Meeste Nederlanders
hebben spaartegoed
Rp
ursweek
Wat is de winst van het sparen?
Zegeltjes
SPAAR
KAART
/tsr
ZATERDAG 10 JANUARI 1981
In mei 1979 maakte de
toenmalige minister
Andriessen van finan
ciën een aantal maatre
gelen bekend om het
opnemen van krediet
door particulieren te
gen te gaan. De vraag
naar het zg. "consump
tief krediet" (persoon
lijke leningen e.d.)
bleek de pan uit te rij
zen en dat in een perio
de dat geld schaars
dreigde te worden.
Het bedrijfsleven jammerde dat
geld lenen om investeringen
te bekostigen steeds duurder
werd; de overheid liet het te
kort op de begroting toene
men, waardoor ook aan die
kant meer geleend moest
worden en de consument
schafte zich met geleend geld
dure gebruiksartikelen aan,
die dan veelal nog uit het bui
tenland geïmporteerd wer
den. Daar werd het Neder
landse bedrijfsleven dus ook
al niet wijzer van.
Andriessen stelde vast dat het
consumptief krediet per jaar
niet meer dan vijftien procent
mocht toenemen. Het gebrek
aan geld was één argument
voor die maatregel; Andries
sen wilde op die manier ook
de mensen tot voorzichtig
heid manen. Gemeentelijke
kredietbanken werden over
spoeld met aanvragen van
mensen die kampten met een
niet meer op te brengen
schuldenlast. Die banken
krijgen er sedertdien een taak
bij: bemiddeling en sanering
voor "krepeergevallen".
Nederland mag dan in het verle
den een reputatie hebben op
gebouwd als spaarzaam land,
nu is daar weinig m
waar. We lenen bijna net zo
veel als we sparen. Internatio-
1 naai gezien wordt de lijst van
meest sparende naties al ge
ruime tijd aangevoerd door
Zwitserland, gevolgd door
België, Japan en Amerika.
Nederland is, zo blijkt uit de
gegevens van het Internatio
nal Savings Bank Institute
een aardige middenmoter.
Dat geld lenen op het ogenblik
een fenomeen is dat veel meer
belangstelling krijgt dan geld
sparen, blijkt ook uit het werk
van onderzoekers. Over con
sumptief krediet en "rood
staan" zijn massa's cijfers be
kend. Uit bijgaand staatje
blijkt om hoeveel geld het
gaat. Vermeld kan ook nog
worden dat in december 1979
253.000 salarisrekeningen ge
middeld zo'n zeventienhon
derd gulden "rood" stonden.
In september van het afgelo
penjaar ging het om ruim vijf
tienhonderd gulden, maar
was het aantal rekeningen
wel opgelopen tot 389.000.
Onderzoek
De Rijkspostspaarbank gaf vo
rig jaar de Nederlandse Stich
ting voor Statistiek opdracht
om eens te onderzoeken hoe
de Nederlanders over sparen
denken. Het is één van de
schaarse onderzoeken op dit
gebied en tot nu toe slechts
intern gebruikt en nooit eer
der gepubliceerd.
Uit dat onderzoek blijkt dat 74%
van de Nederlanders zegt
over een spaartegoed te be
schikken. Om hoeveel geld
het daarbij gaat is niet ge
vraagd, zo licht een onderzoe
ker toe, omdat in de praktijk
is gebleken dat mensen op
zo'n vraag niet de waarheid la
ten horen. Duidelijk is wel dat
onder die groep spaarders
ook mensen zijn met een
spaarpotje van hooguit een
paar tientjes. Als reden voor
het sparen (de ondervraagden
mochten meer dan één reden
opgeven) wordt genoemd:
- goed om wat achter de hand
te hebben (65%)
- voor aanschaf van woningin
richting (30%)
- voor later, voor de kinderen
(25%)
In elk degelijk Nederlands gezin was er nog niet eens zo gek lang geleden
tenminste één te vinden. Een spaarbankboekje waarop in één oogop
slag de resultaten van een leven vol zuinigheid en vlijt af te lezen
vielen. Sparen, daar hoefde niet lang over nagedacht worden. Sparen
moest, voor straks, of nog later. Voor onverwachte uitgaven, voor de
vakantie of het nieuwe bankstel, voor de uitzet, of de studie van de
kinderen, voor langdurige ziekte of voor de oude dag. Maar het spaar
bankboekje heeft zijn langste tijd gehad en maakt steeds vaker plaats
voor alternatieven variërend van spaarrekening tot premie-plus
plan.
