Van Agt laat de
kiezer geen keus
itembureai
"IEDEREEN
HEEFT IETS
GOEDS...
Mo Vfaiin) Affï<sl®[li
ZATERDAG 21 FEBRUARI 198»
LEIDEN Minister-president Van Agt heeft zich vo
rige week hoogst persoonlijk opgeworpen als
boodschapper van bijzonder slecht nieuws. De lo
pende bezuinigingsoperaties en al geldende uitga
venplafonds op de departementen bieden onvol
doende uitzicht op een gezonde overheidshuishou-
ding. De 28 begrotingen moeten met twintig pro
cent extra worden gekort; nieuwe bezuinigingen
op sociale zekerheid, volksgezondheid en salaris
sen van overheidspersoneel moeten nog eens tier
percent matiging opleveren.
In zijn brief aan het parlement maakte Van Agt melding van het
voornemen van het kabinet om werkgroepen in testellen die bin
nen enkele maanden een eindrapport op tafel moeten leggen over
de uitwerking van de voorgestelde bezuinigingen. Tijdens de ka
binetsformatie kunnen de nieuwe coalitiepartners dan meteen
spijkers met koppen slaan en vaststellen waar de komende vier
innx nos-nneirl moet worden.
Van Agt heeft er in zijn toelichting op gewezen dat het wat hem
betreft zeker niet de bedoeling is nu bestuiten te nemen waar een
volgend kabinet hinder van kan ondervinden. Hij zegt nadruk
kelijk niemand in de wielen te willen rijden en houdt het op het
doen van "noodzakelijk voorwerk" voor een volgende coalitie.
De premier heeft in zijn brief al
een tipje van de sluier op ge
licht. Hij somt een groot aan
tal "knelpunten" in de begro
tingen op die in aanmerking
zouden kunnen komen voor
het snoeimes. Erg diep gaat
dat allemaal niet: schenk op
een avond een gezellig bor
reltje voor een paar Neder
landers met enig benul van
de uitgaven van het Rijk, laat
ze hardop nadenken over de
logica en a-logica in de orga
nisatie van het land en je
krijgt een lijst met suggesties
als:
Moet Nederland in alle lan
den ter wereld consulaten en
ambassades aanhouden of
kan er op die nu noodzakelij
ke 240 miljoen bezuinigd
worden
Is het niet raar dat de over
heid aan de ene kant subsi
dies geeft voor het isoleren
van woningen, terwijl aan de
andere kant de prijs van aard
gas kunstmatig laag wordt
gehouden?
Wordt het niet tijd om eens
op te houden met het aanstel
len van extra mankracht bij
de belastingdienst. Kan de
wetgeving niet veel simpeler
en met minder mensen wor
den uitgevoerd. De huidige
koste bedragen tenslotte 1,75
miljard.
Het aantal rechtszaken stijgt
per jaar met zes percent. Als
er niets verandert is dat aan
tal binnen tien jaar verdub
beld en bedragen de kosten
exclusief prijsstijgingen 800
miljoen. Dat kost gebouwen
en personeel. Is daar niet wat
aan te doen.
De regeling voor beeldende
kunstenaars kost 100 miljoen
en is voor alle kunstenaars
toegankelijk, terwijl deze be
doeld is als start voor jonge
kunstenaars.
Al die vragen komen aan de or
de op de lijst van premier
Van Agt, of liever gezegd: de
lijst van minister van finan
ciën Van der Stee. Want hij is
het en niet Van Agt, die het
plannetje heeft bedacht.
Het zal'duidelijk zijn dat zo'n
lijst in principe eindeloos kan
zijn: achter elke begrotings
post is een vraagteken te zet
ten en in het verleden is dat
dan ook al heel vaak gedaan.
Dat gebeurde toch wat te vrij
blijvend. zo verluidt.het nu in
regeringskringen, de tijd is
gekomen om het eens echt
goed te doen.
Furieus
De hele linkse oppositie heeft
furieus gereageerd op de
brief van de minister-presi
dent. Waarom nu zo'n bonje
gemaakt over een in aanleg
best redelijk onderzoek?
Daar is een aantal oorzaken
voor te bedenken, die samen
hangen met vragen als: Wie
gaan er straks regeren? Als er
grote bedragen bezuinigd
moeten worden is er dan nog
wel ruimte om van mening te
verschillen over de vraag
waar en hoe dat moet gebeu
ren? Waarom maakte Van der
Stee als directe verantwoor
delijke minister het plan niet
zelf bekend? Waarom gaan
ministers zich met het onder
zoek belasten en niet ambte
naren? Waarom wordt pas nu
met het onderzoek begon-
Om met het laatste te beginnen.
