NAVO grijpt niet in
Pools schimmenspel rond dreigende invasie
Nieuwe ministerploeg Reagan bekend
Ingreep van militair
in verkiezing Oeganda
In kwestie Polen
MAAKT IEDEREEN SUJ pttpost
VRIJDAG 12 DECEMBER 1980
BUITENLAND
PAGINA 9
"Afluisteren
van Wallraff
tegen wet"
KEULEN (DPA) - De opdracht
van het Westduitse ministerie
van binnenlandse zaken van
22 maart tot 22 juni 1974 de
telefoon af te luisteren van de
auteur Günter Wallraff was in
strijd met de wet. Dat bepaal
de gisteren het ambtenaren
gerecht in Keulen.
Volgens het gerecht had het
ministerie alvorens tot het
afluisteren over te gaan. moe
ten aantonen dat Wallraff te
gen de grondwet had gehan
deld. Dat heeft het niet op alle
punten afdoende gedaan.
WASHINGTON - Ronald Reagan
heeft gisteren acht ministers voor
zijn kabinet benoemd dat in ja
nuari aantreedt. Zij bevestigen
grotendeels de speculaties die se
dert zijn verkiezing de ronde heb
ben gedaan. Alleen de kernpost
van buitenlandse zaken, waar
voor generaal Alexander Haig de
meest in het oog springende kan
didaat is, blijft nu nog open.
Caspar Weinberger, onder Nixon
hoofd van het bureau voor de be
grotingen, krijgt defensie Als mi
nister van financiën zal (mits de
Senaat de benoemingen beves
tigt) Donald Regan gaan optre
den, die thans aan het hoofd staat
van Meryll Lynch, een van de
grootste investeringsbedrijven m
de VS.
William Casey, voorzitter van Rea
gan's verkiezingsorganisatie en
in een ver verleden een oudge
diende van de inlichtingendien
sten, wordt hoofd van de CIA, die
ongetwijfeld volmacht zal krij
gen zijn werkzaamheden uit te
breiden. Reagan heeft zijn per
soonlijke juridische adviseur en
vriend. William French Smith,
aangewezen tot minister van jus
titie.
Senator Richafd Schweiker (in
1976 Reagan's keuze als kandi
daat voor het vice-
presidentschap) wordt nu minis
ter van gezondheid en sociale za
ken. Dave Stockman, lid van het
Huis van Afgevaardigden, komt
aan het hoofd van het begrotings
bureau en Malcolm Balridge
(campagneleider voor de nieuwe
vice-president Bush in Connecti
cut) krijgt het ministerie van han
del als beloning. Drew Lewis, een
trouw aanhanger van Reagan in
het bestuur van de Republikein
se Partij, dat aanvankelijk in het
geheel geen brood zag in Rea
gan's kandidatuur, wordt be
windsman voor vervoerszaken.
SALERNO - Een Italiaanse legerhelicopter laat voorzichtig een caravan zakken, bedoeld voor daklozen in het
gebied rond Salerno.
KAMPALA (DPA. Reuter) - De eer
ste verkiezingen die in Oeganda
zijn gehouden sinds het land 18
jaar geleden onafhankelijk werd
hebben gisteravond een drasti
sche keer genomen. De voorzit'.er
van de regerende militaire com
missie. Paulo Muwanga, liet over
de radio verklaren dat alleen hij
de uitslag van de verkiezingen zal
bekendmaken.
Alleen hij zal beslissen of de kandi
daten op een eerlijke manier ge
kozen zijn. Komt hij tot de con
clusie dat een kandidaat onrecht
matig is gekozen dan zal hij diens
verkiezing ongeldig verklaren.
Even tevoren had een woordvoer-
der van de katholiek-
conservatieve "Democratische
Partij" (DP) verklaard dat zijn
partij 66 zetels had behaald en
daarmee een even onverwachte
als overtuigende overwinning
had behaald. Zijn partij zou in
staat zijn een regering te vormen.
Alle politieke waarnemers hadden
verwacht dat het "Oegandese
Volkscongres" (UPC). de links
georiënteerde partij van de in
1971 door Amin afgezette ex-
president Dr. Milton Obote, de
verkiezingen zou winnen.
Paulo Muwanga is lid van de UPC
en had tijdens de verkiezings
campagne Obote openlijk sterk
gesteund. Muwanga en de mili
taire commissie hadden in mei
van dit jaar het bewind in handen
genomen en president Godfrey
Binaisa afgezet.
De mededeling van Muwanga sloeg
in Kampala als een bom in. De 70
waarnemers van het Britse geme
nebest stonden perplex. Radio
Oeganda deelde mee dat elke be
kendmaking van een verkie
zingsuitslag die niet door Mu
wanga persoonlijk was vrijgege
ven met een boete van een half
miljoen schilling en vijf jaar ge
vangenis zou worden bestraft.