Heeft sparen nog zin? Is lenen niet veel gunstiger? Economie
Extra zet de cijfers op een rij, geeft de uitslag van een vorig jaar
gehouden en nog niet eerder gepubliceerde enquête over het spaarge-
drag van de Nederlanders en berekent dat voor geduldige mensen de
winst van sparen nog altijd groter is dan het voordeel van lenen.
voor steeds terugkerende uit
gaven (25%)
- voor vakantie (20%)
voor auto (20%)
- voor aanbetaling nieuwe wo
ning (8%)
- voor de oude dag (10%)
Het sparen voor de oude dag
blijkt dus weinig populair, in
tegenstelling tot vroeger toen
dat een favoriete aanleiding
was. Vreemd is dat natuurlijk
niet. Uit het internationale
lijstje valt de conclusie te
trekken dat juist in landen
waar de sociale zekerheid
naar onze normen betrekke
lijk gering is of te wensen
overlaat, veel wordt gespaard.
Hoewel geen enkel land ont
komt aan inflatie (het minder
waard worden van geld) blijkt
dat de spaarder, bij gebrek
aan zekerheid voor de toe
komst, die inflatie voor lief
neemt en toch spaart.
Ook in ons land lijkt het er op
dat de mening populair is dat
sparen voor later zinloos is,
gezien de waardeverminde
ring van de gulden. Het blijkt
ook uit het tweede deel van
het onderzoek van de Neder
landse Stichting voor statis
tiek. Aan de 74% van de Ne
derlanders die zegt een spaar
tegoed te hebben, werd ook
gevraagd wat de bezwaren
van sparen zijn. De helft van
de ondervraagden noemt de
geldontwaarding en zegt dat
dat sparen minder zinvol
maakt. Dertig procent van de
mensen zegt geen geld te heb
ben om te sparen; een kwart
laat het na omdat de belasting
er beter van wordt, 15% vindt
dat geld moet rollen, tien pro
cent vindt de rente te laag en
7% zegt dat kopen op afbeta
ling beter is.
Hoewel zeven procent van de
Nederlanders zegt dat kopen
op afbetaling beter is, blijkt
uit de praktijk dat een veel
groter aantal de daad bij het
woord voegt. Een kwart van
de Nederlandse gezinnen
werkt met een consumptief
krediet, geld dat in de meeste
gevallen direct wordt uitgege
ven aan zaken als meubels,
auto en vakantie.
Ook kopen op afbetaling dus, of
zoals een woordvoerder van
een kredietbank het zegt:
"sommige mensen betalen
nog aan een vakantie van drie
jaar geleden".
Eén van de manieren waarop fi
nancieringsinstellingen wa
ken over een ongebreidelde
groei van het krediet per ge
zin is het Bureau Krediet Re
gistratie in Tiel. Alle officiële
geldverschaffers en nu ook
een aantal postorderbedrij
ven zijn daarbij aangesloten.
Door
Ton van Brussel
Wie geld leent staat daar te
boek, tot vijfjaar nadat aan de
verplichting is voldaan.
"Maar zo zegt de directie van
het BKR: "op een derde van
alle schulden hebben we geen
greep. Rekeningen bij de bak
ker en de slager en andere
schulden aan bedrijven, daar
weten we weinig van"
Dat sluit aan bij cijfers over
oyerschrijding van betalings
termijnen: In '77 werd de ter
mijn gemiddeld met 33 dagen
Overschreden, in '78 waren
dat al 36 dagen.
Is lenen nu werkelijk goedko
per dan sparen. Deskundigen
op dat gebied zeggen una
niem dat het voor mensen
met een doorsnee salaris ze
ker niet het geval is. Door re
clame wordt het geduld van
consumenten getart, wachten
en sparen tot het geld er is om
een aankoop te doen, blijkt
een beproeving en dat is de
enige reden waarom mensen
consumptief krediet opne
men. Wie kan aflossen op een
lening, kan zo'n bedrag ook
opsparen totdat het bedrag
van de lening bij elkaar is.
