esperanto: Morrelen aan grendels
emamna»
Kerkdiensten
Ds. Van Achterberg: "Je wordt nog
steeds in de bespottelijke hoek gezet
ZATERDAG 14 FEBRUARI 1981
LEIDENZonder ook maar één woord Japans te ken
nen heeft dominee Van Achterberg laatst een uur lang
moeiteloos over alles en nog wat met een Japanner zitten
praten die geen Engels, Duits of Frans sprak, laat staan
Nederlands. De taal die hun gesprek mogelijk maakte
was het Esperanto. Een kunstmatige taal, die ongeveer
honderd jaar geleden door de Poolse oogarts Zamenhof
werd ontworpen en waarvan de woordenschat is ont
leend aan de Romaanse, Slavische, Germaanse en Angel
saksische talen.
"Werkelijk een geniale constructie", zegt ds. Van Achter
berg.
Met zijn vrouw zag hij, al enige jaren geleden, een studie in
deze taal bekroond met een diploma.
"Het is erg jammer, dat het Esperanto zo weinig ingang
heeft gevonden en dat het nog steeds in de bespottelijke
hoek wordt gezet. Wie het leert of spreekt, wordt eigen
lijk niet serieus bekeken".
De nu gepensioneerde Leidse predikant is lid van de Ne
derlandse Christelijke Esperanto-Vereniging, een van de
nationale afdelingen van de wereldorganisatie KELI. De
voorzitter daarvan, de heer W. Krikke, sprak eind januari
op een landelijke vergadering in Amersfoort de hoop uit
dat de nieuwe wetgeving het mogelijk zal maken, Espe
ranto ook op de lagere scholen te gaan geven. Krikke had
bij de jeugd een groeiende belangstelling voor deze we
reldtaal waargenomen, ook in de Oostbloklanden.
Aan ds. Van Achterberg vroeg ik,
of Esperanto binnen ons taalge
bied toekomst heeft.
Hij zou geen overtuigd esperantist
zijn als hij daarop geen hoop had
- "esperanto" komt van het La
tijnse "sperare". dat "hopen" be
tekent maar hoge verwachtin
gen koestert hij toch niet.
"Wij hebben hier al zóveel keuze,
en dan zou er nog eens een taal
bij komen, zo redeneert men een
voudig. Daarom komt het bij ons
niet van de grond. In China daar
tegenover wèl. Daar wordt het
onderwijs in Esperanto van rege
ringswege gesteund".
"Maar er zijn inderdaad sympto-,
men dat de belangstelling ook bij
ons toeneemt. Ik sprak onlangs
een lerares van een middelbare
school in Groningen, die vertel
de dat ze dertig leerlingen van
die school voor een cursus had
weten te interresseren. Eén jon
gen heeft het zelfs tot een acade
misch niveau gebracht. Hij is zelf
met een groepje van veertien jon
gelui begonnen waarvan er nu
tien de studie flink doorzetten
Ik ben geen idealist, maar ik
hoop wel, dat het besef nog eens
doorbreekt hoe doelmatig dit
hulpmiddel wel is in de interna
tionale contacten'
Creatief
Esperanto heeft het nu bijna hon
derd jaar volgehouden. Écht wor
tel geschoten heeft het niet. Hoe
zou dat komen?
Van Achterberg: "Vooroordeel,
misverstand en onbekendheid
spelen hier een rol. Sommigen
denken nog steeds, dat esperan
tisten de volkstalen willen ver
dringen. Als slap aftreksel van
verschillende talen zou het cul
tuurverarming in de hand
werken. De mensen zwammen er
maar wat over. Ze kunnen er
niks mee beginnen. Het is niet
functioneel voor ze".
"Taalkundig is er tegen Esperanto
niets in te brengen, en de moge
lijkheden voor het gebruik zijn
vele. Welnu, dan wijt ik het lou
ter aan chauvinisme dat er nog
steeds met verachting over
wordt gesproken. Waarom wel
Engels in de internationale sa
Stikken
Om demandis al mi skribi kelkajn frazojn kiel sa-
luton al miaj geamikoj kaj gefratoj eu la Esperan-
lo-movado.
Ne Dovas esti alia saluto ol saluto pri esparo
Mi esperas ke la reqistaroi kai la povoloj ne estos
tiel frenazaj ke Ui iam komencos nuklean mili-
Mi esperas ke iam la registaroj kaj la popoloj kom-
prenos ke internacia lingvo estos grandega hgo
inter na konlinentoj. la rasoj kaj la popoloj.
Kiel Keliano mi esperas ke nia internacia lingvo
estas modesta servislino de la evangelio de Jesuo
Krislo. kiu fundos la Dian Regnon.
