Strijd
om de
kiezer
|s aj
volop
aan de
gang
campagnemakers
die zich bij haar ge
boorte als eerste po
litieke partij geheel
door een reclamebu
reau liet afficheren.
Verrast door het suc
ces van die aanpak,
liet de CHU zich en
kele jaren later ver
leiden tot een stunt
die zwaar opbrak:
lijsttrekker Udink
met een pruikje op de
Dam. Slechts hoon
was zijn deel en
stemmenverlies het
gevolg. Daarna werd
het weer rustig. Een
vlammend betoog in
een rokerige zaal
bleek zo slecht nog
niet.
Hoe gezapig worden
de komende verkie
zingen, nu het com
petitie-element Van
Agt versus Den Uyl
ook nog goeddeels
lijkt te ontbreken?
Hoe bereiden de par
tijen zich voor? En
wat mag het alle
maal kosten? Een
rondgang langs de
mensen die al een
natte rug hebben als
de eerste politici
straks het spreekge
stoelte beklimmen.
Een vluchtige reken
som leert dat ze geza
menlijk een pot van
ruwweg zo'n zeven
miljoen hebben te
verteren:
"Joop wordt lijsttrekker, wat
dacht je wat...".
Aan het werk
Weliswaar niet gehinderd door
kernwapen-dissidenten, kent
de VVD zo haar eigen beper
kingen tijdens de komende
verkiezingscampagne. De
slogan "puin ruimen" ligt dit
maal wat gevoelig, en even
min kan er worden terugge
blikt op een succesvol kabi
netsbeleid. Uit een brain
storm werd dus "Samen aan
het werk" geboren.
De Wassenaarse campagnelei
der Gerlof Boosman noemt
het een fantastische vondst
en gniffelt een beetje als we
hem voorhouden dat ge
noemde leuze sterk verwant
is aan die van het CDA. Hij
past als het ware als een bat
terij in een zaklantaarn. Anti
ciperen op een hernieuwde
Nog even en het ver
kiezingscircus barst
weer los. De gebrui
kelijke poespas daar
omheen is in dit land
nooit zo uitbundig
geweest. Het verle
den was wat dat be
treft nog boeiender
dan het heden. Ooit
vloog de oude Drees
per helicopter naar
het zuiden des lands
om op die wijze voor
een spectaculaire
stemmenwinst te
zorgen. In die tijd
werd een PvdA-do-
minee ook nog pu
bliekelijk van afgo
derij beticht. Maar
dat is alweer dertig
jaar geleden.
Zeker: het was D'66
'ekst: Willem Schrama
De electorale blunder
rond Udinks rossige
toepetje waart nog al
tijd als een spook door
het Christen Democra
tisch Appèl. "Van die
grappen hebben we ge
leerd, je bereikt er niets
mee", meent partijse
cretaris en campagne
leider M. Smits. En bo
vendien: de loodrechte
scheiding in het na
tuurlijke kapsel van
lijsttrekker Van Agt,
daar kan geen pruikje
tegenop.
Met een grootscheepse mani
festatie in Utrecht, waarbij al
le 150 kandidaten aanwezig
zullen zijn, begint op zater
dag 11 april de verkiezings
campagne van het CDA. In
de zes weken daarna zal een
bedrag van 1,5 miljoen gul
den worden opgesoepeerd
aan folders, affiches, adver
tenties, reclame- en public re
lations activiteiten, het gelde
lijk steunen van achttien re
gionale verkiezingsteams en
niet te vergeten zakken vol
strooiwerk als stickers, but
tons en stropdassen in het
vertrouwde christen-demo
cratische groen. Dezer dagen
ontvangén de 160.000 partij
leden een acceptgirokaart
met het vriendelijke verzoek
om naar eigen draagkracht in
de kosten bij te dragen.
Anderhalf miljoen, dat is net zo
veel als vier jaar geleden.
"Gezien de huidige prijsin
dex geven we nu dus minder
uit", zegt Smits. "En dat is
ook wel een beetje de bedoe
ling. Wc zullen een zekere so
berheid betrachten. De situa
tie is er niet naar om uitbun
dig te doen".
Indachtig de verkiezingsleuze
"Samen verantwoordelijk"
wordt lijsttrekker Van Agt
omgeven door een team van
daartoe deskundig geachte
partijgenoten, die er tot en
met 25 mei voor zullen waken
dat hij in zijn toespraken in
houdelijk op de lijn van het
verkiezingsprogram blijft zit
ten. Dat programma heet
overigens "Om 'n zinvol be
staan" - en met de kernwa
penkwestie als rode draad
door de verkiezingen lijkt
een korte evaluatie vóór en
na elke spreekbeurt derhalve
geen overbodige luxe.