Daar is minder tijd voor no
dig, zo zeggen de banken.die
aan de andere kant harde
campagnes voeren om men
sen te overtuigen van de voor
delen van lenen.
In dat verband mogen de post
orderbedrijven zeker niet on
genoemd blijven. Wie bij
voorbeeld de Wehkamp gids
ter hand neemt, treft daar in
een bestelbon aan waarop
naar voorkeur kan worden
aangegeven of ineens of in
termijnen wordt betaald. On
duidelijk is wat de voorwaar
den voor termijnbetaling zijn.
Die krijgt men pas in de bus
met het bestelde goed. Hoe
lang betaald moet worden is
onduidelijk. Consumentenor
ganisaties hebben er in het
verleden al op gewezen dat le
nen via postorderbedrijven in
veel gevallen duurder is dan
lenen via de bank.
Onderstaand artikel geeft aan
de hand van een voorbeeld
een antwoord op de vraag in
welke mate sparen in verhou
ding tot lenen winst oplevert.
Een hart onder de riem van
geduldige mensen en leer
zaam voor hun tegenpolen.
Wat is de winst van sparen? Om
daar achter te komen bijgaand
voorbeeld. Een getrouwde Ne
derlander met een inkomen van
35.000 bruto per jaar wil zijn huis
verbouwen. Dat kost hem
10.000. Aan de hand van zijn uit
gaven heeft hij berekend dat het
met een beetje goeie wil lukt om
250,- per maand van zijn salaris
over te houden. De vraag dient
zich aan wat te doen. Lenen of
sparen?
Gaat hij lenen, dan kan hij niet
meer dan die 250,- die hij per
maand kan overhouden, reserve
ren voor rente en aflossing. Geen
nood. Er is de mogelijkheid om
10.000 te lenen en in vijf jaar af te
lossen. Aangepast aan zijn porte-
e, want hij is in dat geval
niet meer dan 248,40 per maand
kwijt. In vijfjaar tijd is hij van zijn
schuld af, terwijl hij het geld met
een krijgt. Aan rente en aflossing
moet hij in die vijfjaar wel 4.904
betalen. De belasting stelt rente
en kosten van schulden echter af
trekbaar. Hij mag dat elk jaar
doen of kan er zelfs een vermin
dering van loonbelasting voor
aanvragen, die hem maandelijks
al voordeel biedt. In die vijf jaar
tijd kan hij op zo'n manier 1.635
verdienen, zonder dat hij er iets
voor hoeft te doen. Pure winst,
alleen hij moet er wel voor lenen.
Als hij nu die 250,- gaat sparen.
Wat wordt hij daar dan in een ge
lijke periode, dus ook weer van
vijf jaar, wijzer van? Dit jaar veel
meer dan voorheen, want hij kan
profiteren van de regeringsmaat
regel dat inkomsten uit rente tot
800,- onbelast blijven. Elk jaar
spaart hij dus 3000,- gulden,
waar hij elk jaar zijn rente voor
kan krijgen. Pakt hij dat een
beetje slim aan, en zet hij zijn geld
voor vijf jaar vast, dan kan hem
dat via rente- op rente, (het twee
de jaar krijgt hij rente over het
gespaarde bedrag plus de rente
uit het eerste jaar enz.) aardig wat
gaan opleveren.
Wie zich goed orriënteert op het
gebied van spaarmogelijkheden
op termijn, kan een rente van 9 a
10% in de wacht slepen. Lukt dat,
dan heeft hij de eerste twee jaar
geen hinder van belasting omdat
hij onder de 800 blijft. De drie
volgende jaren komt hij daar bo
ven en moet hij over dat deel wel
belasting betalen. Voor zijn inko
mensgroep is dat globaal éénder
de. Optellen en aftrekken leert
dan dat hij in vijfjaar natuurlijk
allereerst de 15.000 heeft die hij
opzij heeft gelegd, maar boven
dien aan rente na belasting een
bedrag van 4.642 in zijn zak kan
steken. Een kleine 20.000 heeft
hij dus, als hij besluit om niet te
lenen maar te sparen.
