Vermakelijke 'Avonturen
van Anna Molino' op rijm
boeken - boeken - boeken - boeken - boeken - boeken - boeken
Onredelijkheid en waar
heid bij Marnix Gijsen
Spannend avontuur met
vakmanschap geschreven
Succesje voor minister Braks
Natuurgebieden verdwijnen maar
stroom natuurboeken houdt aan
Haig spoedig naar Midden-Oosten
DENSDAG 25 FEBRUARI 1981
.j - -
Soms spreekt men over verha
len als "smeuïge" of "taaie"
verhalen. In die stijl zou men
het laatste boek van Marnix
Gijsen, De Loopgraven van
Fifth Avenue - met sapori
kunnen vergelijken. Sapori is
die brokkelige, Italiaanse
koek, gemaakt volgens an
tiek recept, met noten, ci
troen, sinaasappelschillen op
een ouwel. Brokjes snoep
van een grijze eminentie. Een
beetje dun. maar geurig.
Ik heb van Gijsens boek geno
ten. Met een beetje wroeging
natuurlijk, want het verschil
met briljante roddel is gering,
als het er is.
In een zestal schetsen - ik ver
tik het een stukje van één a
twee paginaatjes mee te tel
len - zien we portretten van
ambassadeur Theunis. Baron
X, de grote dichter Maurice
Maeterlinck en Herbert
Hoover. Het eerste portret (11
pagina's) is verrukkelijk, het
tweede (8V2 pagina's) is uit
stekend, het derde (7'/2 pagi
na's) is goed, het vierde (3V2
pagina's) gaat nogal.
Een stuk uit het tweede:
De tweede man uit het gevolg
van baron X was ook een We
ner, een uitmuntend kleurfo-
tograaf Een soort mirakel
dokter in zijn vak. Wat hijzelf
zonder de minste bescheiden
heid zijn geniale inval noem
de, bestond hieruit, dat hij
zijn modellen verplichtte te
springen. Het merkwaardig
ste was, dat zelfs de meest il
lustere figuren uit de politiek
en de literatuur zich daartoe
leenden. Om die daartoe te
brengen hield hij lange filoso
fische betogen over levitatie...
Zijn betoog was zo overtui
gend, zo zwaar geladen van
metafysische en onirische ar
gumenten, dat de Prins van
Wales dadelijk de hoogte in
ging en Marlène Dietrich die
wist dat ze met haar onberi
spelijke benen geen figuur
kon slaan, volgde met zwier
zijn voorbeeld.
Daartussendoor bevinden zich
enkele beschrijvingen van
omstandigheden in Amerika,
in het bijzonder in New York,
tijdens de oorlog. Het aardige
van deze beschrijvingen is,
dat ze zowel een kern van
waarheid als een kern van on
redelijkheid bevatten. Met al
le brille lijkt het toch op de
conversatie van een goede,
oude schrijver, die de grap
jes. waarmee hij al jaren in
huiselijke kring sukses heeft,
nog eens op papier zet, eerst
in tijdschriften, en nu in een
boekvorm.
Het is wel uiterst vermakelijk.
De oude vos is sluw genoeg
om de hartstochtelijke ont
boezeming van New Yorks
burgemeester in fotokopie te
weergeven: Houdt moed,
Belgisch volk! Doodt een na
zi iedere keer dat gij het kunt
doen zonder gevaar. Ook de
letterlijke tekst van Maeter-
lincks verklaring, waarom hij
na veel geduldige overreding
Leopold III geen verrader
zou moeten achten, is een
meesterstuk: ik vertaal 't
Ik ben er tenslotte van over
tuigd geraakt, dat onze Ko
ning geen verraad heeft ge
pleegd. Hij heeft gedaan wat
gedaan moest worden om ten
koste van zijn prestige dui
zenden levens te redden.
Ik vraag me af, wat onze Ko
ning Albert-de-Grote gedaan
zou hebben, als het lot hem in
dezelfde omstandigheden ge
plaatst had. Maar zou hij het
lot toegelaten hebben hem
daarin te plaatsen?
Men moet al heel argeloos zijn
om niet te merken, hoe Mae
terlinck werkelijk over Leo
pold dacht. De achterflap, die
traditionele jokkebrok,
tracht ons wijs te maken, dat
het in dit boek gaat om feiten,
die doodgezwegen moesten
worden, gebracht in een be
wust gekozen vorm.
Marnix Gijsen (82) heeft met
Gerard Walschap nog in de
redactie van Forum gezeten;
beiden kregen een barontitel,
meerdere staatsprijzen en
Grote Prijzen der Nederland
se Letteren. De Loopgraven
van Fifth Avenue zal dus best
zijn weg naar de kopers vin
den, als is hier een nestor aan
het woord, die alles doorheeft
en ironisch beziet- behalve
zichzelf.
