wakker van
die shows
van Aad en Sonia..."
Ad Langebent en de opkomst van de 'talkshows'
SB3EEB
"Jacht
op hoge
kijk
cijfers,
daar
voel
ik niet
voor"
ZATERDAG 21 FEBRUARI 1981
PAGINA 27
¥®fe§tfs
EkSfftf IP©©IUIW
I@slhi©[?5©§
lu®fini©fe)i?tefë
HILVERSUM - Kei
hard, lastig, een zeur
piet. Het zijn enkele
kwalificaties die Ad
Langebent naar het
hoofd geslingerd heeft
gekregen sinds hij bij
Brandpunt, de tv-ac-
tualiteitenrubriek van
de KRO, als eindredac
teur de scepter zwaait.
De 47—jarige Lange
bent, nu al ruim vijftien
jaar aan Brandpunt
verbonden, kan er zich
niet al te druk over ma
ken al gaan sommige
aantijgingen (zoals on
langs gedaan door een
columnist van een och
tendblad die hem fas
cistoïde trekjes toe
dichtte) hem duidelijk
te ver.
"Ik ben geen gemakkelijke jon
gen maar dit kan toch niet",
vindt Langebent. "Ik weet
ook best dat ik bij m'n mede
werkers af en toe ergernis op
roep maar dat hoort nou een
maal bij het vak van eindre
dacteur. Tenminste zoals ik
dat zie. Ik ben heel precies, ik
houd met van uitglijers. Dat
is ook niet nodig. Alles moet
heel nauwkeurig en tot in
den treure worden nagegaan.
Begrijp wel. zo'n programma
is elke week weer een beval
ling. Als eindredacteur wil je
het proces stap voor stap bij
houden, steeds weten hoe de
produktie er voor staat. Ik
probeer constant bereikbaar
te zijn, ook 's avonds zodat de
mensen kunnen bellen als ze
bijvoorbeeld zijn vastgelopen
met een reportage. Als eind
redacteur ben je eigenlijk een
moderne manager: zaken stu
ren, begeleiden en nauwlet
tend in de gaten houden. Als
men dat lastig wil noemen,
prima, maar degenen die dat
van mij zeggen voegen er
meestal gelijk aan toe dat ik
wel weet waar ik het over
heb. Nou, daar gaat het toch
om. Je werk goed doen.
Nauwkeurig zijn. Ik ben wel
eens getypeerd als iemand
die drie keer per week op het
gemeentehuis de juistheid
van z'r geboortedatum na
gaat".
Langebem "acht. Die typering
bevalt hem wel. Het is nou
eenmaal zijn manier van
werken, al vijftien jaar lang,
en hij is zeker niet van plan
die werkwijze te veranderen.
Vijftien jaar het inmiddels
meer dan vertrouwde gezicht
van Langebent op de buis,
vijftien jaren ook waarin de
'verpakking' van de actuali
teitenrubrieken nauwelijks is
gewijzigd: aankondiging,
filmpje, aankondiging, film
pje enz. Het gesprek gaat
over die starre presentatie en
de opkomst van de zoge
naamde talk—shows zoals de
Alles—is-anders—show van
Aad van den Heuvel, Sonja's
Goed Nieuws show en
Schrikdraad van Hans Sleeu-
wenhoek. programma's
waarin de actualiteit op een
luchtige manier wordt opge
diend.
Oppervlakkig
Heeft het ééen te maken met
het ander? Langebent gelooft
er niets van. Suggesties in die
richting worden door hem
minzaam maar beslist afge
wimpeld. "Die talk-shows,
ik lig er echt niet wakker van.
Ik beschouw ze niet als con
currentie voor de actualiteiten
rubrieken. Heb je in die
talk-shows wel eens een
filmreportage of een kritisch
interview gezien? Nee toch
zeker, die komen daar niet
aan bod. Met alle waardering
voor Aad en Sonja, maar ze
maken geen interview, ze lei
den een discussie. Het is alle
maal wat oppervlakkiger dan
wij doen. Het echte ïnterview-
werk zie je in de actuali
teiten-rubrieken. Ach, ik wil
me niet afzetten tegen die talk
shows. maar in hun huidi
ge opzet zijn het geen concur
renten voor ons. Ze zijn hoog
stens een stuk aanvulling.
