[nsectenbijbel van
J an Zwammerdam
opnieuw uitgegeven
ALARM IN DE RODE BAAI
lTERDAG 27 DECEMBER 1980
ie
ir" i
ia.
OPSCHIETEN
EEN BEETJE
PAAP KVMEN
rRECHT/LEIDEN - Zijn
ader had gewild dat hij
lominee zou worden,
daar, zo schrijft professor
loerhaave, in zijn inlei-
ing, het gewicht van dat
mbt vond hij een te zware
ast en hij achtte zich zelf
aar niet geschikt voor
lij wist zijn vader daar
ok van te overtuigen en
nocht zich daarop bekwa-
len in de geneeskun-
rh is het niet die wetenschap
raarin Jan Swammerdam we-
ïldberoemd is geworden,
iwammerdam, in 1637 geboren,
rerd vooral bekend als natuur-
nderzoeker, in het bijzonder als
nderzoeker van insecten, of de
\oedeloze dierkens zoals ze in
ie tijd genoemd werden.
:1 van het werk en de onderzoe
en van Jan Swammerdam zijn
ewaard gebleven in zijn Bijbel
er Natuur, waarin hij de ontdek
ingen die hij op biologisch ge-
ied heeft gedaan heeft beschre-
ewel geen dominee geworden,
leeft hij als gelovig en overtuigd
alvinist gedurende zijn gehele
ven getracht de grootheid en
ijsheid van de Schepper aan te
onen in de wonderbaarlijke ge-
ïeimen der natuur en vooral in de
vereld van het kleine en zeer klei-
ïe. Een brief aan zijn vriend en
jeschermer, de Fransman Mel-
:hizedec Thévenot begon hij
:ens met: „Doorluchtige Heer, ik
)resenteer UEd. den almaghti-
;en Vinger Gods in de Anatomie
fan een Luys"
n medische achtergrond is van
;root belang geweest voor zijn
;eweldige vaardigheid in het ont-
eden van insecten. Een medi-
che praktijk heeft hij nooit uit
geoefend, hoewel zijn vader daar
teeds op aandrong. Die be-
chouwde het werk dat zijn zoon
leed als louter beuzelarijen.
:t is eigenlijk toeval dat de ma-
ïuscripten van Swammerdam
)ewaard zijn gebleven. Zijn we-
;enschappelijke geschriften ver-
naakte hij na zijn dood aan Thé
venot met de bedoeling dat die ze
:ou uitgeven. De geschriften wa-
en echter in het bezit van de
L-eidse vertaler Herman Winge-
iorp, die ze op verzoek van
Swammerdam, die alles in het
Nederlands had geschreven, in
iet Latijn zou vertalen.
t duurde twee jaar en een aantal
•echtzaken, voor ze naar Frank-
'ijk werden gezonden. Thévenot,
lie tien jaar later overleed heeft
nooit iets mee gedaan. Na zijn
iood kwamen ze in handen van
le Franse hofschilder Joubert en
verdwenen ze. Pas in de jaren
wintig van de volgende eeuw,
Swammerdam stierfin 1680, ont-
lekte de Leidse professor Boer-
ïaave dat de manuscripten tegen
;en luttel bedrag in handen van
!e bejaarde Franse anatoom Jo-
;eph du Verney waren gekomen
:n dat die plannen had ze onder
;igen naam uit te geven.
a moeizame onderhandelingen en
tegen betaling van een forse prijs
slaagde Boerhaave erin Swam-
merdams werk weer naar Neder
land te krijgen en het is dankzij
Eén van de vele fraaie illustraties uit het werk van Swammerdam. De
Mannekens-Mug, Leevens grootte, en onder een vergrootglas verheelt, staat
er in de toelichting. Rechtsonder de kop van een wijfjesmug.
SEEM
PANIEK.„ZE
Z.UM SANG
VOOfZ VLIEG
TUIGEN!.
rTWINTIG MILJOEN AP0OE-
KEN, PAT IS ALLES.... EN
meteen M'W hangmattenfagriek
op farren ZETTEN...EEN GAT IN
P£ MACKT, WEETJE.
