"Ik bleef altijd binnen de wet" Jimmy Carter terug naar dorpse werkelijkheid "Vechten eind maart staken Rehabilitatie voor Haakmat Gevaar van straling ontkend Generaal Haig over verleden: Gemengd drinken mag ZATERDAG 10 JANUARI 1981 BUITENLAND PAGINA Q DEN HAAG (ANP) - De Suri naamse gemeenschap in Ne derland heeft in een telegram aan de regering een legerlei ding van Suriname geëist, dat de Surinamers in Nederland op zeer korte termijn wordt ingelicht over de beweegre denen om minister Haakmat van leger, politie, justitie en buitenlandse zaken uit zijn functies te ontheffen. Bovendien staat zij onmiddel lijk rehabilitatie van ex- bewindsman voor. Het tele gram is ondertekend door een achttal welzijnsstichtingen voor Surinamers in Neder land. In het telegram spreken de in Nederland verblijvende Suri namers hun diepe verontrus ting uit over de ontwikkelin gen in Suriname. Zij zijn zeer verontwaardigd over het ont slag van Haakmat, omdat zij van mening zijn dat "de inzet en de bijdrage van de ex- minister voor de vormgeving van het revolutionaire pro ces" bijzonder groot was. De ondersteuning van het op 25 februari in gang gezette ont wikkelingsproces door de Su rinaamse gemeenschap in Nederland dreigt nu door het ontslag van Haakmat geheel weg te vallen, zo stellen de on dertekenaars van het tele gram. De rechterlijke macht in Suri name is niet onafhankelijk. Van een eerlijk proces kan slechts sprake zijn, als de rechtspleging stoelt op een onafhankelijke rechterlijke macht, zoals bedoeld in het internationale verdrag inzake burgerrechten en politieke rechten. Dat is nu niet het ge val. Tot deze uitspraak komt de Haagse advocaat mr. G. Sprong in een rapport aan de internationale commissie van juristen in Genève. Mr. Sprong reisde destijds naar Suriname om enige verdach ten bij te staan, werd aange houden en weer vrijgelaten. Hij mocht daarna wel bij de behandeling aanwezig zijn, maar hij mocht niet zelf zijn opgestelde pleidooi uitspre ken. Mr. Sprong vertrok di rect na het proces uit Surina me om verdere moeilijkhe den te voorkomen. PARIJS (AP) - Functionarissen van het Franse bureau voor kernenergie hebben gisteren verklaard dat de radio-actieve wolk die eerder deze week ontsnapte uit de nucleaire op werkingsfabriek bij Cher bourg nadat daar brand was uitgebroken "geen gevaar op levert voor de gezondheid". Op een persconferentie verde digden zij zich tegen beschul digingen van de vakbonden dat zij het incident trachtten te begatelliseren. Meer dan 2500 werknemers van de fa briek hielden donderdag een demonstratie voor betere vei ligheidsmaatregelen. "We willen niets verbergen", zei Georges Besse. de voorzitter van Cogema, de overkoepe lende organisatie van Franse kerncentrales. Hij gaf echter toe dat een betere communi catie met werknemers en pers nodig is, "om in de toekomst soortgelijke misverstanden te voorkomen." De directeur van de centrale. Maurice Delange, ontkende de beschuldigingen als zou den 400 personen door de wolk besmet zijn. Hij zei ook krantenberichten te betreu ren waarin sprake was van enorme brand. Volgens hem zijn de gevaren binnen aan vaardbare grenzen gebleven en waren daarom geen specia le veiligheidsmaatregelen noodzakelijk. Franse vakbondleiders bena drukten gisteren nogmaals dat de brand in een opslag plaats van de opwerkingsfa briek "ernstiger is geweest dan functionarissen hebben doen voorkomen". Volgens de bonden zijn diverse men sen dinsdagavond besmet door straling. De vakbondsleiders leverden kritiek op de manier waarop de directie van de opwer kingsfabriek te werk is ge gaan. De directie heeft te langzaam