De nieuwste zeepbel
heet investeringsloon
Beursweek
In de wedstrijd voor het verzinnen van "leuke dingen" voor de inleveren
de werknemers en het noodlijdende bedrijfsleven. heefl de inzending
van FN V-voorzitter Wim Kok recentelijk het meest de aandacht getrok
ken.
beide partijen hun voordeel
Uitgangspunt is de al oude gedachte dat matiging in de lonen nog wel
aanvaardbaar kan zijn, als deze wordt omgezet in werkgelegenheid.
Kok wil best zover gaan dat de lonen twee procent minder stijgen, als
die twee procent dan maar gebruikt wordt voor investeringen waar de
werknemers zeggenschap over hebben.
Het VNO reageerde bij monde van voorzitter Van Veen verrukt. Maar is
er wel aanleiding voor blijdschap? Zijn werknemers en werkgevers het
dan eindelijk een keer eens of is er gewoon weer sprake van het zoveel
ste misverstand?.
"Investeringsloon" - weer zo'n fraaie, kloeke term. waaronder
een onaangenaamheid schuil gaat. Want uit het artikel elders op
deze pagina kunt u opmatoen dat het na alle mooie gepraat, niet
om loon maar om "inleveren" gaat - met alleen een flauwe hoop
dat je later enige zeggenschap krijgt over de prijsgegeven dui-
ten.
typerend
Al tijden zijn we bezig narigheid v
voorzien. Waar het om gaat is de verpakking Eens spraken we
recht voor zijn raap over tering, toen over tuberculose, vervol
gens over tbc en ten slotte over tb. Het bleef wel dezelfde rot-
ziekte, hoor. maar we hadden hem ten slotte netjes toegedekt.
De vuilnisbelt besprenkelen met eau de Cologne noem ik dat.
Armenzorg werd steun en daarna bijstand en sociale uitkering.
Arbeiders werden eerst handwerklieden, vervolgens werkne
mers en daarna waratje medewerkers. Jan-met-dc Pet verander
de in Jan Modaal. Je kocht vroeger op afbetaling, daarna betaal
de je "gespreid", "op plezierige voorwaarden" en wat op dat
gebied allemaal nog meer aan taalkundige flauwekul werd uit
gevonden. Wat alleen niet veranderde was het bedrag dat je ge
spreid of op plezierige voorwaarden moest neertellen of toch
wel: het werd aanzienlijk méér).
Zo zou je nog uren knarsetandend kunnen doorgaan En dan heb
ik het nog niet eens gehad over de niet op te sommen vervuiling
die welzijns- en vormingswerkers alsmede het reclame wezen de
afgelopen twintig jaar de taal hebben binnengesleept.
Wie er ook heel wat van kunnen zijn/de economen. Ze moeten
waken over de staathuishoudkunde en over onze manier van
verbrassen, maar als u het mij vraagt gaat het hier om een volk
van dubieuze goochelaars dat ons allen nog eens ten gronde zal
richten met dat geindexeer, die netto-netto koppeling, met al die
macro-economische verkenningen en met hun GATT. En die
kerels spreken elkaar ook bij het leven tegen
Neem nu eens die econoom Milton Friedman. Nobelprijswinnaar.
Dus je denkt dat hij wel een algemeen aanvaarde vakman is.
Vergeet het maar. Collega's beweren nog net niet dat zijn theo
rieën op de schroothoop thuishoren, maar daar is dan ook alle
mee gezegd. De Britse premier Margaret Thatcher vaart blind op
hem. Wat ik er als volslagen leek nu van kan zeggen is dat Fried-
mans theorie mij een economische neutronenbom toelijkt: hij
spaart het pond en veegt de man-op-straat weg
Was het vroeger beter? Die vraag leidt altijd tot een soort spraak
verwarring. omdat de meeste mensen dan ineens overschakelen
op de levensomstandigheden van toen. Nou, die waren om de
drommel niet beter dan nu, al hoor je mensen met een zeer
slecht geheugen wel eens anders praten. Wie vijf minuten het
boekje "De Magere Jaren 1929-1939" van Jan Beishuizen en
Evert Werkman ter hand neemt, kijkt wel mooi uit dat te bewe-
Maar ik denk dat het leven wèl duidelijker en overzichteli jker was.