Grote en moeilijke onderwer
pen waar je over moet naden
ken, die doen Aad en Sonja
niet. Er zijn natuurlijk wel
eens raakvlakken, een enkele
keer wil men wel eens dezelf
de onderwerpen aanpakken
maar dat komt sporadisch
voor. Nee, innig contact met
de programmamakers van de
talk-shows hebben we niet.
Dat is ook niet nodig. Als we
al eens met dezelfde dingen
bezig zijn dan gaan de actua
liteiten-rubrieken voor".
Dringt zich de vraag op waar
om Langebent en zijn mede
werkers dan zo nodig een
programma als Brandpunt-
Thuis in elkaar moeten
draaien. Immers, in Brand-
punt-Thuis wordt met hulp
van in de studio aanwezig pu--
bliek dat bij de uitzending
wordt betrokken, nou juist
een talk-chow sfeertje nage
bootst.
Verongelijkt
De vraag maakt bij Langebent
een antwoord op enigszins
Kijkcijfers zijn heilig in Hilversum. Althans, dat is de in
druk die de buitenwacht heeft van de cijfers die met grote
regelmaat door de Dienst Kijk- en Luisteronderzoek van
de NOS worden geproduceerd. Programma's met een la
ge kijkdichtheid en/of een lage waardering zijn dikwijls
geen lang leven beschoren hoewel meestal bij beëindiging
van een programma niet de slechte kijkcijfers als reden
worden aangevoerd.
Langebent zegt dat de waarde van de kijkcijfers zwaar wordt overschat
al geeft hij toe dat er elke keer toch weer met een zekere spanning naar
wordt uitgekeken. "Maar als een uitzending slecht wordt gewaardeerd
dan hoeft het nog niet per se een slechte uitzending te zijn geweest Die
cijfers zijn niet meer dan een aanwijzing. Bij de beoordeling of een
programma goed of slecht is geweest spelen ook andere zaken een rol
zoals je eigen journalistieke gewetende mening van collega 's, de brie
ven van kijkers. Ik zit altijd met de vraag: wat moet ik met die cijfers.
Het probleem is dat je nooit precies de reden achter een waardering
weet. Neem bijvoorbeeld het wekelijkse interview met Van Agt. Dat kan
een heel flitsend interview zijn waarbij pientere vragen worden gesteld.
Toch zal zo'n programma slecht worden gewaardeerd door mensen die
Van Agt mogen maar de interviewer brutaal vinden. Ook zullen waar
schijnlijk de mensen die Van Agt niet mogen het interview slecht beoor
delen. Ik bedoel maar: wat moet ik dan met waarderingscijfers.
Ook kijkdichtheidscijfers zijn betrekkelijk. Het hangt er maar vanaf op
welke avonden je zit en welke programma's er op het andere net zijn.
Het programma met de grootste kijkdichtheid is toch niet automatisch
het beste. Alsof de grootste krant van Nederland de beste zou zijn".
Overigens informeert Langebent na z'n gloedvol betoog vol interesse naar
de door de interviewer opgeduikelde kijkcijfers ran de actualiteiten
rubrieken. Die cijfers, verstrekt door de NOS. hebben betrekking op de
eerste negen maanden van 1980 en leveren het volgende lijstje op
WAARDERING:
AVRO's Televizier 7,05
TROS Aktua 6.99
Hier en Nu NCRV 6.99
Achter het Nieuws VARA 6,94
Brandpunt KRO 6,88
KIJKDICHTHEID 1kijkdichtheid staat voor 115.000 dersonen van 12
jaar en ouder):
TROS Aktua 19,2
Brandpunt KRO 18,5
AVRO's Televizier 16,2
Hier en Nu NCRV 11,6
Achter het Nieuws VARA 8.5
Langebent over de lage waardering van de Brandpunt-programma's:
"We hebben vorig seizoen nogal veel kerkelijk nieuws gebracht. Daar
druk je je cijfer mee. Maar ik vind toch dat we dergelijk nieuws moeten
geven. Het hoort er ook bij. En een jacht op hoge cijfers, nee, daar voel ik
niets voor".
aangelegd. Als er fabrieken
nodig waren dan werden ze
gebouwd. En in de actualitei
ten—rubrieken werden er vrij
gemakkelijk oplossingen
aangedragen. Tegenwoordig,
nu de mensen beseffen dat de
bomen niet meer tot in de he
mel groeien, zijn ook de ac
tualiteiten-rubrieken voor
zichtiger geworden met het
aandragen van co'ossingen.
