WOENSDAG 17 DECEMBER 1980
9
l
Door
l\, 2K
Wim Bakker en
Hans van Straten
Leo Boudewijns: "De Beatles
worden nu geboren
Blanco cassettes van gere
nommeerde merken kos
ten in Nederland gemid
deld vijf gulden. Bij hel
onderzoek naar hel
thuiskopiëren in 1979 is
gebleken dat de helft van
de ondervraagden ei
minder dan vijf gulden
voor betaalde.
Blanco bandjes, kortweg
blanco's geheten, worden
tegenwoordig voor enke
le dubbeltjes geïmpor
teerd uit Taiwan en voor
niet veel meer dan een
gulden per stuk op de Ne
derlandse markt ge
bracht. De kwaliteit van
deze blanco's is beneden
de maat, maar niettemin
worden er in ons land
miljoenen van ver
kocht.
De totale omzet aan blan
co's in Nederland wordt
voor 1979 geschat op 30 a
40 miljoen stuks.
Barbra Streisand met de "Grammy Award"
AMSTERDAM - Barbra Streisand zingt ..Woman in
Love". In Nederland zijn daarvan in drie maanden
tijd 300.000 elpees verkocht. Dat mag je dus wel een
aardige opsteker noemen, zowel voor de detailhan
del als voor CBS, de maatschappij die de plaat uit
brengt.
Maar Barbra Streisand alléén
kan het jaar 1980 niet goed
maken. Dit jaar tekent zich
- namelijk scherp af als een
rampjaar - het eerste echte
rampjaar sinds omstreeks
1950 de moderne platenin
dustrie op gang kwam.
Van dat moment af is de platen-
verkoop in Nederland elk jaar
met zo'n 10 a 15 procent ge
stegen. Een doorlopend
klimmende lijn, tot in 1978 de
top werd bereikt: 55 miljoen
elpees, singles en cassettes
verkocht. Vijfjaar eerder was
het nog ongeveer de helft ge
weest.
In 1979 kwam aan deze stijging
plotseling een eind. Van 55
miljoen daalde de omzet naar
53 miljoen. Dat kun je, met
een beetje goede wil, nog een
stagnatie noemen. Maar in
1980 is de verkoop verder
gaan zakken, met een vaart
die men wel ijzingwekkend
mag noemen. Er wordt al ge
sproken van een omzetdaling
van dertig procent. Dat komt
neer op vijftien miljoen pla
ten en cassettes minder ver
kocht dan in het toch al niet
riante jaar 1979.
Vijftien miljoen... Daar valt
voor Barbra Streisand niet
tegenop te zingen.
Toekomst
Drs. W. Barents, voorzitter van
de NVPI, de vereniging van
de grote platenmaatschappij
en, stelt in de brochure „Fono
Graafwerk" de ietwat be
klemmende vraag: „Is de fo
nografische industrie op haar
retour of heeft zij nog toe
komst?".
Hij constateert dat er „een on
gebruikelijke en onaangena
me situatie" is ontstaan. „Be
richten. over bedrijfssluitin
gen en pessimistische be
schouwingen met betrekking
tot het huidige marktgebeu-
ren doen een optimistische
toekomstvisie natuurlijk
minder geloofwaardig klin
ken.
Maar toch.... aldus drs. W. Ba
rents. zou het juist zijn dat een
muziekmarkt, zoals onze Ne
derlandse. die in 1970 nog
zo'n 200 miljoen gulden be
droeg en nu ruim drie keer zo
groot is, plotseling geen le
venskansen meer zou heb
ben? Het antwoord is een
duidelijk nee!.
Het is natuurlijk prettig voor de
platenwereld dal er nog ie
mand is die. ondanks de wan
gunst der tijden, van een op
timistische toekomstvisie
blijk geeft. Maar op dit mo
ment ziet de situatie er be
paald grimmig uit.
Schade
Hoe is het allemaal zo geko
men? Is het waar dat de pla-
tenverkoop grote schade on
dervindt van het zogeheten
„thuiskopiëren", het op de
band overnemen van platen
en cassettes, eventueel via de
radio?