Een paar kanttekeningen. Het
voorbeeld is tot stand gekomen
met medewerking van een finan
cieringsmaatschappij en de be-
lastingdienst in Leiden. Het geeft
een gemiddelde aan, afwijkingen
in de praktijk zijn mogelijk.
"Wordt er gespaard, dan moet de
man vijfjaar wachten en is er na
tuurlijk sprake van prijsverho
gingen. Leent hij, dan heeft hij in
die vijf jaar inclusief belasting
voordeel 11.635 tot zijn beschik
king. Spaart hij, dan gaat zoals
gezegd om een bedrag van bijna
20.000. Een niet te verwaarlozen
verschil, dat door geldontwaar-
dering zeker niet teniet wordt ge
daan.
Volgende week op economie ex
tra trouwens nog een bijdrage
van belastingmedewerker J.
Booij over de fiscale voor- en na
delen van lenen en sparen.
Sparen. Ik kan me geen gelde
lijk fenomeen voorstellen dat
zich in zulke uiteenlopende
gedaanten aan ons presen
teert.
De traditionele "ouwe sok" voor de geniepige spaarder die geen
enkel vertrouwen heeft in bankinstellingen die hypermoderne
gebouwen laten neerzetten. "Want dat moet toch ergens van
betaald worden", is de rotsvaste overtuiging van het vrekkige
type.
De moderne uitvoering van de oppotter heeft het vandaag heel wat
simpeler. Een eenvoudige opdracht aan de bank en elke gewenst
bedrag wordt keurig overgeboekt op de "geheime" spaarreke
ning. Het appeltje voor de dorst, de reserves voor "de oude dag
Dan is er nog de openlijke spaarder die op vele plaatsen in zijn huis
van spaarzin getuigt. Het olifantje of het varkentje op de kinder
kamer, de plastic buis met guldens of kwartjes als decoratieve
wandversiering in de woonkamer, het gesprekkenpotje bij de
telefoon en in de keuken zo'n kleurig gemoffeld bakje met aparte
gleufjes voor gas en elektriciteit, de bakker, de groenteman, de
melkboer. Het laatste spaarpotje met de vele monden is langza
merhand uit de gratie geraakt sinds we steeds meer giraal inge
steld raken en de bakker en de melkboer aan de deur een steeds
grotere bezienswaardigheid is. Bovendien is de producent van de
spaarkastjes niet met zijn tijd meegegaan. Hij vergat gleufjes aan
te passen aan het formaat van de blauwe girokaart. In de tijd dat
we nivellering met een steeds grotere N schrijven zit er in sparen
nog altijd iets rang- en standerigs. Dat begint al op de lagere
school wanneer de Rijkspostspaarbank via fel gekleurde zegel
tjes de jeugd enige spaarzin probeert bij te brengen. Vergelijk
baar met de Kwatta-soldaatjes, de Castella Kopjes, de Midza-
bonnen en de DE-punten voor volwassenen.
Op de school waar ik mijn eerste leerplichtige jaren doorbracht
hadden ze ter stimulering zelfs een imitatie-postkantoortje ge
bouwd. Dat houten staketsel met kippegaas werd elke wasdag
ochtend voor de opening van de klasdeur geplaatst. Elke leerling
kan er vervolgens zijn klinkende munt omzetten in zegeltjes,
waarop een gestyleerde bij als symbool voor de gaarlust prijkt.
Een soort verplichte winkelnering in het onderwijs.
De "man-of-vrouw-achter-het-loket-" is iemand uit de hogere
klassen die toch al voorloopt op het lesprogramma en daarom
best een paar uurtjes kan worden gemist. Dat alleen al creëerde
een zeker standsverschil, want de zwakkelingen krijgen nooit de
kans om eens de belangrijke PTT-meneer uit te hangen. Lekker
de baas spelen over een metalen sigarendoosje met wisselgeld en
grote vellen zegeltjes die op een naburig postkantoortje worden
afgehaald.
Onze school wordt bezocht door kinderen geleverd door zeer uit
eenlopende inkomensklassen. Al is de jeugd voortkomend uit de
beter gesitueerde echtelieden duidelijk ondervertegenwoordigd.