"Car per espero ni estas savitaj: sed la espera, kiu
estas vidata. ne estas esperocar kiu esperas al
tio. kion li vidas? Sed. se ni esperas al lio. kion ni
ne vidas. tiam ni gin alendas pacience" (Rom. 8
24.25).
II. J. van Achterberg
Vertaling:
Men heeft mij gevraagd, enkele regels te schrijven
als groet aan vrienden en vriendinnen, broeders
en zusters in de Esperanto-beweging.
Het kan niet anders zijn dan een groet van hoop.
Ik hoop, dat de regeringen en de volken niet zo
krankzinnig zullen zijn om ooit een atoomoorlog
te beginnen.
Ik hoop. dat ooit de regeringen en de volken zullen
begrijpen, dat een internationale taal een heel
grote band zal zijn tussen de werelddelen, de ras
sen en de volken.
Als lid van KELI - de vereniging van christen-es
perantisten (redactie) hoop ik, dat onze interna
tionale taal een bescheiden dienaresse is van het
evangelie van Jezus Christus, die het Rijk van
God zal stichten.
"Want in die hoop zijn wij behouden. Maar hoop
die gezien wordt is geen hoop. want hoe zal men
hopen op hetgeen men ziet? Indien wij echter
hopen op hetgeen wij niet zien, verwachten wij
het met volharding" (Romeinen 8: 24,25).
menleving e
deréén, wa
moet leren?
"Onbekend maakt ook hier onbe
mind. Wie geen moeite wil doen
deze taal van binnenuit te leren,
zal er ook nooit een goed woord
voor over hebben. Esperanto is
juist cultuurverrijkend. Je bent
er voortdurend creatief mee be
zig. Hoe meer routine' je erin
krijgt, hoe meer nuances je gaat
gebruiken. Door voor-ien achter
voegsels om de woorden heen
kun je zelf woorden vormen".
Iedereen
Met uw universitaire opleiding
kunt u verschillende talen lezen
en spreken, ook oude talen. Hoe
plaatst u Esperanto daarbij?
"In zoverre apart dat het een ander
verschijnsel is. Het is niet gebo
ren in een volksbestaan, maar
heel vernuftig samengesteld uit
wezenlijke elementen van ande
re talen. Het is eenvoudig om te
leren, voor wie ook. Niemand ter
wereld kan zich erop beroemen,
dat het is voortgekomen uit zijn
eigen cultuur, of men zou moe
ten aanvoeren dat de samenstel
ler een jood was. Maar dat hoeft
toch geen verhindering te zijn.
Karl Marx was dat ook".
"Iedereen moet het leren en ieder
een staat dus in zijn contacten
met mensen van andere landen
op precies hetzelfde niveau. De
ongelijkheid in uitdrukkingsmo
gelijkheden is dan weggevallen.
Het is misschien het best te ver
gelijken met hot kerklatijn. Daar
prakkizeerde men er niet over,
zijn eigen taal te gebruiken.
Overal ter wereld hoorde je de
zelfde woorden en klanken. Dal
gaf een enorme verbinding. Het
wegvallen van dat communica
tiemiddel voelen velen begrijpe
lijk nog als een ernstig verlies.
Ook het kerklatijn was niet als
vervanging bedoeld. De preek
gebeurde gewoon in de eigen
taal".-
Elke avond lezen de Van Achlerbergs
blijven oefenen".
hardop een paar bladzijden uiteen r
Esperanto erg nuttig
den tolken en vertalers bezig om
de taalkloof te overbruggen. Het
wordt er langzamerhand on
houdbaar. Nu wordt er al 50 a 60
miljoen gulden per jaar aan uit
gegeven. en als Spanje. Portugal
en Griekenland er nog bij komen
moet dat nog eens verdubbeld
worden".
"In Brussel" de zetel van de Eu
ropese Gemeenschap "moeten
alle documenten plus de tiendui
zend vergaderingen per jaar in
de zes officiële talen worden ver
taald. Zestig procent van het
budget van de EEG-staf gaat
daarmee heen. En niemand is
van plan Esperanto te leren, ver
zuchtte iemand nog onlangs".
"Hetzelfde heb je bij de Verenigde
Naties en de Wereldraad van
Kerken. Zolang de Wereldraad
nog voornamelijk westers was,
ging het nog wel, maar nu de ver
tegenwoordiging van Azië en
Afrika sterker wordt, worden
ook de taalproblemen groter. Al
die internationale organen stik
ken haast in de papiermolen. Met
Belevenis
Ds. Van Achterberg is zelf "aange
stoken" door een catechisantc.
Hij ging haar, als wijkdominee
van de Mors, gelukwensen met
een geslaagd eindexamen - dat
de bevoegdheid inhield om les in
Esperanto te geven - en toen de
nieuwbakken lerares hem en zijn
vrouw een serie lessen aanbood
zei hij geen nee.