Een reclamebureau verzorgt de
advertenties, en een public
relations adviesbureau heeft
tot taak ervoor te zorgen dat
de boodschap van het CDA
zo eensgezind en doeltref
fend mogelijk wordt uitge
dragen. Als het aan Smits
ligt. zal het gevoerde kabi
netsbeleid daarbij nauwelijks
aan de orde komen. "Dat zou
volstrekt onjuist zijn", zegt
hij. "Het gaat tenslotte om
een coalitiebeleid en daar
mee kun je niet de boer op
gaan".
Smits ziet overigens bovenal
een rustige campagne nade
ren. "Wat nuchterder en wat
minder op de persoon dan
vier jaar geleden, daar gok ik
op".
Zuinigheid
Het gekrakeel rond de kwestie
van de kernwapens en de
daaruit voortvloeiende onze
kerheid rond het lijsttrekker
schap van Den Uyl mag dan
voor menigeen van weinig
electorale tact getuigen, de
campagneleider van de Par
tij van de Arbeid deelt die
mening niet. Voormalig re
clameman Kees Bode: "Als
uit enquetes blijkt dat 65 pro
cent van de bevolking zich
bezighoudt met kernwapens,
dan is er in feite bij de kiezers
een bredere discussie gaande
dan bij ons als partij. Dat er
soms teveel nadruk wordt ge
legd op de persoon van Den
Uyl en minder op argumen
ten, dat vind ik wel een beetje
jammer voor de campagne.
Maar ik ben ervan overtuigd
dat ons uiteindelijke stand
punt heel belangrijk zal zijn,
omdat we ons daarmee dui
delijk onderscheiden van an
dere partijen".
Na een sudderende prelude in
maart en april gaat de cam
pagne van de PvdA pas op 1
mei - de Dag van de Arbeid -
op volle kracht draaien. Aan
de verkiezingsleuze wordt
nog gesleuteld, maar die zal
zeker in het teken staan van
de werkgelegenheid. Uit het
ledenbestand van de partij is
een club van campagnema
kers gerecruteerd, die al van
af 1 oktober actief is. Die club
heeft eveneens een budget
van 1,5 miljoen gulden tot
zijn beschikking, deels gefi
nancierd uit de contributie
van de afgelopen jaren en
deels op te brengen door een
tot driemaal toe te herhalen
inzameling onder de 115.000
leden.
Dat bedrag gaat grotendeels op
aan een veelheid van recla
me-uitingen, variërend van
wat Bode nonchalant "spie
gels en kralen" noemt (con
fetti dus) tot en met een spe
ciaal gedrukte versie van het
verkiezingsprogramma
"Weerwerk" in braille. Er is
ook nog gedacht aan film
spots in bioscopen, maar de
grote concerns hebben laten
weten daar geen trek in te
hebben.
Met betrekking tot genoemd
budget spreekt Bode trou
wens van Hollandse zuinig
heid. De campagne van de
Duitse SPD kost immers al
zo'n 100 miljoen D-Mark, zegt
hij. En mocht die vergelij
king niet goed opgaan, dan
zijn er altijd nog de Deense
en Vlaamse socialisten die
per campagne minstens een
miljoen méér uitgeven.
Het verlies van de PvdA in lo
pende enquetes neemt Bode
voorlopig maar voor lief. "In
1977 stonden we er ook slecht
voor, en daarna kwam de
kentering", zegt hij. Laatste
vraag: doet Joop het? Bode:
tevens lijsttrekker Ruud Nij-
hof koestert hoop op een ze
tel winst. "Een partij als de
onze - in het dynamische
midden van de Nederlandse
politiek - heeft er in het voor
bije jaar meer dan eens blijk
van gegeven een doorslagge
vende stem te hebben", zegt
hij trots. Verkiezingsbudget:
ongeveer anderhalve ton.
Vier jaar geleden werd er nog
15.000 gulden neergeteld
voor een training van DS'70-
sprekers door het Instituut
voor Sociale Wetenschappen.
Met behulp van video-appa-
ratuur neemt een gisse partij
genoot die klus nu ^p -icK
Jn udt xcsi .ïiets.
Wekkers
Dok PSP en CPN bedienen zich
vanoudsher niet van geldver
slindende reclame-activitei
ten. Bij de pacifisten-socialis
ten past zulks te enen male
niet in het imago, en voor de
communisten ligt die zaak
nog eenvoudiger Want welke
reclamebons is in staat een
slogan te verzinnen zoals
voorman Marcus Bakker die
vier jaar geleden nog even
tussen neus en lippen door
van het spreekgestoelte liet
denderen: "Wij verkopen
geen valium, maar wek
kers!".