gereageerd, heeft verzuimd een aantal gebou wen te evacueren en heeft ar beiders naar huis laten gaan zonder hen op besmetting te controleren, aldus de vak bondsleiders. WASHINGTON (AP, Reuter) - Alexander Haig, Reagan s nieu\Ve minister van buitenlandse zaken, heeft gisteren tijdens een hoorzitting van de senaatscommissie voor de buitenlandse betrekkingen verklaard dat al zijn activitei ten als chefstaf van het Witte Huis onder president Nixon "binnen de grenzen van de wet" zijn gebleven. deerd en dat hij niets had gevon den dat diens benoeming kan vertragen of tegenhouden. Haig zei dat hij in het Witte Huis 90 procent van zijn tijd "besteedde aan het proberen de zaken van het presidentschap naar behoren te laten uitvoeren". Hij had zelf nooit de geluidsbandjes beluis terd die tenslotte tot de val van Nixon leidden, op één na, die de president op een kabinetsverga- In een verklaring vooi sie, die zijn benoeming tot minis ter van buitenlandse zaken moet goedkeuren, zei Haig dat hij het destijds nodig vond om "in het nationaal belang" de president te beschermen. Haig ging slechts terloops in op de functies die hij gedurende ruim 5 jaar onder de regering van Nixon heeft bekleed. Hij dat zijn rol in het afluisteren van telefoonge sprekken door de FBI en de om verwerping van de regering- AUende in Chili "slechts uiterst gering" was. Haig probeerde vragen te voorko men over zijn rol in de totstand koming van president Fords be slissing om Nixon te vrijwaren van strafvervolging. "Ik heb nooit op enige manier voor gesteld dat een overeenkomst zou worden getroffen op grond waarvan Nixon zou aftreden in ruil voor een pardon van Ford," zo verklóarde Haig. Democraten in de senaat hebben al voorspeld dat Haigs benoeming snel goedgekeurd zal worden, als er in de hoorzittingen van de commissie voor de buitenlandse betrekkingen geen duidelijke aanwijzingen aan het licht komen dat de 56-jarige generaal zich tij dens de Nixon-jaren aan overtre ding van de wet heeft schuldig gemaakt. Bij het begin van de vergadering van de commissie zei de voorzit ter, Charles Percy, dat hij Haig's omvangrijke dossier had bestu dering afdraaide om de slechte kwaliteit te laten horen. Hij heeft nooit een geluidsbandje van het Witte Huis onder zich ge had" en zei nog steeds niet te we ten hoe destijds het beruchte gat van 18 minuten op één der band jes was ontstaan. Haig zei dat in niet een van de vele onderzoeken naar zijn rol in het Witte Huis onder Nixon ook maar enige schuld van zijn kant was aangetoond. In een tien pagina's tellend aan hangsel bij zijn - deels schriftelij ke - verklaring gaf Haig bijzon derheden over zijn rol in Waterga te. de Amerikaanse politiek in de oorlog in Vietnam en het afluiste ren van telefoongesprekken van journalisten en ambtenaren. Film over stakingen toegestaan in Polen WARSCHAU (AFP) - De film Ar beiders '80" over de stakingen in Polen van de afgelopen zomer is zonder dat er veel ruchtbaarheid aan is gegeven weer te zien in een bioscoop in Warschau. De film waarvan de vertoning december vorig jaar door de Poolse autori teiten verboden werd verklaard, draait nu weer in een Warschau's theater. De kranten van gisteren waarin de lijst van films stond die in War schau te zien zijn, hadden het over een "besloten voorstelling", zonder een nadere aanduiding. Bij de betrokken bioscoop liet men echter weten dat dat alleen voor de avondvoorstellingen geldt, alle andere vertoningen zijn voor iedereen toegankelijk. "Arbeiders '80" is de afgelopen zo mer opgenomen op de marine werf "Lenin" in Gdansk en is in heel Polen - zij het vaak met ge bruikmaking van de allereenvou