In het gigantische kantoorge
bouw „Riverstaete" aan de
Amstel in Amsterdam is het
kantoor van de NVPI, voluit
gezegd: de Nederlandse Ver
eniging van Producenten en
Importeurs van beeld- en ge
luidsdragers. Alle grote maat
schappijen op één na (Telstar)
zijn er lid van. Directeur van
het bureau is Leo Boude-
wijns.
Hij behartigt de gemeenschap
pelijke belangen van de pla
tenmaatschappijen door op te
treden als onderhandelings
partner, bijvoorbeeld tegen
de overheid of de omroepen.
Het bureau bedrijft ook voor
lichting over de platenindus
trie als geheel en werkt aan
image-verbetering, bijvoor
beeld door de jaarlijkse Edi-
son-uitreiking. Verder is hij
de schrijver van een kostelijk
boek over het platenwezen,
„Een hele kunst" (Gooise uit
geverij, 1979).
Onderzoek
Vorig jaar is er, op verzoek van
de NVPI en de Stemra (au
teursrechtenbureau), een on
derzoek naar dit thuiskopië
ren verricht door de Stichting
voor Economisch Onderzoek
van de Universiteit van Am
sterdam. (In de boekenuitge-
verij beschikt men over de
Stichting Speurwerk het
Boek, die continu markton
derzoek doet; in de platenin
dustrie heeft men tot dusver
gemeend het zonder zo'n bu
reau te kunnen stellen).
Enkele sprekende conclu
sies:
- 1In 1979 is 47 miljoen uur ge
kopieerd. Uitgedrukt in pla
ten komt dat neer op 70 mil
joen elpees.
- 2. Naar verhouding is veel ap
paratuur aangetroffen bij ge
zinnen met kinderen van 6 17
jaar.
- 3. Een derde van degenen die
zowel opname-apparatuur als
een platenspeler bezitten,
kopen minder grammofoon
platen dan daarvoor. (De helft
van de ondervraagden ver
klaarde, niet minder platen te
zijn gaan kopen).
Let wel: dit onderzoek is ge
daan in 1979, een jaar waarin
betrekkelijk nog niets aan de
hand was. Het grote inzakken
van de markt is pas in 1980
gekomen.
Leo Boudewijns: „Van de 53
miljoen platen en cassettes,
die in 1979 werden verkocht,
waren er 32 miljoen elpees.
Vergelijk je dat cijfer met de
70 miljoen gekopieerde el
pees, dan wordt duidelijk dat
de verkochte oplaag van elke
elpee eigenlijk drie keer zo
groot had moeten zijn".
Gecoupeerd
„Er zijn twee manieren waarop
de platenindustrie wordt be
nadeeld. In de eerste plaats:
als die thuis-kopieerderij niet
bestond, zouden er meer pla
ten worden verkocht. Dat is
dus de eerste schade die wij
lijden - de producenten, de
aitiesten, de componisten en
de tekstschrijvers - het feit
dut onze omzetmogelijkheid
oneerlijk wordt gecou
peerd".
Thuiskopiëren - de grote kopzorg van de platenindustrie.
„De tweede manier waarop
schade wordt geleden is, dat
het kopiëren zonder enige
vergoeding gebeurt. Zeker
geldt dit voor de tekstschrij
vers en de componisten, want
er is in dit land een Auteurs
wet, die voorschrijft dat ie
dere verveelvoudiging moet
worden gehonoreerd".
„Voor al die 70 miljoen geko
pieerde elpees is noch aan de
auteurs, noch aan die andere
groepen iets betaald. Daaraan
moet vind ik, iets worden ge
daan. De ontwikkeling zelf
kunnen wij niet tegenhou
den".
Belasting
- Aan welke maatregelen denkt
„Het moet natuurlijk een par-
lementsbeslissing zijn. maar
wij denken aan een bedrag,
een royalty of een belasting,
op de aankoop van blanco
banden en apparatuur. Ver
gelijk dat maar met sigaret
ten. Het bedrag wordt geïn
casseerd op het moment dat
de spullen het land binnen
komen, daarna wordt het af
gedragen aan een fonds, een
stichting die zou moeten
worden opgericht - daar zijn
wij trouwens al een heel eind
mee - en dat fonds moet zor
gen dat er een faire verdeling
van die gelden komt".
„Hier komt een probleem om de
hoek kijken, wantje weet niet
precies wat er gecopieerd is.