Waarom komt het kabinet nu
met de aankondiging van de
meest grootscheepse bezuini
gingsoperatie die Nederland
na de oorlog heeft gekend.
Dat is toch raar? In de vorige
verkiezingsstrijd liet vice-
premier Wiegel er geen twij
fel over bestaan dat Neder
land veel schade had opgelo
pen door het "spilzieke" ka
binet Den Uyl, dat tegen de
stroom in was blijven potver
teren op het aardgas. Er
moest worden puingeruimd,
maar als we allemaal de han
den in een sloegen, dan zou
het wel goed komen, dat
Jieeft Wiegel zelf g
Brandbrief
Vier jaar later blijkt het hele
maal niet goed gekomen. De
werkloosheid is meer dan
verdubbeld, de overheidsuit
gaven zijn niet teruggedron
gen, het tekort op de begro
ting is toegenomen, alleen de
waarde van de gulden is on
aangetast gebleven, maar dat
is meer te danken aan Neer-
lands opperbankier Zijlstra,
dan aan dit kabinet. Toch
riep oud-minister Andriesen
een dik jaar geleden al dat het
zo niet langer kon. Als er bij
de presentatie van Bestek'81
niet al sprake was van de
noodzaak van zo'n onder
zoek, dan toch zeker wel cp
het moment dat Andriesser
zijn brandbrief schreef.
Het is niet gebeurd en daar kan
maar één reden voor zijn: dit
kabinet zou zelf nooit bij
machte zijn geweest om de
aanbevelingen van zo'n on
derzoek uit te voeren.
Voor die stelling is veel te zeg
gen, als we herinneren hoe
gehavend "Bestek'81" uit de
parlementaire behandeling is
gekomen. Een bezuinigings
operatie die in de schaduw
staat van de nu aangekondig
de plannen. Vier jaar regeren
met Van Agt heeft die duide
lijkheid in elk geval opgele
verd: impopulair beleid is
niet te voeren met een kamer
meerderheid van twee zetels.
Een meerderheid van het Ne
derlandse volk vindt dat.
CDA-fractieleider Lubbers
en de voorzitter van zijn par
tij Bukman zijn het daarmee
ens en de oppositie heeft dat
liteanesmint enveneens. Dat
evert dan meteen een ant-
oord op de vraag wie er
traks moeten regeren,
uitspraak van de premier
at "de kam" nu maar eens
echt door de begrotingen
moet worden gehaald, doet
overigens wat vreemd aan in
het licht van zijn vroegere
uitlatingen dat "de rek" eruit
was en er "geen lucht" meer
ïn de begrotingen zat.
Waarom voeren ministers, poli
tici dus. het onderzoek uit en
niet ambtenaren? Waarom
presenteerde Van Agt het
plan.en niet Van der Stee?
Als Van der Stee het onderzoek
had aangekondigd dan had
het vast en zeker niet zo'n tu
mult veroorzaakt als vorige
week het geval was. En zeker
niet als het dan zou gaan om
een onderzoek van ambtena
ren op financiën. In Neder
land wordt immers nog
steeds een onderscheid ge
maakt tussen deze twee ba
nen. Ambtenaren zijn specia
listen op een bepaald terrein
en nemen de voorbereiding
van het beleid voor hun reke
ning Ze doen hun werk bin
nen de ruimte die de minister
aangeeft. Simpel gesteld: de
minister kiest, de ambtenaar
doet het werk dat uit die keu
ze volgt. Ambtenaren zijn ty
pisch de mensen die zo'n lijst
kunnen opstellen van moge
lijke bezuinigingen.
Nu ministers het onderzoek
gaan uitvoeren is meer dan
alleen de schijn gewekt dat
het niet gaat om losse sugges
ties, maar om het doen van
keuzes. Daar zijn bewindslie
den immers voor ingehuurd.
Ministers hebben wel wat an
ders te doen, dan het formu
leren van losse ideeën over
het te voeren beleid.
Het kabinet wil duidelijk iets
anders. Het wil na dé verkie
zingen terug in het Catshuis
en Van Agt probeert zijn ei
gen falen te verhullen door
bij de kiezer te benadrukken
dat het helemaal niet uit
maakt wie er regeert.