digste apparatuur - te zien ge weest. Toen de Poolse autoritei ten iets minder dan een maand geleden plotseling de vertoning niet langer toestonden, stak er een storm van protest op onder leden van de onafhankelijke vak bond "Solidariteit". Donderdag dreigde de nationale commissie van deze bond. die in Gdansk bijeen was, met een waarschuwingsstaking van een uur als de film niet mocht worden vertoond. BRAND IN PENSION: 21 DODEN KEANSBURG. NEW JERSEY (AP) - Bij een brand in een bejaar denpension in de stad Keansburg in de Amerikaanse staat New Jer sey zijn gisteren tenminste 21 mensen om het leven gekomen. Er worden nog tien personen ver mist. Acht bewoners van het pension raakten gewond, evenals enkele brandweerlieden. Men verwacht dat nog meer slachtoffers in de puinhopen zullen worden gevon den. 5? GENEVE (AFP, AP) - De Verenig de Naties hebben voorgesteld op 30 maart een staakt-het-vuren te laten ingaan in Namibië, zo is gis teren uit diplomatieke bron in Genéve vernomen. Die datum zou tijdens een zitting achter ge sloten deuren van de Namibië- conferentie zijn genoemd door een official van de Verenigde Na ties, Brian Urquhart. Volgens een rapport dat de VN- commissaris voor Namibië giste ren heeft voorgelegd aan de con ferentie, zal een mogelijke VN- bestandsmacht bestaan uit 1 000 manschappen: 7.500 militairen, 3.500 burgers en ongeveer 360 po litiemannen. Een Deense jurist zal worden benoemd in de func tie van 'onafhankelijk jurist' be last met het regelen van eventue le conflicten rondom de vrijlating van politieke gevangenen, waar in het VN-plan ook voorziet. De Zuidwestafrikaanse volksorga nisatie (SWAPO) heeft gisteren verklaard dat het VN-plan voor Namibië onmiddellijk en volle dig ten uitvoer kan worden ge legd. De SWAPO zei dat er op de onafhankelijkheidsbesprekin gen in Genéve eigenlijk geen vra gen meer beantwoord hoeven te worden. Swapo-woordvoerder Ben-Gurirab benadrukte dat voor zover het zijn organisatie betreft, de Ge- neefse conferentie "nog vandaag beëindigd kan worden". Toch zei hij ook dat de Swapo "tevreden" is over het feit dat de conferentie zich met "ernstige zaken" is gaan bezig houden na een uitstel van een dag, dat hij weet aan "de chi canes van de Zuidafrikaanse de legatie." De Swapo, aldus Ben-Gurirab, heeft "met genoegen vastgesteld dat de marionetten op de confe rentie geen belangrijker status hebben gekregen" dan zij verdie nen. De woordvoerder doelde hiermee op de zogenaamde "bin nenlandse" politieke partijen, die het grootste deel vormen van de door Zuid-Afrika geleide delega tie, en die door hun voorman op de publieke openingszitting van de besprekingen werden voorge steld als "deelnemers op gelijke basis." Ben-Gurirab stond de pers te woord kort voordat de delegaties bijeenkwamen voor een werkver gadering om door hooggeplaatste VN-funetionarissen te worden voorgelicht over de praktische bijzonderheden van het onafhan kelijkheidsplan. VN-secretaris-generaal Kurt Wald- heim heeft er bij de deelnemers aan de Geneefse conferentie op aangedrongen "een hechte over eenkomst tot stand te brengen zo dat het onafhankclijkheidsplan uiteindelijk ten uitvoer gelegd kan worden". Een Zuidafrikaanse zegsman, die zei dat het optreden van de "bin nenlandse" vertegenwoordigers een belangrijke overwinning was, zei dat zijn regering nog steeds niet overtuigd is van de on partijdigheid van het VN-plan. JOHANNESBURG (Reuter) - De Zuidafrikaanse regering wil het voortaan aan de café eigenaren zelf overlaten of zij voor mensen van alle rassen willen schenken. Apartheid in de café s en hotels zal niet langer wettelijk verplicht