"Ik had it
Maar ik
taalinteresse zal ook wel hebben
meegesproken. Ik beleefde het
als een groots moment toen ik in
Londen een kerkdienst met acht
honderd mensen van wel veertig
nationaliteiten mocht leiden.
Dan spreek je één taal voor al die
verschillende mensen, en nié
mand heeft daar moeite mee.
Een hoogst ongewone beleve-
Naast de bijbel in de wereldtaal -
Zamenhof vertaalde zelf al het
Oude Testament - is er sinds
1971 ook een eigen liedboek met
262 liederen.
U mag dan geen idealist genoemd
willen worden, achter de overtui
ging die uit uw woorden spreekt
moet toch wel een zeker idealisme
schuil gaan.
"Ach, ik bedoel dit: je zult met één
taal de strijd in de wereld niet
uitbannen. Zwart en blank in
Amerika spreken één taal, en
toch kunnen ze elkaar verscheu
ren. Maar één taal zal het interna
tionale contact wel vergemakke
lijken en vereenvoudigen, en dat
zou wel eens een belangrijke bij
drage tot meer begrip over en
weer kunnen zijn. Met Esperanto
zitje eigenlijk te morrelen aan de
grendels tussen de volken. Een
soort ontgrendelingsoroces van
volk tot volk"
"Onderonsje".
Het vierde congres van protestant
se en rooms-kUtholieke esperan
tisten wordt eind juli in Dalfsen
(Overijssel) gehouden. De Neder
landse Christelijke Esperanto-
Vereniging krijgt het druk met
de voorbereiding. Uit alle Euro
pese landen - maar ook van bui
ten dit werelddeel komen ze
hierheen.
Waarom dat christelijke "onder
onsje" in een wereldbeweging die
juist iedereen, ongeacht gezind
heid. wil aanspreken?
Ds. Van Achterberg: "Ik geef toe,
dat dit misschien een heet han
gijzer is, maar je moet dat zo toch
niet zien. Er bleek onder chris
ten-esperantisten behoefte te be
staan om ook het evangelie van
Jezus Christus in deze interna
tionale beweging in te brengen
Precies zoals de kerk deel uit
maakt van de grote maatschappij
en zich daarvan niet isoleert. Bo
vendien geeft ons dat de gelegen
heid. speciale onderwerpen aan
de orde te stellen. Zo heeft het
congres in Dalfsen als thema:
Bijbel en christelijk leven in de
praktijk van
vredesbeweging en de
beweging".
Praat u thuis met Uw vrouw elke
dag een beetje Esperanto?
"Ja, want je moet blijven oefenen.
Elke avond - dat kan, nu ik ge
pensioneerd ben - lezen wc sa
men hardop een paar bladzijden
uit een roman".
Voorrecht
Tegenover de verachting die het
Esperanto door de jaren heen is
ten deel gevallen ervaart het
echtpaar Van Achterberg het als
een voorrecht, op zo'n toevallige
manier via een gediplomeerde
catechisante - deze taal te heb
ben leren .spreken.
Vastenacties
Keuze tussen
Onder de Nederlandse rooms-ka-
tholieken worden op het ogen
blik niet minder dan twee mil
joen exemplaren verspreid van
een folder die hen op indringen
de wijze voor een keuze zet: of de
landelijke "Bisschoppelijke Vas
tenactie" steunen óf de Vasten
actie-Limburg. De samenstel
lers. pastoor dr. M. Gelissen te
Gennep en een speciale actie
groep. vertellen de lezers in alle
duidelijkheid hoe hun keuze is
uitgevallen.
Volgens hen komt alleen de Vas
tenactie-Limburg (mgr. Gijsen)
voor steun in aanmerking. Die
gaat uit van het missiebureau in
Roermond en handelt in de geest
van de Rooms-Katholieke Kerk.
De "Bisschoppelijke Vastenac
tie" is. naar hun mening, totaal
uit de hand gelopen en vertoont
"overduidelijke communistische
tendenzen". "Eindelijk dienen
de verantwoordelijken orde op
zaken te stellen".
"Verdeeldheid in de Nederlandse
kerkprovincie zal er blijven zo
lang de eigenlijke bestuurders
weigeren om de weg die zij twin
tig jaar geleden hebben ingesla
gen te verlaten. Als je de kerkelij
ke documenten aan je laars lapt.
is het ook te begrijpen, dat je
heel anders denkt over missie
dan de kerk doet. Missioneren
wordt steeds meer verward met
"politieke bewustwording" op
gang brengen". Het grieft de ac
tiegroep vooral, dat de landelijke
Vastenactie zich al meermalen
positief heeft uitgelaten over het
"marxisme met een menselijk
gezicht". "Bevrijdingsbewegin
gen kunnen met voorrang op
steun rekenen".