Dat takkenbos van rare termen bestond nog niet. Onplezierige
dingen werden bij de naam genoemd. Premier Colijn zei in 1937
rustig tegen de socialist Kupers: "Het is helemaal niet natuurlijk
dat de overheid voor de arme zorgt". Geen vrolijke taal, maar
Jan-met-de-Pet wist in elk geval wie hij naar de strot moest
vliegen. Ook nog onder de oude heer Drees (de opvoeder van
alle Nederlanders boven de veertig) was er nog grote klaarheid.
En de enkele keer dat die er niet was kon je toch niets terugdoen
want de textiel om spandoeken van te maken was nog op de
bon. Bovendien wilde de oude Drees gewoon niet dat er massaal
geschreeuwd werd op het Binnenhol
We zijn wat afgedwaald. Maar als u van dit stukje nu maar ont
houdt dat "investeringsloon" de zoveelste truc uit de doos is,
dan heeft het zijn doel bereikt.
RUUD PAAliw.
Dc vijlde penning.
Ook een kleine 60 jaar geleden woest er 20 procent bezuinigd
worden op de rijksuitgaven In de Haagse Post beeldde tekenaar
P.r.d. Helm minister Colijn uit alsAlva die de vijfde penning komt
ZATERDAG 21 FEBRUARI 1981
"Zin". Zo heet het blad
dat de leden van de In
dustriebond FNV we
kelijks in de bus krij
gen. Begin april, na de
roemruchte acties van
de FNV tegen de toen
afgekondigde loon
maatregel van minister
Albeda, drukte de
redactie een commen
taar af. waaruit de nu
volgende passage:
"Voor de vakbeweging wordt
1980 een moeilijk jaar. De re
gering en het parlement heb
ben hun uiterste best gedaan
om haar buiten spel te zetten.
De vakbeweging moet nu snel
laten zien. dat zijn zich niet
in een hoek laat drukken. Dat
zij als onmisbaar element in
een democratie de belangen
r>an de leden moet kunnen be
hartigen. Dat zal niet meeval
len, want er ligt tenslotte een
loonmaatregel die voor het
hele jaar zal gelden. De FNV
moet haar uitgangspunten
niet los laten. De schade van
1980 kan ook op een andere
manier worden ingehaald.
Niet door geld te vragen,
maar bijvoorbeeld wel ar
beidstijdverkorting, in welke
vorm dan ook".
Nu bijna een jaar later is het.
aardig om dit commentaar
nog eens in herinnering te
roepen. Meer dari honderd
duizend werklozen en een
tweede loonmaatregel ver
der, is de industriebond bin
nen de FNV definitief de
kampioen van de redelijk
heid geworden. Het veelbe
sproken "Plan-Groenevelt".
waarin de koopkracht sneu
velde is niet zonder effect ge
bleven. De weerstand, waar
op dat plan aanvankelijk nog
kon rekenen, is gebroken.
Tweederde van de kaderver
gaderingen van de industrie
bond heeft zich uitgesproken
over de te varen koers. Ze
ventig procent kiest werk
boven geld", zo werd het af
gelopen weekeinde bekend.
Op het materiële vlak wordt
dan ook nauwelijks nog een
eis gesteld. Onderhande
lingspunten blijven de vijf
ploegendienst en de ver
vroegde uittreding. De vrije
vrijdagmiddag, of de op een
andere manier gerealiseerde
35-urige werkweex, is lit le
discussie verdwenen. "Net
moegestreden, maar realis
tisch", is het commentaar
van voorzitter Arie Groene-
velt op de bittere reacties aie
zijn beleid in kringen van Je
voedings- en dienstenbonden
heeft uitgelokt.
Inleveren voor investeringen.
Dat is het devies van Groene-
velt en zijn achterban legt
hem daarbij weinig tot niets
in de weg. Dat Groenevelt
met dat beleid kan rekenen
op de steun en sympathie van
de federatieraad van de FNV
(het hoogste bestuursorgaan
van de samenwerkende bon
den), zal de regelmatige lezer
van de Vakbondskrant niet
zijn ontgaan. "Investerings
loon", dat is waar die krant
sinds kort bol van staat. De
winst van inkomensmatiging
blijft eigendom van de werk
nemers, maar wordt ter be
schikking gesteld-van de be
drijven. Werknemers moeten
dan wel verzekerd zijn van
medezeggenschap over wat
er met dat geld gebeurt.
Strijdbijl
Wim Kok lanceerde het idee en
voorzitter Van Veen van het
Verbond van Nederlandse
Ondernemingen viel hem "in
een uitzending van TROK-
Aktua enthousiast bij. De
strijdblijl lijkt begraven, de
toekomst ziet er zonnig uit,
want eindelijk hebben werk
nemers en werkgevers dan
samen een plan om de werk
loosheid te keren. Wim Kok
AMSTERDAM - In deze korte,
maar voor Amerika zeer be
langrijke week, begon Wall
Street tot op de dag van de
grote presidentile rede voor
het Congres flink te rijzen.
