Ook échte dagboek Anne Frank
zal niet alles onthullen
RDAG 21 FEBRUARI 1981
5 3
N
qiJUfr «"J-
fa* u
/h&l
M
jjU
ll^Axvdyi,4*
AujJ
*u<
»*f lus-i&it-
$2 --€fa
A
JUfcf* 7/4
r+tti iU mlm -htf-
■bjt/C&tCu
ytuno ifawjUh
maJjL &l f-rt
t 'Pj-rmA. A
*tf{X't jtudfar.
i bladzijde uit het dagboek van Anne Frank
De geruchtenstroom ebt eindelijk weg. Het authentieke dagboek
van Anne Frank het joodse meisje van Duitse afkomst, is bo
ven water. En wat nog veel belangrijker is. wordt gepubliceerd.
Jaren is er geroepen, dat 'Het Achterhuis', het boek over het
leven van Anne Frank in de oorlogsjaren, dat in 1947 verscheen,
niet volledig was. Er ontbraken fragmenten, zo meenden vele
lezers.
Zij hebben het gelijk aan hun kant gekregen. Want zeker veertig
procent van het échte dagboek is nooit in de publiciteit geko
men. Zoals de passages over sexualiteit, haar vriendinnen en de
verhouding van Anne en haar stiefmoeder. Geschrapt door
haar vader.
Ook nü nog worden deze regels angstvallig geheim gehouden.
Eerst komt er overleg met het Anne-Frankfonds in Basel. Wat
wél en niét kan. Pas daarna gaat het Rijksinstituut voor Oor
logsdocumentatie (RIOD) in Amsterdam, waar aan het dag
boek is geschonken, tot publicatie over. Drs. A.H. Paape, direc
teur van het instituut, verwacht dat in de loop van het volgend
jaar een (wetenschappelijk) boekwerk tegemoet kan worden
gezien. Een exemplaar, verzekerde hij. dat behoorlijk prijzig zal
zijn.
Of er ook een populaire uitgave zal komen, kon de directeur van
het instituut niet zeggen. Omdat dit geen zaak is van het RIOD.
maar van de nabestaanden. Hij gelooft echter, dat men hiertoe
wél zal besluiten.
Drs. Paape vertelt hier onder over de waarde van het document,
dat het RIOD al in november tot zijn beschikking had; over het
waarom er nog zo geheimzinnig moet worden gedaan over de
nog niet gepubliceerde inhoud van het dagboek en de vele reac
ties van media over de hele wereld.
r haar grootmoeder schrijft.
Door
Jan Westerlaken
RIOD-directeur Paape - Geen andere Anne in echte aagooeK -
ISTERDAM - Het kope-
fcn slotje van het poëzie-
|bum is kapot. De geruite
nslag, waarin het rood(
Jrerheerst, is nog gaaf.
Ivenals de inhoud van het
'agboek. Met fotootjes
an Anne en haar vader
)tto. Hier en daar is er een
rief in geplakt met enke-
opmerkingen. Zelfs een
eboortekaartje, dat het
-")odse meisje op hsar on-
gwerduikadres kreeg heeft
^n plaatsje in het dag
boek gekregen.
l/»deren in het échte dagb )ek van
\ine Frank wordt niet toege-
taan. Alleen wal onbeduidende
n chrijfseltjes mogen worden ge-
>or- >Zen. De 'omstreden' passages
n. ver het sexuele leven van het
1 Haaodse meisje en haar vriendin
aar en en de niet al te beste relatie
üt haar moeder blijven geheim,
m te voorkomen dat er leed en
chade wordt berokkend", legt
rs. A.H.' Paape, directeur van
iet Rijksinstituut voor Oorlogs-
ocumentatie (RIOD) in Amster-
,am uit. "Eerst gaan we overleg-
en met het Anne-Frankfonds.
ver*öor die tijd komen er beslist
;één publicaties. Als ik wat vrij
ou geven, lijkt het er net op of ik
oorr iets wil doordrukken. Dé
ig raag waarmee we ons bezighou-
kimlen is: in hoeverre mag je dingen
ezig»ekendmaken over. mensen ter-
vijl het leed groter zou kunnen
ijn dan het wetenschappelijk
yer.tut."
lr' egvallen
ape denkt dat het dagboek van
Vnne zeker niet integraal zal ver-
;chijnen. De RIOD-directeur
en 'erwacht dat er hier en daar heus
vel enkele passages zullen weg-
rallen. "Maar elk woordje dat
rerdwijnt, zal worden verant-
^^yoord", voegt hij er onmiddel
lijk aan toe. "Ik voqI er niks voor
>m vijf woorden weg te laten en
laarover niet te reppen. Nee, ik
-teloof dat dit geen afbreuk zal
ioen aan de publicatie. We moe
ien nu eenmaal rekening houden
(net menselijkheid, piëteit en
o."
ch weer een aftreksel van de
kerkelijkheidPaape: "Dat
het wél zijn als wij niet dui-
lelijk aangeven het waarom. De
die nog in leven zijn en
het dagboek worden ge-
loemd, zullen wij eerst benade-
of zij er geen bezwaar tegen
lebben dat er wat over hen
vordt geschreven. Ik moet dat
vel doen. Stel je voor dat zo n
rrouw een jaloerse man heeft.