De financiële positie komt op die bewuste maandagochtend het
sterkst tot uitdrukking. Er zijn klassegenootjes bij die vrolijk
wapperend met een heel vel zegeltjes terugkeren van een bezoek
aan het mini-loketje tussen de deurposten. Er zijn er ook die in
hun knuistje niet meer dan een of twee zegeltjes verbergen.
Dat standsverschil wordt ook nog eens benadrukt door de kleur.
De meest ongefortuneerden moesten zich meestal tevreden stel
len met de blauwe vijf centsuitvoering. Heeft vader een betere
job of doet moeder er iets bij in een paar werkhuizen, dan komen
de rode en de gele zegeltjes in het vizier.
Dan zijn er ook nog een paar jongens en meisjes die helemaal niet
sparen. Hun verzoek om wat geld mee te mogen nemen om
spaarzegels te kopen is eerder op de ochtend door moeder met
besliste toon van de ontbijttafel geveegd. "De gas- en lichtreke-
ning moet nog betaald worden. Zus heeft nog een paar nieuwe
schoenen nodig. Deze week maar een keertje overslaan, want het
geld groeit me niet op de rug".
Als op het schoolplein belangstellend wordt geïnformeerd waarom
er geen spaarzegeltjes zijn gekocht, luidt het kernachtige ant
woord: "Mijn vader brengt het direct naar de bank
Een leugentje om bestwil noemen we zoiets, geloof ik. Of de "kleine
waarheid" om in NCRV-termen te blijven Overigens, van dat
woord bank is geen letter gelogen. Er hoort alleen nog iets bij, de
bank van lening.
BRAM VAN LEEUWEN
AMSTERDAM - De eerste volle
week van het nieuwe jaar be
gon voor het beurswezen uit
stekend. Vele nationale effec
tenbeurze n lieten de eerste
dagen fikse koersstijgingen
zien en Wall Street en Amster
dam bleven daarbij niet ach
ter. Eerstgenoemde doorbrak
binnen drie dagen de Dow Jo-
nesstand van 1000, nadat de
cember op 964 geëindigd was.
En in Amsterdam trok de dee-
lindex voor handel en indus
trie in deze drie dagen elk vier
punten aan. Maar daarna was
het afgelopen, want medio de
ze week zorgde Wall Street
voor een koude douche met
een formidabele daling, waar
bij in twee dagen de slotstand
964 van vorig jaar weer werd
ingenomen.
Wall Street's aanvankelijk opti
misme van forse koersstijgin
gen bij grote omzetten, werd
voornamelijk veroorzaakt
door de bijna dagelijkse mel
dingen van rentedaling. In de
laatste twee maanden van het
afgelopen jaar ging de rente in
opgaande richting. Maar deze
week keerde het getij en sloeg
de rente de lagere richting in.
Steeds als het gros van de
banken een voorbeeld tot ver
laging volgde, meldde zich
V* 1 W W V V# 1
door
r Vit li il
C. Wagenaar
weer en andere bank die met
een sprong van een half of
heel procent verder omlaag
trok. Hierdoor zakte de rente
deze week al snel beneden de
20 procent, tot circa 19 pro
cent, terwijl rond de kerstda
gen nog percentages van 21,5
procent golden.
De dalingen waren het gevolg
van de overigens verwachte
vermindering van de geldom-
loop direct na de kerstdagen.
Het kerstseizoen, waann veel
dure geschenken gekocht
worden, waarvoor veel geld
van de banken wordt opgeno
men, werd 24 december afge
sloten en de ontspanning op
de geldmarkt bleef niet uit
Nu vele activiteiten door de
wintermaanden op een zacht
pitje zijn gezet, waardoor ook
de kredietverlening een sei-
zoensmatige periode van
slapte tegemoet gaat, lijkt een
verdere rentedaling niet uit
gesloten. Sommige bankiers
houden het voor mogelijk dat
een percentage van 15 pro
cent bereikbaar is. Ook al
houdt centrale-
bankpresident Volcker vol de
komende paar maanden de
kredietteugels strak te willen
houden.