Verwijzend naar de projectenlijst
van de Vastenactie-Limburg
stelt de actiegroep van dr. Gelis
sen. dat het missiebureau in
Roermond op tal van terreinen
steun verleent "Maar dan wel op
een manier die recht doet aan de
missie-opdracht zoals Jezus die
aan zijn kerk gaf'. "Trouwens,
wat zouden wij nog over missie
praten als wij Christus niet bren
gen bij de mensen en alléén den
ken aan materiële vervulling van
levensbehoeften, die op zichzelf
de mensen toch niet gelukkig
kunnen maken. Dat zien we in
onze eigen welvaartsstaat, waar
de ontevredenheid groter is dan
ooit".
Cantatedienst. In de Zuiderkerk
aan de Lammenschansweg te
Leiden wordt morgenmiddag
om 5 uur een cantatedienst ge
houden waarin "Exultate Deo"
ui.t Voorschoten, onder leiding
van Sander van Marion. Psalm
42 van Felix Mendelssohn-Bar-
tholdy zingt. De medewerken
den zijn: Jorine Samson sopraan,
het mannenkwartet van het Am
sterdamse conservatorium, het
S. J. DE GROOT
LEIDEN - Hervormde Gemeente:
Hooglandse kerk 10 ds Pannekoek, 11.45
oecumenische dienst; Marekerk 10 ds
De Jong, 5 dr Meijers; Maranathakerk
(L. Morsweg) 10 dr Wiersinga; De Regen
boog (Merenwijk) 9.30 pastor v. Well,
11.15 pastor Van Well en ds Van Leeu
wen; Bethlehemkerk (Driftstr.) 10 dr
Lamping; Bevrijdingskerk (Driftstr.) 10
dr Lamping; Bevrijdingskerk (Montgo-
merystr. Zuid-West) 9 en 10.30 dr Jonge-
neel; Vredeskerk (Burggravenlaan) 10
ds De Mey; Zuiderkerk 5 cantatedienst,
voorg. dr. Lamping, Waalse kerk (Bree-
straat) 10.30 ds Ribs; Acad. Ziekenhusi
10.15 ds Bakker; Diaconessenhuis 10.30
ds v. 't Hof; Kapel Endegeest (Oegst-
geest) 9.30 pater Boshouwers. Geref.
Kerk: Zuiderkerk (Lammenschansweg)
10 ds Sijtsma, 5 cantatedienst, voorg. dr
Lamping; Petrakerk (Surinamestr.) 10
ds Hortensius; Oude Vest 10 ds Rietveld,
5 ds Hortensius. Maranathakerk (L.
Morsweg) 10 dr Wiersinga; Bevrijdings
kerk (Montgomerystr.) 9 en 10.30 dr Jon-
geneel, 5 ds Rietveld; Groenhoven (Wit
te Rozenstr.) 10 ds Verdoom. Geref.
Kerk (Dolerend) "Groot-Leiden" (Lok-
horstkerk): 9 hr Visser, 4 ds v. Benthem.
Geref. Kerk Vrijg. (Herengr. 70): 10 en 5
ds R. Koolstra. Chr. Geref. Kerk (Steen-
schuur 9): 10 en 5 ds Den Hertog. Geref.
Gemeente (Nieuwe Rijn): 10 en 4.30 ds
Boogaard. Geref. Gemeente in Ned.
(Bethl. kerk Driftstraat): 11.30 en 5.30.
Evang.-Lutherse Gemeente (Hoogl.
Kerkgracht): 10.15dsv.d.Horst Remon-
str.-Doopsgezinde Gemeente (Lokhorst-
kerk. Pieterskerkstraat 1): 10.30 hr
Knoppers. Baptistengemeente (Oude
Rijn 3): 10 ds Bosveld, mmv Glorysis-
ters. Evang. Christen-Gemeenschap
(Middelstegracht 3): 10 hr Dikkes. Zen
dingswerk Middernachtsroep (Zoeterw.
singel 21): 5 nam. hrRoos. Evangeliecen-
trum Zijlsinge) 2: zond. 10 en di. 8 hr
Zijlstra. Pinkstergemeente (Oude Vest
13): 10 hr Scherpenisse. Leger des Heils
(Hooigracht): IC en 7.30. Nieuw-
Apostolische Kerk (Hoge Rijndijk 24):
9.30 en 4. wo. 8. Zevendedagsadventis
ten (Lokhorstkerk): elke zaterdag 9.45
bijbelstudie. Christian Science (Steen-
schuur 6): 10.30. Oud-Katholieke Kerk
(Zoeterw. singel hoek Cronesteinkade):
10. Rooms-Katholieke Kerken: Haag-
weg zat. 7, zond. 9 en 10.45; Herensingel
zat. 7, zond. 9.30 en 11; Rijndijk (Leiden-
Voorschoten) zat. 7. zond. 9.30 en 11.30;
Steenschuur zat. 10 en 7. zond. 8.30. 10.
