'Opvoeden is
bepaald niet
vernederend'
Ontwikkelingspsycholoog
Dolf Kohnstamm in de slag
met schrijver Guus Kuijer
EXTRA
PAGINA 23
Guus Kuijcr, kinderboe
kenschrijver. Nadere in
troductie is nauwelijks
nodig. Kuijer is mateloos
populair, zijn kinderboe
ken worden bejubeld,
met prijzen bekroond en
stukgelezen. Ex-onder-
wijzer Kuijer heeft zo zijn
eigen opvattingen over
kinderen en het groot
brengen daarvan. Hij
schreef een aantal artike
len voor volwassenen, die
gebundeld werden uitge
bracht onder de titel Het
Geminachte Kind.
Een geruchtmakend boek
met pittige uitspraken
over de relatie tussen
kinderen en volwasse
nen.
Kinderen worden gemi
nacht, zegt Kuijer. Vol
wassenen behandelen
jonge mensen als onnoze
le en vertederende we
zentjes. De eigen persoon
lijkheid van een kind
'Kinderlijk is alles wat een
volwassene niet wil
zijn....'.
'Volwassenen, hoe aardig
ook. zijn natuurlijk wél
tuig van de richel....'.
Een door Dolf Kohnstamm
met opzet gekozen schilderij
van Co Westerik op de om
slag van 'Kuijer mooi en le
lijk'. Ook Westerik heeft, net
als Kuijer. niet veel op met
pedagogen en onderwijzers.
Dat blijkt wel uit de haast
wurgende, onderdrukkende
greep van de in luguber
zwart gehulde onderwijzer.
.'Laten we ophouden met op
voeden, niemand weet
toch hoe dal moet
'Scholen zijn marlelinstilu-
ten met leerstof waarvan
90bestaat uit mensonte
rende prietpraat en onzin
nige ballast...'.
Opvoeden is pedant, bur
gerlijk en onbeleefd. Een
vernederende activiteit
waarbij volwassenen
voortdurend zichzelf bela
chelijk maken....'.
Het is maar een greep uit de
vele uitspraken in zijn
boek, waarmee Guus
Kuijer tegen heel wat ge
voelige schenen aan
schopte. Vooral 'beroeps-
opvoeders', zoals pedago
gen en onderwijzers,
moesten het ontgelden.
Dolf Kohnstamm, hoogle
raar in de ontwikkelings
psychologie aan de Leid-
se universiteit, trok zich
Kuijers kritiek behoor
lijk aan. Hij reageerde
met een ingezonden brief
aan de Open Forum-ru
briek van de Volkskrant.
Naar aanleiding daarvan
ontving Kohnstamm tal
van negatieve reacties.
Vingers af van Kuijer.
luidde de boodschap. Èen
rechtstreekse confronta
tie tussen Kuijer en
Kohnstamm en een po
ging tot discussie hadden
weinig resultaat.
De VARA probeerde in het
radioprogramma ZI en de
kinderen de vraag 'hoe
voeden we op' weer
nieuw leven in te blazen.
Dit keer gingen Guus
Kuijer en de bekende
hoogleraar in de orthope
dagogiek Wilhelmina
Bladergroen met elkaar
in de slag. Het met veel
bombarie aangekondigde
programma ging uit als
de bekende nachtkaars.
Mevrouw Bladergroen
bood Kuijer nauwelijks
tegenspel, zodat van een
echte discussie over de
relatie tussen kind en
volwassene nauwelijks
sprake was.
W
leer reageerde Kohn
stamm. Niet alleen met
een ingezonden brief naar
de VARA. Hij publiceer
de ook een boekje over de
hele affaire, een ant
woord op Kuijers Gemi
nachte Kind. Titel: Kuij
er mooi en lelijk. Waar
mee de zoveelste penne-
strijd een feit is.
oeten wij, volwasse-
ïen, onze kinderen nog
^teeds opvoeden? Of
Jtunnen we er maar be
er mee ophouden, om-
oeiat er toch niets van te-
•echt komt? Ouders be
grijpen immers niets
/an hun kinderen.
2een wonder dat jonge
nensen steeds agres
siever worden.