In andere landen zie je vaak, dat
die gelden collectief worden
aangewend. Er is een heel
zinnig gebruik van te maken,
denk maar aan opdrachten of
pensionering van studio-mu
sici."
„Weggenomen is daarmee de
ramp voor de platenindustrie
zeker niet. want het probleem
van de gederfde omzet zal zo
blijven, maar dat er daarnaast
nog auteursrechten worden
overtreden, is wel wat al te
dol".
Geweldige vlucht
- In hoeverre moet die daling
van 30 procent in 1980 worden
geweten aan het thuiskopie-
ren?
„Het is onaantastbaar dat de
thuiskopiering. die zo'n ge
weldige vlucht neemt, een
van de oorzaken is van de om
zetdaling. Heel praktisch
waargenomen: je ziet de ver
koop van blanco banden in
een dorp of streek stijgen als
daar een fonoteek wordt ge
opend".
„Ik woon in Baarn en ik weet
wel dat de ervaringen daar
niet representatief zijn, maar
ik vind het wel veelbeteke
nend
als een winkelier mij op za
terdagavond opbelt en zegt:
„Mijn hemel, ik heb vandaag
niet één plaat verkocht. Maai-
ik heb wel zoveel-honderd
bandjes verkocht".
„Het zou naief zijn te veronder
stellen, dat het thuiskopiëren
de enige oorzaak is. Tot nu toe
gold altijd een oud showbusi-
ness-gezegde. dat meen ik
van Louis Davids stamt. Die
heeft eens gezegd: „Als het
slecht gaat. heb ik een volle
bak". De mensen willen
vluchten, ze hebben thuis ge
noeg zorgen, ze willen er
uit".
„Dat hebben wij jarenlang ook
zo ervaren. Er zijn meer re
cessies geweest en die heb
ben eigenlijk niet veel invloed
gehad op de platenomzet.
Dus zeiden wij: Die Davids
heeft gelijk, de mensen vluch
ten in de grammofoonpla
ten".
Dan maar niet
„Wij zijn erg gewend geraakt
aan een jaarlijkse stijging van
zo'n 10 of 15 procent. Maar nu
is er een recessie in het land
die zoveel doemdenken te
weeg brengt, dat kennelijk de
mensen tot de overtuiging
komen: Nou. dan maar niet.
Dan maar geen platen kopen.
Of even iets anders".
„En dan komen we op een punt.
dat de platenindustrie zich
zelf moet aantrekken: je
moet. zeker in een markt
waarin een recessie woedt en
waarin je bovendien aan alle
kanten bestolen wordt - want
daarop komt die thuisko-
pieerderi j toch neer - wel zor
gen datje heel attractief bent
in je produkt. Zorgen dat je
inderdaad dingen hebt waar
van men uit zijn bol gaat, zo
als dat tegenwoordig
heet"
..Nou, alle maatschappijen zijn
koortsachtig bezig het mooi
ste en het beste te maken,
maar dat neemt niet weg dat
er in het verleden pieken zijn
geweest - Saturday Night fe
ver is een oud voorbeeld,
400.000 elpees van één sound
track, dat is niet niks - die zie
ik vandaag niet zo erg zit
ten"
Beatles
„Dat kan op net moment dat ik
het uitspreek, al verleden tijd
zijn, want de Beatles worden
nu geboren, zeg ik altijd. Al
leen, het moet je wel even op
vallen dat het gebeurt. Dus -
ik zeg dit niet om mij af te zet
ten tegen wat wij allemaal
maken - er zijn fantastische
dingen bij".
'Maar de grote rage, die pas ont
staat als hele gezinnen, va
der, moeder, en zoons en
dochters, gepakt worden
door een muziek of een genre
of een band; dat is er op dit
ogenblik niet. En het jaar 1980
is niet meer te redden met één
succesvolle act, ook niet met
..Woman in Love". Daarvoor
zijn we te ver achterop ge
raakt"
„Het is geen kwestie van te wei
nig geld. want dezelfde jeugd
die minder platen is gaan ko
pen, heeft wel vorig jaar voor
50 miljoen gulden besteed
aan bakkies. Als ik dat er bij
had gehad aan omzet, hadden
we helemaal geen
probleem".
„Dat artikel was er niet. het
komt, het speelt geweldig in
op de avonturenzucht van
jonge mensen, en die geven
daaraan toch per stuk 500
gulden of meer uit. Dan zeg
ik: Wat nou, er is geen geld?