Het koerspeil steeg in twee
dagen met 16 punten tot 947.
Geschrokken door de felle
toon van de democratische
oppositie tegen de voorgeno
men bezuinigingen liet Wall
Street weer 14 punten vallen.
Voor de Amsterdamse beurs
ontwikkelde de weck zich
opgewekt. De opvallende
koersverbeteringen van de
eerste helft van deze maand
maakten tot donderdag he
laas plaats voor .een zekere
reactie, waarna weer enig
herstel intrad.
Doordat Amerika in de ban van
de met veel fanfare aange
kondigde eerste grote rede
van president Reagan tot de
Amerikaanse volksvertegen
woordigers leefde, hielden
vele effectenbezitters liever
hun kruit droog en zorgden
voor relatief kleine beursom-
zetten. Ondanks het feit dat
bij geruchten al veel van de
inhoud bekend was. Uit de
boodschap van de president
bleek inderdaad dat er tot en
met de begroting per ultimo
'<ok en Van Veen: schijnakkoord....
h_ ?ft beloofd rr e een i i' zer--
king van dit ei van colun bus
te komen.
Door
Ton van Brussel
Waar gaat het eigenlijk om?
Investeringsloon is om te be
ginnen geen vondst van Kok
zelf. In allerlei gedaanten is
het principe met een zekere
regelmaat ter discussie géko-
men. Het idee, zoals dat er nu
ligt. lijkt het meest op het "in
vesteringsloon", dat de Til-
burgse hoogleraar in de ar
beidsverhoudingen, Wim
Reynaerts centraal thema
maakte in zijn promotie-on
derzoek. nu vijf jaar geleden.
Reynaerts, lange tijd eco
noom van het NKV, ziet "in
vesteringsloon" als de enige
manier voor werknemers om
zeggenschap te krijgen over
het kapitaal waarmee een be
drijf werkt.
Volgens Reynaerts is het ook
helemaal niet zo moeilijk om
het principe van het investe
ringsloon op korte termijn
praktisch toe te passen.
De uit 1972 stammende Spaar-
loonwet levert een bruikbaar
aanknopingspunt.
Maximaal twee procent
van het loon, zo zegt die wet,
kan door het bedrijf worden
gestort op een rekening bij
een bank. Dat bedrag is vrii
september 1982 rond 50 mil
jard dollar bezuinigd zal moe
ten worden, om enerzijds de
belastingen de eerstkomende
drie jaar met 30 procent te
verlagen en de defensieuitga
ven flink te verhogen en an
derzijds de inflatie te beteu
gelen en de economie te steu-
Dit steunprogramma omvatte
vooral de verlagingen van de
belastingdruk voor zowel
particulieren als het bedrijfs
leven. met als achterliggende
filosofie dat hierdoor de con
junctuur kan worden opge
pept zonder dat de inflatie
wordt opgedreven. Als dat
lukt. zou het een fraai resul
taat zijn, maar dan dient het
een periode van zeven jaar
worden vastgezet en levert
daarna een bedrag op, waar
over de werknemers kunnen
beschikken.
Reynaerts zei er over in de Vak
bondskrant:" Ik denk dat die
twee procent per jaar onge
veer ƒ1250 zal bedragen. Als
je nu eens uitrekent wat er
bespaard is aan het eind van
die zeven jaar. dan kom je
met een beroepsbevolking
van drie miljoen op een totaal
bedrag van dertig miljard
gulden. Met dat bedrag had je
alle investeringen die het be
drijfsleven vorig jaar gedaan
heeft, kunnen financieren".
Wordt die methode toegepast,
dan worden werknemers be
langrijke kapitaalverschaf
fers voor de bedrijven. Dat
nu behoeft geen problemen
op te leveren. Het kan zelfs
een belangrijk voordeel bren
gen. Nederland wordt al eni
ge tijd geteisterd door een ge
brek aan geld. Geld is boven
dien duur. Tegen die achter-
gond is het kweken en be
schikbaar stellen van investe
ringskapitaal door werkne
mers geen gekke gedachte.