!ze beweringen van kinder-
Doekenschrijver Guus Kuijer
hebben bij de Leidse ontwik-
telingspsycholoog Dolf
Kohnstamm flink kwaad
f Dloed gezel. In zijn boek
le Kuijer. mooi en lelijk' pro-
Deert de hoogleraar Kuijers
needogenloze kritiek op vol-
vassenen te weerleggen. De
deeën, ervaringen en menin
gen van beiden staan vaak
ijnrecht tegenover elkaar.
Waarmee zij alle ouders en
in beroepsopvoeders' veel stof
;ot nódenken geven. Vooral
Dmdat Kohnstamm het niet
l^soekt in een zinloos 'welles-
lietes' spelletje. Hij voorziet
tijn mening van argumenten,
waarover best gepraat kan
worden. Er is ruimte voor
/erdere discussie.
Leidse hoogleraar is be-
tepaald geen man die zijn vak,
het opvoeden', heilig ver
klaart en op een onwankel
baar voetstuk wil zetten. Op
vallend is dat 'de professor
doctor', zoals Kuijer hem
spottend noemde, de kinder
boeken van zijn tegenstander
srg knap geschreven vindt.
HBehalve dan het voor volwas
senen bedoelde Het Gemi
nachte Kind. Daar heeft
Jvohnstamm geen goed
Hvoord voor óver. 'Een karika
tuur', noemt de hoogleraar
dit boek, waarin Kuijer onder
andere de vloer aanveegt met
pedagogen en zijn eigen col-
lega's. de kinderboeken
schrijvers. Dat de auteur later
zijn scherpe kritiek wat heeft
verzacht, doet volgens Kohn-
ffitamm niet ter zake.
«gat Kuijer aan ouders, onder•-
fflvijzers, pedagogen, kortom
<aan alle opvoeders verwijt,
neem ik wel degelijk serieus.
Ik beschouw zijn boek als
een rechtstreekse aanval op
mijn werk. waar ik met hart
en ziel in opga. omdat ik van
kinderen houd. Pas na hel
verschijnen van zijn boek
heeft Kuijer enkele uitspra
ken wat afgezwakt. Hij zegt
bijvoorbeeld dat hij tijdens
het schrijven vaak heeft moe
ten lachen om zijn bewerin
gen. Wat koop ik daarvoor?
In zijn boek relativeert hij im
mers niet. Ik neem zijn uitla
tingen serieus!',
r is een agressie tegen acade
mici, een anti-intellectualisti-
sche stroom. Daar haakt
Kuijer op in. En met succes.
Tal van mensen nemen zijn
verwijten klakkeloos over,
geloven alles wat hij be
weert'.
Ithische bagger
anvankelijk kon de hoogle
raar naast verwondering en
ergernis ook nog waardering
opbrengen voor de hoogst
originele en provocerende
beweringen in Het Gemi
nachte Kind. Maar de uit
spraken van Kuijer in een in
terview met Haagse Post-re-
dacteur Jan Brokken hebben
Kohnstamm hels gemaakt.
Wat Kuijer toen heeft gezegd,
laat niets aan duidelijkheid te
wensen over.
idereen is anti-kind...'
hwoeden is een hoop ethische
ffibapper. gezever over het door-
mbreken van rolpatronen, het
Klompmaker
Dolf Kohnstamm jonge men
sen hebben behoefte aan re-
altijd maar samen moeten
doen en samen moeten
werken...'
'Kinderen die niet vertederen
vinden wij monsters. Het
normbesef is bij veel kinderen
weg. omdat ze in een noodsi
tuatie verkeren. Daarom
worden jonge mensen agres
sief. Slaan telefooncellen in
puin, vernielen treinen. Kin
deren hebben ons de oorlog
verklaard...'
Kohnstamm: 'Wat Kuijer hier
beweert, gaat veel te ver. Jon
geren richten vernielingen
aan, omdat er geen plaats
voor ze is. Wij. volwassenen,
hebben hen tekort gedaan.