Te t je'. :m geloofwaardig
/oer de k jker te zijn, er nu
oijzeggen wat net kost. Wat
dat betreft zijn de actualitei
ten—rubrieken ook een spie
gel van hun tijd".
Langebent bespeurt trouwens
nog een wijziging in de opzet
van de rubrieken. "Vroeger
werden er veel onderwerpen
in korte tijd behandeld. Dat
was eigenlijk een merkwaar
dige imitatie van het jour
naal. Daar zijn we van afge
stapt. Die werkwijze riep
meer vragen op dan dat er er
gens een antwoord op werd
gegeven. Dat deed ook geen
goed aan het gezag van de ru
brieken. Nu trekken we wat
meer tijd uit per onderwerp".
Werkgroep
Overigens zitten niet alle actua
liteiten-rubrieken op die
noemer. De 'snelle jongens'
van TROS-Aktua werken
niet zelden in nog geen drie
kwartier vijf zes onderwer
pen af. Praten of discussiëren
over eikaars programma—op
zet doen de actualiteiten--
medewerkers volgens Lange
bent niet of nauwelijks. Wel
hebben alle omroepen een
vertegenwoordiger in de
Werkgroep Actualiteiten, die
onder voorzitterschap van
Langebent ëén keer in de
drie weken bijeenkomt.
In die werkgroep worden af
spraken gemaakt om, zoals
Langebent het uitdrukt, "niet-
noodzakehjkc kosten te
voorkomen". Aan de orde ko
men onder meer:
buitenlandse aanbiedingen
("Iedereen moet de kans krij
gen die aanbiedingen te be
kijken");
het zogenaamde claimsys
teem ("Als de één ergens mee
bezig is moet de ander daar
vanaf blijven tenzij zich plot
seling een nieuwsfeit voor
doet- Besproken wordt hoe
het met de claims staat, je
krijgt niet de kans om in te
slapen");
bouw en inrichting van nieu
we actualiteitenstudio's aan
het eind van de jaren tachtig;
gezamenlijke uitzendingen,
bijvoorbeeld b(j verkiezin
gen.
Langebent 'Samenwerking is
echt noodzakelijk want het
kost anders allemaal zoveel.
Overigens v rd ik het huidige
bestel niet zo slecht. Het is op
vryheid gebouwd. Elke om
roep zoekt naar programma's
die de eigen identiteit ver
sterken. die binnen het eigen
karakter vallen. Dat vind je
ook terug in de actualiteiten
rubrieken Rubrieken die
zullen blijven bestaan want
ik durf rustig te beweren dut
er altijd publiek voor die pro
gramma's zal zijn. Er is en
blijft een markt voor En die
talk-shows, ach, misschien
is het maar een tijdelijk ver
schijnsel. Wij hebben er in
elk geval geen last van".
verongelijkte toon los. "Ja,
luister nou eens goed. Het is
maar een experiment. We
doen het vier keer op die ma
nier en dan gaan we nog eens
goed bekijken of we er mee
doorgaan. Wat me vaak irri
teert zijn die vooroordelen bij
de buitenwacht. Aan de ene
kant hoor je dan: gooi die ou
de mannen er nu maar uit, er
zijn nieuwe impulsen nodig.
Aan de andere kant: als je
dan wat nieuws probeert dan
krijg je ook weer kritiek. De
mensen moesten eens weten
hoe moeilijk het is om een
goed actualiteitenprogram
ma te maken. Daar komt voor
Brandpunt nog bij dat we
met een erg jonge, onervaren
ploeg zitten Wc zitten in een
opbouwfase".
Eén van de nieuwe gezichten in
het verjongde Brandpunt
team is Monique Moritz, een
presentatrice die niet in de
laatste plaats opvalt door
haar uiterlijke verschijning
en Vlaamse accent. Voor rod
delrubrieken aanleiding te
veronderstellen dat zij is aan
genomen om de kijkcijfers
van Brandpunt op te krik
ken. Langebent kan er harte
lijk om lachen. "Tjongejonge,
er wordt af en toe heel wat
onzin uitgekraamd. Zo'n ver
onderstelling is toch flauwe
kul. Eigenlijk ook wat beledi
gend voor de kijkers. Ik ga er
in elk geval van uit dat het de
kijker in de eerste plaats om
de informatie gaat De pre
sentatie is weliswaar niet on
belangrijk maar het gaat om
de inhoud van het program-
Als ik mensen aanneem, en ik
heb er in de loop der jaren
heel wat aangenomen, dan let
ik scherp op twee dingen:
journalistieke achtergrond
en omroepervaring. Ervaring
bij een krant, dus journalis
tieke achtergrond, dat vind ik
iets onmisbaars. Weten hoe je
een brandje moet verslaan,
het is de basis. Ik kom zelf bij
een krant vandaan en ik heb
er tot op de dag van vandaag
nog plezier van.