zijn. De minister van indus trie, Dawie de Villiers, heeft deze herziening van de hore- cawet gisteren bekendge maakt. Het Zuidafrikaanse parlement moet de voorge stelde wetswijziging nog goedkeuren. Op het ogenblik moeten hotels en café s een speciale onthef fing aanvragen als ze klanten van elke huidskleur willen bedienen. De Engelstalige pers en de meeste hoteleige naren in Z-Afrika reageerden positief op het regeringsvoor stel. Maar dr. Nthato Motlana. een vooraanstaand zwarte lei der in Soweto, was scepti scher in zijn oordeel: hij meent dat de regering toch niet van plan is de apartheid te ontmantelen. Minister De Villiers zegde toe dat hij ook andere aspecten van de apartheid wil bezien, zoals het huidige verbod op gemengd dansen en zwem men. Premier Pieter Botha heeft beloofd dat zijn regering de "kwetsendste" kanten van het apartheidsbeleid geleide lijk zal afschaffen. Dat voor nemen stuit op krachtig ver zet van de meest behoudende vleugel van zijn partij. De zwarte bevolking verwacht echter weinig van een politiek die beperkt blijft tot het "af slijpen van de scherpste kant jes, waarbij het systeem van apartheid onaangetast blijft" WASHINGTON - Rondom het Witte Huis klinken de hamerslagen, ver dragend in de vrieslucht van de nog maar net begonnen win ter. Eerste sneeuw ligt op de planken van de tribu nes van waaraf Ronald Reagan op 20 januari tij dens zijn triomfantelijke tocht tussen Capitol en Witte Huis zal worden toe gejuicht. Die tribunes staan er niet voor Jim my Carter, de 39e president van de Verenigde Staten, die zich op merkelijk geruisloos uit het poli tieke leven verwijdert: vol onbe grip, niet begrepen, teleurge steld, verouderd. Op de achter grond klinkt nog maar eer. enkele stem, die zegt dat deze Verenigde Staten op den duur wel zullen ontdekken welk een groot presi dent zij genadeloos hebben te ruggestuurd naar zijn aardnoten- bedrijf in Plains (Georgia). Dorps Te midden van een bevolking, die al na ruim een jaar van Carter's presidentschap begreep dat hij geen toeristische attractie vorm de en die nu de laatste van zijn veelsoortige kleinhandeltjes kan gaan opdoeken, keert Jimmy Carter naar zijn werkelijkhei d te- iug. Die is van dorpse allure, overzichtelijk en kent niet de ver warrende overlapping van 'goed' en 'kwaad', die het leven van een politicus op wereldniveau zo ge compliceerd kan maken. Het is opmerkelijk, zo Jimmy Car ter's presidentschap nog eens over- denkend, hoe weinige mo menten van werkelijke triomf hem ten deel zijn gevallen en hoe dikwijls hij in de loop der jaren werd afgeschilderd als een man van grote persoonlijke moed en integriteit. En dan volgde steeds het woord 'doch'. Jimmy Carter, die naar het Witte Huis kwam meteen nadrukkelijk beroep op het feit dat hij nooit iets met Washingtons gevestige politieke orde te maken had ge had en dat een aanbeveling vond, heeft in de Amerikaanse hoofd stad geen vrienden kunnen ma ken. Niet bij het Congres, niet bij de burgerij, niet in de buitenland se gemeenschap, nergens buiten de nauwe kring van vertrouwden uit Georgia, die hij meebrach- t. Carter, de 'man van het volk' bleek een politieke telganger en was zo doende altijd een tikje uit balans. Zijn kabinet, aangeprezen als zo'n beetje het beste aller tijden (want Carter kent zo weinig nuan ces dat hij het zonder hyperbolen niet kan stellen) overleefde de slag niet. Maar de natie vond het wel een tikje vreemd dat zijn staatshoofd eerst zijn hele kabi net aan de kant zette, toen enkele bewindslieden definitief ont sloeg en zich ruim 24 uur in abso luut stilzwijgen terugtrok in het bergachtige bosgebied van