Het hoofdstuk Omgang met
Maeterlinck verscheen al in
1949 in het Nieuw Vlaams
Tijdschrift. Baron Gijsen ver
telt, hoe graaf Maeterlinck
die saboteurs vervloekte, die
alles herschreven:
een funktie, die in bladen en
tijdschriften wordt toever
trouwd aan ignoramussen
die een tekst leesbaar zouden
moeten maken voor ongelet-
terden.
Wie zich herinnert hoe Gijsen
de laatste jaren is aangeval
len door zo'n raboteur in zijn
Vlaamse jaren, zou weieens
willen weten, of dat zinnetje
er in 1949 ook al stond.
Marnix Gijsen, De Loopgra
ven van Fifth Avenue,
19,50, Meulenhoff, Amster
dam.
In Nederland zijn we niet zo
bijzonder verwend met zgn.
schelmenliteratuur, dwz.
poëzie of proza waarin de
schurk, schelm, booswicht
een (vaak komische) hoofdrol
speelt. Min of meer naam
hebben in dit genre de laat-
zeventiende-eeuwer Foc-
quenbroch en zo'n 3 eeu
wen later - Jan Cremer Ju
nior gemaakt; 't buitenland is
wat rijker bedeeld: "Gargan-
tua en Pantagruel" van Ra
belais is daarvan een kloek
voorbeeld. Overigens, wie
kent niet aanverwante lec
tuur zoals de rijmpjes en
stripjes waarin het moordlus
tige duo Max en Moritz de
meest treurige, sadistische én
vermakelijke schelmenstre
ken uithaalt?
't Is opvallend dat vooral het
mannelijk geslacht geknipt
lijkt voor dit soort schurken
rollen. Des te aardiger eens
een boekje te lezen waarin
een vrouw van jongsaf haar
omgeving op stuitende wijze
het leven zuur, zo niet onmo
gelijk maakt. Onlangs ver
schenen "De avonturen van
Anna Molino". in 20 dichter
lijke afleveringen beschreven
door Mensje van Keulen, rijk
voorzien van tekeningen
door Peter Vos. De historie
vangt aan met de geboorte
van de bekooplijke, maar mis
dadige peuter: (Wie had ver
wacht dat daar een mormel
lag/En dat dat kleine, fraaie
hoofd van binnen/Nu al aan
mile, rare streken dacht/En
pure slechtheden wist te ver
zinnenEn nauwelijks een
bladzijde later voegt 't etter
tje de daad bij de gedachte,
krijst haar onhandige vader
een trommelvlies kapot en
zuigt arme moeder Molino de
borsten leeg.
Ook de broers van 't booswicht-
je komen niet zonder schade
aan lijn en ziel weggestrom-
peld, want Anna heeft haar
streken niet van een vreem
de, is erfelijk belast. De klei
ne helleveeg is een nakome
linge ("Van een zeer verre
voorvader, 'n Spanjool/Die
jong op het schavot het leven
liet") Informatie omtrent de
ze schavuit, van wie de boos
aardige borelinge een reïn
carnatie is, kan men beko
men in een bepaad oud
klooster in het Spaanse bin
nenland: ("Daar in dat kloos
ter ligt een oud geschrift,/
Waarin van een Molino
wordt verteld/En hoe zijn gul
zige bloeddronken drift/De
koppen van veel vrouwen
heeft gesneld")
Anna doet niet voor haar verre
opa onder, en 't ligt voor de
hand dat ze, eenmaal de pu
berleeftijd bereikt en voor
zien van een ("mooi vroegrijp
Hjfje"), haar schoonheid ge
bruikt om haar buitengewo
ne wreedaardigheid op de
omgeving los te laten. En met
succes. Op kostschool verlie
ven de docenten Tirion en
Tin zich in Anna, die hen
meedogenloos tegen elkaar
uitspeelt, zulks met vreselij
ke gevolgen: de een wurgt de
ander, maar blijkt een Pyrr-
hus-overwinning behaald te
hebben.
Met gestrekt geslacht werpt hij
zich op maagdelijke Anna:
("Verdwaasd van lust door
haar begerig lonken/Nam 't
naakte beest, zonder zijn bril,
een duik./Hij dacht dat hij in
't meisje lag geklonken:/Een
scherpe pijn sneed door zijn
onderbuik./Het was een stro-
perskleim tussen de blaren/
Die er zijn mollig lid gevangen
hield./Een treurig schouwspel
boden de leraren./Ook Tirion,
ontmand, was dra ontzield.")
