Inhuldiging Reagan:
een Hollywood-show
CDA-commissie doet
recht
Beroep Menten op
Europees Hof zal
weinig veranderen
atoompacifisten geen
Poon generaal-majo(
M.R. yöiï Meijenfëldl
door Henk Kolb
WASHINGTON - Ro-
nald Reagan's inhuldi
ging als veertigste pre
sident van de Verenig
de Staten krijgt een om
lijsting van gala-bals en
andere feestelijkheden,
die meer geld gaan kos
ten dan ooit in de Ame
rikaanse geschiedenis
aan zo'n evenement
werd uitgegeven.
Het programma neemt een dag
of vijf in beslag en het op zich
zelf toch doorslaggevende feit
van de eedsaflegging is volko
men bijzaak geworden in de
orgie van vreugdeblijken die
het comité voor de inhuldi
ging op touw heeft gezet. De
Reagan-show, waarvan een
flink stuk voor goed geld per
televisie wordt uitgezonden,
wordt in voortdurend over
treffende trappen geregis
seerd vanuit een overdaad,
die merkwaardig afsteekt bij
de soberheid die de dagelijk
se werkelijkheid heet te ver
langen.
Het zijn de opvattingen van Ce
cil B. de Mille en zijn volvette
spektakelstukken die de Hol-
lvwoodse specialisten naar
Washington hebben meege
bracht. waarbij voor elk sym
booltje wel een stukje tech
nisch vernuft ter nadere illu
stratie kan worden gevonden.
De zwellende bombast, die
zo'n 10.5 miljoen dollar gaat
kosten, moet omstreeks een
miljoen meer opbrengen.
..Voor liefdadigheid", zegt
Charles Wiek, een financieel
en investeringsspecialist uil
Los Angeles, die niet in het
minst wordt gehinderd door
de schijn dat de organisatie
van de manifestatie een tikje
uit de hand is gelopen.
Reagan zelf heeft er het motto
voor aangedragen „samen op
nieuw beginnen" en de bijna
zeventigjarige die nu zijn laat
ste krachten aan het landsbe
lang gaat wijden, krijgt naar
het Witte Huis een feestlied
mee „duimen omhoog, Ame
rika', dat in kwaliteit en op
vatting de zangen van Vader
Abraham en de zijnen nabij
komt. De aanstaande presi
dent heeft slechts een korte
inhuldigingsrede van 15 mi
nuten op zijn programma en
zal in de dagen en uren er om
heen feestelijk worden rond-
gezeuld langs balzalen en een
sporthal waar de voetjes van
de vloer gaan, zoals dat heet.
Bont
De stoffen manteltjes van Rosa-
lynn Carter zullen uit het
beeld van het Witte Huis ver
dwijnen: het bont 'is terug
En deze wijziging in stijl heeft
ertoe geleid dat Ronald Rea
gan voor zijn eedsaflegging
een kledingvoorschrift heeft
doen uitgaan dat alle manne
lijke leden van het Congres
dwingt zich in de vroege och
tend reeds te hullen in een
grijs jacquet. Aanvankelijk
was het onzeker of op de
huurmarkt wel zoveel exem
plaren van dit volslagen in on
bruik geraakte kostuum kon
den worden betrokken, maar
dat blijkt bij nader inzien best
mee te vallen.
Ronald en Nancy Reagan: het paar dat de komende vier jaar het Witte Huis in Washington zal bewonen. Hun 'verhuizing' zal niet
geruisloos verlopen.
Maar verder heeft Hollywood
de foefjesdoos wijd openge
trokken. Laserstralen ziillen
's avonds de befaamde Was-
hingtonse monumenten, die
aan groten der historie herin
neren, met elkaar verbinden,
veertig televisiecamera's zul
len nodig zijn om elke bewe
ging van de president en zijn
echtgenote gade te slaan als
zij even binnenwippen bij een
van de acht gala-bals die voor
deze gelegenheid zijn georga
niseerd.
Zij vormen het kernpunt van
een serie van zo'n tachtig sa-
lellietfeesten elders in den
lande, die rechtstreeks via
grootbeeldschermen met
Washington worden verbon
den. Maar ook in Lima. Mexi
co Stad en Parijs wordt feest
gevierd. want. zeggen Rea
gan's paladijnen, iedereen
moet mee kunnen feesten.