En wat betreft die ervaring in
het Gooi De omroepwereld
zit ontzettend ingewikkeld in
elkaar. Voordat je je weg in
dat oerwoud weet, daar gaat
veel tijd mee heen. Daarom
vind ik kennis van dat we
reldje ook belangrijk".
Gezag
Ervaring en kennis waar Lan
gebent zelf uiteraard zo lang
zamerhand in ruime mate
over beschikt. Een langdurig
verblijf in het Gooise wereld
je vindt hij noodzakelijk om
een vertrouwens— en gezags
relatie met de kijker op te
kunnen bouwen. "Gezag
bouw je in jaren op. Ik be
strijd dat er geen gezagheb
bende figuren meer op de
buis zouden verschijnen. Het
is natuurlijk niet meer zo dat
de mensen zonder meer aan
nemen wat een aantal keuri
ge heren komt vertellen. De
periode van het kritiekloos
consumeren is voorbij. Dat is
alleen maar gezond. Maar ik
versta onder gezag dat men
interesse heeft voor je me
ning zonder dat dat onmid
dellijk als een godsoordeel
wordt beschouwd. Dat maakt
het er misschien niet eenvou
diger op, het is wel beter.
In dat opzicht is er een groot
verschil tussen de huidige
tv-kijker en de kijker uit de
beginjaren van de televisie.
Destijds had je maar één net.
het beeld was zwart/wit en al
les wat je bracht was nieuws.
De mensen kregen voor het
eerst alle ellende uit het bui
tenland te zien. Je moest er
wel op uittrekken, maar je
had geen concurrentie, mede
door dat ene net Tegenwoor
dig staan actualiteiten—ru
brieken altijd tegenover amu
sementsprogramma's. Bij
veel kijkers is er een hang
naar ontspanning. Ze komen
van hun werk, hebben pro
blemen gehad. Ik kan me wel
voorstellen dat ze dan niet in
de eerste plaats informatie
tot zich willen nemen. Het
aantal mensen dat wel de
moeite neemt om naar actua
liteiten te kijken, ach. ik vind
het nog een heel bemoedi
gend percentage.
Appels en peren
Je moet de situatie van nu niet
meer vergelijken met vroe
ger. Dat is een vergelijking
tussen appels en peren De
instelling van de tv-kijker is
veranderd, hij is kritischer
geworden, de actualiteiten—-
rubrieken zijn ook veran
derd. Misschien dan niet zo
zeer qua uiterlijke vorm maar
wel qua toon van presente
ren. In de zestiger jaren had
den de presentatoren iets
over zich van zo is het. Ze
waren overtuigd van hun ge
lijk, het vingertje werd soms
geheven, het was allemaal
wat betweterig. In die jaren
kon ook alles. Als er wegen
nodig waren dan werden ze
Het gezicht van de actualiteitenrubrieken op
de televisie is in de loop der jaren nauwelijks
gewijzigd: aankondiging, filmpje, aankondi
ging, filmpje, enz. Misschien is mede door die
starre formule de laatste jaren een ander type
actualiteitenprogramma opgekomen, de zoge
naamde talk-shows waarin het nieuws op ta
melijk luchtige wijze wordt gepresenteerd.
Voorbeelden hiervan zijn Sonja's Goede
Nieuws Show en de Alles is Anders Show van
Aad van den Heuvel.
Ad Langebent, eindredacteur van KRO's
Brandpunt, ziet in de talkshows geen concur
renten voor de actualiteitenrubrieken.
"Een kritisch interview of een uitgebreide re
portage zie je niet bij Aad en Sonja", zegt Lan
gebent die denkt dat er voor rubrieken als
Brandpunt altijd een publiek zal zijn.
De prijs die Brandpunt onlangs won op het te
levisiefestival van Monte Carlo (voor een re
portage over El Salvador) is in elk geval een
stevig steuntje in de rug van Langebent en de
genen die de actualiteitenrubrieken voor
onverslijtbaar beschouwen.