Een menigte jubelende aanhangers
van de DP waren donderdag voor
het hoofdkantoor van hun partij
in Kampala bijeengekomen in de
veronderstelling dat hun partij
binnenkort aan de macht zou ko-
In een bekendmaking van de poli
tie werden alle demonstraties in
de stad verboden.
Er gold in Kampala een uitgaans
verbod. dat tijdens de verkie
zingsperiode was opgeheven.
BRUSSEL (GPD/Reuter) - De
NAVO-landen willen probe
ren de Sowjet-Unie ervan te
weerhouden militair in Polen
m te grijpen. ..Daarop is ons
beleid gericht, wat we precies
doen als Moskou Polen toch
binnenvalt, zal later beslist
worden", zei minister Van der
Klaauw (buitenlandse zaken)
na de NAVO-ministerraad,
die volledig in het teken
stond van de spanning rond
Polen.
De NAVO-landen willen de indruk
vermijden dat ze een Russisch in
grijpen in Polen onafwendbaar
achten en dat ze zich er bij voor
baat bij neerleggen. Alle deelne
mers aan de ministerraad legden
daar sterk de nadruk op tegen
over de pers. Om deze reden wer
den ook nog geen formele beslui
ten genomen over de reacties van
de NAVO-landen als Moskou
toch militair in Polen interve
nieert.
De reactie van de NAVO-landen zal
in dat geval echter hard zijn en
zorgvuldig gecoördineerd. Dat
was een andere conclusie van het
beraad, dat bijna de hele dag
duurde en in kleine kring achter
gesloten deuren plaats vond. ..We
moeten niet in de fouten verval
len die zijn gemaakt na de Russi
sche inval in Afghanistan", be
toogde de Duitse minister Gen-
scher. Zijn Amerikaanse collega
Edmund Muskie gaf toe dat er
toen te weinig was gecoördi
neerd.
Daarom is nu wel besloten welke
procedure gevolgd zal worden bij
het vaststellen van tegenmaatre
gelen in het geval van een Rus
sisch ingrijpen. „Zo spoedig mo
gelijk" zal er een speciale bijeen
komst zijn van de ministers van
buitenlandse zaken van het
bondgenootschap die „een reeks
maatregelen zullen bespreken
die zullen afhangen van de om
standigheden". aldus Muskie.
Italiaanse vertegenwoordigers
vertelden na de bijeenkomst dat
Muskie de bondgenoten het lijst
je maatregelen, eerder in Was
hington bekend gemaakt, ter dis
cussie had voorgelegd.
De vier voorstellen houden in: het
weglopen uit de onderhandelin
gen tussen Oost en West over vei
ligheid en samenwerking in Eu
ropa en de wapenbeperking. Het
terugtrekken van alle ambassa
deurs van NAVO-landen uit de
Sowjet-Unie en alle andere Oost
bloklanden die deelnemen aan de
Interventie. Het opzeggen van
speciale handels- en kredietover-
eenkomsten tussen NAVO-
landen en de Sowjet-Unie, ge
koppeld aan een opheffing van
net interduitse handelsverdrag,
waardoor de DDR gebruik maakt
van de Westduitse aansluiting bij
de Europese Gemeenschap. Ten
slotte het stopzetten van culture
le uitwisselingen tussen Oost en
West. Er zouden nog meer gede
tailleerde voorstellen zijn ge
daan. waarop niet nader werd in
gegaan.
Minister Van der Klaauw gaf desge
vraagd nog een reactie op het in-
schakelen van AWACS
vliegtuigen om de situatie rond
Polen beter in het oog te houden
Hij zei: „Het gaat hier om een oe
fening die op een uitermate gun
stig moment valt om een signaal
functie te vervullen". Minister De
Geus (defensie) ontkende woens
dag nog dat het hier om een sig
naal ging, in tegenstelling overi
gens tot de Amerikaanse minister
Brown en'NAVO-secretaris-
generaal Luns.
ADVERTENTIE
LEIDEN - Rond de situatie in Po
len is deze week een heel vreemd
schimmenspel aan de gang. Ach
ter de meeste uitspraken die over
de "Poolse crisis" gedaan worden
- zowel in West-Europa als in
Amerika als in Polen zelf en Rus
land - moet eigenlijk iets anders
gezocht worden dan er letterlijk
gezegd wordt. Die uitspraken zijn
deze week vooral in kwantiteit
toegenomen.
De direkte oorzaak van de situatie
in Polen, namelijk de stakingen
die vanaf juli plaatsvonden met
als aanleiding de hogere vlees-
prijzen en het enorm versnelde
sociale bewustwordingsproces
bij de Poolse bevolking dat daar
op volgde, dreigt op het moment
naar de achtergrond te verdwij
nen.