Een stoet van artiesten geeft
gratis toegankelijke voorstel
lingen voor het volk. terwijl
de nieuwe elite die Washing-
tons bastions bestormt ten
minste honderd dollar per
persoon moet neertellen voor
de sjiekere bals.
Frank Sinatra, Johnny Carson.
Bob Hope en Elisabeth Tay
lor spelen hoofdrollen bij het
gebeuren. Mannen als Charl
ton Heston en Ephraim Zim-
balist Junior zullen zich met
de microfoon in de hand tus
sen de gasten begeven terwil-
le van de lv-kijkers.
De cijfers zijn verbluffend: er
zijn 44.000 uitnodigingen de
deur uit gegaan en voor de
schrijf-, beeld- en geluidsjour
nalist en moeten er niet min
der dan 15.000 kaarten ko
men. De kijkers thuis krijgen
een televisieproduktie van
uren voorgeschoteld, die in
handen is gelegd van Marty
Pasetta, een Hollywoodse tv-
figuur die zijn voornaamste
faam ontleent aan zijn regie
van de uitreiking van de Os
cars. Hij laat zich door bijna
500 man personeel bijstaan.
In filmland gebeuren de dingen
op schaal van overdaad en het
is uit die wieg dat Ronald Rea
gan te voorschijn werd ge
haald, al vrij lang geleden.
De reclameminuten tijdens de
uitzending kosten 250.000
dollar per stuk en het heeft
niet de minste moeite gekost
om zo alle drie miljoen dollar
te voorschijn te haien, die aan
dat evenement ten grondslag
moesten worden gelegd.
Hotels zijn niet meer beschik
baar en er zijn niet zonder
moeite 200 bussen gevonden
die uit Washingtons centrum
19.000 gasten moeten vervoe
ren naar een sporthal op zo'n
half uur rijden afstand, waar
het gala der gala s Wordt ge
houden.
Souvenirs
Volgens Robert Gray, mede
voorzitter van de voorberei
dende commissie, wil de
nieuwe president in alle na
drukkelijke praal en' over
daad de eerbied uitdrukken
die hij voelt voor het ambt dat
hij gaat bekleden. Binnen het
raam van een snelle show zijn
dan ook korte metten ge
maakt met de traditionele pa
rade. die zich in het verleden
urenlang in doorgaans kil
weer langs Washingtons
hoofdstraten voortsleepte.
Een uur nu slechts, met veel
muziek en een duidelijk wes
tern accent. Er is een stroom
van souvenirs te koop. Niet al
leen eerste-dag-enveloppen,
of penningen dan wel foto
boeken. maar ook een porse
leinen Nancy Reagan-roos
voor 650 dollar en verder
manchetknopen, boodschap
pentassen en sjaals. „Alles
van goede smaak" verzekeren
de organisatoren geruststel
lend.
Uit New York zijn ijlings 200 ka
merbrede limousines aange
voerd naar de hoofdstad,
want er ontstond een tekort,
heette het. en zonder limousi
ne kan een beetje mens zich
dezer dagen te Washington
nauwelijks meer vertone-
Toen Jimmy Carter werd inge
huldigd, kon het allemaal nog
voor veel minder. Het geld
moet uit particuliere bijdra
gen bijeenkomen. Het Con
gres betaalt de 450.000 dollar
voor de eedsaflegging (voor
het eerst op de westelijke
trappen van het Capitool met
meer plaats en beter uitzicht).
Onder Carter mocht zo'n bij
drage maximaal 5000 dollar
zijn. Onder Reagan is dat naar
50.000 opgetrokken.
Maar het staat nu al vast dat de
ze uitspatting van een nieuwe
regering nog vreemde echo's
gaat krijgen als Reagan kort
na zijn binnenkomst in het
Oval Office plannen moet
gaan maken om op de bedra
gen voor sociale bijstand te
gaan korten. Want alle mooie
plannen waarvoor een specia
le creatieve specialist van de
Walt Disney-bed rij ven is ge
huurd, alle laserstralen, licht
flitsen en overweldigend
vuurwerk en dansende fon
teinen. kunnen de harde
werkelijkheid niet voldoende
aankleden. Daarna is het weer
gewoon koud en vriezen men
sen dood en slaat de inflatie
nog steeds als een veenbrand
door de economie.
Op verzoek van het dagelijks
bestuur van het CDA heeft de
commissie-Donner een dis
cussiestuk gemaakt over de
hoofdpunten van de atoom-
wapenproblcmatiek. Hoe va
ker ik het rapport "Over vre-
debelcid" lees. hoe meer ik
het waardeer. De commissie
zegt de dingen duidelijk en
dat bevordert de discussie.