11.30,6en7; Boshuizerkade: zat zond.
9 en 11; Lammenschansweg zat. 7, zond.
9, 10.30 en 12; Haarlemmerstraat zat. 7,
zond. 9.30, 10.45 en 12.15; Hoge Rijndijk
Zoeterwoude zat. 7, zond. 10 en 11.30.
ABBENES - Herv. Gemeente: 9.30 ds
Bakker, Amsterdam.
AARLANDERVEEN - Herv. Gemeen
te: 10 ds v. Malssen, L.dorp, 7 hr Christ,
Leiden. Geref. Kerk: 10 ds Vree, 6.30 ds
Hassefras, Maasdijk. Chr. Geref. Kerk:
9.30 en 2.30 ds Bouw. Rooms-Kath. paro
chie: zat. 7, zond. 10.30.
ALPHEN AAN DEN RIJN - Advents-
kerk 10 ds De Jonge; Kruiskerk 10 prof.
dr Graafland, Gouda; Opst. kerk 10 ds
v.d. Heiden, 6.30 ds De Jonge: Nabij 10
jeugdkapel; Mar.kerk 10 ds v.d. Heiden,
6 30 ds De Jonge; Nabij 10 jeugdkapel;
Mar.kerk 5 nam. ds Korenhoff, Heemste
de. jeugddienst; G. Herderkerk 10 ds
Mulder. 6 30 dr Van Santen; De Bron 9
en 10.30 ds Moll, 6.30 ds Verheul; Ash
ram 9.30 dr v. Santen; Driehoorne 7 nam.
ds Oosthoek; Albanianae (Diamantstr.)
10 ds Oosthoek; Onderweg (Lijsterlaan)
10 ds Oort; Sionskerk 9.30 dr Meijers,
Leiden. 6.30 ds Ouwendijk. Geref. Kerk:
Mar. kerk 10 ds Verschoor, Aalsmeer. 5
ds Korenhoff. Heemstede, jeugddienst;
Salv. kerk 10 ds Hassefras. Maasdijk,
6.30 ds Vree. Zie ook herv. gemeente.
Ned. Geref. Kerk (chr. nijv. school Wil-
lemstr 10 45 ds Brink, Haarlemmer
meer. 4.30 br Knol. Chr. Geref. Kerk 9 30
dienst, 4.30 ds Hamstra. Oud-Geref. Ge
meente: 9 30 en 4, ma. 16 febr. 7.15 hr v.d.
Meer. Baptistengemeente (Molen-
werfstr. 1): 10 en 5.30 ds Koekkoek. Bap
tistengemeente Alphen-Noord (aula chr.
agr. school Kalkovenweg 62): 10 hr v. d.
Leer. Volle-Evangeliegemeente (school
Westpreludeweg): 10 hr v. Putten. Leger
des Heils (Corn, de Vlamingstr 10 en
6.30. Pinkstergemeente Bethel (Rode-
Kruisgebouw): 4 nam. Pinkstergemeen
te Alphen (Rode-Kruisgebouw): 10
voorm. Remonstrantse Kring (Van Man-
dersloostraat 36): 10 ds Kolkman, herv.
prd. De Kaag. Rooms-Kath. parochies:
Bonifaciuskerk zat. 7, zond. 9.45 en
11.30; Piuskerk zat. 7. zond. 9. 10.30 en
11.45; De Bron zat. 7. zond. 9.30 en 11.30.
BENTHUIZEN - Herv. Gemeente 9.30
en 6 ds Exalto. Geref. Gemeente: 9.30 en
6.
BODEGRAVEN - Herv. Gemeente:
Dorpskerk 10 ds Richter, 6.30 as De
Vreugd; Salvatorkerk 10 ds De Vreugd,
6.30 ds Enkelaar. Sluipwijk; Bethlehem
kerk 10 ds Kunz, Dordrecht. 6.30 ds
Richter. Geref. Kerk: 10 ds Elderman,
6.30 ds v.d. Berg. Geref. Kerk Vrijg.: 9.30
en 4 ds Poutsma.
BOSKOOP - Hervormde Gemeente
Dorpskerk 9.30 ds Stelwagen. 6.30 dr
Haitsma; De Stek 9.30 ds Vlasblom. Ge
ref. Kerk: 9.30 en 5 ds Omta. Chr. Gerei
Kerk: 9.30 en 5 ds v. Langevelde.
HAZERSWOUDE - Herv. Gemeente
9.30 ds Harkema, Brakel, 6.30 ds De
Kruijf, Rijnsaterwoude. jeugddienst
Geref. Kerk: 9.30 ds Welbedacht, 5 ds
Damsma, Rijnsburg. Rooms-Kath. paro
chies: Dorp zat. 7, zond. 9.30 en 11.30.
