"Huwelijk bloeit
bij
gebrek
aan
beter
Volgens relatie-onderzoeker
is vrijgezel minder gelukkig
CBS-cijfers
99
RuutVeenhoiwn.
Er is in het verleden vaak beweerd dat het hu
welijk op z'n retour is. Het gestaag aantal da
lende huwelijkssluitingen leek daar ook een
duidelijke aanwijzing voor. Onlangs publi
ceerde het Centraal Bureau voor de Statistiek
cijfers waaruit bleek dat er weer een stijgende
lijn zit in het aantal stadhuis-huwelijken. Wel
ke conclusies kun je daar uit trekken?
Geen, vindt socioloog Ruut Veenhoven, die zich
de afgelopen jaren heeft beziggehouden met
het onderzoeken van relatiepatronen. Volgens
hem is het huwelijk in het recente verleden
nooit op z'n retour geweest. Integendeel, het
huwelijk of beter gezegd de twee persoons
relatie, bloeit als nooit tevoren. Bij gebrek aan
betere alternatieven, legt Veenhoven uit, die
er ook op wijst dat de bloei van het huwelijk
tevens gepaard gaat met toenemende huwe
lijksproblemen.
Tekst:
Bert Paauw
Foto's:
Jaap de Boer
In publicaties van het Centraal
Bureau voor de Statistiek zijn
de volgende cijfers terug te vin
den omtrent het aantal huwe
lijkssluitingen. geboorten en
echtscheidingen:
Huwelijkssluitingen:
1975- 100.081
1976 - 97.041
1977 - 93.280
1978 - 89.090
1979- 85.653
1980- 91.600
Geboorten:
1975- 177.87G
1976 - 177.090
1977 - 173.296
1978 - 175.550
1979 - 174.877
1980- circa 179.000
Echtscheidingen:
1975 - 20.093
1976- 20 889
1977 - 21.483
1978- 22.257
1979- 23.748
1980 - nog niet bekend.
Ruut Veenhoven: "Het huwelijk is niet beter geworden, de alternatieven zijn minder aantrekkelijk geworden"
ZATERDAG 17 JANUARI 1981
HARMELEN - Het hu
welijk zit weer in de lift.
Dit zou men althans
kunnen concluderen
uit de gegevens die het
Centraal Bureau voor
de Statistiek vorige
maand publiceerde.
Het CBS meldde dat
het aantal huwelijks
sluitingen, na een gesta
dige teruggang over een
reeks van jaren, vorig
jaar plotseling weer een
stijgende lijn is gaan
vertonen. Ook bij het
aantal geboorten viel
een dergelijke tendens
waar te nemen.
Ruut Veenhoven, socioloog en
als wetenschappelijk mede
werker verbonden aan de E-
rasmus universiteit in Rotter
dam, hecht weinig waarde
aan de huwelijkspiek. Vol
gens Veenhoven, die de afge
lopen jaren onderzoek deed
naar relatiepatronen en arti
kelen schreef over 'Liefde' en
'De toekomst van het huwe
lijk" kunnen op grond van deze
CBS-cijfers nauwelijks con
clusies worden getrokken.
Zijn onderzoeks-bevindingen
en die van anderen geven aan
dat droog cijfer-materiaal
weinig zegt over bloei of ver
val van het huwelijk. In de pe
riode dat steeds minder paren
de gang naar het stadhuis
maakten en velen de opvat
ting huldigden dat het huwe
lijk op z'n retour was kwam
Veenhoven juist tot de ont
dekking dat het huwelijk een
steeds belangrijker plaats in
de beleving van de mensen
ging innemen.
Veenhoven: "Het hangt er maar
vanaf wat je onder een huwe
lijk verstaat. Je moet eigenlijk
kijken naar de relatie die er
tussen twee mensen bestaat.