Wat in het begin nogal wat
weerstand kan oproepen, is
de stelligheid waarmee be
paalde uitspraken worden ge
daan: "Zonder de dreiging
van de kernwapens zou het
proces van de-kolonisatie na
de Tweede Wereldoorlog veel
stroever en met nog heel wat
meer bloedvergieten en ver
woesting zijn verlopen".
Hoe weet de commissie dat zo
zeker? Aan het eind van het
rapport wordt echter flink
wat gas teruggenomen en
toont de commissie zich onze
ker over de weg die wij in de
toekomst moeten gaan. Zij
vindt wel dat er argumenten
genoeg zijn om aan de huidige
politiek o.a. in NAVO-vei
band vast te houden "En toch
blijven de vragen knagen of
dit nu wel mag en of dat nu
wel een uitweg is".
Het rapport bevat mijns inziens
twee waardevolle elementen.
Het eerste is de opvatting van
de commissie dat er geen weg
terug meer is naar een krijgs
macht met uitsluitend con
ventionele militaire midde
len; naar een situatie waarin
een rechtvaardige en verant
woorde oorlog weer denkbaar
wordt. Het heeft geen zin om
het politieke beleid te beper
ken lot het terugdringen van
de rol van atoomwapens.
De uitbanning van deze midde
len kan alleen maar slagen in
het raam van de uitbanning
van het oorlogsgeweld als zo
danig. Tussen de pegels door
kan worden gelezen dat de
commissie oorlog geen bruik
baar instrument meer vindt
voor het oplossen van inter
nationale politieke conflicten
met name in de hoog geïndus
trialiseerde wereld.
Het tweede element is dat de
commissie terecht waar
schuwt tegen een te geïsoleer
de aanpak van het atoomwa-
pcnprobleem. Het is een on
derdeel van het meer algeme
ne vraagstuk van de vrede on
der de volken "Terugdrin
ging en uitbanning van het
kernwapen vereist een toene
mende vredelievendheid on
der de volken, instanties en
procedures, waardoor de con
flicten en geschillen kunnen
worden beslecht, die/anders
tot gebruik van kernwapens-
van wapengeweld - zouden
kunnen leidenDe oorzaken
van onvrede en onveiligheid
daar gaat het om; die moeten
worden aangepakt.
In kaart
In het rapport zijn de verschil
lende standpunten binnen
het CDA over de atoomwa
penproblematiek in kaart ge
bracht: het atoompacifisme;
geleidelijke eenzijdige af
schaffing van atoomwapens,
handhaving va een minimale
afschrikking en het streven
naar een positie van over
macht. De commissie zegt
zelf geen gedetailleerd stand
punt te willen innemen.
Maar in de commentaren op de
verschillende standpunten
komt de visie van de commis
sie toch wel te voorschijn:
handhaving van het lidmaat
schap van de NAVO en het
militaire evenwicht tussen
Oost en West en geen eenzijdi
ge stappen door Nederland
om de bewapening te vermin
deren.
den. Desondanks heeft de
NAVO in december 1979 toch
besloten om nieuwe atoom
wapensystemen in West-Eu
ropa te plaatsen
Wie dit leest zou tot de conclu
sie komen dat er bijvoorbeeld
voor Nederland en Belgie
ruimte is om eenzijdige af' te
zien van de plaatsing van deze
nieuwe raketten totdat er
meer bekend is over de resul
taten van het gesprek tussen
Amerika en Rusland over de
beperking van de regionale
atoombewapening. Dergelij
ke stappen kunnen een sig
naai zijn van onze bereidheid
om de rol van atoomwapens
daadwerkelijk terug, te drin
gen
Ik wil het bij deze kritische op
merking laten. De commissie
heeft mijns inziens een goed
stuk werk geleverd en het
rapport kan de discussie in
Nederland over de atoomwa-
ponproblematiek zeker ver
der helpen. De commissie is
duidelijk in haar stellingna-
me. De vraag is of dat. gelet op
de betrokkenheid onder ons
volk bij deze problematiek en
de verkiezingen in mei van dit
jaar. binnen het CDA wel zo
wordt gewaardeerd
doormr. Roel Schut
missie de modernisering van
de NAVO-atoombewapening
niet af.