In de hoek van SGP en GPV
timmert men al evenmin aan
de weg. Ondanks het stelsel
matig negeren van de vrouw
in de politiek zal de Staat
kundig Gereformeerde Partij
van ds. Abma wel weer haar
drie zetels binnenhalen. Na
Jongeling ("de malle charges
van Den Uyl") en Verbrugh
gaat het Gereformeerd Poli
tiek Verbond ditmaal met de
Zeister gemeentesecretaris
Schutte de verkiezingen in.
Hoewel de campagnes van
deze partijen doorgaans
slechts bestaan uit een aantal
spreekbeurten en het laten
drukken en bezorgen van een
verkiezingsprogramma, kos
ten ze toch al gauw drie ton.
In het geval van het GPV
moet daar ook nog het jaar
lijkse Nationaal Appèl van
worden bekostigd. Eenmaal
is het GPV op reclamegebied
uit haar slof geschoten: in
1974 werd het burcht-vignet
gekocht.
Vermeldenswaard is tenslotte
nog de positie van de Boeren
partij. die volgens opiniepei
lingen niet in het parlement
terugkeert. Lijsttrekker Hen
drik Koekoek gaat niettemin
blakend van zelfvertrouwen
de verkiezingen in. De opslag
van kernafval zou daarbij wel
eens een hot item kunnen
worden. "Want", zegt Koe
koek, "die rommel komt nu
in zee en dus in de v s en die
krygen wij weer op tafel".
Over het verkiezingsbudget
laat hij zich niet uit ("aan geld
hebben wij nooit gebrek ge
had") en evenmin over het
aantal leden van zqn partij
("ik heb ze vanmorgen niet
geteld"). Wel zegt hij te ho
pen op twee zetels winst
("het volk is immers blij met
onze partij"). Op de vraag of
er voor die zetels ook kandi
daten beschikbaar zijn, barst
Koekoek in lachen uit. "Wie
v il er nou geen 90000 gulden
verdienen-1", antwoordt hij
oUjk.
coalitie? "Wij sluiten niets
uit", zegt hij diplomatiek.
Boosman, voorlichter van de
Tweede Kamerfractie en af
komstig uit de wereld van re
clame en marketing, is de
eerste full time campagnelei
der van de liberalen. "Vroe
ger werd dat altijd gedaan
door mensen uit het dagelijks
bestuur, maar dat is niet
meer bij te fietsen. Het is
meer dan een dagtaak. In de
zomer van 1980 zijn we al be
gonnen de eerste ideeën voor
de campagne op papier te zet
ten".
Wat de VVD betreft, gaat het
verkiezingscircus op 1 opril
van start. Wiegel, die voor de
derde maal lijsttrekker zal
zijn. verblijft dan nog in de
West, maar zal zich enkele da
gen later gebruind en wel in
de piste presenteren. De par
tij heeft acht negen ton te
spenderen. De helft van dat
bedrag is in de afgelopen ja
ren opzij gelegd, en de andere
helft hóópt men binnen te
krijgen door middel van de
befaamde tientjes-actie on
der de 85.000 leden, die eind
maart operationeel wordt.
Overigens is het in VVD-
kringen niet ongebruikelijk
dat de afdelingen zelf ook
nog aanzienlijke kosten voor
hun rekening nemen, daarbij
al of niet gesteund door leden
die een stootje kunnen heb
ben.
Bijna vijf ton zal worden opge
slokt door reclame-activitei
ten, waarvoor het Rotterdam
se bureau Navar heeft gete
kend. De VVD heeft daaren
tegen geen behoefte aan een
public relationsbureau.
Boosman:"Wij hebben op dat
gebied zoveel deskundigen
in huis dat je je kunt afvragen
of dat wel zinvol is. Boven
dien zal onze campagne niet
wezenlijk anders zijn dan in
vorige jaren. Er is weinig
ruimte voor toeters en bellen,
voor gooi- en smijtwerk. Het
gaat erom dat onze ideeën ter
discussie staan, en niet de
In de lift
D'66 - ooit "gemaakt" door een
reclamebureau - gaat vijftien
jaar na haar oprichting voor
het eerst op eigen kracht de
verkiezingen in. Volgens
campagneleider Jan Veldhui
zen bevinden zich onder de
15.000 leden voldoende men
sen die bereid zijn de verkie-
zingsboodschap van Terlouw
en de zijnen bekwaam en
kosteloos te verpakken. "Je
moet er toch voor in de poli
tiek zitten", zo verklaart hij
de koerswijziging. "Reclame
mensen die daar geen ver
stand van hebben, krijgen al
gauw de neiging om zeep te
gaan verkopen. Om maar in
die beeldspraak te blijven:
dan loop je de kans dat je
boodschap behoorlijk wordt
opgeklopt. En daar hebben
we geen behoefte aan".