Dat het desalniettemin gevaar
lijk is zich alleen door ren
teoverwegingen te laten lei
den, leerde Wall Street deze
week nog eens overduidelijk,
door na drie vaste dagen een
golf van zware winstnemin
gen te verwerken. De Dow Jo-
nex-index liet tijdelijk zelfs 34
punten op een en dezelfde
beursdag vallen, en sloot 24
punten beneden de top van
1004. De omzet kwam woens
dag op 90 miljoen aandelen.
Tien miljoen meer dan de re
cordstand die bereikt werd
toen de verkiezing van Ro
nald Reagan als komende
president van de Verenigde
Staten, bekend werd.
En dat alleen omdat een beken
de beleggingsanalist in Wall
Street met veel gezag onder
grote cliënten, met een brand
brief waarschuwde tegen vol
gens hem, veel te hoge
koersen. Dit riep een lawine
van verkopen in het leven,
maar de beurs werd er wel
door gesaneerd. Vele specu
lanten werden uitgeschud,
zodat Wall Street versterkt de
eerstkomende weken, waarin
misschien de gijzelaars in Te
heran vrijkomen en de nieu
we president zijn intrede in
het Witte Huis zal doen, tege
moet kan treden.
De rentedaling in Amerika
werd elders gretig overgeno
men, nadat in vele financiële
centra de dollar sterk in waar
de was teruggelopen. In Am
sterdam zakte de Amerikaan
se valuta tot 2,10. Maar toen
midden in de week Wail
Street na drie vaste beursda-
gen scherp in reactie trad,
herstelde de dollar zich met
drie cent tot ƒ2,13. Dit deed
de koersstijging op de Am
sterdamse obligatiemarkt on
derbreken, want ook hier
trad, na enige vaste dagen,
een flinke reactie in.
Niettemin brachten de hypo
theekbanken de afgifteprijs
van de 11 procent
pandbrieven van 90 procent
op 100 procent en hervatte de
afgifte van de 10,5 procent
pandbrieven tegen 99 pro
cent. De Amro-bank zal vol
gende week een 10,5 procent
kapitaal obligatielening op de
beurs plaatsen tegen een nog
niet bekendgemaakte emis-
siekoers.
Hoewel ook de aandelenmarkt
in Amsterdam door Wall
Street's scherpe reactie be
gon te aarzelen en onder
winstnemingen terugkrab
belde, bleef alsweeksaldo
voor vele fondsen toch een
flink koersherstel over.
Vele bcurscommentaren had
den bij de jaarwisseling de na
druk gelegd op de veelal als
overtrokken aangevoerde
koersdaling van de afgelopen
paar maanden en achtten de
tijd rijp voor een zeker her
stel. Dit gevoel werd in de
hand gewerkt door direct na
de jaarwisseling bekendge
maakt meevallend bedrijfs
nieuws.
Zo meldden Nutricia en Kiene
een flink winstherstel in het
afgelopen jaar, evenals Naar-
den Internationaal. Nutricia
en Naarden stegen daar zo'n
f 3 op en Kiene steeg van f 195
op f 2E0. Ook Verenigde Bre-
dero Bouwbedrijven bericht
te in 1980 goed te hebben ge
werkt en circa 10 procent
meer te hebben verdiend, wat
voor een bouwonderneming
een opmerkelijke prestatie is
geweest. Dit werd gehono
reerd meteen rijzing van f 180
tot circa f200 Rond f5 aan
koersherstel behaalden ver
der nog Océ-Van der Grinten^
Friesch-Groningse Hypo
theekbank, Westland-Utrecht
Hypotheekbank. Ahold, Bos
Kalis. Bam en de VNU. Tot
rond f 10 stegen Audet en Me-
neba.
Bankaandelen, die aanvanke
lijk braaf met de hausse mee
deden, gingen echter volledig
overstag toen bleek dat de
Amro-bank in de tweede helft
van 1980 een evengrote winst
daling heeft geboekt als de
winststijging in de eerste
helft. Amro-bank zakte per
saldo f5 ABN f 10 en NMB
f 15. Hieruit zou dus blijken
dat het bankwezen al een flin
ke tol heeft betaald aan de vo
rig jaar doorgebroken reces-