Er was wel geld, maar er was
een sterkere emotie uit dat ar
tikel dan uit de platenhan-
del".
Bodemprijs
- Er wordt gepraat overeen sys
teem van vaste prijzen, zoals
in de boekhandel
„Ik zou wel willen dat wij een
bodemprijs hadden, waar be
neden platen niet verkocht
mogen worden. Wat de pla-
tenhandel nodig heeft, is het
zelfde als wat voor de boe
kenverkoop nodig is: een ze
kere rust. En rust dan geme
ten in tijd. Als er een vroege
opera van Vcrdi op de markt
komt, die niemand ooit heeft
gehoord, maar die dan toch
maar door een platenmaat
schappij is opgenomen, dan is
daar geen voorgekookte
markt voor".
„Stel nu dat die opera goede kri
tieken krijgt. Dan moet de
belangstelling langzaam gaan
groeien. Het publiek reageert
altijd heel wispelturig. Dat
weet men niet van tevoren
Als men een vaste prijs heeft,
dan kan een winkelier zeg
gen: okee, die wil ik wel heb
ben. Daarvan zet ik er een of
twee in mijn winkel"
„Dan weet ik in elk geval dat die
plaat minimaal die waarde
behoudt en het ergste wat mij
kan gebeuren is, dat ik hem
moet wegdoen in de uitver
koop tegen dc prijs die ervoor
heb betaald. Als een aantal
winkeliers dat doet en het
publiek leest daarover in de
krant, dan heb je kans dat een
kleine groep inderdaad tot
aanschaf overgaat"
Warenhuizen
-,Nu is erin Nederland geen ver
ticale prijsbinding, platen
mag je verkopen voor elke
prijs, ook ver beneden de in
koopprijs als je dat zou willen,
je mag ze zelfs weggeven. Dus
wat denkt die winkelier dan:
Ik kan die plaat wel kopen,
maar wie zegt mij dat die prijs
over een paar weken nog door
de warenhuizen wordt gehan
teerd?"
„En als die prijs omlaag gaat,
moet ik mee omlaag. En voor
ik het weet loop ik waanzin
nige risico's. Dus weet u wat
ik doe, meneer de vertegen
woordiger? Ik ben blij dat ik
die plaat heb gezien en als ik
er vraag naar krijg, bestel ik
hem wel"
„Dus komt er van de verkoop
niets terecht, want er komt
helemaal geen vraag. Als je
hem niet in de winkel aan
treft, koop je hem niet. Dat
heeft dus duidelijk cultuur-
verarmende elementen in
zich".
Sluitingen
- Er is een bericht verschenen
waartn uoor 1981 tien procent
bedrijfssluitingen wordt
voorspeld.
„Dat kan alleen slaan op de de
tailhandel. In het algemeen
loopt het aantal verkooppun
ten terug. Maar als je kijkt
naar het aantal platenmaat
schappijen... Daar zie ik geen
tien procent van verdwij-
„Bij een aantal maatschappijen
wordt niet meer vervangen
wat weggaat. Een personeels
stop, jawel. Ik denk, bij alle.
Je ziet concentraties, het sa
men-doen van administraties.
Dat zijn natuurlijk geen teke
nen van een goeicnde markt.
Het zou onzin zijn dat te ont
kennen, dat is aan de
gang".
Uitvinding
- Je hoort de laatste tijd ook ge
heimzinnige geluiden over
een nieuwe uitvinding, een
signaal waarmee grammo
foonplaten zouden worden
uitgerust, waardoor ze niet
meer te kopiëren zouden
Zijn
"Is technisch niet mogelijk.
Niet alleen de Nederlandse,
maar ook de internationale fe
deratie is daar uitputtend mee
bezig geweest. Dat zou een
signaal moeten zijn, onhoor
baar by het afspelen en ook
onhoorbaar bij radio-uitzen
ding. Maar men is er niet van
overtuigd dat zo'n signaal niet
binnen veertien dagen zou
worden opgeheven door een
nieuwe vinding".
„Maandenlang heb ik geroc
pen: Bij alles wat jullie kun
ncn bedenken kunnen jullie
dat toch wel? Het schijnt on
mogelijk te zijn".