Natuurlijk loopt het tenslotte
ook met Anna niet best af. al
thans naar oprccht-christclij-
kc maatstaven... of de duive
lin zélf treurt om haar uitein
delijk lot én bokkepotige
partner, valt, te betwijfelen.
In elk geval 2al de lezer van
Anna's verdere en meedo
genloze avonturen zich niet
bekocht voelen andermans
leed is altijd leuker, niet in 't
minst wanneer zulk Noodlot
treffend geïllustreerd wordt
met plaatjes van Peter Vos.
Mensje van Keulen, "De avon
turen van Anna Molino".
Geïllustreerd door Peter Vos.
Uitg. De Arbeiderspers. Am
sterdam 1980, 24,50.
Voor je vrijheid moet je vech-
j ten luidt de titel van een
nieuw boek van de Engelse
schrijfster Nina Bawden Het
is min of meer een vervolg op
Carry's kleine oorlog dat vo
rig jaar verscheen. Overigens
zijn de twee boeken los van
elkaar te lezen.
Wie beide boeken kent zal het
verschil in sfeer duidelijk op
vallen. Carry's kleine oorlog
speelt tijdens de Tweede We
reldoorlog en verhaalt over
het meisje .Carry dat samen
met haar broertje wordt on
dergebracht op het Engelse
platteland. Hun kennisma
king met Albert Sandwich,
de
rol.
Voor je vrijheid moet je vech
ten verplaatst de handeling
tientallen jaren later. Carry is
inmiddels voor de tweede
keer getrouwd met Albert en
heeft vier kinderen, twee uit
haar eerste huwelijk, twee
geadopteerd. Het gezin ver
trekt voor een vakantie naar
Ithaca, niet te verwarren met
het bestaande eiland. In dit
geval gaat het om een land
dat zucht onder een dicta
tuur. Jo, de 12-jarige dochter
van Carry speelt de hoofdrol.
Een meisje 'dat van haar hart
geen moordkuil maakt', zoals
haar moeder opmerkt. En dat
voor de nodige opwinding
zorgt, door zich met van alles
te bemoeien. Zeker wanneer
ze de opschepperige Alexis
Platonides ontmoet, zoon
van de verzetsleider tegen de
dictator. Samen met haar
broer Charly raakt Jo steeds
meer betrokken bij de ophan
den zijnde opstand tegen de
dictator met als hoogtepunt
een grootscheepse klopjacht
op de ondergedoken vader
van Alexis. Tegen haar wil in
speelt Jo daarbij een grote
rol.
Met Voor je vrijheid moet je
vechten is Nina Bawden er
opnieuw in geslaagd een
spannend en sfeervol verhaal
te schrijven. De spanning is
tastbaar en duidelijk te her
leiden. Dit in tegenstelling
tot Carry's kleine oorlog,
waarin veel meer een beroep
werd gedaan op het inle
vingsvermogen van de lezer
wat betreft het aanvoelen van
de geheimzinnige en myste
rieuze intrige. Voor je vrij
heid... is ontspannender en
biedt meer avontuur.
Maar Nina Bawden is een te
goede schrijfster om het
daarbij te laten. Haar karak
teruitwerking is nergens cli
chématig, maar uitgediept
door met name de treffende
en levendige uitbeelding van
Jo. De beschrijving van haar
emoties, onzekerheid, ver
warring en verliefdheid doet
nergens vals of overdreven
aan Het vermogen van de
schrijfster om. naast het
creëeren van spanning, haar
hoofpersonen ook als echte
mensen neer te zetten be
hoedt dit boek voor een af
glijden naar een simpele
avonturenroman.
Het taalgebruik is niet al te
moeilijk, de zinnen vrij kort,
waarbij de dialoogvorm over
heerst. Ook hieruit blijkt het
vakmanschap van Nina Baw
den: geen geforceerd taalge
bruik, geen overdreven sen
satie. Is ook niet nodig, want
de compositie van haar boek
is zo vakkundig dat spanning
wordt ingebouwd zonder
kunstgrepen. Kortom een
ontspannend, avontuurlijk
boek met allure en vakman
schap geschreven.
Uitg. Querido, f 15,90.
MARGOT KLOMPMAKER.
De stroom natuurboeken. die
sinds het natuurbescher
mingsjaar 1970 pas goed op
gang kwam, houdt nog
steeds aan. Wij zijn dan ook
hard op weg om elk natuur
schoon plekje dat ons land
nog rijk is in fraai uitgevoer
de fotoboeken te vatten. Ik
vrees alleen, dat op het ogen
blik dat de uitgevers hun am
bitieuze werk hebben vol
tooid, de natuur alleen nog
maar op papier bestaat.