Rijndijk (Bernardus) zond. 10; Het An
ker zat. 7, zond. 8.45 en 11.15.
HILLEGOM - Herv. Gemeente: 9.30 ds
't Hooft, 5 ds Rothfusz. Geref. Kerk: 11
ds Koov (in herv kerk). Chr Geref
Kerk: 10 en 5 ds Slofstra Rooms-Kath
parochies: Martinuskerk zat. 7. zond
8.30, 10 en 11.30; Jozeflterk zat. 7, zond
10 en 11.30.
HOOGMADE - Herv. Gemeente 10 ds
v.d. Hoek. Rooms-Kath. parochie zat.
7.30, zond. 10.
DE KAAG - Herv. Gemeente 10 kand.
mevr. Boeijinga, Berkel. Rooms-Kath.
parochie: zat 7, zond. 10.
KATWIJK AAN DEN RIJN - Herv. Ge
meente: Dorpskerk 10 ds Makkenze.
Joure. 6 ds Romein; Ontmoetingskerk
10 ds Gebraad. 6.30 ds Aarents; Wijkge-
bouw De Wiek 10 ds Aarents, opendeur-
dienst. Geref. Kerk 9.30 ds v.d. Veen,
Amersfoort, 5 ds Vrolijk Rooms-Kath.
parochie: zat. 7, zond. 9.30 en 11.15.
KATWIJK AAN ZEE- Herv. Gemeente
Nieuwe Kerk 10 ds De Jong, 6 ds Van
Roon; Oude Kerk 10 ds Schuurman. 6 ds
Vrocgindewey; Ichthuskerk 10 ds Vink.
5 ds Visser; Pniëlkerk 9.30 ds Vroeginde-
wey, 6 ds Schuurman; Groen van Pr.
school 10 ds Driebergen; Ziekenhuis
Overduin 2 ds Baas; Wijkgebouw Hoek
steen 10 dovendienst. Geref. Kerk: Vre
deskerk 10 ds v.d. Horst. 5 ds v.d. Veen.
Amersfoort; Triumfatorkerk 10 hr
Noordam, Leusden. Geref. Kerk Vrijg.
10.15 lecsdienst, 3 ds Gratz, Delft. Ned
Geref. Kerk: 8.45 en 7 ds Waagmeester
Chr. Geref. Kerk: 10 en 5 ds Slagboom
Vrije Chr. Geref Gemeente (Uni-zaal)
10 en 5 ds v.d. Belt. Geref Gemeente
(Remisestr 10 en 5. Volle Evangeliege-
meente (Voorstraat 100): 9.45.
KOUDEKERK AAN DEN RIJN - Herv
Gemeente: 10 ds Groenendijk. Scheve-
ningen, 7 ds Moll. Geref. Kerk: 10 en 7 dr
Bade.
LEIDERDORP - Hervormde Gemeente
en Geref. Kerk: Dorpskerk 10 ds Geur-
sen. avondmaal, 6.30 ds Doesburg, zang-
dienst; Kerk Hoofdstraat 10 ds Does
burg, avondmaal; Scheppingskerk 9 en
10.30 ds v. Loenen; St. Elis. Ziekenhuis
11 ds Brommet. Baptistengemeente
(wijkgeb Zijlkwartier): 10 br. Schouten.
Rooms-Kath. parochie: zat. 7. zond. 9.
10.30 en 12.
LEIMUIDEN - Herv. Gemeente: 9.30 ds
Schalk, 7 ds De Haan. Oegstgecst, gez
zendingsdienst Geref. Kerk: 9.30 ds
Los, 7 zie herv. gemeente. Rooms-Kath
parochie: zat. 7. zond. 7.30. 9.30 en 11.15
LISSE- Herv Gemeente; Dorpskerk 10
hr Christ, Leiden; Pauluskerk 10 hr De
Vries, Heemstede, 7 ds 't Hooft, jeugd
dienst. Geref. Kerk 10 ds Vrolijk. Kat
wijk, 7 zie herv. gemeente. Geref. Kerk
Vrijg.: 1U.3U leesdienst. 2.30 ds Ulehake
Ned. Geref. Kerk (Salvatori)- 10.45 ds
Schuurman, 5 dienst. Chr. Geref. Kerk:
10 en 4.30 ds v. Dijken. Geref Gemeente:
10 en 4. Rooms-Kath. parochies: Agatha-
kerk zat. 7. zond. 10 en 11.30; Poelpolder
zat. 7. zond. 9 en 11.30; Manakerk zat. 7.
zond. 8.30.10 en 11.15; Engelbewaarders
zat. 7, zond. 8. 9.30 en 5.45.
NIEUWKOOP - Herv. Gemeente: 9.30
ds Van Doorn, Alphen, 6.30 dr Bezemer,
Scheveningen. Geref. Kerk: 9.30 mej. v.
