Haig op buitenlandse zaken
ri Hobby-bril"
Monument opstand
Gdansk ingewijd
BRIL 50
Arabische wereld verdeeld
Machtsstrijd in
Iran opnieuw
naar hoogtepunt
winkels te huur
Reagan benoemt toch omstreden generaal:
Vredeling
stapt vol
walging
op uit EG
Radjai: "VS mogen gegijzelden ophalen"
Pok'm,
die
karakter
volle
WOENSDAG 17 DECEMBER 1980
BUITENLAND
TEHERAN (AFP/Reuter/UPI)- De
eis van dertig Iraanse parle
mentsleden tot bestraffing van
president Bani-Sadr wegens ver
meende onthulling van militaire
geheimen is een nieuw hoogte
punt in de machtsstrijd in Iran
die naarmate de oorlog met Irak
duurt hand over hand toeneemt.
Terwijl in Teheran de fundamen
talisten van de Islamitisch Repu
blikeinse Partij (IRP) verwoed
pogen hun machtsposities te be
houden en liberale islamitische
politici die zich rond president
Bani-Dadr hebben gegroepeerd
uit belangrijke functies willen
weren, komen ook uit de provin
cies steeds meer meldingen van
strijd, vaak zelfs van bloedige
botsingen. Deze botsingen ko
men niet alleen voor in het sinds
tijden onrustige Koerdistan,
maar ook in de noordelijke Kas
pische provincies en in het oos
ten vielen doden bij gevechten
tussen revolutionaire gardisten
(Pasdars) en "opstandige elemen
ten" die veelal links of commu
nistisch worden genoemd.
Ook in de straten van de steden en
op scholen doen zich hevige on
geregeldheden voor tussen aan
hangers van de geestelijkheid en
die van islamitische, liberale le-
kenleiders. De afgelopen weken
verdrong de machtsstrijd de oor
log met Irak herhaaldelijk op de
voorpagina's van de kranten.
Brieven
In Teheran blijken brieven een be
langrijke rol te spelen in de strijd.
Zo circuleert in de hoofdstad
sinds ruim een week een brief
van president Bani-Sadr aan aja-
tollah Chomeini. In deze niet offi
cieel openbaar gemaakte brief,
wordt de door de IRP gedomi
neerde regering als incompetent
afgedaan. Ze is "een ramp die
groter is dan de huidige oorlog"
(met Irak). De IRP reageerde on
middellijk en gaf een verklaring
uit: "Er is een verschikkelijke sa
menzwering die de islamitische
revolutie wil vernietigen met be
hulp van elementen die betrek
kingen hebben met de Verenigde
Staten".
Deze verbittering van de steeds
openlijker wordende machts
strijd valt bij ajatollah Chomeini
ongetwijfeld in slechte aard. De
leider van Iran deed enige weken
geleden na de perikelen omtrent
de gevangenzetting en vrijlating
van voormalig minister van bui
tenlandse zaken Ghotbzadeh een
dramatische oproep aan alle Ira-
niërs hun onderlinge twisten te
begraven en hun energie te wij
den aan de oorlog met Irak.
Behendig
Chomeini koos tot nog toe geen
partij in het conflict en toonde
zich een uitermate behendig poli
ticus door te stellen dat hij niet
alleen marxistische pogingen om
greep te krijgen op de islamiti
sche revolutie veroordeelde maar
ook walgde van vele mullahs (lo
cale geestelijke leiders). Vele
mullahs handelen volgens Cho
meini in strijd met het islamiti
sche geloof. Chomeini kondigde
tevens aan dat hij wegens ge
zondheidsredenen voorlopig niet
in het openbaar zou spreken.
Het is onmogelijk te voorspellen
hoe de machtsstrijd zal aflopen.