Want de cijfers liegen er niet
om: jaarlijks verdwijnt in ons
land niet minder dan 130
vierkante kilometer aan na-
Illustratie uit 'Weg
tuurschoon door onze niet te
stillen honger naar grond
voor woningbouw, bedrijfs
terreinen en wegenaanleg.
Recentelijk zijn opnieuw
twee werken aan het om
vangrijke "groene oeuvre"
toegevoegd.
Bij de uitgeverij Kosmos in
Amsterdam verscheen
"Langs oude en nieuwe we
gen" van Herman Besselaar.
Het is een zwerftocht langs
een groot aantal toeristisch
interessante plekjes onder
steund met zwart wit foto's
van de auteur en kleurenfo
to's van Paul C. Pet.
Dat steunen is ook letterlijk het
geval, want de tekstuele in
houd is aan de magere kant.
Het eerste artikel over het ei
land Rottumeroog, is nog een
belofte, maar die keuze is
waarschijnlijk niet toevallig
geweest. Er volgt nog slechts
een gering aantal artikelen,
dat de toets der kritiek kan
doorstaan, de rest is niet veel
meer dan een veredelde rou
tebeschrijving die het best
zou passen in de folder van
een actieve plaatselijke VW.
En dat is jammer voor een boek
dat qua vormgeving en uit
voering tot de betere uitga
ven mag worden gerekend.
Auteur Herman Besselaar,
die de lezers van NRC-Han-
delsblad jarenlang meetroon
de op zijn ontdekkingstoch
ten moet het in zijn boek dui
delijk afleggen tegen de
spitsvondiger - maar beknop
te - teksten die Alexander Po-
la produceerde voor het boek
"Weg is weg".
Toegegeven: de karakters van
de beide fotoboeken verschil
len duidelijk in opzet. "Langs
oude en nieuwe wegen" legt
het moois vast dat langs Ne
derlandse en Belgische we
gen te vinden is. "Weg is
weg" legt duidelijk de vinger
op de zere plek. namelijk de
aantasting van al dat fraais
Niet alles wat fotograaf Rob de
Wind op de gevoelige plaat
heeft vastgelegd is even ge
slaagd. Zijn zogenaamde
truc-opnamen bijvoorbeeld
zijn niet zo'n geweldig suc
ces. Daar staan echter vele
bijzonder fraaie prenten te
genover.
"Weg is weg" verscheen bij
Wyt Uitgevers in Rotterdam
en kost f 59.50.
BRAM VAN LEEUWEN
Ministers vinden elkaar in minipakket over landbouw
YS maken begin
met teruggave
tegoeden Iran
WASHINGTON (Reuter) - Presi-
dent Reagan van de Verenigde Sta
ten heeft gisteren een wettelijk be
sluit ondertekend waarmee een be
gin wordt gemaakt met de terugga
an de Iraanse tegoeden aan
Iran. Het besluit heeft betrekking
op de uitvoering van het Iraans-
Amerikaanse akkoord dat 20 ja-
i jl. leidde tot de vrijlating van
de 52 Amerikaanse gegijzelden die
r dan een jaar hadden vastge
zeten in Iran.
Reagan liet in een boodschap aan
het congres weten dat er nog
steeds ernstigz meningsverschillen
bestaan tussen de twee landen.
"Ofschoon de gegijzelden vrij zijn,
zijn een aantal financiële en diplo
matieke aspecten van de crisis nog
niet opgelost", aldus de president,
die eraan toevoegde dat die onop
geloste aspecten een "ongebruike
lijke en buitengewone bedreiging
betekenen voor de nationale veilig
heid, buitenlandse politiek en eco
nomie van de VS".
Minister Braks
".USSEL (ANP) - Minister
Braks lijkt zijn eerste succesje bin
nen te hebben. Na twee dagen op
hoog niveau zaken te hebben ge
daan met zijn negen collega's van
landbouw in de ministerraad van
de EG. rolde er dan toch eindelijk
een eerste compromis uit. De be
windslieden werden het gister
avond laat in Brussel eens over een
minipakket dat al jaren op tafel
verschijnt.
Voor de besprekingen in Brussel
had Braks het al verwoord: "In
dien we het over de punten van een
gemeenschappelijk beleid over de
suiker, de invoer van boter uit
Nicuw-Zeeland en subsidiebeper
kingen in onze gemeenschap niet
eens worden, zie ik het zeer som
ber in. Met name voor het komen
de gesprek over de landbouwprij
zen en het vervolg van de visserij
raad die enige weken geleden is af
gebroken."