Dan roep je ontzettend veel emo-
op."
genlijk had het RIOD het dag
Doek nu nog niet in de publiciteit
willen brengen. Maar het lekte
uit. Over het waarom zegt drs.
Paape: "Er spelen nog wat onze
kerheden. Zoals de vraag of het
wel compleet zal worden uitge-
n. Ik kan daar nog steeds
concreet over zijn. Wat ik
wel weet is, dat het Anne-Frank
fonds er nauwelijks andere ger
dachten op na houdt dan ik...
•ubbele taak
irecteur Paape ziet voor het
RIOD een dubbele taak nu het
échte dagboek in zijn bezit is: al
lereerst een wetenschappelijke,
omdat de tekst van Anne Frank
heel belangrijk is geworden in
het beeld van deTweedé-Wereld-
ooriog. En in de tweede plaats:
de echtheid van het al gepubli-
ceeide 'dagboek' is al vele jaren
in twijfel getrokken.
AvvrcM"' OCl y t ,iZU j
flJWl, j 4***» U, f
(zel^e «lat»:.)
t nte.J
V;
A -
Mm,
f. Wl
UkvtvHj* iv dp M°'J
d.rie Uoclc >Of
5. ÜftWL* ll („t-eUV^Vftk
'K -éc ie
w\« CO- \!0or VlJOv, tJy.,, u
WA t A Av-S We.€.V*k. 3
I**'-)
bikt Lp Aa t»«
B
%s... 1 j» -iw-jj
t lis VAoett. (i'VwSj
Alleen onomstreden passages u.-
het dagboek mochten worden gefo
tografeerd zoals haar lijst van 12
schoonheden en een brief van haar
vader Otlo Frank.
Paape: "Herhaaldelijk is er gezegd,
dat het dagboek vals was. En dat
het valse verhaal is gebruikt als
een 'sprookje' om té kunnen zeg
gen dat er zes miljoen joden wer
den omgebracht. Ik weet het.
zo n gedachte is niet één. twee,
drie te genezen. Aan die twijfels
willen wij nu een einde gaan ma
ken."
Voor het zover is. moet het RIOD
'een hels karwei' opknappen.
Het échte dagboek is de derde
versie die op tafelMigt. "We moe
ten proberen aan te geven hoe de
verschillen tot stand zijn geko
men. Daar zullen onder andere
grafologen aan te pas moeten ko
men en er zullen expertises moe
ten worden gedaan. Het lukt
daarom niet eerder dan het boek
in de tweede helft van het vol
gend jaar uit te brengen."
Het originele manuscript kwam ei
genlijk heel simpel in handen
van het instituut. De vader van
Anne, Otto Frank, bepaalde in
'zijn testament dat het dagboek'
naar het RIOD ging. Vorig jaar
stierf hij. Het werd november
toen het 'poëzie album' in Am
sterdam arriveerde
Lezen
Drs. Paape is er niet verlegen mee.
Hij heeft nog geen kans gezien
het hele dagboek te lezen. Ande
re zaken hadden voorrang De
geschreven tekst is wél uitgetikt.
Over wat de RIOD-directeur in
middels heeft gelezen, zegt hij:
"Ik ben het er helemaal mee
eens, dat Otto die passages over
sex en Annes moeder heeft ge
schrapt. Voor die tijd kon dat ge
woon niet. Een meisje uit een net
gezin dacht niet aan sex, sprak er
niet over, laat staan dat er wat
over werd geschreven. Nee, dat
kon gewoon niet. Dan had je een
enorm schandaal."
De aantijgingen aan het adres van
haar moeder. Zijn die ernstig?
"Ach, welnee", bagatelliseert
Paape. "Het zijn wat onvriende
lijke uitlatingen. Maar denk niet
dat ze opzienbarend zijn. In deze
tijd zou je er niet eens voor blo
zen. Alle opvattingen zijn toch
veranderd? Neem nou eens een
deftige, Haagse, familie, daar bo
tert het ook wel eens niet. Ja, in
die veertiger jaren, moest het ge
zin voor de buitenwereld netjes
overkomén...."
Het instituut wil 'alles', behalve dat
het boek schandaaltjes uitlokt.
Hoe komt Anne Frank in het
échte dagboek op Paape over?
"Als een vollediger meisje", zegt
hij. "Maar zeker geen andere An
ne", voegt hij er direct aan toe.
"Geen kwaadaardig meisje. Wat
ik me wél realiseer is,dat ze in
één jaar op dat Amsterdamse on
derduikadres, geestelijk enorm
is gegroeid. Een ander zcru in
zo'n situatie misschien instorten,
maar zij bepaald niet", meent de
RIOD-directeur.