Y PRECIES. ONS IANPISAL- ÖNT-
WIKKELP. PENK EVEN NA! PALEN-
PE KOOPKRACHT, éTUGENPE V«UE
TUP.... EEN GOEPKOP& HANG
MAT VAN MAK I MUS 3. V. IS Pc
oplossi ng vooe onze eao -
K V/AlP HB
ZÖAJDE VAAJ PE TIP J
FRED BASSET
IS HET G£EN SCHAJJE
HEBBEN 2£J6
GUITEN GELATEN, HE
WfcTUEF
[iMCg ZAAK'
"êJL-W
De belevenissen van Jommeke
zijn inspanningen dat we van
daag nog kunnen lezen wat
Swammerdam in de zeventiende
eeuw allemaal ontdekte.
Zijn werk is nu door de Utrechtse
uitgeverij De Banier opnieuw in
facsimile uitgegeven. Twee de
len, niet goedkoop (f750,-), maar
uitermate boeiend wanneer je
eenmaal gewend bent aaii het ze
ventiende eeuwse Nederland-
De in onze twintigste eeuwse ogen
bijna pietluttige wijze waarop
Swammerdam zijn insecten,
slakken en andere bloedeloze
dierkens ontleedde en daarbij
vertelt wat hij aantreft wordt af
gewisseld met beschrijvingen
van de plaatsen waar hij zijn
vangsten deed. In plassen, langs
dijken en sloten in de buurt van
Amsterdam, soms varend in een
bootje op de Vecht, langs de oe
vers van de Rijn en de IJssel.
Hij wijdt soms een passage aan de
culinaire gewoonten in die da
gen. De wijngaardslak, zeer uit
gebreid beschreven, wordt in Ne
derland niet gegeten. Wel de Alie-
kruyk, een zeeslak overigens, die
volgens Swammerdam de enige
slak is die in Nederland werd ge
nuttigd in die dagen. Ze worden
niet het hele jaar door gegeten
schrijft hij, alleen in de periode
tussen Pasen en Pinksteren, of
soms nog een paar dagen langer.
Gedurende die tijd worden ze
met tonnen vol in de steden aan
gevoerd en daar met water en Leidse bioscopen
zout gekookt.
Zeelieden en anderen die gewend
zijn hun dorst met „een siltig kos-
jen te ontsteeken" eten hem op
om vervolgens een flinke slok te
nemen.
Swammerdam zelf vond de smaak
niet aantrekkelijk. Ziltig zegt hij,
maar ook een weinig garstig. Een
woord dat we nu niet meer ge
bruiken maar iets als ranzig bete
kent. Taai en hard voedsel dat
meer om de dorst op te wekken
dan om de gezondheid gegeten
wordt. En voegt hij er aan toe,
vaak zit er ook nog klei en zand in
de ingewanden, dat tussen de
tanden kraakt.
Swammerdam was dan ook veel
meer geïnteresseerd in de bouw
en het functioneren van de slak.
Van belang zijn ook zijn onder
zoekingen naar bouw, bloedsom
loop en voortplanting van de kik
ker eveneens uitgebreid beschre
ven in zijn Bybel der Natuure, die
wordt afgesloten met een serie
prachtige gravures, waaruit zijn
minitieuze arbeid blijkt. Alle pla
ten zijn door hem zelf getekend.
De orginele tekeningen en de ma
nuscripten worden in de Leidse
universiteitsbibliotheek bewaar-
CAMERA: "Monthy Python's Life of Brian",
da. 14.30,19.00 en 21.15 uur, zo. 13.30, 19.00
en 21.15 uur, za. ook 23.30 uur, 12 jr.
LUXOR: "Flying high", da. 14.30, 19.00 en
21.15 uur, kerstdagen en zondag: 14.15,16.30,
19.00 en 21.15 uur, al.
Nachtvoorstelling: "Thorn curtain", za. 23.30
uur, 16 Jr.
LIDO 1: "The Empire strikes back", da. 19.00
en 21.15 uur, zo. ook 14.30 uur, al.
LIDO 2: "Arlstocats", da. 14.30, 19.00 en
21.15 uur, kerstdagen en zondag: ook 16.45
14.00, 19.00 en 21.30 uur, kerstdagen en
zondag ook 16.30 uur, al.