Problemen gaan echter onver
mijdelijk rijzen, als de vol
gende stap wordt gezet. Als
de vraag aan de orde komt
hoe dat kapitaal moet wor
den besteed. Letten we nog
even op de theorie van Rey
naerts: investeringsloon is de
enige manier om werkne
mers zeggenschap te laten
bczuinigingseffect geen har
der negatief karakter te krij
gen voor de conjunctuur dan
de* verlaagde belastingdruk
daarop positief zal uitwer
ken.
Verwacht moet dan ook wor
den dat het Congres zich niet
zonder meer bij deze enorme
bezuinigingswoede tot 50
miljard dollar zal neerleggen.
Hoe dan ook, het Amerikaan
se publiek weet nu wat het de
eerstkomende iaren kan ver
wachten en dat er inderdaad
wordt getracht de conjunc
tuur op een andere wijze te
beinvloeden dan jarenlang
het geval is geweest. Hoewel
het middel van de belasting
verlagingen ook door vorige
rij ge i over .et
vaarmëe een bedrij t.
\Vensdroom
")ie toelichting is van het groot
ste belang. Werknemers en
werkgevers staan op dit punt
namelijk niet meer naast el
kaar, zoals tot nu toe uit de
reacties op het investerings
loon kon worden afgeleid,
maar integendeel, weer lijn
recht tegenover elkaar. Hier
komt immers de oude vak
bondsideologie weer om de
hoek kijken; de droomwens
om alle productiemiddelen in
handen te brengen van de
werknemers.
Want dat werknemers geld ter
beschikking willen stellen
voor investeringen in bedrij
ven. dat vinden de werkge
vers best, maar dat ze in ruil
invloed krijgen op de wijze
waarop dat geld wordt be-
seedt. daar ligt een belangrijk
verschil van mening.
Dat element is tot nu toe in de
discussie over investerings
loon sterk op de achtergrond
gebleven. Dat het conflict er
ligt, weten beide partijen in
middels wel. Het lijkt erop
dat ze er bewust nog even het
zwijgen toe doen.
Een woordvoerder van het
VNO zegt desgevraagd: "Je
moet dat investeringsloon
zien als een proefballonnetje
dat Kok heeft opgelaten. Ie
dereen maakt op het ogen
blik leuke plannetjes om de
pijn te verzachten. Er is nu
Amerikaanse regeringen is
toegepast.
Zo rigoureus bezuinigen als
thans de bedoeling is, is sinds
het einde van de Tweede We
reldoorlog niet gebeurd.
Geen wonder dat dit vooral
ook buiten de Verenigde Sta
ten grote indruk maakt, om
dat daar jarenlang geroepen
is om een krachtig monetair
Amerikaans beleid tegen het
afglijden van de dollar. Nu
dat kennelijk zal gebeuren, is
het klimaat voor deze munt
radicaal gewijzigd
Deze week steeg de waarde van
dc dollar in vele wereldcentra
tot nieuwe hoogten Vooral in
Zurich en Frankfort, maar
ook in Amsterdam. In onze
ook wel een sfeer waarin bei
de partijen geneigd zijn om
wat meer naar elkaar te luis
teren en niet op voorhand
een idee van een ander af te
wijzen. Op het punt van de
zeggenschap over investerin
gen liggen natuurlijk duide
lijke conflictpunten. Wij zijn
benieuwd hoe het voorstel
van Kok eruit gaat zien. Wij
willen daar nu niet te veel op
vooruit lopen".
Voor de werkgevers is er een
voor de hand liggende invals
hoek en dat is dat werkne
mers het geld in de bedrijven
brengen door de aankoop
van aandelen. Op dat mo
ment krijgt een werknemer
dezelfde rechten als een aan
deelhouder. Iedereen kan
aandelen kopen, werknemers
dus ook, zo simpel ligt dat
Op aandeelhoudersverga
deringen kan dan worden
meegepraat, precies zoals dat
daar nu ook al gebeurt", zo
zeggen de werkgevers.
De FNV heeft daar een heel an
dere opvatting over. Daar
wordt gedacht over öf één na
tionaal fonds, waarin alle ma-
tigingsgelden gestort moeten
worden öf over de mogelijk
heid om per bedrijf zo'n
fonds te maken. Vast staat
e' dat de we"'.nemers noe-
.i kunnen meebeslissen
ver wat er mee gebeurt,
orden werknemers lan-
eelhouders dan is dat onmo-
elijk.
zeepbel
"Hoe krijgen we zeggenschap
over het herstel van de eco
nomie", vraagt de Vakbonds
krant. Over een paar maan
den zal de vakbeweging er de
zekerheid bij hebben, dat dat
ook met investeringsloon
niet zal lukken. Als,het plan
van Kok in het gesprek met
de werkgevers op tafel komt,
zal snel blijken dat investe
ringsloon niet meer is dan de
zoveelste zeepbel. Want aan
één ding zijn werkgevers al
tijd bijzonder gehecht ge
weest. het alleen en zelfstan
dig nemen van beslissingen.