Dat optreden van Van Agt
draagt niet bij tot duidelijk
heid over waar het in de poli
tiek om gaat. Als de kiezer
zijn televisie aanzet en hoort
hoe Lubbers, Wiegel en Ter-
louw zonder uitzondering
verschillende oplossingen
aandragen, wat moet hij dan
met zo'n opmerking van de
minister-president? Wie het
idee lanceert dat allemaal
geen verschil maakt, lokt
geen kiezers naar de stem
bus. Het parlement ontleent
zijn bestaansrecht nog altijd
aan het tegendeel en de mee-
derheid van de politici komt
daar gelukkig graag vooruit.
Logisch is het dan wel dat die
politici de brief niet zomaar
een brief vinden, maar heb
ben deze uitgelegd als een
verkiezingsprogramma. Ge
heel in de visie van Van Agt,
dat het niet uitmaakt wie er
zit, luidt zijn leus dan ook
niet (zoals vier jaar geleden
bij Den Uyl): kies de minis
ter-president. maar "kies
voor bezuiniging".
Blijft de vraag: hoe moet dat
dan met Lubbers en Buk
man. die hebben gepleit voor
een brede coalitie? Een com
binatie van CDA en VVD zal
daar volgens de opiniepeilin
gen ook straks niet op kun
nen bogen.
De oplossing van dat probleem
ligt bij de oppositie. De brief
van Van Agt vraagt om een
reactie en dan niet één van
woede, maar één die het kabi
net bestrijdt met de eigen wa
pens.
Voor zo'n reactie wordt het zo
langzamerhand ook wel tijd
Ruipi drie jaar oppositie tegen
dit kabinet, hebben een zich
durend wijzigende strategie
te zien gegeven. De plannen
van Den Uyl leverden altijd
enkele tienduizenden werk
lozen minder op dan die van
minister Albeda. maar dat Is
dan ook meteen één van de
weinige herkenbare punten
in de aanpak van de socialis
ten geweest.
Over brandende problemen be
staat ook in dat kamp geen
eensluidend oordeel. De so
ciale zekerheid kan in deze
vorm niet gehandhaafd blij
ven, zo wordt toegegeven,
maar hoe te veranderen blijft
duister. Volkshuisvestings
plannen van Marcel van Dam
droegen de sporen van op
portunisme. steunverlening
aan bedrijven, exportbevor
dering, handel met minder
bevriende naties, reorganisa
tie van de gezondheidszorg,
aanpak van topsalarissen, in
komenspolitiek voor vrije be
roepen. het zijn allemaal
knelpunten, waar ook de
PvdA geen duidelijk ant
woord op heeft. Bezuinigen
moet, zo zeggen ze ook daar,
maar hoe en waar? Duidelijk
heid daarover mag. als de
PvdA tenminste nog wil re
geren, niet langer meer uit
blijven.
Dat werk legt niet alleen een
zware ve.-£ it vc idelijkheid
op de schouders van de
PvdA-kamerfraclie. maar
ook op die van de bezoekers
van de komende congressen.
Want om Henk Vredeling te
parafraseren: congressen los
sen de werkloosheid niet op;
maar ze kunnen wel een
handje helpen bij het ontwer
pen van oplossingen.
DEN HAAG (GPD) -
Het jaar 1961 was nog
maar enkele uren oud
toen het bij de traditio
nele jaarwisselingsrel-
len in de Haagse bin
nenstad ernstig uit de
hand liep. Een jonge
man kreeg een houw
van een politiesabel en
overleed even later aan
zijn wonden.
Een hoge politiefunctionaris
vergoelijkte dit met: ,,Ach. 't
was maar een billenprikje".
Daarmee was het zogenaan>
de „sabelincident" een feit.
Woedend en massaal reageer
de de Haagse burgerij op het
cynische commentaar van de
politieman. Kranten stonden
vol ingezonden stuken.
De toch al niet beste verhou
ding tussen politie en pu
bliek was op een absoluut
dieptepunt gekomen. Aan -
toen nóg - inspecteur W. M.
van Andel de taak om daar
iets aan te doen. Hij werd po-
litie-voorlichter de eerste
in het land.
Zijn taak: de kloof tussen de
politie en alle andere mensen
te dichten. Daarbij was het
niet alleen zaak naar buiten
toe het contact makkelijker
te laten verlopen. Ook intern
waren er heel wat weerstan
den te c
„Ik kan u wel zeggen, dat het
zeker in de beginfase geen
gemakkelijke opgave was de
politiemensen voor openheid
te winnen", zegt commissaris
van Andel (bijna 60, en daar
mee pensioengerechtigd), die
tot 1972 de woordvoerder van
de Haagse politie bleef, om
daarna hoofd van de zeden-
en kinderpolitie te worden.