Kinderen komen in opstand
tegen ons verrotte autoritaire
systeem. Op deze manier
praat Kuijer agressief gedrag
goed van mensen, die voor
een groot deel bestaan uit or-
dinaire rellcnschoppers. Jon
ge mensen die uit zijn op een
lolletje, die 'agentje pesten'
zien als een sport'
Agressie
'Jongeren worden meegezogen
door een paar raddraaiers die
genoegen beleven aan massa
le vernielingen', meent de
hoogleraar. 'Er wordt rotzooi
getrapt door rellcnschoppers
onder het mom van een ho
ger ideaal. Kijk maar naar
wat er in Amsterdam ge
beurt. Het is best leuk je
agressief te gedragen, en
spannend om ruiten in te
gooien. Ik ben het beslist niet
met Kuijer eens. wanneer hij
beweert dat dergelijk verniel
zuchtig gedrag het gevolg is
van een autoritaire opvoe
ding. Zo vergoelijkt en
rechtvaardigt Kuijer onver
antwoordelijk gedrag van
sommige jongeren. En biedt
doodgewone rellenschoppers
een excuus, waar ze geen en
kel recht op hebben'.
Kinderen moeten de vrijheid
krijgen hun eigen plaats in de
samenleving te vmueu,
schrijft Kuijer. Daarbij mag
best geweld worden ge
bruikt. want voor je plaats
moet je knokken. Kohn
stamm gelooft daar niet in
'Dat kinderen agressief mogen
zijn als ze ten onrechte zwaar
in hun geluk worden be
perkt, is hun goed recht.
Maar er zijn grenzen. Kuijers
redenering betekent een
rechtvaardiging van elke
vorm van verzet tegen ouders
en regels. Regels zijn niet hei
lig. Maar als opvoeders alles
zouden accepteren wat een
kind wil of doet, is er van op
voeding geen sprake meer.
En dat zou kinderen zeker
niet ten goede komen'.
'Zelfs volwassenen willen niet
stuurloos zonder richtlijnen
ronddobberen. Jonge men
sen hebben behoefte aan re
gels, ook om zich daar later
weer tegen te kunnen afzet
ten. Die regels kunnen best
ter discussie staan. Opvoe
den is onderhandelen, afspra
ken maken, het voortdurend
verleggen van grenzen'.
Dolf Kohnstamm wijst Kuijers
beschuldiging van de hand
dat ouders en leerkrachten
op school kinderen minach
ten en onmondig maken.
Verreweg de meeste kinde
ren worden opgevoed op een
manier die Kuijers kritiek
niet verdient, aldus de hoog
leraar. Al ontkent hij niet dat
er wel degelijk kinderen zijn
die onder afschuwelijke om
standigheden opgroeien. Lij
den onder onbegrip, gebrek
aan aandacht en liefdeloos
heid. Met een terechte wrok
tegen ouders en scholen.
Maar daarbij gaat het om een
minderheid. Er is wel dege
lijk begrip voor kinderen,
meent de hoogleraar.
'Wij, volwassenen, zouden kin
deren minachten? Daar ge
loof ik niets van. Ons land is
een van de meest kindgerich
te samenlevingen ter wereld.
Er zijn veel ouders die mee
denken en meegaan met hun
kinderen en zich bepaald niet
autoritair opstellen. Zeker
niet als je het vergelijkt met
wat er in het buitenland ge
beurt. Daar zoekt men het
nog steeds in strenge discipli
ne. kostscholen, schooluni
formen. Zelfs kinderen in
crèches worden gedrild'.
'De opvoeding in ons land is de
laatste jaren een stuk pro
gressiever geworden. Ouders
staan niet stil, ze denken na
over wat ze doen. Men vloeit
over van begrip voor kinde
ren, zou ik haast zeggen. Al is
dat misschien wat te sterk
uitgedrukt. Toch ben ik er
van overtuigd, dat wij heel
ver zijn in het verkleinen van
de kloof tussen kind en vol
wassene'.
Serieus
In Kuijers theorieën draait veel
om de sterke individualiteit
van ieder kind. Een mens
heeft de behoefte om zich te
onderscheiden, een bepaalde
geldingsdrang. Ouders zijn
daar bang voor, en onder
drukken het kind door het de
mond te snoeren en als onno
zel te beschouwen. Dat wil er
bij Kohnstamm niet in.