Delft, A.dam, 6.30 hr Burger, A'dam.
Chr. Geref. Kerk: 9.30 ds Hamstra, 6.30
dienst. Remonstr. Gemeente: 11 in kos
terwoning, hr v.d. Ploeg, themadienst.
Rooms-Kath. parochie; zat. 7, zond. 9 en
10.45.
NIEUWVEEN - Herv. Gemeente: 9.30
ds Ouwendijk, Alphen, 6.30 ds Gebraad,
Katwijk aan den Rijn. Geref Kerk: 9.30
ds v.d Berg. Bodegraven. 7 ds Humme-
len, A dam. Rooms-Kath. parochie: zat.
7. zond. 9 en 11
NIEUW-VENNEP - Herv Gemeente.
9.30 ds Schram. Abcoude, 7 hr Haytink,
Hillegom. Geref Kerk: 9.30 hr De Vries,
4.30 ds Wijngaarden. Chr. Geref. Kerk:
9.30 en 3 ds Visser. Rooms-Kath. paro
chie: zat. 7. zond. 9.30 en 11.
NOORDEN - Herv. Gemeente 9.30 ds
Noordegraaf. Ede. 7 ds Zoutendijk. Ge
ref Kerk (Woerdense Verlaat); 10 hr v.
Leeuwen. 7 ds Bloemkolk, Loosdrecht.
Rooms-Kath. parochie: zat. 7. zond. 9 en
10.30.
NOORDWIJ K - Herv. Gemeente Kerk
Voorstraat 10 ds v. Achterberg. Leiden. 5
hr Visser; Geref. Kerk Vinkenlaan 5 ds
Brokerhof. Voorhout; Sole Mio 9 hr v.
Duin. Hoofdstr. 10 en 5 ds Keuning,
avondmaal; De Rank 10 ds v. Slooten,
Hagestein. Geref. Kerk: Kerk Hoofd
straat (Buurtkerk) 10 ds Warnink; Vin-
kenlaankerk 9.30 ds Warnink. Apel
doorn. Zie ook herv. gemeente. Ned.
Prot. Bond (aula Oude Zeeweg): 10.30 ds
Klijnsma. Rooms-Kath. parochies Zee
zat 7, zond. 9.30 en 11; Binnen zat. 7,
zond. 8. 10 en 11.30.
NOORDWIJKERHOUT - Herv Ge
meente: Dorpskerk 10 ds Kalkman. De
Zilk 10 hr Bakker. Katwijk. Rooms-
Kath. parochies Victorkerk zat. 7. zond.
9.30 en 10; Jozefkerk zat. 7, zond. 10 en
11.30.
OEGSTGEEST- Herv. Gemeente: Pau
luskerk 9.30 ds Ter Linden; Gemeente
centrum 10.30 dr Leertouwer. Leiden, 7
ds Ter Linden. Geref. Kerk (Maurits-
laan): 10 ds Heemskerk. Geref. Kerk
Vrijg.: 8.45 en 4.30. Ned. Geref. Kerk (Ge
meentecentrum): 8.45 en 4 ds De Lange.
Van Wyckèrslooth: 4.15 ds P. Bouma.
Kapel Endegeest: 9.30 pater Boshou
wers. Volle-Evangeliegemeente (Ge
meentecentrum): 4 nam. Rooms-Kath.
parochies: Will.kerk zat. 7, zond. 9 en 11;
Bonaventurakapel zat.- 6.45, zond. 9 en
11.
OUD-ADE-Rooms-Kath. parochie: zat.
7. zond, 8.30 en 10.
OUDE EN NIEUWE WETERING -
Herv. Gemeente: 9.30 ds Kielder. Geref.
Kerk: 9.30 en 5 ds Jaspers Focks. Room
s-Kath. parochie: zat. 7, zond. 9.30 en
11.30.
ROELOFARENDSVEEN - Rooms-
Kath. parochies: Maria Presentatie zat.
7. zond. 9 cn 11; Petrus-Banden zat. 7,
zond. 9.30 en 11.30.
RIJNSATERWOUDE - Hen- Gemeen
te: 9.30 ds De Kruijf. 7 ds Van Waarde.
Rijsenhout. Chr. Geref. Kerk: 9.30 en
2.15.
RIJNSBURG - Hen-. Gemeente. Voor
hof 10 ds Romeijn; Bethelkerk 8.45 en 10
dr v.d. Bank. Ede, 5 ds v. Niel. Geref.
Kerk Petrakerk 9.30 ds Kersten. 5 ds
Welbedacht, Immanuelkerk 9 en 10.30
ds Damsma, 5 dr v. Oeveren, Maranatha
kerk 9.30 dr Van Oeveren, 5 ds Ferwerda,
S.heim. Geref. Kerk Vrijg 10 en 5 15 ds
Zomer. Chr. Geref. Kerk: 9.30 en 5 ds De
Joode. Evang Christengemeente (aula
mavo): 10 ds Gravendeel. Rooms-Kath.
parochie: zat. 7. zond. 10.30.