Erg veel mensen hokken. Die
hokkers gaan echt niet anders
met elkaar om dan mensen
die een papiertje op het stad
huis zijn gaan halen. Daar be
staan erg veel misverstanden
over. Wel of niet met elkaar
getrouwd zijn maakt niets uit
voor de vraag wie de baas is of
wie de afwas doet. Uit een
Amerikaans onderzoek is
naar voren gekomen dat de
verhoudingen tussen hok
kers vaak nog traditioneler
zijn dan tussen mensen met
een stadhuis-huwelijk. Meis
jes schijnen zich in zo'n situa
tie wat onbehaaglijker te voe
len en gaan dan automatisch
allerlei klussen opknappen
als bed opmaken, afwassen
en eten klaarmaken. Echt, dat
stadhuis-papiertje is erg rela
tief. Het formele huwelijk is
hooguit een handzame juridi
sche verbintenis voor het ge
val er kinderen uit de relatie
voortkomen of indien men
over gemeenschappelijk be
zit beschikt".
Speciaal type
Als Veenhoven dan ook over
huwelijk praat bedoelt hij een
speciaal type van relatie. Zelf
omschrijft hij het als volgt:
"Huwelijk is een relatie tus
sen twee personen van ver
schillend geslacht die door de
betrokkenen als duurzaam
wordt beschouwd, en die ge
kenmerkt wordt door de aan
wezigheid van wederzijdse
verwachtingen omtrent sek
suele omgang en gezamenlij
ke huishouding". Als men wil
weten of het huwelijk op z'n
retour is of niet zal men vol
gens Veenhoven moeten on
derzoeken of de door hem ge
noemde twee persoons-rela-
tie bloeit of niet.
Zelf is hij tot de conclusie geko
men dat de twee-eenheid
meer mensen aanspreekt dan
ooit tevoren. Veenhoven:
"Dat komt niet omdat het hu
welijk beter is geworden ver
geleken bij vroeger maar om
dat de alternatieven steeds
minder aantrekkelijk zijn ge
worden. Je kunt zeggen dat
het huwelijk, dus de twee-re
latie. bloeit bij gebrek aan be
ter. Ga de alternatieven maar
- bij de ouders wonen is steeds
ongebruikelijker geworden
en wordt Vaak ook als belas
tend ervaren voor de ouders;
maar de jongeren willen het
zelf ook niet meer, ze trekken
al vroeg de deur uit.
- het inwonen bij een broer of
zus is ook niet meer gebruike
lijk en wordt tegenwoordig
als een inbreuk op hun priva
cy gezien.
- kosthuizen mét inwoning bij
een baas of hospita raken ook
steeds meer uit; de behoefte
aan privacy doet zich ook hier
sterk gelden, zowel bij de
kostganger als bij baas of hos
pita.
- vroeger boden volkscafé's, de
straat en de buurt een zekere
geborgenheid. Dat is nu niet
Het accent is in de afgelopen ja
ren steeds meer op de twee
relatie komen te liggen. Ande
re contact-mogelijkheden
worden daardoor leeggezo
gen. Dat heeft weer een
sneeuwbaleffect. Mensen
gaan zeggen: dan trouw ik
ook maar".
Problemen
Met het aangaan van een huwe
lijks-relatie halen mensen
zich overigens tegelijkertijd
dikwijls veel problemen op
de hals want hoe tegenstrijdig
het wellicht ook klinkt: hoe
populairder het huwelijk
wordt, hoe groter ook de hu
welijksproblemen worden.
Het toenemende aantal echt
scheidingen geeft aan dat veel
mensen die problemen niet
meer de baas kunnen. Thera
peuten en juristen verdienen
een dik belegde boterham aan
andermans moeilijkheden.
Veenhoven: "Omdat de part
ners in een relatie vergeleken
bij vroeger veel meer op el
kaar gericht zijn heeft het hu
welijk steeds meer lasten te
dragen gekregen. Alles moet
door die ene relatie worden
gedragen: warmte, geborgen
heid, ontspanning. Vroeger
hoefde dat niet. De relatie was
toen oppervlakkiger. Er was
wel een gevoel van verbon
denheid maar bij de huwe
lijkskeuze speelden ook nog
al eens economische motie
ven mee. Affectie kreeg men
daarnaast ook wel van fami
lie. vrienden en buurtgeno
ten. Nu is die affectie-kring
veel kleiner en intiemer ge
worden: je partner en soms
je ouders, een broer of zus of
een enkele heel goede vriend.