De enige die beslissende invloed
heeft op deze afloop is de ajatol
lah. maar die houdt zich zoals ge
zegd op de vlakte. Ook Bani-Sadr
weet dat en hij begint zijn brief
van klachten dan ook met de
woorden "beste vader". De oor
log met Irak zit onmiskenbaar in
het slop en in Teheran wordt ge
fluisterd dat veel islamitische lei
ders daar niet ontevreden mee
zijn. Zij vrezen de invloed van het
leger en de president, wiens po
pulariteit in de eerste dagen van
de oorlog sterk steeg. De regering
geeft volgens Bani-Sadr het geld
van de centrale bank uit en de
president verwacht hollende in
flatie. In Koerdistan en in andere
provincies vallen doden tijdens
ongeregeldheden. - Chomeini
wacht een zware klus met de for
mulering van zijn antwoord aan
de president.
Tienduizenden Polen herdenken doden 1970
Omringd door tienduizenden Polen werd gisteren in Gdansk hel n
ment ingewijd dal is opgericht ter nagedachtenis aan de Polen die i
plaats werden doodgeschoten tijdens een opstand in 1970.
GDANSK (DPA/UPI) - Tiendui
zenden Polen zijn gisteren naar
Gdansk gekomen om daar de in
wijding bij te wonen van een mo
nument ter nagedachtenis aan de
tientallen doden die tien jaar ge
leden na een staking in Gdansk
vielen door kogels van de orde
troepen.
De inwijdingsplechtigheid werd in
geluid door het loeien van de sire
nes van alle fabrieken in Gdansk
en het luiden van de kerkklok
ken. De enorme menigte her
dacht de gevallenen met een mi
nuut stilte.
Als een symbool van eenheid stond
de leider van de onafhankelijke
vakbond "Solidariteit". Lech Wa
lesa, samen met president Ja-
blonski van Polen en kardinaal
Franciszek op een platform aan
de voet van het 42 meter hoge ge
denkteken, dat is opgericht op de
plaats waar in 1970 drie arbeiders
de dood vonden.
Walesa zei tijdens de rustig verlo
pen plechtigheid dat het gedenk
teken een wegwijzer is voor de
toekomst, voor de eerbied voor
de waarde van de mens en de
overwinning van het verleden.
De vakbondsleider riep de Polen
op tot rust en orde. "Ik doe een
beroep op u bij uw acties het wel
zijn van dit land in het oog te hou
den. dc soevereiniteit van dit land
te behouden", zo zei Walesa tot de
aanwezigen, en ook: "Ik doe een
beroep op u opdat rechtvaardig
heid. vrijheid, vrede en solidari
teit in Polen kunnen winnen".
Gevaar
Walesa haalde in zijn rede zinsne
den aan uit het communiqué van
de bisschoppenconferentie waar
in dc Poolse geestelijke leiders er
voor waarschuwden geen dingen
te ondernemen die hetgeen be
reikt is in gevaar kunnen bren-
gen.
Ook las hij een telegram van paus
Johannes Paulus II en zei dat de
paus "rust en kalmte wenst voor
dit land, een rust, die we verdie-
L)e aanwezigheid van president Ja-
blonski en andere hoogwaardig
heidsbekleders stond in duide
lijk contrast met voorgaande ja
ren. toen er van een officiële her
denking geen sprake was. Vorig
jaar werden talloze Polen gear
resteerd. alleen omdat ze een
krans legden voor de slachtoffers
van de rellen in december 1970.
Opgeschort
De "Confederatie voor het onafhan
kelijke Polen", een niet erkende
politieke oppositiepartij heeft be
sloten "al haar politieke activi
teit" tot nader order op te schor
ten.
In een beroep op alle leden en sym
pathisanten vraagt de leiding
voortaan de acties te beperken tot
uitsluitend de campagne voor de
vrijlating van gearresteerde mili
tanten. Het besluit is genomen
"met het oog op de gecompliceer
de en gevaarlijke situatie waarin
het land zich bevindt, en dc nog
steeds bestaande mogelijkheid
van eventuele provocaties".