RIJPWETERING - Rooms-Kath. paro
chie: zat. 7. zond. 7, 9 en 10.30.
SASSENHEIM- Herv. Gemeente 10 en
7 ds v.d. Meer. avondmaal. Geref. Kerk
10 ds Ferwerda. 5 ds Baas. Avondmaal.
Chr Geref. Kerk: 10 en 5 ds Biesma. Hil
legom. Rooms-Kath. parochie: zat. 7,
zond. 9.30 en 11.
TER AAR - Herv Gemeente: 9.30 hr
Goedhart, 6.30 ds Hanemaayer. Geref.
Kerk: 10 hr v. Wallinga, 6.30 ds Bezemer.
Rooms-Kath. parochies: Aardam zond. 9
en 12; Langeraar zat. 7, zond. 8.30, 10 en
11.30.
VALKENBURG - Herv. Gemeente: 10
ds Vermeulen. 6.30 hr Vink. Geref Kerk.
9.30 en 6.30 ds Rooze, Roosendaal. Geref
Kerk Vrijg.: 9.30 dienst, 2.-30 ds Kamp-
VOORHOUT - Herv. Gemeente: zat. 7
avondgebed, zond. 10 ds Brokerhof.
Rooms-Kath. parochie: zat. 7, zond. 9,
10.30 en 11.45.
VOORSCHOTEN - Herv. Gemeente:
Dorpskerk 10 ds Lentz, 5 ds Van der
Schoot," avondmaal. Aula Noord-
Hofland 9.30 ds v.d. Schoot; Kerk Hulp
en Heil 10 ds Verheule, avondmaal. Ge
ref. Kerk: 10 ds De Zwart, 5 zie herv.
gem. Geref. Kerk Vrijg.: 10 en 5 ds Blok
land. Rooms-Kath. kerken: Laurentius-
kerk zat. 7, zond. 10 en 11.30; Aula
Noord-Hofland zond. 11; Moeder Gods-
kerk zat. 7, zond. 8.30 en 10.30.
WADDINXVEEN - Herv. Gemeente
Brugkerk 9.30 ds Verboom, 5 ds Maas
land; De Hoeksteen 9.30 ds Maasland,
6.30 ds Roetman; Bethelkerk 9.30 ds
Roetman, 5 ds Verboom; Immanuelkerk
10 ds Hulst, 5 ds v.d. Geer. Geref. Kerk:
Kruiskerk 9 ds v.d. Berg, 5 ds v.d. Bos;
Ontmoetingskerk 10.15 ds v.d. Berg
Rooms Kath. parochie: Victorkerk 10;
Ontmoetingskerk 8.30 en 11.45.
WARMOND - Herv. Gemeente: 10 ds
Den Tonkelaar, avondmaal. Rooms-
Kath. parochie: zat. 7, zond. 8.30, 10 en
11.30.
WASSENAAR - Herv. Gemeente
Dorpskerk 10 ds Sepmeijer. Den Haag.
4.30 ds Wolters, 7 ds Steenstra, open-
deurdienst. Kievietkerk 10 ds v.d
Kamp; Messiaskerk 10 ds Steenstra;
Dorpscentrum 9.30 ds Verwelius, Wad-
dinxveen. Geref. Kerk; Zijllaan 10 ds
v.d. Meulen. 7 zie Dorpskerk; Wasse
naar Zuid 10 ds v. Bruggen. Ned. Prot
Bond (L. Kerkdam) 10.30 ds v.d. Bilt.
Delft.
WOUBRUGGE - Herv. Gemeente: 9 30
ds Heijmans, Alphen, 6.30 ds Koelewijn.
Geref. Kerk: 9.30 ds Ter Veen, Oegst-
geest, 6.30 ds Mulder, Alphen. Rooms-
Kath. parochie, zat. 7, zond. 10.
ZEVENHOVEN - Herv Gemeente: 9.30
ds Hanemaayer. Geref. Kerk: 9.30 dr
Vlijm, Leiden, 7 ds Elderman. Bodegra
ven. Rooms-Kath. parochie; zat. 7, zond.
9 en 10.15.
ZOETERWOUDE - Herv Gemeente: 10
ds Wolthaus. Rooms-Kath. parochies
St. Jan zond. 9.30 en 11; Chr Dienaar-
kerk zat 7. zond. 10; Meerburgkerk (Ho
ge Rijndijk) zat. 7, zond. 10 en 11.30
ZWAMMERDAM - Herv. Gemeente 10
dr Haitsma, Boskoop, 6.30 ds Bos, Zeist
Geref. Kerk: 10 en 6.30ds Verewey, Drie
bergen.