Natuurlijk is er kritiek op het
rapport mogelijk. De com
missie doet mijns inziens de
atoompacifisten geen recht.
Zij benadrukt te sterk de indi
recte weg van de vrede en
gaal er aan voorbij dat veel
atoompacifisten de veilig
heissystemen van Oost en
West. zoals deze nu functione
ren, zien als een barriere voor
de bevordering van vrede en
gerechtigheid in de wereld
De verbetering van de kwaliteit
van de internationale samen
leving wordt naar hun me
ning belemmerd door o a de
noodzaak om invloedssferen
te handhaven en regeringen
te steunen die het niet zo
beeld de mensenrechten; de
"export" van conflicten naar
de Derde Wereld als gevolg
van de militaire status quo
tussen Oost en West in Euro
pa; het atomaire beleid van de
grootmachten dat de sprc
ding van atoomwapens over
de wereld stimuleert en door
het beslag dat op kennis en
middelen wordt gelegd om de
wapenwedloop te kunnen
volhouden.
Tweezijdig
Het primaire doel van veel
atoompacifisten is dan ook
niet de verwijdering van
atoomwapens zonder meer,
maar de verandering van de
bestaande veiligheidssyste
men. En zij achten eenzijdige
stappen mogelijk en geboden
om het wantrouwen tussen de
volken te verminderen en om
een tweezijdig proces van ver
andering op gang te brengen;
een proces waarbij zowel NA
VO als Warschau-pact be
trokken zon.
Een voorbeeld van deze moge
lijkheden vond ik in de bijla
ge van het rapport. Het be
sluit tot modernisering van de
N A VO-atoom wapens is voor
al genomen onder druk van
West-Europa, dat bezorgd is
over de uitbreiding van de re
gionale bewapening van het
Warschau-pact en dat twijfelt
aan de atomaire garantie van
Amerika Amerika heeft in de
periode van de besluitvor
ming de Europese bondgeno
ten echter laten weten dat het
over genoeg atoomwapens
beschikt om die nieuwe drei
ging het hoofd te kunnen bie
DEN HAAG - Zal Pieter Men
ten (81nog wegen vinden om
iets te doen aan zijn veroorde
ling tot tien jaar gevangenis
straf en honderdduizend gul
den boete? Die vraag komt
automatisch naar voren na le
zing van het arrest van de Ho
ge Raad van dinsdag waarbij
het vonnis van de Rotterdam
se rechtbank van 9 juli vorig
jaar werd bekrachtigd.
Voor de Nederlandse rechter is
de zaak nu in elk geval na vier
jaar van vaak moeizaam pro
cederen afgesloten. Het staat
•nu juridisch vast dat Menten
inderdaad op 7 juli 1941 in het
toen door de Duitsers bezette
Poolse dorp Podhorodce oor
logsmisdrijven heeft begaan.
Alleen als er onomstotelijke
bewijzen zouden komen voor
het tegendeel, zou alsnog her
ziening van het vonnis kun
nen worden aangevraagd.
Zoiets gebeurt in onze rechts
geschiedenis echter maar
heel zelden en de kans daarop
is uiterst gering. Zeker in dit
geval, want er is de afgelopen
vier jaar zoveel speurwerk
verricht dat dergelijke bewij
zen, als ze er geweest waren,
zeker boven water waren ge
komen.
Menten zelf lijkt zich echter nog
niet bij zijn definitieve ver
oordeling te hebben neerge
legd. Gezien uitlatingen van
zijn advocaat mr. Van Heij-
ningen overweegt Menten om
in beroep te gaan bij het Euro
pese Hof. wegens schending
van het Europees verdrag tot
bescherming van de rechten
van de mens. Menten zou zich
willen vastklampen aan arti
kel 3 van dat verdrag, dat een
onmenselijke behandeling
van gevangenen verbiedt. Hij
kan zich het geld en de moeite
voor zo'n procedure echter
wel besparen. Het genoemde
artikel richt zich namelijk al
leen tegen marteling van ge
vangenen en daar is in de
zaak-Menten geen sprake
van. In het arrest van de Hoge
Raad wordt hierover duide
lijk gezegd dat een gevange
nisstraf van tien jaar niet in
strijd is met het Europese ver
drag.