(Van onze correspondent Henk Kolb)
- Ex-generaal Alexander M. Haig jr. is voorgedragen als de nieuwe Ameri
kaanse minister van buitenlandse zaken.
Op zichzelf voT~mt dit besluit van de
nieuwe president van de Verenig
de Staten. Ronald Reagan, geen
verrassing, doch rond Haigs kan
didatuur zullen' zware politieke
stormen losbarsten, waarbij zo
wel zijn militaire verleden in
Vietnam als zijn rol in het Water-
gate-schandaal in de Senaat
naar voren zullen worden ge
haald. Het Amerikaanse Hoger
huis moet de ministers in hun
ambt bevestigen.
De aanwijzing van Haig werd ver
traagd omdat ook in Republi
keinse kring zijn plaatsing in de
kern van Reagans kabinet zeer
controversieel wordt geacht.
Haig is volgens de literatuur, als
stafchef van het Witte Huis, in Ni-
xons laatste dagen als president
vrijwel opgetreden als fungerend
staatshoofd. Hij zou niet alleen
Nixons aftreden hebben gearran
geerd, maar bovendien het on
herroepelijke pardon hebben be
werkstelligd dat president Ford
zijn voorganger verleende voor
welke wandaden dan ook, die de
ze in functie mocht hebben be
dreven.
Senator Alan Cranston van Califor-
nië, lid van de commissie voor
buitenlandse betrekkingen die
zich met Haigs benoeming gaat
bezighouden, zei gisteren dat aie
niet had moeten plaatsvinden,
omdat het rumoer eromheen de
harmonie in gevaar brengt. Ed
ward Kennedy, senator voor Mas
sachusetts, wenst omstandig on
derzoek naar Haigs verleden in
de Senaat. Hij maakt zich vooral
zorgen over het optreden van een
beroepsmiliair aan het hoofd van
het ministerie van buitenlandse
zaken.
Bepalend
(ADVERTENTIE)
Net zoals iedereen zijn
of haar hobby heeft,
heeft iedereen zo z'n
eigen idee over bril
of kontaktlenzen.
Bril 58 komt aan
ieders eisen en
'n kwestie
van bekijken.
'J F-X u
Haarlemmerstraat 58, Leiden, telefoon 071-140148.
Met Haigs benoeming is het intus
sen wel zeker, dat de rol van de
presidentiële adviseur voor na
tionale veiligheid (Kissinger on
der Nixon en later Haig - Brze-
zinski onder Carter) wordt terug
gedrongen. De minister van bui
tenlandse zaken zal in Reagans
concept van regeren het buiten
lands beleid veel nadrukkelijker
bepalen, dan ooit bijvoorbeeld
William Rogers ten tijde van Ni
xon, of Vance en Muskie onder
president Carter. Reagan heeft
nog geen adviseur voor de natio
nale veiligheid aangewezen en
dat is op zichzelf al een teken aan
de wand. nu in zijn kabinet nog
slechts de posten landbouw, on
derwijs, energie en huisvesting
open zijn.
In Amerikaanse diplomatieke krin
gen bijt men zich thans op de na
gels, want degenen die Reagans
presidentschap voorbereiden,
hebben naar buiten gebracht dat
met name onder de hoge ambte
naren grote schoonmaak wordt
gehouden terwille van wat fraai
heet 'ideologische comptabili
teit'. Enerzijds wekt dit de vrees
dat wederom op grote schaal
'amateurs' die zich voor Reagan
verdienstelijk hebben gemaakt,
op ambassadeursposten zullen
worden neergezet, anderzijds wil
het zeggen dat grote delen van
het ambtenarenkorps, die de er
varing op het gebied van buiten
landse betrekkingen beheren, in
de kou zullen worden gezet.
Onder het hoofdstuk 'ideologische
verantwoordelijkheid' zijn al veel
vreemde beslissingen genomen.