Geen onlogische overstap,
overigens.
/an Andel achtte het namelijk
als politiewoordvoerder zijn
taak om primo de jeugd te be-
Op 1 maart gaat
W. M. van Andel, hoofd va
de zeden- en kinderpolitie i
Den Haag, met pensioen.
De commissaris haalde regel
matig de landelijke pers. Hij
was de eerste full-time poli-
tievoorlichter, richtte het
politiemuseum in Den Haag
op, was ook degene die in de
jaren '60 toen gezag en
jeugd hevig botsten - opviel
door steeds weer een verzoe
nende houding jegens de re
bellerende jongeren in te ne-
Je lost veel problemen op door
naar de jongeren te luisteren
en begrip te tonen, was zijn,
in de tijd van provo, opval
lende credo. En ook nu, ter
wijl steeds somberder gelui
den te horen zijn over de
grote groepen jeugdigen in
de oude binnensteden, blijft
de Haagse politieman opti
mistisch. Een interview.
reiken. Naam maakten de
„open dagen" die hij organi
seerde. Jongeren kregen vol
op de gelegenheid te komen
kijken hoe het er nou op een
politiebureau uitziet.
„De eerste keer kwamen er zo
ongeveer 5000 jongeren. Het
enige wat we daarmee kon
den doen, was ze door de
voordeur naar binnen laten,
om ze door de achterdeur
weer naar buiten te bren
gen", lacht hij.
Het was in de jaren '60 geen si
necure voor een politieman
om de contacten met jonge
ren te onderhouden. De af
breuk van het traditionele ge
zag was volop in gang gezet.
Het was de tijd van de no
zems en hun intellectueler
opvolgers, de provo Het
was de tijd van twee cultu
ren: de traditionele, en de
jeugdcultuur. Tussen beide
bestond een hartstochtelijk
en diep wantrouwen.
Wie nu kranteknipsels uit die
tijd leest, kan zich met recht
verbazen over de starre ma
nier waarop „het gezag" aan
vankelijk op de maatschap
pelijke veranderingen rea
geerde. Van Andel behoorde
evenwel niet tot degenen die
straf en lange lat propageer
den.
Enige uitspraken van de Haag
se politieman uit die tijd:
„Achter elke laakbare hande
ling of houding zit een groot
brok eenzaamheid bij de jon
gelui." „Het is de onzeker
heid die de maatschappij
biedt. Daardoor is er gebrek
aan houvast, zowel bij de jon
geren als bij de ouders.
Symptomen hiervan zijn
weglopen van huis. commu
nes, protest in welke vorm
dan ook."
Kortom: Van Andel pleitte
voor begrip, en dat was des
tijds spraakmakend. Hij aar
zelde ook niet de hand in ei
gen boezem te steken. Nog
enkele citaten uit de jaren
'60: „De mensen zijn vaak
verbaasd te merken dat een
politieman ook een mens is.
Maar dat is ook onze eigen
schuld." En 8 een zeer pro
gressief geluid destijds: „Wij
zijn aan een politiepsycho-
loog toe."
Niet ontkend kan worden dat
de houding van Van Andel
bij de politie in het gehele
land thans vrijwel gemeen
goed is geworden. Er zijn nu
politiepsychologen, er is -
vergeleken met zo'n 15 jaar
geleden - sprake van een be
hoorlijke openheid, veel star
heid is met pensioen gegaan-
Maar heeft dat de verhouding
tussen burgerij en politie nu
echt verbeterd? Is juist niet
nu weer een discussie in gang
gezet over de manier van op
treden van de gezagshandha-
vers? Over de Mobiele Een
heid. de arrestatieteams? Is
er ook niet weer een discus
sie over de openheid bij de
politie? Als we denken aan
die journalisten in bijvoor
beeld Amsterdam, Rotter
dam en Tilburg die werden
gearresteerd omdat ze po
litieacties tegen bezetters en
krakers wilden volgen?
Van Andel: „Dat heb ik ook ge
lezen, dat er journalisten zijn
gearresteerd, en dat hen het
werken onmogelijk is ge
maakt. Dat vind ik princi
pieel onjuist. Het heeft, denk
ik, te maken met de-spanning
waaronder de politiemensen
staaji als ze moeten optreden,
maar het gaat me toch te ver.