Reconstructie
Het instituut gaat nu proberen de
hele geschiedenis te reconstrue
ren. Iets dat ongetwijfeld de no
dige problemen zal opleveren
"Omdat veel van de mensen die
in het dagboek worden ge
noemd. niet meer leven. Ja. dat
zijn mensen die het boek al in
handen hadden vóór het werd
gepubliceerd. We proberen hen
eerst op te sporen. Dat was ons
begin. We konden niet eerst gaan
lezen. Dan zijn we zeker negen
maanden verder. In die tijd kan
er veel gebeuren. Stel je voor dat
er een paar mensen overlijden
die je voor het onderzoek nodig
hebt. Heb je toch slapeloze
nachten?"
De groep naar wie het instituut
speurt, is niet zo erg groot. Te
leurstellingen heeft het al moe
ten verwerken. Paape: "Of er
kwam niet uit wat we hadden
verwacht, of de mensen wisten
eenvoudig niet meer wat zich
vijfendertig jaar geleden precies
had afgespeeld. Een hiaat, inder
daad. We houden er rekening
mee. dat de puzzel niet volledig
kan worden afgemaakt. Ik moet
er aan toevoegen, dat wij nog
met enige zeer belangrijke men
sen moeten gaan praten."
Met z'n drieen zijn ze op het RIOD
aan het karwei begonnen. Een
van de medewerkers heeft het
dagboek zo goed als van voren
naar achteren gelezen. Zijn er al
conclusies te trekken? "Nee. nee.
nee", roept Paape uit. "We heb
ben wél een idee. Maar dat zegt
zo weinig."
Waarde
Welke waarde heeft het bestaande
boek nog als er straks een nieuwe
visie verschijnt?
Paape: "Dezelfde als 33 jaar jaar
lang. Het boek heeft Anne Frank
als een herkenbaar symbool van
de jodenvervolging gemaakt. Ik
ga er wél vanuit, dat wanneer on
ze publicatie er ligt, die er anders
uit zal zien dan het boek dat er
Wat moet dan worden gezien als
hét dagboek
"De niet complete versies samen
Met het brengen van een betaal
baar boekje op de markt zullen
wij ons echter niet bezighouden
Is een zaak varr het Anne-Frank
fonds Het zal er wel komen,
denk ik In de plaats van wat er
nu te koop is. Vooral voor die
ons boek te duur zul
len vinden. Want dat gaat zeker
meer dan twintig gulden kos
ten". voegt drs. Paape er lachend
aan toe.
Met de schriftelijke reacties valt
het tot nog toe wel mee. Het
RIOD heelt in totaal negen brie
ven ontvangen. Maar de belang
stelling van de media uit de hele
werjjd was 'overstelpend'. "Wat
me in die anderhalve week is
overkomen, te gek. Natuurlijk,
wij begrepen best dat ons wat te
wachten stond. Dit was overvloe
dig. Hadden we absoluut niet
verwacht. Er was rekening ge
houden met een vrij grote inte
resse We zijn gewoon overval
len."
Een andere waarde van het manus
cript, is de financiële. Is die in
geld uit te drukken?
"Nee', denkt Paape, "voor nie
mand. Voor een verwoede verza
melaar misschien wel. Het loute
re bezit geeft je nog geen recht
op publicatie. Elk bedrag dat je
noemt is fancy. Ja. de historische
waarde is bijzonder groot. We
zijn dan ook erg zuinig op het
dagboek Het ligt in een bank
kluis en komt er slechts zelden
uit. De tekst is uitgetikt, dus...
llier bewaren in het gebouw van
het RIOD. dat doen we niet. Om
dat bekend is hoe het boekje er
uit ziet. Als je lang zoekt is het op
de duur wel te vinden
De allereerste keer dat drs. Paape
het échte dagboek in handen
kreeg deed hem toch wel wat
"Toen Otto (de vader van Anne)
was overleden, dachten we zeker
een paar keer per week wanneer
komt het nu eens. Voor het
RIOD is het heus een erg belang
rijk document. Je kunt er niet
omheen: daarvoor moet we Otto
bijzonder dankbaar zyn Het
dagboek geeft een aanvullig op
de hele geschiedenis van de
Tweede- Vereldoorlog. Die kun
je nu in zijn volledigheid laten
zien én publiceren. Een ander
beeld werpt het niet op de serie
boeken over de oorlog van pro
fessor De Jong. De geschiedenis
van de familie Frank is een sym
bool geworden die afweek van
duizenden andere
Een nieuwtje is drs Paape met zyn
instituut nog op het spoor geko
men. Het naschrift over de jo
denvervolging in het bock 'Het
Achterhuis', is niét van de hand
van vader Otto zoals tot voor kort
steeds werd aangenomen. Van
wie dan wel. wil de directeur
i vooralsnog niet kwijt.
"Een man of drie komen daarvoor
in aanmerking", licht hij geheim
zinnig toe. "Nederlanders. Ze
zijn niet allemaal meer in leven."
Meer wil Paape niet zeggen. Waar
mee hij opnieuw een vraagteken
toevoegt aan de al zoveel be
staande