Overigens zal Menten die tien
jaar niet helemaal hoeven uit
te zitten. Het is in ons systeem
gebruikelijk dat een gevange
ne op vrije voeten komt als hij
twee derde van zijn straf er op
heeft zitten Menten zou dus
in totaal zeven jaar gevange
nisstraf moeten uitzitten. Van
die tijd wordt echter de perio
de - drie jaar - afgetrokken
die Menten al in voorarrest
heeft doorgebracht. Hij zou
dus over ongeveer vier jaar
vrij kunnen komen.
Menten heeft nog een mogeli jk
heid om eerder zijn vrijheid te
verkrijgen, maar het zal de
vraag zijn of hij daar wel ge
bruik van wil maken. De
grondwet geeft veroordeel
den namelijk de mogelijkheid
om een gratieverzoek in te
dienen. Als reden daarvoor
zou Meuten zijn hoge leeftijd
en zijn slechte gezond
heidstoestand kunnen opge
ven. Volgens artikel 77 van de
grondwet beslist de koning
over gratig van straffen. In
ons staatsbestel betekent dit
dat in feite de minister van
justitie die beslissing neemt.
Hij is echter grondwettelijk
verplicht om, voordat hij dat
doet, de rechter te raadplegen
die de verdachte heeft veroor
deeld. In dat geval dus de
rechter van de bijzondere
Moeilijk
Gratieverlening zou. dat is wel
duidelijk gezien de hele ge
schiedenis van dit proces,
voor grote publieke opschud
ding zorgen. Dat maakt het
dus al moeilijk. Het is daar
naast echter nog de vraag of
Menten zelf wel om gratie zal
willen vragen. Dat zou name
lijk betekenen dat hij indirect
schuld zou bekennen aan de
oorlogsmisdrijven waarvoor
hij nu definitief is veroor
deeld. Gezien Mentens verbe
ten verzet tot nu toe op dit
punt is dat niet erg aanneme
lijk. Uitgesloten is het overi
gens ook niet. Menten heeft
de laatste jaren op veel pun
ten nogal eens een grillige en
onvoorspelbare koers gevare-
Met het omslaan van de laatste
bladzijden van het dossier-
Menten is een zaak afgelegd
die uniek is voor de Neder
landse rechtsgeschiedenis.
Nooit eerder moest de Hoge
Raad zo vaak terugkomen op
een zelfde zaak als in dit ge
val. Juridisch gezien zijn er
enkele belangwekkende uit
spraken geweest Vooral op
het arrest van 29 mei 1978.
waarbij de Hoge Raad het
Amsterdamse vonnis in de
zaak-Menten vernietigde, was
van een opvallende helder
heid. De Hoge Raad schetste
daarin heel uitvoerig de rech
ten van de Nederlandse ver
dachte en uiteraard in het bij
zonder van Menten. Het is
dan ook geen wonder dat de
afgelopen jaren in heel wat
andere strafzaken op dat ar
rest een beroep is gedaan
door advocaten die vonden
dat de rechten van hun cliën
ten te kort waren gedaan.
Ook in het arrest dat dinsdag in
de zaak-Menten is gewezen -
het derde in de rij - probeerde
de verdediging zich met zo'n
beroep te verweren. Dit keer
ging de vlieger echter niet op.
'Menten heeft het volle pond
gekregen', besliste de Hoge
Raad terecht. Ook de 31 ande
re middelen van de verdedi
ging faalden, wat gezien de
aard van de verweren wel te
voorzien was. Met name de
bezwaren die Menten zelf had
opgeworpen hadden geen
schijn van kans omdat zij in
gingen op feiten zoals die
door de Rotterdamse recht
bank waren vastgesteld. En
met feiten houdt ons hoogste
rechtscollege zich nu een
maal niet bezig In het cassa
tieberoep gaat het alleen om
verkeerde toepassing van het
recht en dat had Menten kun
nen weten. Het typeert de
man helemaal dat hij deson
danks zijn eigen zin toch ge
probeerd heeft door te zetten.
Hij is. geheel in de zelfgeko
zen stijl, vechtend ten onder
gegaan.
De commissie keert zich daar
mee tegen het atoompacifis
me en tegen acties zoals die
van het Interkerkelijk Vre
desberaad: help de kernwa
pens de wereld uit om te be
ginnen uit Nederland Zij
meent ook dat voorlopig geen
eind kan gorden gemaakt
"aan elke uitbreiding cn kwa
litatieve ontwikkeling van de
bewapening". En hoewel dat
niet met zoveel woorden
wordt gezegd, wijst de com-