Men moet wel openheid en
sportiviteit blijven betrachte-
„Maar in het algemeen geloof
ik niet, dat de verhouding
tussen politie en publiek ver
slechterd is, de afgelopen ja
ren. Integendeel, door de
rayonager^ten en door de de
centralisatie van de recher
chedienst is het contact aan
zienlijk beter geworden."
„Wat de situatie in Amsterdam
betreft: het is moeilijk daar
over te oordelen. Geweldsuit
barstingen op dergelijke
schaal kennen we in Den
Haag niet. Het is natuurlijk
wel duidelijk dat de reacties
wederzijds, steeds scherper
worden. Die verslechtering is
in het nadeel van beide partij-
U heeft zich in het verleden
erg idealistisch uitgelaten
over jongeren die in botsing
met het gezag kwamen. Als
we maar naar ze luisteren en
begrip tonen, komen we er
wel uit was uw uitgangspunt
Vindt u dit idealisme nu nog
terecht?
„Ja, ik vind dat die uitspraken
nog steeds gelden. Zeker, er
is sprake van voortdurende
escalatie bij het toepassen
van geweld. Als ik lees dat er
na de ontruiming van een ge
bouw in Amsterdam voor een
half miljoen gulden schade
aan banken is toegebracht,
dan vraag ik me toch ook wel
af waar dat heen moet Niet
temin geloof ik dat veel jon
geren zich zo gedragen door
het uitzichtloze van de maat
schappij."
„Ik weiger te geloven dat men
sen echt slecht zijn. Iedereen
heeft positieve kanten. Je
moet bij dit geweld van jon
geren naar oorzaken zoeken.
Een werkloze vader van 45
jaar vormt een maatschappe
lijk probleem. Maar een
werkloze van 17 jaar is even
erg, zo niet erger. Daar zou
vat
open
moeten staan. Dat kost dan
wel veel tijd, veel geld. en
veel werk."
Maar je ziet juist dat bij de
huidige economische terug
gang de sociale begeleiding
en hulpverlening als eerste
wordt teruggedraaid. En aan
de andere kant zie je dat de
genen die tot geweld over
gaan steeds jonger worden.
Je ziet jongens van 12 jaar
stenen gooien Wordt u daar
niet een beetje somber van-
worden steeds jonger. Ook
steeds jonger worden de he-
roineprostituees. Daar zitten
ook meisjes van 12. 13 jaar
tussen. Maar: hoe jonger je
begint met begeleiding, hoe
groter de kans op succes.
Daarbij moet je dan wel dur
ven experimenteren.n
„Ik ben er bijvoorbeeld voor
stander van om bij de hulp
verlening van deze zeer jeug
digen de ouders heel sterk te
betrekken. Zeker, ik weet
ook wel dat zoiets geld kost.
en dat het tegelijkertijd niet
goed gaat met de economie,
maar dan moet men deze
hulp aan jeugdige ontspoor
den als prioriteit duiven stel
len. Ik vind dat de zaak dat
waard is."
Hieruit blijkt dus weer uw
geloof in begeleiding. Een
Newyorkse psychiater die ja
ren onder a-socialen in de
Bronx heeft gewerkt, heeft
onlangs gezegd dat hij er niet
meer in gelooft. Volgens hem
is er een generatie „stadswil-
den" ontstaan van mensen,
vooral jongeren, die niet
meer te bereiken zijn.
„In de eerste plaats ben ik een
tegenstander van de term a-
socialen. Dat suggereert dat
er niets meer aan te doen is.
Dan schrijf je iemand af. Lie
ver zou ik spreken van zwak-
socialen. Ik kan me met mijn
Verstand wel voorstellen dat
je het over „stadswilden"
hebt. Myn hart geeft me dan
toch nog in: daar leg ik mij
niet bij neer. Aan iedereen
zitten goede kanten Daar
moet je van blijven uitgaan-
U bent dus niet tot sombere uit
spraken te verleiden
„O jawel. Waar ik somber van
raak, is dat er bij steeds meer
mensen de neiging bestaat
randgroepen maar af te
schrijven. Bij lezingen merk
ik bijvoorbeeld vaak - en
verrassend genoeg vooral
nogal eens onder vrouwen
dat men geen andere oplos
sing voor de moeilijkheden
in de binnensteden ziet dan:
keihard optreden
„Als ik dan zeg niet in geweld
te geloven, verwijt men mij
dat ik geen oplossing geef.
Dan zeg ik altijd: dat hoef ik
ook niet te doen. Dat moet u
zelf doen".
HENK DAM