Mary- lands Cacoctin waar Camp David ligt. Om te voorschijn te komen met een vermaan omtrent de geestelijke malaise. Naar veler oordeel vertegenwoordigde voor al Jimmy Carter's leiderschap een flink stuk van die malaise. Dagenlang hebben Amerikaanse burgers elkaar op straat voorzich tig aangekeken om er tenslotte achter te komen dat zo'n gevoel van malaise nu eenmaal samen- gaal met moeilijke tijden. Niette min, veel van Carter s waarschu wingen waren terecht: er wordt teveel energie verbruikt, teveel verspild, te weinig aan andere mensen gedacht en te zeer ver trouwd op een welvarend verle den om de gedachten te kunnen bepalen bij, wat in Nederland heet 'inleveren'. Jimmv Carter begon met inleveren: hij liep bij zijn inhuldignng naar het Witte Huis en ging niet per limousine, het Witte Huis kreeg kleinere auto's, het 'Hail to the chief werd aanvankelijk niet meer gespeeld (later weer wel) en avondkleding werd in het Witte Huis nog zelden gezien - gewoon het donkerblauwe pak was ge noeg. En hij bleef verbazing wek ken: de liedjeszanger John Den ver bijvoorbeeld werd door Car ter aangeduid als zijn 'goede vriend', maar bekende later gnif felend de president nauwelijks van nabij te kennen. Onbetekenend gegeven op zichzelf natuurlijk, doch kenmerkend voor Carter's presidentschap. De goede bedoeling was er altijd wel, maar de maatregelen waartoe dat tenslotte leidde, waren vaak bela chelijk. Zo goed geldt dit voor de benepen reddingsactie in Iran, als voor de maatregel dat de over heidsgebouwen 's winters niet warmer mogen worden gestookt dan 65 graden Fahrenheit, ofte wel 18,3 graden Celsius, en 's zo mers niet verder mogen worden gekoeld dan 78 graden Fahren heit dan wel 25,6 graden Celsius. Het netto-resultaat was gering, het gebaar zinloos en de ambtenaren en anderen zweten nu 's zomers en rillen 's winters in plaats van andersom, in de goede oude tijd toen in de warme maanden elk gebouw ijskoud en in de winter verstikkend heet was. Het is, zo als altijd in de politiek, een kwes tie van seizoenen. Het vervelende omtrent Jimmy Carter is, dat er nauwelijks goede anecdotes over hem bestaan. Inderdaad, hij is door de knieën ge gaan tijdens een veldloop vanwe ge een tempo dat geen verstandig gemiddelde was tussen tomeloze eerzucht en fysieke mogelijkhe den. Hij viel tijdens het skiën on langs nog op zijn gezicht en brak een sleutelbeen (,,Ha, ha, zie je wel, hij is vleugellam"), en hij kwam voortdurend met zijn dochter Amy te voorschijn op ogenblikken dat de natie erop re kende dat hij een konijn uit zijn hoge hoed zou halen. Je kunt het ook anders bekijken: de Carters hebben hun privé- besognes altijd zeer binnenska mers gehouden. Huwelijksmoei lijkheden van de kinderen, broer Billy, voorzover zijn merkwaardi ge omzwervingen aan de perife rie waar met familiebetrekkingen geld valt te verdienen, dat toelie ten. De president, die Moham med Ali als speciale afgezant naar Afrika stuurde en Billy naar de Libiërs liet gaan. onderwees op zondag zijn bijbelklasje: een ge duldige werkezel, wiens helder verstand altijd werd geprezen, die strenge normen hanteerde en zodoende ook naar zijn eigen maatstaven moet hebben gefaald Een rancuneus, gemeen persoon, zeiden sommigen, iemand die niet kan vergeven. Dat heeft voormalig minister van buiten landse zaken Vance moeten on dervinden, nadat deze ontslag had genomen vanwege de militai re reddingsactie in Iran en van zijn president een trap nakreeg. Jimmy Carter, zegt ex- woordvoerder van Vance, Hod- ding Carter, was een man van op zettelijke wisselvalligheid in zijn ambt, die poogde verheven te blijven boven de twisten van