Afspraken over omzetten van
winst in werk. arbeidsplaats
overeenkomsten, ze zijn aan
de onderhandelingstafel stel
selmatig afgekocht met prijs
compensatie en reële loons
verbeteringen. Voor het
"baas in eigen bedrijf' is
door de ondernemers steeds
een aardige prijs betaald.
Er is alleen één verschil met
vroeger: geld om vakbonds-
wensen af te kopen is in de
industrie nauwelijks nog be
schikbaar. Komt het er toch,
dan gaat het wederom ten
koste van de post investerin
gen en is het niet langer
"baas in eigen bedrijf maar
wordt het "liever dood dan
monddood".
hoofdstad leek het erop dat
zelfs de waarde van f 2,50 zou
worden overschreden. Maar
vlak voor die koers gingen de
handelaren tot winstneming
over en viel de prijs in drie
dagen 15 cent terug Ter on
dersteuning van de frank
ging de Zwitserse centrale
bank zelfs over tot een djs-
contoverhoging met een half
procent.
De nog ajtijd geringe werkloos
heid in dat land laat een der
gelijke handelwijze toe. Veel
moeilijker ligt de situatie in
de Bondsrepubliek, waar wel
een enorme werkloosheid de
kop begint op te steken.
Daarom schrok de centrale
bank van dat land opnieuw
terug voor een discontover
hoging. In plaats daarvan
werden de kredictteugels
strakker aangetrokken en
werd het de banken onmoge
lijk gemaakt nog geld bij de
centrale bank te lenen op on
derpand van effecten.
Ruim 6 miljard Duitse mark
moest vrijdag worden terug
gekocht. Hoewel hier sprake
is van een verkapte rentestij
ging bleef het Westduitse dis
conto ongewijzigd, wat een
gelukkige omstandigheid is
voor ons land. Een discon
toverhoging daar zou hier. zij
het beperkt, toch worden ge
volgd, hoe ongunstig dat ook
voor onze binnenlandse si
tuatie zou zijn. Elke procent
rentestijging berooft helaas
een flink aantal mensen hier
van hun werk.
Dat de renteontwikkeling hier
te lande toch al niet prettig
ligt. bewees de obligatie-
markt ook deze week weer
overduidelijk. De hypotheek
banken gingen ertoe over
11,5 procent-pandbrieven te
gen 100 procent beschikbaar
te stellen en de afgifteprijs
van de 11 procent-stukken
werd op 98,5 procent ge
bracht. De tegen 99 procent
gestelde emissie van een 11
procent-lening van de Bank
voor Nederlandsche Ge
meenten daarentegen kon
daarentegen 25 miljoen gul
den meer tot zich trekken
dan de voorgenomen 125 mil
joen gulden.
De mogelijkheid bij veel animo
tot een bedrag van 175 mil
joen te gaan, bleek echter te
hoog gegrepen De eerste
koers kwam iets boven de 99
procent te liggen. Ook uit een
nieuwe obligatie-index, die
de beurs hanteert, blijkt de
oplopende rente. Dc index
zakte deze week verder weg
en is in februari al teruggelo
pen van 87.5 tot 85,5. Ook op
de Amsterdam aandelen
markt heerste deze week dui
delijk de stemming van af
wachten. Afwachten hoe
Wall Street zal reageren en af
wachten wat de rente zal
gaan doen.
Daarbij bleef ons hoofdfonds
Koninklijke Petroleum on
der verkoopdruk door de ge
reserveerde stemming in
Amerika voor de oliewaarden
en zakte zelfs tijdelijk bene
den de 200 gulden, waar het
fonds maandenlang niet
meer is geweest. Ook Unile
ver moest enkele guldens
prijsgeven Maar ook vele an
dere aandelen die in de eerste
helll ui féblii.Hi flink wer
den weggekocht, zagen nu de
belangstelling volledig opge
droogd en gaven daardoor
een deel van de eerder deze
maand behaalde koerswinst
weg. Zo zakte Elsevier-NDU
f25. ADM Beheer f 15 en Ge-
latine-Delft f20 Ook de
bankwereld lag zwaar onder
druk.
door
C. Wagenaar
T