Het oude verstandshuwelijk
heeft plaatsgemaakt voor
het liefdehuwelijk.
De nadruk op liefde
maakt de continuiteit van
het huwelijk onzekerder.
Mensen zijn nu eenmaal ver
anderlijk en als de liefde op
houdt houdt tegenwoordig
ook gelijk het huwelijk op.
Vroeger niet, toen waren er
ook veel minder scheidingen.
Als je elkaar niet langer
mocht, ach, dan bleven er nog
wel andere gezamenlijke be
langen over om de relatie toch
voort te zetten".
Volgens Veenhoven zouden
veel mensen, die nu in de hu
welijksproblemen zitten, wel
licht beter af zijn geweest in
een andere relatie-vorm.
Maar communes en leefge
meenschappen zijn de afgelo
pen jaren toch ook geen door
slaand succes gebleken.
Veenhoven, zelf met vier an
dere volwassenen een soort
leefgemeenschap vormend in
een oude boerderij in Harme
ien, denkt dat praktische pro
blemen (zoals het vinden van
een groep mensen die het met
elkaar wil proberen en het
hebben van de nodige finan
ciën om een flink pand te kun
nen betrekken) een grote rol
spelen.
Bovendien bleek naar zijn
waarneming dat in veel com
munes de mensen nog in
tenser, slopender relaties met
elkaar aangingen dan bij een
liefdeshuwelijk. Veenhoven:
"Misschien dat studentenfiat-
achtige toestanden in de toe
komst hoop kunnen bieden.
Gebouwen waar de mogelijk
heid is voor een zekere priva
cy maar met gemeenschappe
lijke ruimten voor bijvoor
beeld koken of wassen zodat
er toch volop kansen zijn voor
meerdere contacten. Veel
centraal-wonen projecten
streven dat na".
Verschillen
Voorlopig echter zien mensen
meer heil in het huwelijk, alle
daaraan klevende problemen
ten spijt. Veenhoven denkt
dat de moeilijkheden in de
hand worden gewerkt omdat
in de loop van de geschiedenis
mensen meer van elkaar zijn
gaan verschillen. Veenhoven:
"Ik kan moeilijk bewijzen dat
de mens tegenwoordig psy
chisch complexer in elkaar zit
dan vroeger maar het kan wel
een verklaring zijn voor het
feit dat mensen nu minder
makkelijk contacten maken,
met jan en alleman.
Hoe groter de verschillen, hoe
moeilijker het is om iemand
te vinden met wie het klikt.
Als iedereen hetzelfde type is
heb je makkelijk contact.
Vroeger konden ouders nog wel
eens een partner voor hun
kinderen uitzoeken en rela
tie-koppelaars kwamen ook
veelvuldig voor. Uit de con
tact-advertenties sprak een
vrij nuchtere toon in de trant
van 'Goede handwerksman
zoekt nijvere vrouw'. Dat is al
lemaal veranderd. In de hui
dige advertenties worden
steeds meer psychologische
kenmerken genoemd. Men
zoekt meer naar een bepaald
type. Men doet meer aan dicp-
graverij. Men wil anderen en
zichzelf beter leren kennen.
Naar mijn mening zitten men
sen nu gewoon ingewikkel
der in elkaar. Het gevaar daar
van is dat mensen daardoor
makkelijker uit elkaar kun
nen groeien. Het uit elkaar
groeien in het vroegere eco
nomische huwelijk hoefde
niet fataal te zijn. Als de bank
rekening maar niet uit elkaar
groeide. Het uit elkaar
groeien in het liefdehuwelijk
is wel fataal.
Dat is vaak een erg pijnlijke
zaak. Niemand kan het hel
pen maar de partners hebben
elkaar gewoon niets meer te
zeggen. Dan krijg je dus de
echtscheiding. Dat hoef je
niet per se als iets negatiefs te
zien al is het natuurlijk nooit
leuk want het gaat toch vaak
wel gepaard met een emotio
nele pijn".