Vance en Brzezinski op het ge bied van de buitenlandse poli tiek, maar tegelijkertijd zichzelf bij elke gelegenheid in zo'n bizar re positie manoeuvreerde, dat el ke ruimte voor een redelijk com promis verloren ging. Carter tierde over een Russische brigade op Cuba. En moest inbin den. Hij probeerde zijn Europese bondgenoten bij zulke gelegen heden als de inval in Afghanistan en de gijzeling in Teheran te dwingen tot de Amerikaanse pas, die hij dan naar believen kon ver anderen. En de president die een nieuwe rol beloofde voor Europa en Japan toen hij aantrad, zag de betrekkingen met zijn bondgeno ten naar nieuwe dieptepunten zakken. Vier jaar presidentschap laten zich evenmin in een paar woorden sa menvatten als een enigszins nauwkeurige beschrijving van de bewogen man, die schuilgaat achter de facade van de wat verle gen grijns, die zelden doordringt naar de kille, bleekblauwe ogen. Een president die zijn scheiding links ging dragenhoewcl hij in politieke zin steeds verder van links naar rechts opschoof. Inderdaad, hij kreeg een vrede tus sen Egypte en Israel voor elkaar, hg gaf Panama een kanaal terug en verbeterde zodoende enigs zins het Amerikaanse aanzien in Centraal-Amerika. Maar zijn poli tiek van mensenrechten, werd een politiek van de dubbele stan daard, van de linkerhand die niet weet wat de rechter doet En Amerika voerde anno 1980 onder het leiderschap vafapostel en on- wapenaar Carter, meer wapens uit dan ooit tevoren, het militaire budget is hoger dan ooit in vre destijd. Haas Hij houdt van een spelletje sofiball op zijn tgd, maar heeft de pest in als zijn ploeg verliest van het groepje journalisten dat door gaans tegenstand moet leveren Het gebeurde zelden. En aan het eind van deze opsomming valt de anecdote mij alsnog in: Carter slaat bg het vissen met een roei riem in het rond. Een watermon ster. een lastig insect van onge kende proporties, een luchtspie geling? Geenszins, het bleek dat de president van de Verenigde Staten, staatshoofd van het machtigste land ter wereld, was aangevalen door een zwemmen de haas, die met ontblote snijtan den dreigend op de visboot af kwam De haas was een tijdje po pulairder dan de president. Zonder spijt ziet Washington Car ter naar Georgia vertrekken, al waar hg zich met het schrijven van memoires en kerkelijk werk gaat bezighouden en geen mens meer beleef behoeft te klappen als dochter Amy een via de Suzu- ki-methode aangeleerd viool werkje ten gehore helpt brengen. Het is nog niet bekend of in de tuin van het Witte Huis nu ook haar in een boom getimmerd speelhuis wordt verwijderd. Het zal wel, want Nancy Reagan is er de dame niet naar om zulke over blijfselen te tolereren. Nancy vond ook dat uit de Lincoln- slaapkamer een muur verwijderd moest worden, zo heet het. En toen de curator van het historisch pand haar wees op de wet die het bouwsel tegen zule ingrepen be schermt, zou zij het ontslag van deze functionaris hebben geeist, Van beide kanten wordt het voor val ontkend, maar Nancy's publi- citet is zo vjandig dat zelfs de aan staande president zich in het openbaar beklaagde over alle 'on ware verhalen' over zijn echtge note. Dat v as tijienr ie Carters tD'h an ders. Goed, Rosalyn had een flink aandeel in politieke gebeurtenis sen en had de reputatie vele touwtjes stevig in panden te heb ben. maar Jimmy en Rosalyn. Amy. zoon Chip. zoon Jeff, hun vrouwen, de kleinkinderen - dat was toch allemaal de 'familie Doorsnee' dobberend op de macht. Saai, kleurloos, belerend Godvruchtig, niet zonder trots te vens en nu vooral tragisch.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1981 | | pagina 9