Zo sterk ligt deze week de nadruk
op de vraag of Rusland wel of niet
Polen binnenstapt, dat gisteren
in een Poolse krant en in een uit
zending van radio-Moskou de
zaak met een publicitaire truc 180
graden werd omgedraaid: de
schuld voor de toenemende span
ning zou bij de Westerse pers, ra
dio en tv liggen.
"Hier is echter niets aan de hand",
schreef de Poolse krant gisteren
zonder meer. Je vraagt je dan af
waarom er vorige week, toen het
Westen net dacht dat het in Polen
stiller werd, plotseling door de
communistische partij en vak
bondsleider Walesa zelf werd op
geroepen om Polen niet in een
"chaos" te storten.
Dr realiteit is immers, dat een Rus
sische inval op zichzelf niet denk
beeldig is, maar dat het dreigen er
mee al enige tijd als het belang
rijkste middel tegen het sociale
bewustwordingsproces in Polen
dient. En aan die dreiging helpt
de Westerse pers - al dan niet be
wust - een handje mee.
Het dreigen met een inval staat op
deze manier eigenlijk al gelijk
met een halve inval, zeker met het
voorbeeld van Tsjechoslowakije
(dat in de Russische krant Pravda
gisteren als boekbespreking de
kolommen binnenhaalde) op de
achtergrond. Zo wordt het al iets
begrijpelijker waarom de Polen
de laatste tijd wat stiller gewor
den zijn.
De mededelingen die de NAVO de
laatste week de lucht in zendt die
nen inmiddels uitsluitend voor
intern politiek gebruik in het
Westen. Er zijn .mmers weinig
aanwijzingen dat een eventuele
inval in Polen zal worden gevolgd
door meer dan verbaal geweld
van de kant van het Westen. Mis
schien is het echt waar, dat - zoals
een Amerikaanse vertegenwoor
diger bij de NAVO suggereerde -
de defensie-begrotingen extra
verhoogd zullen worden, maar
het oppeppen van die begrotin
gen staat vooral bij ministers van
defensie toch altijd al hoog op de
prioriteitenlijst.
Tenslotte is er nog de vraag, of ook
het Westen niet gebaat is bij een
"stabiel" Polen, gezien de enor
me schuld die het land in het Wes
ten heeft, een schuld die wijst op
een intensieve handel. Tsjecho
slowakije is wat dat betreft mis
schien een goed voorbeeld: er
werd kort na de "normalisatie" al
weer druk mee gehandeld. Veel
wijst er op dat Polen niet alleen in
het Oostblok geïsoleerd dreigt te
raken, maar ook dat oprechte mo
rele steun uit het Westen nogal
schaars is.
Pers
In hoeverre lijkt de huidige situatie
in Polen nu op de situatie in Tsje
choslowakije zoals die tijdens de
"Praagse Lente" heerste? In de
eerste plaats is er wat de persvrij
heid betreftal een belangrijk ver
schil. In Tsjechoslowakije heer
ste van maart 1968 tot de Russi
sche inval in augustus van dat
jaar vrijwel volledige persvrij
heid. Er was eenvoudig geen cen-
Ook de Polen hebben - als onder
deel van de akkoorden die in au
gustus in Gdansk met de regering
werden gesloten - wijziging van
de censuurwet geëist, en toege
zegd gekregen. De effecten zullen
echter aanzienlijk minder sensa
tioneel zijn dan in Tsjechoslowa
kije, waar de oplaag van kranten
en krantjes in korte tijd een ex
plosieve toename beleefde. In de
akkoorden staat dat de censuur
de "staats- en economische be
langen van het land zal bescher
men", en die formulering bete
kent voorlopig dat de censor nog
niet met vervroegd pensioen
hoeft.
Nieuw zal wel zijn dat tegen beslis
singen van de censuur beroep zal
kunnen worden aangetekend.
Volgens G.P. van den Berg, weten-
schappelijk hoofdmedewerker
van het documentatiebureau
voor Oost-Europees recht van de
Leidse universiteit, is er nog een
ander belangrijk verschil tussen
Polen-nu en Tsjechoslowakije-
toen. Steunde de sociale ontwike-
ling in Tsjechoslowakije - vooral
in het begin - op een voorhoede
van intellectuelen, in Polen zijn
het vooral de arbeiders die zich
vanaf het begin geweerd hebben.
De nadruk in de Poolse situatie
ligt volgens hem dan ook veel
meer op de sociaal-economische
eisen van de nieuwe onafhanke
lijke vakbond.