Seksualiteit
Grote probleem-veroorzaker in
de huidige huwelijks-relatie
is de seksualiteit. Veenhoven:
"Het huwelijk is overbelast,
oo"k op het punt van de seks
Seks hoort nu veel meer bij
het huwelijksleven dan vroe
ger. Partners gaan in tegen
stelling tot vroeger veel meer
met elkaar naar bed, niet al
leen omdat er veel meer voor
behoedsmiddelen zijn geko
men. maar ook omdat men is
gaan denken dat dat bij een
goed huwelijk hoort.
Vroeger was seks een verboden
vrucht maar nu kan men in
alle toonaarden en in breed
voerige beschouwingen ho
ren en lezen over orgasmes en
hoe geweldig fijn seks kan
zijn. Als het eens een keertje
niet zo lekker gaat dan wordt
dat gelijk opgevat als een
alarmsignaal, dan wordt vaak
gelijk gedacht: staat m'n hu
welijk soms op de tocht?
Het huidige seks-beleven heeft
de mensen niet ontspannen-
der gemaakt. Integendeel, het
werkt krampachtigheid in de
hand en het maakt bestaande
gebreken alleen maar zicht
baarder. Een onderzoek in
1976 onder echtparen in de so
ciaal-economische mid
denklasse maakte duidelijk
dat maar liefst 41 procent van
de vrouwen en 26 procent van
de mannen problemen had in
het seksueel contact met de
partner. Bij 9 procent van de
vrouwen was er zelfs sprake
van uitgesproken afkeer ten
opzichte van de seksualiteit"
Geluk
Toch blijkt uit andere onderzoe
ken dat gehuwden zich over
het algemeen gelukkiger voe
len dan ongehuwden. Veen
hoven, die bezig is met het
schrijven van een proefschrift
over geluksbeleving van
mensen, wijst weer op de hui
dige rol van het huwelijk als
vrijwel enige bron van 'affec
tie-verschaffer'. Vrijgezellen
zouden dus veel affectie en
liefde tekort komen.
Veenhoven: "Uit onderzoeken
blijkt dat ongehuwden ge
middeld minder gezond zijn,
zowel lichamelijk als geeste
lijk. Ze lopen vaker naar de
dokter, hebben meer neuroti
sche klachten en zitten meer
in psychiatrische inrichtin
gen. Vrijgezellen gaan over
het algemeen ook wat eerder
dood dan gehuwden. Vooral
onderzoeken in Amerika en
Japan spreken in dat opzicht
duidelijke taal.
Het geluksgevoel "hangt tegen
woordig nauw samen met de
gehuwde status maar ook met
de huwelijkstevredenheid. In
1948 kwam uit een onderzoek
naar voren dat een slecht hu
welijk nog niet betekende dat
men zich ongelukkig voelde.
Nu is dat wel het geval. In de
publieke opinie mag het hu
welijk dan aan waarde heb
ben ingeboet, men vergist
zich. Huwclijkstevredcnheid
en geluksgevoel zijn steeds
nauwer met elkaar verweven
geraakt.
Inkomen doet er voor het geluk
niet veel meer t<.<> 11< t WOrdtf
vaak smalend gezegd maar'
geld maakt inderdaad niet ge
lukkig. Recente onderzoeken
geven aan dat in Nederland
het verband tussen inkomen
en geluk vrijwel nihil is. Wat
dat betreft heeft in Nederland
ook een nivellering plaatsge
vonden. Ook het verband tus
sen opleiding en geluk is in
Nederland verdwenen. In
Amerika is de situatie oven-
gens anders. Daar is nog wel
een duidelijk verband aange
toond tussen enerzijds inko
men en opleiding en ander
zijds geluk".
Het huwelijk speelt dus, zeker
in Nederland, een prominen
te rol. En dat zal voorlopig
nog wel zo blijven, doodge
woon bij gebrek aan betere al
ternatieven. Veenhoven: "Je
zou het huwelijk kunnen ver
gelijken met een winkeltje
dat de alleen-verkoop heeft
van een onmisbaar produkt.
Zo n winkeltje loopt altijd
wel, ook al is de prijs nog zo
hoog en de bediening slecht".
