. Room^J
parochie: zat. 7. zond. 10.15. V
ZOETERWOUDE - Herv Gertp
10 ds Wolthaus. Rooms-Kath.if,
chies: St. Jan zond. 9.30 en 11; Ct|^
naarkerk zat 7, zond. 10; Meerbu^
(Hoge Rijndijk): zat. 7, zond. 10 ers
ZWAMMERDAM - Herv. Gen
10 kand. De Korte, 6.30 ds Haak
Geref. Kerk: 10 hr v. Duin, Noo^c
6.30 hr v Wallinga.