Het is een gevaarlijk gegeven, zo
als bijvoorbeeld de New York Ti
mes signaleerde, omdat het ge
paard kan gaan met het begraven
van de deskundigheid waaraan
een nieuwe en onervaren rege
ring behoefte heeft. Dit schept de
kans dat de regering slechts van
uit één gezichtshoek wordt voor
gelicht en omdat het simpelweg
geen goed beginsel is van politiek
om blinde onderwerping te eisen
aan een 'ideologie'. En in dit. Rea
gans. geval is het te merkwaardi
ger. omdat hij van 'ideologie'
nimmer opzienbarend heeft doen
blijken.
Alexander Haig: verleden beladen met Vietnam en Watergate.
(Van onze correspondent
Jan Gerritsen)
BRUSSEL - Met ..diepe wal
ging" over de „politieke laf
heid" van de regeringen van
de Europese Negen heeft
Henk Vredeling, de EG-
commissans voor sociale za
ken. dinsdag afscheid geno
men van de Europese minis
terraad.
Vredeling. die eind deze maand
aftreedt als lid van de Europe
se Commissie, sprak zijn be
schuldiging aan de Negen uit
op een geïmprovisseerde
persconferentie na afloop van
de raad van ministers van bui
tenlandse zaken die hij „vre
selijk" noemde.
Aanleiding voor zijn boze uit
vallen was dat de EG-
ministers het ten tweede male
niet eens konden worden
over EG-steun voor dc sociale
begeleiding van de herstruc
turering in de Europese staal
industrie Tegen dit voorstel
spraken Duitsland en Neder
land zich krachtig uit.
De Europese Commissie, het
„dagelijks EG-bestuur". wil
volgend jaar rond 300 miljoen
gulden besteden aan sociale
steun in het kader van her
structurering van staalfabrie
ken mEU J
Ir. Vredeling zei naar eigen zeg
gen tot de ministers: ..Geluk
kig zal ik er dc volgende keer
niet meer bij zijn als ons voor
stel weer op tafel ligt". Tegen
over de pers hekelde hij de
ministerraad ..die wel over
Europa praat maar geen Eu
ropese acties onderneemt".
Viredesplan Brezjnjev twistappel
TEHERAN (AFP/UPI) - "De Amerikanen kunnen de gegijzelden komen,
halen, wanneer zij willen. Ons probleem is niet langer politiek. Wij
hebben alleen financiële garanties gevraagd van de Verenigde Staten
die bevestigd moeten worden via de Algerijnse regering die onze belan
gen beschermt". Dit zei gisteren de Iraanse premier Radjai op een korte
bijeenkomst, waarop ajatollah Chomeini bekendmaakte persoonlijk het
antwoord van Iran aan de VS te hebben goedgekeurd.
Een verdere aanwijzing dat er schot zit in de gijzelingskwcstie is de ont
moeting van de Iraanse ambassadeur in Zweden gisteren met de Zweed
se onderminister van buitenlandse zaken. Zweden is wel genoemd als
mogelijke tussenbestemming van de gegijzelden na hun vrijlating.
BEIROET - Een duidelijk me
ningsverschil, althans in de Ara
bische media, is aan het licht ge
treden inzake het vijfpuntenplan
voor veiligheid rond de Perzische
Golf. zoals vorige week gelan
ceerd door de Russische leider
Brezjnjev. Op regeringsniveau
heeft alleen Koeweit het 'Brezjn-
jev-plan' toegejuicht. Dc regering
van Bahrein beschouwt het als
het ..zoveelste voorbeeld van psy
chologische oorlogsvoering tus
sen de twee supermogendhe-
den", terwijl de Jordaanse rege
ring meent dat dc Golflanden zelf
voor veiligheid en stabiliteit in de
regio moeten zorgdragen.