Met Jan Terlouw opnieuw als
lijsttrekker en "Het redelijk
alternatief' opnieuw als leu
ze, is er voor D'66 ook weinig
aanleiding tot veranderingen.
Zeker niet nu uit de wekelijk
se VARA/Nipo-enquete blijkt
dat de partij riant in de lift zit.
Veldhuizen blijft daar overi
gens nuchter onder:"D'66
heeft namelijk nog nooit van
de opiniepeilingen gewon
nen. Die waren altijd hoger
dan de verkiezingsuitslagen.
Daar leer je van. Op dit mo
ment staan we op twintig ze
tels, maar dat is voor ons dus
reden om uit te gaan van zes
tien of zeventien zetels. En
dat is zowaar een hele aard
verschuiving. Dat is een ver
dubbeling van de huidige
Tweede Kamerfractie".
Niettemin is de voorspelde ver
kiezingswinst ook terug te
vinden in de omvang van het
verkiezingsbudget. Bedroeg
dat vier jaar geleden nog
170.000 gulden, nu zijn de
kosten begroot op zes ton.
Veldhuizen 'Als er twintig
zetels in het vooruitzicht wor
den gesteld, dan verandert
dat natuurlijk wel iets aan je
campagnedoelstelling. Maar
we willen wel voorkomen dat
we straks met verliezen blij
ven zitten. Daarom: als er
mensen met een T-shirt, een
button of een juten tasje van
D'66 willen lopen, dan moe
ten de afdelingen dat zelf be
talen".
De campagne van D'66 zal vol
gens Veldhuizen een sobere
zijn, louter informatief en
geen gekke dingen. Een sym
bolisch geschenkje kan er
nog wel af. zoals destijds het
zakje tabakszaad "voor wie
tabak had van de politiek en
wilde kiezen voor het redelijk
alternatief'. Nu wordt dat
waarschijnlijk een fraai pot
lood "waarmee een streep
door de rekening kan worden
gezet".
Nieuwe kansen
De PPR heeft haar verkiezing
sleuze nog niet klaar. Binnen
het denkraam van de partij
circuleren wel zo'n twintig
kreten waaronder "Wordt
wakker", "Werk genoeg" of
"PPR Energiek", maar vol
gens campagneleider Leo
Jansen is dat allemaal ontoe
reikend. "Of je moet 'n hele
goeie hebben, of anders hele
maal niets", meent hij, enigs
zins jaloers terugblikkend op
de leuze van de PvdA in 1977
("Kies de minister-presi
dent"), volgens hem de doel
treffendste aller tijden.
Gevraagd waar het dan om
gaat, zegt Jansen:"Nieuwe
kansen, daar draait het bij
ons zo'n beetje om. Perspec
tief bieden aan de problemen
waar de mensen mee zitten.
Dat zijn problemen waarin
nieuwe kansen liggen opge
sloten". Hij zegt te doelen op
een opschuiving van waar
den, de kansen om de impas
se rond de kernwapenwed
loop te doorbreken, nieuwe
landbouwtechnieken en her
stel van het ambachtelijk be
drijf.
Jansen "Het imago van de gei
tenwollen sokkendragers be
ginnen we godzijdank kwijt
te raken, al zijn er nog leden
die hun uiterste best doen om
dat te handhaven. Vier jaar
geleden rees het vervelende
beeld van een eigenwijze, pe-
danterige, ruzie makende
partij die de PvdA wel even
zou vertellen wat ze moest
doen. We hebben er bewust
aan gewerkt om dat te veran
deren".
Het verkiezingssaldo van de ra
dicalen vermeldt op dit mo
ment een bedrag van drie
ton, maar de 12.000 leden zul
len daar nog wel een schepje
bovenop doen In de laatste
week van april gaat het feest
beginnen. Geen lange rede
voeringen van lijsttrekker
Ria Beckers, maar een serie
"open manifestaties" rond
haar persoon. "Met allerlei
mensen die te maken hebben
met nieuwe kansen", voegt
Jansen er veelbelovend aan
toe.
DS'70 gaat het in haar campag
ne eens als de partij van de
spannende stemmingen pro
beren. Het enige Kamerlid en
Foto's: Dirk Ketting
19