'Het is onzin te beweren dat
volwassenen bang zijn voor
kinderen. Het is wel zo. dat
veel volwasenen uitspraken
van kinderen niet serieus ne
men. Dat noemt Kuijer min
achting Persoonlijk vind ik
het vreselijk overdreven de
mening van kinderen te vra
gen over zaken waar ze geen
enkel benul van hebben.
Vooral niet als zo n kinderlij
ke uitspraak wordt opgehe
meld. Daar ga ik tegenin'.
'Ik zeg niet dat je kinderen
moet onderschatten. Kuijer
vergeet voor het gemak dat
ieder kind een ontwikkeling
doormaakt. Van weinig we
ten en begrijpen groeit het
elk jaar naar meer begrip. Als
je Kuijer moet geloven, is een
baby al wijs. Hij zou eens wat
meer leeftijdsonderscheidin
gen moeten maken'.
Doen alsof
Eigenlijk beschouwt Kuijer op
voeden als zinloos. Een ver
nederende activiteit, waarbij
volwassenen voortdurend
moeten 'doen alsof. Doen
alsof ze niet bang en onzeker
zijn, er niet de pest in heb
ben, niet onredelijk kunnen
zijn. Doen alsof de wereld
prachtig is. Volwassenen ma
ken zichzelf daar volslagen
belachelijk mee. zegt Kuijer.
Hun kreet: 'kijk naar ons. doe
zoals wij en wordt zoals wij',
is een lachertje, Kinderen la
ten zich niet langer voor de
gek houden.
Kohnstamm Afschuwelijk dat
Kuijer opvoeden zo verne
dert. Natuurlijk is voortdu-
rend-doen-alsof niet de ma
nier van opvoeden. Gelukkig
durven veel volwassenen
best tegenover hun kinderen
toe te geven, dat ook zij fou
ten kunnen maken.Ik kan me
voorstellen dat jonge men
sen. door Kuijers negatieve
uitspraken, weinig zin heb
ben om ooit nog aan het op
voeden van kinderen te be
ginnen'.
'Tegenovers Kuijers verwijten
aan opvoeders stel ik het vol
gende: ouders die hun kinde
ren met zorg en liefde bege
leiden. doen dit niet alleen uit
eigenbelang. Zij bewijzen het
kind en de samenleving daar
mee een dienst, die waarde
ring vraagt. Het is dwaas en
kwetsend te suggereren dat
ouders huri kinderen eigen
lijk minachten Een dergelij
ke bewering doet alle ouders
die het beste met hun kind
voor hebben groot onrecht'.
Pedagogisch
In zijn boek haalt kinderboe
kenschrijver Kuijer ook fors
uit naar zijn collega's. De
meeste jeugdboeken stellen
niet veel voor, gaan geen stap
buiten de bekende paden
Negenennegentig procent
van alle kinderboeken zijn
opvoedkundige pamfletten,
geven antwoorden, 'verkla
ren het leven'. Met name de
auteur Jan Terlouw wordt
scherp door Kuijer aangeval
len. Terlouw draagt in zyn
boeken een duidelijk maat
schappijbeeld uit Vreselijk,
noemt Kuijer dat. Kohn
stamm begrijpt niet waarom
Kuijer daar zo n bezwaar te
gen maakt.
'Ook Kuijer houdt kinderen
zijn idealen voor. Bij hem
gaat het om kinderen die op
komen voor hun rechten. In
dividuen met een eigen me
ning Vooral in zijn laatste
boek laat hij zien hoe ouders
zich zouden moeten gedra
gen Daarmee is hij nadruk
kelijk pedagogisch bezig
Misschien nog wel meer dan
andere kinderboekenschrij
vers. die niet bij de inhoud
van hun boeken stilstaan'
'Kuijer doet dat wel. hij denkt
na over wat hij schrijft. Ah
schrijver moet je met urfQcN
opvoeden, of kinderen het le
ven trillen verklaren zegt hij
Die uitspraak kan Kuijer in
zijn eigen zak steken'.
Guus Kuijer: 'kinderen heb
ben ons de oorlog verklaard....'