De Poolse intellectuelen, waaron
der hij bijvoorbeeld het Poolse
comité voor de mensenrechten
(KOR) rekent, zijn wel aktief,
maar maken hun initatieven on
dergeschikt aan de verlangens
van de arbeiders. Van den Berg:
Economie
Net als in Tsjechoslowakije is de
eerste stoot voor de vernieuwin
gen gegeven door een crisis in de
economie. In Polen en Tsjecho
slowakije ging het daarbij om een
crisis die zich al langere tijd deed
voelen. "Onder Gierck (Poolse
topman, HV) gingen vanaf 1970
de lonen nog enkele jaren om
hoog, maar daarna werd de stij
ging minder en in 1978 daalde het
reecl besteedbaar inkomen voor
het eerst", aldus Van den Berg.
in Polen speelt zich nu op beschei
dener schaal ook iets af dat in
Tsjechoslowakije een zeer be
langrijke rol speelde in de ver
nieuwingplannen, die de pro
gressieve partijleider Dubcek op
stelde: hervormingen in de in
dustrie. De Tsjechische industrie
was naar Russich model veel te
sterk gericht op de zware indus
trie. Dubcek zegde toe dit te wijzi
gen, en bovendien zouden veel
meer beslissingen naar de bedrij
ven worden verlegd. Dit was een
van redenen waarom Dubcek als
partijleider werd gekozen, omdat
dit zware kritiek inhield op zijn
centralistische voorganger No-
votny.
Uiteindelijk struikelde Dubcek
omdat hij de hervormingen, al
thans volgens de Russen, niet
meer in de hand kon houden. Vol
gens Van den Berg is er in het
hele Oostblok, en zelfs in de Sow
jet-Unie, eigenlijk wel overeen
stemming over de noodzaak, dat
meer beslissingsbevoegdheid
moet worden verlegd naar de be
drijven. "Maar in de praktijk
komt het er zelden van", aldus
Van den Berg.
Ook in Polen heeft Kania meer "de
centralisatie" toegezegd. Vooral
belangrijk is zijn belofte (al vóór
dat de akkoorden van Gdansk er
door kwamen) dat de verhouding
tussen lonen en produktivitcit -
met andere woorden: hoe hard
moet er gewerkt worden om
recht te hebben op een loonsver
hoging - vaker in de fabrieken
zelf mag worden vastgesteld.
Of Kama er in zal slagen met zijn
programma meer "rust" in Polen
te brengen dan Dubcek in Tsje-
choslowakije lukte, daar wil Van
den Berg alleen een heel voor
zichtige uitspraak over doen.
"Polen is op dit moment, kun je
zeggen, rustig. De Russen zullen
ingrijpen zodra het inderdaad
een chaos wordt".
Voorwendsel
Eén overeenkomst met de toestand
in Tsjechoslowakije in 1968 is in
ieder geval heel duidelijk, op dit
moment. Gelijktijdig onder
neemt de pers in alle Oostblok
landen de aanval op de toestand
in Polen. Ditzelfde gebeurde voor
de inval in Tsjechoslowakije.
Ook de vele plotselinge "top-confe-
rentie's" van het Warsehau-pact
lijken op het eerste gezicht sterk
op het drie- a viertal conferenties
waarop Dubcek en de zijnen zich
moesten verantwoorden, voordat
de Sowjet-Unie tot een inval
overging. Wat er op die conferen
ties afgesproken wordt, dat blijft
gissen. Dat de officiële communi
ques betrouwbaar zouden zijn
("In een open sfeer bespraken de
leiders van de socialistische lan
den....") gelooft in het Westen
haast niemand.
Een van de leiders van de "Praagse
Lente". Smrkovsky, heeft jaren
na de inval nog eens een boekje
open gedaan over de topconfe
renties, waar de Tsjechoslowa-
ken door Rusland ter verant
woording werden geroepen. De
Russen bleken een karikaturaal
beeld op te hangen van de situatie
in Tsjechoslowakije, net als de
gelijkschakelde pers in Rusland
en de andere Warschaupaet-lan-
den dat op dat moment deed.
de
Smrkovsky te citeren "In de
loop van de onderhandelingen
kwamen voortdurend secretaris
sen binnen, en zij brachten kame
raad Brezjnjcv telkens weer nieu
we inlichtingen over hetgeen bij
ons een of ander dagblad of tijd
schrift had geschreven of wie wat
bij ons gezegd had Wij daar
entegen. vooral Dubcek en ande
ren. kwamen met feiten en infor
maties. die onvergelijkelijk meer
wezenlijk waren dan hun bijeen-
raapsel van zogeheten inlichtin
gen".
Dat de Poolse leiders in een soort
gelijke positie zitten is - nu ook
het Russische persbureau Tass
onlangs met "rampberichten" uit
Polen begon te komen - waar
schijnlijk.
HENK VEGTER