Saoedischc regeringswoordvoer
ders houden zich op de vlakte,
maar de door de staat gecontro
leerde pers in Saoedi-Arabiè laat
zich kritisch uit over het plan met
hel argument dat de Sowjet-Unie
pas gerechtigd is over ..veilig
heid" in de Golf mee te praten als
Moskou zijn troepen uit Afgha
nistan - een land dat niet meer
dan 500 km van de Golf verwij
derd is - terugtrekt.
Uit alles blijkt dat de Russen voor
nemens zijn een grotere, meer di
recte rol te gaan spelen in de Golf,
een regio die de Amerikaanse
president Carter als van „levens
belang voor Amerikaanse belan
gen" beschouwt. Een van dc vijf
punten van het Brezjnjev-plan
behelst de belofte „de normale
handelsroutes over land en zee
tussen de Golfen de rest van de
wereld niet te bedreigen", een
duidelijke tegemoetkoming aan
Amerika's bondgenoten West-
Europa en Japan die erg afhanke
lijk zijn van een ononderbroken
olietoevoer vanuit de Golf.
Saoedi-Arabië, dat zichzelf als lei
der van de moslim-wereld be
schouwt. is net zoals Pakistan fel
gekant tegen de Russische mili
taire aanwezigheid in het mosli-
m-Afghanistan. en beide landen
stellen alles in het werk om daar
een einde aan te maken. Maar Sa-
ocdi-Arabie en dc meeste Arabi
sche Golflanden - Koeweit is een
uitzondering - onderhouden
geen diplomatieke betrekkingen
met de Sowjet-Unie. wat het voor
Moskou moeilijk zal maken het
Brezjnjev-plan bij de Golflanden
zelf te verkopen.
Hoewel de Russische bedoelingen
in de Golf altijd met groot wan
trouwen in het Westen, met name
in Amerika zijn gadegeslagen, is
het lanceren van het Brezjnjev-
plan de eerste keer dat de Sowjet-
Unie met een werkelijk gedetail
leerd plan op tafel komt voor de
toekomst van het olie-rijke Golf
regio. Het Russische initiatief
kan evenwel niet los gezien wor
den van een groot aantal Ameri
kaanse politieke en militaire
maatregelen in het afgelopen
jaar: het afsluiten van overeen
komsten inzake militaire 'facili
teiten' voor Washington in Kenia,
(ADVERTENTIE)
Voor diverse branche's, in fraai
winkelcentrum, in't hartje van Den Haag
Inlichtingen
BB KFRvastgoedadviseurs
HQ J J Viottastraat 42 1071 JT Amsterdam
Telefoon 020 760944
Somalië en Oman. gemeenschap
pelijke Amerikaans-Egyptische
militaire manoeuvres en net zen
den van Amerikaanse vliegende
radarstations naar Saoedi-Arabie
direct na het uitbreken van de
Golf oorlog tussen Irak en Iran
nu 12 weken geleden.
Al deze stappen gaan gepaard met
een aanzienlijke versterking van
de Amerikaanse marine in de In
dischc Oceaan, veroorzaakt door
de revolutie in Iran en de Crisis
over de Amerikaanse gijzelaars
Politieke waarnemers in dc Ara
bische wereld zien een verband
tussen de aankondiging van het
Brezjnjev-plan voor de Golf. de
Russen lijken vastbesloten zich
zelf als een dominante factor in
de (Soli te vestigen, terwijl Was
hington alles zal doen om dit te
voorkomen onder meer door de
Amerikaanse militaire aanwezig
heid in het gehele Midden
oosten - ook in termen van nog
meer militaire steun aan Israel
uit te breiden.
Gegeven deze situatie is het niet
verwonderlijk dat de Russen en
de Amerikanen, gebruik makend
van de onderlinge tegenstellin
gen in de Arabische wereld en
West Azië en de Arabische firu
stratie ten aanzien van Israël, hun
gang gaan in het 'veiligstellen'
van hun belangen in de regio, dc
Golf voorop.
(ADVERTENTIE)
ZACHTHEID MET KARAKTER