Nachtvoorstelling: "The main event"
za. 00.15 uur. 16 ir
EURO 2: "The final countdown", da.
19.00 en 21.30 uur, do., vr., ma. en di. ook
14.30 uur, kerstdagen en zondag 16.30,
18.30 en 21.30 uur, za. 00.15 uur, al.
Kindermatinee: "ABBA", woe., za. en
zo. 14.00 uur.
EURO 3: "Platvoet aan de Nyl", da.
13.45, 18.45 en 21:30 uur, kerstdagen en
zondag 13.45,16.30,19.00 en 21.30 uur, al
Nachtvoorstelling: "Carrie" za. 00.15
uur, 16 jr.
EURO 4: "Xanadu", da. 13.30, 18.30 en
21.00 uur, kerstdagen en zondag ook
16.00 uur, al.
Nachtvoorstelling: "Pikant talent" -za.
00.15 uur, 18 jr.
Bioscoop Voorschoten
GREENWAY: "Can't stop the music"
woe., vr.', za., ma. en di. 16.00 uur, zo.
16.00 en 18.15 uur, al.
"Kramer versus Kramer", woe. 19.00,
vr., za. en ma. 19.00 en 21.15 uur, zo. 20.45
en di. 20.30 uur, al.
Kindermatinee: "Heksen en bezemste
len", da. behalve tweede kerstdag 14.00
Als g
n kunt u ge
bruiken winterwortel,
dicpvriesdoperwtcn,
sperziebonen en
bloemkool, te zamen
ruim 1 kilogram Snijd
wortel in plakken, sper
ziebonen in vieren en
verdeel bloemkool in
kleine roosjes. Kook al
deze groenten zèer kort,
zodat ze nog ietwat
knapperig zyn. en met
zo weinig mogelijk wa
ter. Maal 400 g gekookte
hart» en roer er met vier
eidooiers en acht eetle
pels licht opgeklopte
geen mengsel van Leg
een groot vel folie ui een
cakevorm, zodat het fo
lie er boven uitsteekt
Schep in de vorm laag
om laag ham, een groen
te, weer ham, een ande-
Zet de vorm een half uur
in een voorverwarmde,
daarna na afkoeling een
nacht in de koelkast
Voorzichtig aan het folie
eruit lillen en met een
scherp mes ui dikke
plakkensnijdcn Geef er
stokbrood bij en bij
voorbeeld een sausje
peper en bieslook.
WINA BORN
STUDIO: "Stardust", da. 19.00 en 21.15 uur,
do. eu vr. ook 14.30 uur, al.
Kindermatinee: "Tom en Jerry", za., ma. en
di. 14.30 uur, kerstdagen en zondag ook 16.45
TRIANON: "Rash Gordon", da. 14.30, 19.00
en 21.15 uur, kerstdagen en zondag 14.15,
16.30. 19.00 en 21.15 uur, 12 jr.
REX: "Zwoele zomerfeesten", da. 14.30,
19.00 en 21.15 uur, kerstdagen en zondag
14.15, 16.30, 19.00 en 21.15 uur, 16 jr.
Bioscopen Alphen
EURO 1: "The final countdown", da.
Ongevallendienst
ziekenhuizen Leiden
Ongevallendienst elke dag Academisch
Ziekenhuis behalve van dinsdag 13.00
uur tot woensdag 13.00 uur. (Diacones-
senhuis) en van vrijdag 13.00 uur tot za
terdag 13.00 uur Elisabeth-ziekenhuis.)
Bezoekuren
ziekenhuizen
Diaconessenhuls:
Middagbezoekuur 13.45-14.30 uur.
Avondbezoekuur 18.30-19.30 uur.
Kraamafdeling: vaders extra van
18.00-18.30 uur. Kinderafdeling dage
lijks van 14.00-19.00 uur. (Niet meer dan
2 bezoekers per patiënt).
Sportmedisch Advies Centrum, blessu
respreekuur. Elisabcthziekenhuis, Lei
derdorp, 's maandags van 19.30-20.30
Sint Ellsabeth-slekenhuis:
Volwassenen, dagelijks van 14.00-14.45
uur en van 18.30-19.30 uur.