De tien ministers van landbouw
kregen gistermiddag, nadat zij in
de ochtenduren eerst hun mening
hadden gegeven over de nieuwe
landbouwprijzen, een compromis
voorstel van de commissie (het da
gelijks bestuur van de gemeen
schap) voor de neus. En hoewel de
ministers op vele punten nog afwij
kende standpunten bleven inne
men ziet het er toch naar uit dat
Braks, die de raad voorzit, op 10
maart het pakket kan "doordraai-
Deze verschuiving kwam op ver
zoek van de Italianen, die gister
avond nog niet hun definitieve fiat
aan de voorstellen konden geven.
Voor Italië waren de voorstellen
die de commissie voor het suiker
beleid had gedaan niet toereikend.
Zij wilden het a-quotum aan suiker
(dat is de hoeveelheid die een land
zelf produceert en consumeert)
verhogen met 90.000 ton in plaats
van de 75.000 die de commissie had
voorzien. De raad hield zijn been
stijf, omdat als een dergelijke hoe
veelheid wordt geaccepteerd de
gemeenschap ook financieel ga
rant dient te staan. Braks: "Italië
kon blijkbaar, en dat om politieke
redenen, nu nog geen ja zeggen te
gen deze zeer goed uitgewerkte
voorstellen van de commissaris
Dalsager. Wij allen hopen dat Italië
in maart akkoord gaat. Zo niet, dan
ontploft de zaak".
Schietpartij op vliegveld Rome
ROME (UPI) - Vier Arabieren die
met een vliegtuig van de Koeweit
se luchtvaartmaatschappij uit Al
giers op de Romeinse luchthaven
Leonardo da Vinei waren aangeko
men. zijn gistermiddag door een
vijftal mannen in de aankomsthal
onder-vuur genomen. Een Liba
nees. Oljabi Farzat, werd in kritie
ke toestand in een ziekenhuis op
genomen. De andere drie mannen
die werden beschoten, werden
slechts licht gewond.
De politie arresteerde de vijt aan
vallers, onder wie een zekere Mo
hammed Sotkdosj. die zich een
'guerrillastrijder van Gaddafi'
noemde. De nationaliteit van de
andere arrestanten werd niet be
kendgemaakt.
Volgens ooggetuigen riepen de
aanvallers 'Koeweit. Koeweit' ter
wijl zij wegliepen. Zij werden aan
gehouden in een toilet waann zij
hun toevlucht hadden gezocht.
Een van hen zwaaide met een
vuurwapen.
Vorig jaar doodden Libische
'moordcommando's' uit naam van
Gaddafi negen Libische ballingen
in EuroDa. van wie vijf in Italië.
Aanleiding hiertoe was een oproep
van de Libische leider tot de ballin
gen om vóór 6 juni 1980 nttf hui)
land terug te keren. Anders zou de
'revolutionaire justitie' met hen af
rekenen.
WASHINGTON (UPI) - De Ame
rikaanse minister van buiten
landse zaken, Alexander Haig,
heeft gisteren verklaard dat hij
"zo spoedig mogelijk" naar het
Midden-Oosten zal gaan om te
proberen weer enige beweging te
krijgen in het vastgelopen vre
desoverleg. Volgens diplomatie
ke kringen in Washington heeft
Haig op aandrang van de Israëli
sche regering zijn reis voorlopig
vastgesteld voor half maart,
waarbij hij Egypte. Israël en Sa-
oedi-Arabië zal bezoeken.
De Israëliërs zien Haigs reis als een
onderdeel van hun streven om
de schijn van voortgang m het
overleg over een vorm van Pale
stijnse autonomie te herstellen.
De onderhandelingen zitten nu
al 11 maanden vast.
De Israëlische minister van buiten
landse zaken, Jitzjak Sjamir, die
sinds vorige weck in de Verenig
de Staten besprekingen heeft ge
voerd. had gisteren in het Witte
Huis een ontmoeting met presi
dent Reagan en minister Haig
"Ik weet dat de Amerikaanse be
trokkenheid bij het vredesproces
in het Midden-Oosten zal voort
duren. De volgende bijdrage zal
de reis van minister Haig zijn",
aldus Sjamir na afloop van zijn
besprekingen.
De Israëlische regering had krach
tig gereageerd op een verklaring
van het ministerie van buiten
landse zaken van maandag,
waaruit men de indruk kreeg dat
Washington het vredesoverleg
wil laten rusten, zolang de VS
niet in het betrokken gebied hun
militair overwicht op de Sowjet-
Unie hebben hersteld, een pro
ces dat jaren kan duren.