Kraamafdeling: dag. van 11.15-12.00 uur
(alleen voor echtgenoot) en van
18.30-19.30 uur. Babyshow laatste kwar
tier van avondbezoek.
Kinderafdeling: dag. van 15.00-18.30
Academisch Ziekenhuis
Voor alle patiënten (behalve kinderen
zijn de bezoekuren als volgt:
Elke dag:
14.15-15.00 uur
18.30-19.30 uur
Voor de prematurenafdeling gelden de
volgende bezoekuren (alleen voor ou
ders)
Maandag tlm vrijdag
1830-18.45 uur
Zaterdag en zondag.
14:45-15.00 uur.
Bezoek aan ernstige patiënten:
voor ernstige patiënten doorlopend be
zoek wordt toegestaan kan de hoofdver
pleegkundige hiervoor speciale kaarten
verstrekken.
Bezoektijden Kinderkliniek:
Dagelijks:
15.00-15.45 uur
18.30-19.00 uur.
Bezoektijden kinderafdeling
Elke dag:
14.15-15.00 uur
18.30-19.00 uur
Alphen aan den Rijn
Rijnoord: le en 2e klas 11-11.30;
13.30-14.15 en 18 30-19.30 uur 3e klas
13.30-14.15 en 18.30-19.30 uur Kraamaf
deling 13.30-14.45 alleen voor echtgeno
ten 19-20 uur. JCinderafdeLing voor ou
ders 18.-18.30 uur.
Geluidshinder
Schiphol
Klachten over geluidshinder van vlieg
verkeer van en naar Schiphol kunnen
dag en nacht worden gemeld by het in
formatiecentrum Geluidshinder Schip-
lol (020-175000).
arebeka 5 pass 23 Finisterre nr Cas-
ïlanca,
arebeka 7 23 te Rotterdam,
dependent 24 te Zwijndrecht,
ïger 23 vn Rotterdam nr Naantali,
«aura Christina 23 50 no Malta nr Gibral-
ustar 23 1000 zw Azoren nr Rotterdam,
lare Bonum 23 t.a. baai van Algiers.
acific Baroness 23 rede Port Harcourt,
Grote Vaart
ilphacca 23 vn Durban nr Kaapstad,
Aludra 23 vn Vigo nr Durban,
Amersfoort 23 te Valencia,
Amsteldreef 23 90 zzw Sabang nr Ade-
'de,
nstelveen 23 75 n Santo Domingo nr
nstelwal 23 200 z Azoren nr New Or-
Antilla Bay 24 ten anker Pajaritos,
Atlantic Crown 23 300 zzo Cape Race nr
New York,
Baarn 23 468 nw Walvisbaai nr Walvis-
Beachway 23 vn Zeebrugge nr IJmui-
Begonia 24 te Tuxpan,
Benattow 23 200 nw Maladiven nr Suez,
Coral Rubrum 24 180 z Havana,
Dallia 24 te Wilhelmshaven,
Dione 24 te Teesport,
Duivendrecht 23 ten anker Baltimore,
Early Bird pass 23 te Borkum,
Eemsborg 23 te Delfzijl,
European Express 23 15 z Kp Sao Vin-
cente Port Said,
Felipes pass 23 Sardinië nr Port Said,
Flevoland 24 te Buenos Aires verw.,
Fossarina 23 ten anker Aruba,
Getafix 23 650 zo Abidjan nr Sao Vincen-
te,
Incotransspirit 23 vn Longbeach nr
Acajutla,
Laeonica 23 35 zo St. Helena nr Kaap-
Latia 23 ten anker Aruba,
Macoma 23 420 no St. Helena nr Land-
Moordrecht 3 28 z Port Barica nr Los
Angeles,
Mytilus 24 te Durban,
Nedlloyd Amsterdam 24 te Bangkok
verw,
Nedlloyd Bahrain 23 vn Port Said nr
Antwerpen,
Nedlloyd Barcelona 23 vn Bremen nr
Rotterdam,
Nedlloyd Bounty 23 vn Port Louis nr
Durban,
Nedlloyd Forcados 23 te Callao,
Nedlloyd Freetown 23 35 no Celebes nr
Lautoka,
Nedlloyd Kembla 23 vn Nanaimo nr San
Francisco,
Nedlloyd Kingston 23 40 w Manzanillo
nr Los Angeles,
Nedlloyd Madison 24 vn Lyttleton nr
Whangarei,
Nedlloyd Manila 24 te Tema,
Nedlloyd Rosario 23 te Suez verw,
Nedlloyd Rouen 23 vn Port Said nr Mar-
Nedlloyd Rijn 23 65 Las Palmas,
Nedlloyd Weser 23 230 z Freetown nr
Niso 23 vn Ep nr Lymebay,
Rotterdam 23 375 no San Miguel nr Cris-
toba,
Schelderix 23 80 no Minicoy nr Mena al
Falial,
Sepia 23 250 no Cap^Race nr New York,
Situla 24 te Rotterdam,
Thameshaven 24 vn Hamburg nr Bre-
Viana 23 vn Puerto Miranda nr Punta
Cardon,
Zwijndrecht 23 vn New Orleans nr Gent.
Galerie v.d. Vlist, groepstentoonstelling
"Kunst als geschenk". Di. t/m za. van 10
tot 17 en do. ook van 19 tot 21 uur. T/m
31/12.
Museum voor Volkenkunde, Steen
straat 1, tot 4 januari 1981 tentoonstel
ling: Bazaar, Marktsteden in Noord-Af-
ghanistan met diaklankbeeld en diverse
films. Geopend ma t/m za van 10-17 uur
en op zon- en feestdagen van 13-17 uur.
Galerie de Oude Rijn - Stille Mare 4. Ten
toonstelling Internationale Grafiek: met
o.a. werken van Karei Appel, Corneille,
Jan Cremer, Kees Bohemen, Dali, Bram
van Velde. Beeldhouwwerken van Ula
van Ophijsen. Keramiek van Jettie We-
ry-
^ad^llieaius
27 december 1980
- Een groot handelshuis in gra
nen te Chicago heeft zijne beta
lingen gestaakt. Het passief be
draagt 600.000 dollars. Het fail
lissement wordt aan den lagen
prijs der tarwe toegeschreven.
Men verzekert dat bedoelde fir
ma Maandag één millioen sche
pels granen aan de markt heeft
gebracht. Ten gevolge van de
daling der graanprijzen heeft
ook een firma te Saint-Louis ha
re betalingen gestookt. Het pas
sief bedraagt 50.000 dollars. Op
de markt te Chicago heerscht
een groote opgewondenheid.
Door de daling der tarweprij-
zen hebben ook andere graan
soorten, benevens varkens-
vleesch en reuzel geleden. Over
de soliditeit van verscheidene
firma's loopen onrustbarende'
geruchten.
- De "Times"meldt uil Durban,
dat de Boeren van Heidelberg,
waar een republiek is uitgeroe
pen met Kruger als president,
de postkar hebben aangehou
den en officiéele bescheiden heb
ben geroofd. Bij Potchefstroom
zou een gevecht zijn geleverd,
maar nadere bijzonderheden
ontbreken nog.
Vijftig jaar geleden
-Uit Brazilië wordt gemeld,
dat een groep inboorlingen, be-
hoorend tot den wilden In-
diaanschen Cayapos-stam. die
in de vallei van de Araguaya
woont, een inval heeft gedaan m
het dorp Cardozo in dert staal
Para De Indianen vermoord
den 21 personen en verdwenen
daarna in de jungle, drie kinde
ren met zich meevoerend. On
middellijk zijn troepen uitge
zonden om de stamleden te ach
tervolgen en de gevangenen te
bevrijden.
- Hel Noord-Westen van Argen
tinië is door een hevige aardbe
ving geteisterd De stad Lapo
ma moet geheel verwoest zijn.
Volgens voorloopige berichten
zijn veertig personen om het le
ven gekomen en ongeveer zeven
tig gewond. Men vreest echter,
dat het aantal slachtoffers nog
grooler zal blijken te zijn, daar
de berichten nog onvolledig
zijn. De telefonische en telegra
fische verbindingen zijn name
lijk ernstig gestoord Een hul
pexpeditie is onderweg.
